Sandvin. Gardsnummer 75, bruksnummer 8 i Gaular kommune

Størrelse: px

Begynne med side:

Download "Sandvin. Gardsnummer 75, bruksnummer 8 i Gaular kommune"

Are Økland
8 år siden
Visninger:

1 Sandvin Gardsnummer 75, bruksnummer 8 i Gaular kommune Joar Sande

2 Historie Bruk 8 vart utskilt som kårbustad frå bruk 4 i Bruket har rett til å bruke rennesteinen under øllhuset, og rett til å legge inn vatn frå hovudbruket. I tillegg er det rettar i utmarka etter skulda. Dersom ein reknar om til flatemål så vert det omtrent storleiken på Lisjeteigen ved Tunvall der kårmannen Mads hadde bruksrett. Bygningar Stabburet vart flytta frå Gamletunet rundt 1863, og er frå 1700-talet. Huset vart restaurert i Det er restar etter tjørekrossar på den gamle stabbursdøra. Ivar Aasen reiste forbi Sande i oktober 1842, og merka seg at det var måla krossar på dei fleste dører. Folk her hadde stor respekt for dei underjordiske! Veien til Sande gaar tildeels igjennem store Bygder og midt igjennem adskillige Gaarde, som her udmærke sig ved en Mængde Kors, der ere tegnede paa alle Døre, og synes tilkjendegive, at Folket enten er eller ogsaa har været meget overtroisk. Det sidste bekræftedes ogsaa af min Skydsmand, en aldrende spagfærdig Mand, som med Velvillighed underrettede mig om adskillige Ting, blandt andet om to Personer, som ere fødte eller opdragne her i Egnen, og som jeg kjendte, den ene personlig, den anden af Navn. Øllhuset (eldhuset) sto før i lag med ei eldstove, noko som var vanleg på gardane før. Gamle- Jakob (fødd 1825) og Lovisa (fødd 1831) hadde eldstova som kårbustad, Jakob døydde i 1915 og Lovisa i Jakob var sprek til det siste, men fekk seg ein knekk då han datt ut av vogna inne med brua, og døydde kort tid etter. Kårstova vart seld på auksjon i 1920, truleg til Yndestad i Bygstad der ho skal ha brunne opp. Brørne Mads (fødd 1856) og Mikal (fødd 1861) brukte å bryggje øl til jul i lag i Øllhuset. Der var det ei stor grue og ei turkehelle. Øllhuset vart restaurert etter at Odd tok over garden i På 30-talet var det planar om å flytte stabburet til der den gamle eldstova hadde stått. Jakob Mikkelsen (fødd 1899) fekk i oppdrag å mure opp att grunnmuren. Ein dag sto Alf (fødd 1922) og såg på arbeidet, og bemerka. - Dinna steinen ser heilt ny ut. Jakob måtte flire då han høyrde det, ny gråstein hadde han aldri høyrt om. Stabburet vart aldri flytta, og grunnmuren har stått slik sidan Den gamle sperrestova, bygd i 1863, vart leigd ut til kommunen, og kommunestyremøta var her. Indre Holmedal sparebank (skipa i 1894) leigde også, frå 1897 til Leiga var i starten 20 kr året, men dette vart auka til 30 kr året i Banken fekk seinare lokale i det nye kommunehuset som sto ferdig i Sperrestova vart bygd på med ein etasje rundt I 1980 var den pussa opp og plata innvendig, men huset vart tilbakeført til gammal stand i Ved oppussingsarbeid i 1995 vart det funne to gamle protokollar bak kledningen. Det var protokollar frå arbeidet i fattigkommisjonen, frå 1840 og framover. Mads hadde mange kommunale verv, så dei har vore lagra på øvsteloftet og så dotte ned bak kledningen. Protokollane vart leverte til Fylkesarkivet, og er no restaurerte. 2

3 Folk Bilde av familien teke av fotograf Talle frå Bergen rundt Framme ser vi Oddrun, Kathrine og Mads. Bak frå venstre står Olav, Ragnvald, Jakob og Leif. Jakob var lærar, det meste av tida i Senneset krins. Han var glad i å gå på jakt, så det hende at skulen kom litt vel seint i gang om haustane. Jakta vart prioritert. Når det var spørsmål, så var svaret som oftast. - Ja, eg skal begynne neste veke. Jakob var svært godt likt som lærar, han dreiv tilpassa undervisning og tok seg godt av alle. Elles tok han livet lett, og brukte pengane på seg sjølv. Kona Lovise døydde av tuberkulose i 1922, og då sat han att med to små barn, Mads Ragnvald på to år og Alf som berre var ein månad gammal. Det var besteforeldra, Mads og Kathrine, som måtte ta seg av ungane. Ragnvald døydde av blindtarmsbetennelse 13 år gammal hausten 1933, det tok for lang tid før han vart sendt til sjukehuset i Florø. Alf gjekk på Mo, og jobba på planteskule i Sogn og Hardanger, og sidan som skreddar på Sandane og i Bergen. Han flytte heim til Sande att i 1988, og døydde i 2007 etter å ha vore på Bygdeheimen i nesten sju år. Jakob vart seinare forlova med Unna Løvfall (fødd 1893), og dei var forlova i nesten 30 år. Unna dreiv Elvarheim kafé inne ved brua i mange år, men etter at ho kom i lag med Jakob slutta ho med kaféen og tok heller på seg oppdrag som kokke i bryllaup og liknande. Ho hadde tidlegare jobba på hotellet på Finse og på Hordaheimen i Bergen. I lokalmiljøet var ho aktiv mellom anna i helselaget, og ho var kjend for å vere glad i blomster og hagearbeid. 3

