Klimaplan for Hordaland

Transkript

1 Klimaplan for Hordaland Fylkesvaraordførar Tom-Christer Nilsen, 1.nov

2 2 Innhald Samandrag 1. Innleiing 2. Visjon og mål 3. Klimaendringar og klimagassutslepp 4. Samarbeid og verkemidlar 5. Energi 6. Forbruk og avfall 7. Bygningar 8. Arealbruk og transport 9. Næringsliv 10. Teknologi og klimautfordringar 11. Klimatilpassing

3 Visjon og hovudmål for Hordaland 3 Klimafylket Hordaland tar ansvar og skapar berekraftige løysingar Klimagassutslepp: reduserast med 22 % i 2020 i høve til 1991 (30 % i høve til 2007) og 30 % i 2030 i høve til Energi: Energibruk skal reduserast og gjerast berekraftig gjennom effektivisering og bruk av ny fornybar energi. Innan 2030 skal energibehovet til alle føremål i størst mogleg grad dekkjast av fornybare energikjelder utan tap av naturmangfald. Klimatilpassing: Hordaland skal vere best mogleg budd på klimaendringane. Klimatilpassing skal baserast på føre-var-prinsippet, forsking og kunnskap om lokale tilhøve.

4 Milepælar Kyotoprotokollen BASIS 2007 = Klimaplanen 2013 Oddaprotokollen 5 % reduksjon 2020 Mongstadprotokollen 22 % reduksjon 2030 Bergensprotokollen 30 % reduksjon 2050 Finseprotokollen 65 % reduksjon

5 5

6 Klimaendringar og klimagassutslepp 6 Fram mot neste hundreårsskifte kan vi i Hordaland truleg vente 1,9-4,2 grader auke i temperatur 75 cm (+/- 25 cm) auke i havnivå i Bergen opp mot 240 cm stormflo i utsette kommunar opp mot 36 % auka nedbørsmengd (størst forventa auke i Nordhordland) opp mot 50 % auka avrenning over året i ytre strøk

7 Utslepp frå Hordaland 7 4,5 mill. tonn CO 2,-ekv. (2007) Største utslepp, 12 % av utsleppa frå fastlands-noreg Ein vekst på 35 % frå 1991 Auken knytt til olje- og gassverksemd og transport Statoil Mongstad 1/3 av utsleppa halvannan gong meir enn utsleppa frå transport (1997) 5/6 av stasjonær fossil energibruk i fylket

8 8

9 9 Utslipp per innbygger 0,000 0,010 0,020 0,030 0,040 0,050 0,060 0,070 0,080 0,090 0,100 0,110 0,120 0,130 Bergen Etna Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Voss Kvam Fusa Samnanger Os Austevoll Sund Fjell Askøy Vaksdal Modalen Osterøy Meland Øygarden Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden Kommune

10 0, ,012 0,010 0,008 0,006 0,004 0,002 0,000 Bergen Askøy Fjell Os Eidfjord Granvin Ulvik Ullensvang

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15 Mål for samarbeid og verkemidlar I Hordaland skal vi samarbeide for å løyse klimautfordringane Strategiar A B C Gjennomføre Klimaplan for Hordaland Utvikle og ta i bruk nye verkemidlar Kunnskap og kompetanse med særleg vekt på ungdom

16 Strategi A: Gjennomføring av klimaplan for Hordaland Delmål Effektivt samarbeid om oppfølging og gjennomføring av handlingsprogrammet for Klimaplan for Hordaland Strategi B: Utvikle og ta i bruk nye verkemidlar Delmål Utvikle og ta i bruk nye verkemidlar for å nå klimamåla Strategi C: Kunnskap, kompetanse og samarbeid med særleg vekt på ungdom Delmål Ungdom i Hordaland skal ha nødvendig informasjon, kunnskap og kompetanse til å gjere miljøvenlege val som forbrukarar og framtidige produsentar 16

17 17 Energi Den viktigaste årsaka til menneskeskapte klimagassutslepp er bruken av fossile, ikkjefornybare energikjelder som kol, olje og gass Den beste energien er den som ikkje vert brukt

18 18

19 19

20 Energi 20 Noreg eit annleis land Verdas 3. største eksportør av fossil gass og den 5. største eksportør av olje (2006) 99 % av elektrisitetsproduksjonen frå vasskraft Integrert i den europeiske kraftmarknaden straumen kan (i teorien) også kome frå svensk atomkraft og dansk kolkraft

21 Mål for energi 21 Energibruken skal reduserast og gjerast berekraftig gjen-nom effektivisering og bruk av ny fornybar energi. Innan 2030 skal energibehovet til alle føremål i all hovudsak dekkjast av fornybare energikjelder utan tap av naturmangfald Strategiar A B C D E Energibruken i Hordaland skal endrast slik at den vert berekraftig og klimavenleg Hordaland sin energibruk skal i størst mogleg grad kome frå fornybare energikjelder Hordaland skal vere ein føregangsregion i produksjon av fornybar energi Hordaland skal ha ei robust, stabil og fleksibel energiforsyning Energioverføring frå produsent til forbruk må skje på ein måte som minimerer energitapet

22 22 Strategi A: Energibruken i Hordaland skal endrast slike at den vert berekraftig og klimavenleg Delmål: 1. Bruken av energi i hushald, offentleg verksemd og tenesteyting skal vere minst 20 % lågare i 2020 enn i Energieffektivisering skal vere førstevalet 2. Bruken av energi i industrien skal effektiviserast. Energibruk til kvar produsert eining bør i gjennomsnitt reduserast med minst 20 % i 2020 i høve til Spillvarme frå industri skal gjerast tilgjengeleg som energikjelde for anna verksemd.