4 Leif gjekk heile livet som dreng på garden, og budde i lag med Jakob. Inn i mellom tok han på seg arbeid for kommunen. Han var glad i å spele kort, og var saman med Jakob fast inventar på brigdekveldane i Pertunet. Leif var flink til å synge, og brordottera Ragnhild mintest at han hadde sunge for dei då dei var små. Unna døydde i januar 1961 av hjartesvikt. Etter det delte brørne jakob og Leif rom i 2. etasje. Leif fekk kreft og døydde i 1966, Jakob døydde i 1970, og var siste åra på Bygdeheimen. Alf, heilt til høgre, i konfirmasjonen til Olav i Lovise Johannessen ( ). Unna, bak til venstre, ved inngangsdøra til Elvarheim kafé. Framme sit Mads Ragnvald med lue (ca 1932). 4

5 Jakob hadde besøk av syskenbarnet Jakob i Dale (diktaren Jakob Sande) om somrane. Dei hadde ei felles interesse, og det var å sitte i sperrestova og drikke fint brennevin. Gjennom 100 år Bildet er frå Vi ser at sperrestova er påbygd. Fiske har alltid vore ein populær aktivitet. Høgspentlinja kom på slutten av 40-talet, og Lars bygde på huset i 1957, så bildet er teke ein gong mellom det. Vi ser murane til gamlefloren på bruk 5 i mellom stabburet og bustadhuset. Gaula går høg, så dette er nok på hausten. Husa er umåla, så måling brukte ein ikkje mykje pengar på då. Økonomien var heller ikkje så god på den tida. 5

6 Bruk 8 Sandvin på 50-talet ein gong. Sommaren Sperrestova var ferdig oppussa i 2002, men fekk ny inngangsdør og loftstrapp hausten Stabburet vart oppussa i Vi ser sperrestova, som vart påbygd rundt 1908, og stabburet som vart flytta frå Gamletunet i I framgrunnen på bildet til venstre ser vi potetåkeren hans Jakob. Her hadde han poteter fast i mange år. Odd på hesten og Leif framføre moldhuset. Foto av Odd Brathole Riksvegen forbi garden vart utvida midt på 60-talet, så då vart arealet på begge sider av vegen mindre. I tillegg vart vegen heva, så skråninga på nedsida vart høgare og brattare. Stakittgjerdet måtte flyttast, og vegvesenet skulle leggje store heller over stikkrenna på nedsida av vegen. Dette siste vart truleg aldri gjort. Då Lars på bruk 5 tidleg på 70-talet bygde 6

7 på toalett og bad, så vart kloakkrøyret lagt gjennom denne stikkrenna. Det kan hende hellene vart fjerna då. Widerøe Vi ser at arbeidet med kloakken til Lars på nabobruket nett er ferdig. I vegen er det tre gutar: Olav, Joar og Michael Aamodt. Ute med Lars står ein gut til i vegen, Arne kanskje? 13. juni Fotograf Ole Skagen. 7

8 Slekt Mads Jakobson Sande ( ) skilde ut bruk 8 i 1928 (hadde bruk 4 frå 1896 til 1928) g.m. Kathrine Olsdtr. Dysjeland Jakob Olav Ragnvald Leif Oddrun Både Ragnvald og Oddrun fekk tuberkulose og døydde av det. Det var legekontor på garden, så det var nok vanskeleg å ikkje bli smitta. Alle ungane vart smitta, unnateke Jakob. Leif og Olav var sjuke ei tid, men greidde seg. Kona til Jakob, Lovise Johannessen ( ), døydde òg i ung alder av tuberkulose. Bar Jakob smitten i seg likevel? Jakob Madsen Sande ( ) fekk bruk 8 i g,m, Lovise Johannesen ( ) Mads Ragnvald Alf Jakob vart seinare sambuar med Unna Løvfall ( ). Odd Olavsson Sande ( ) fekk bruk 4 i g.m. Nelly Engen Sigfrid Olav (tok over bruk 4 i 2000) Hilde Joar Hege

9 Matrikkel 1950 Fylke: Sogn og Fjordane Herad: Gaular Sokn: Sande Gardsnamn: Sande Bruksnamn: Sandvin Gardsnummer: 75 Bruksnummer: 8 Eigar: Jakob Madsen Sande Skyld mark: 0 Skyld øre: 12 Eigarar av bruk 8 Mads J. Sande Jakob M. Sande Alf J. Sande Nelly Sande Joar Sande 2001 ******* 9

Like dokumenter

Restaureringsprosjekt for Sanda gardsnummer 75, bruk nummer 4 og 8 i Gaular Kommune

Restaureringsprosjekt for Sanda gardsnummer 75, bruk nummer 4 og 8 i Gaular Kommune Joar Sande Sunde, 6800 FØRDE 414 40 591 Olav Sande 6973 SANDE Innleiing Garden Sanda i Gaular, gardsnummer 75, har 5