23 Strategi B: Hordaland sin energibruk skal i størst mogleg grad kome frå fornybare energikjelder 23 Delmål: 4. Hordaland skal bruke rett energiform til rett føremål. I nybygg over 500 m2 skal minst 60 % av behovet til oppvarming dekkjast av annan energi enn direkte bruk av elektrisitet og fossile brensel, og innan 2020 skal det aukast til 80 %. 5. Bruk av olje og naturgass til stasjonære føremål skal reduserast med 80% innan utgangen av 2013 (i høve til 2007) og vere heilt utfasa i Biobrenselanlegget i Rådalen er viktig i arbeidet med å sanere oljefyringsanlegg i den tettast befolka delen av Hordaland. Fylkeskommunen vil difor arbeide aktivt for at meir avfall vert tilført anlegget til BIR. 7. Det offentlege bør nytte aktivt si eigarmakt slik at bedriftene prioriterer tiltak som vil bidra til å redusere klimautfordringane.

24 Fornybare energikjelder 24 Solenergi Vindkraft på land, offshore Havkraft bølgje, tidevatn, havstraum, havtermisk, salt Varmepumper luft-luft, vatn-vatn, jord-vatn Geotermisk energi Bioenergi frå trevirke, frå avfall Fjernvarme Brenselcelle Vasskraft

25 25 Strategi C: Hordaland skal vere ein føregangsregion i produksjon av fornybar energi Delmål 8. Hordaland vil stimulere til utvikling, produksjon og bruk av nye fornybare energikjelder. Kompetanse, forsking og utdanning på energifeltet skal styrkjast. Verkemidlar må sikre utvikling, produksjon og tilgang til marknad/ sluttbrukar 9. Hordaland skal produsere energi frå fornybare kjelder og med minst mogleg arealkonfliktar. Ein skal ta omsyn til naturmangfald, friluftslivområde og store landskapsverdiar i fylket. Jf. Fylkesdelplan for små vasskraftverk 10. Effektivisering og modernisering av eksisterande vasskraftverk.

26 Strategi D: Hordaland skal ha ei robust, stabil og fleksibel energiforsyning Delmål 11. Kraftnettet må ha kapasitet og drift som sikrar høg leveringstryggleik av elektrisitet. Effekttoppane i straumnettet må kunne dempast på etterspurnadssida for å redusere fare for straumstans i høglastperiodar 12. Alle nybygg over 500 m2 skal vere lågenergihus, passivhus eller ha vassbåren varme 13. Det skal stimulerast til forsøksprosjekt med bygging av lågenergihus og passivhus i område der dette er eigna. 26 Strategi E: Energioverføring frå produsent til forbruk må skje på ein måte som minimerer energitapet

27 27 Forbruk og avfall På 35 år har folketalet i Noreg auka med vel 20 % er verdiskapinga målt i bruttonasjonalprodukt (BNP) meir enn tredobla er privat forbruk nesten dobla er talet på hushald med berre 1 person dobla, og utgjer no 2 av 5 hushald

28 28

29 29

30 30 Klimanytten ved materialgjenvinning 1 kg papir og papp gir 1,5 kg CO 2 1 kg trevirke gir 2 kg CO 2 1 kg plast gir 2 kg CO 2 1 kg glass gir 0,6 kg CO 2 1 kg jern og stål gir 1 1,3 kg CO 2 1 kg kobber gir 20 kg CO 2 1 kg aluminium gir 10 kg CO 2

31 Mål for forbruk og avfall 31 Forbruket i Hordaland skal vere dominert av produkt, varer og tenester med lågast mogleg miljøpåverknad, energibruk og klimagassutslepp. Innan 2013 skal veksten i forbruket av klimaskadelege produkt vere relativt lågare enn folketalsveksten i fylket. Frå og med 2020 skal samla forbruk av klimaskadelege produkt gå ned. Forbruk Hordaland fylkeskommune Fylkeskommunen skal vere i front, stimulere til og bruke produkt, varer og tenester som har lågast mogleg miljøpåverknad, energibruk og klimagassutslepp

32 32 Mål for forbruk og avfall (2) Avfall: Utviklinga i generert mengde avfall skal vere vesentleg lågare enn den økonomiske veksten. Mengda avfall til gjenvinning skal aukast til 80 % i 2020 Avfall Hordaland fylkeskommune: Innan 2012 skal alle fylkeskommunale verksemder oppfylle krava til miljøfyrtårnsertifisering: kontorverksemd skal kjeldesortere 75 %, tannhelseklinikkar 70 % og skular 60 % av alt avfall

33 33 Strategiar for å redusere klimagassutslepp frå privat og offentleg forbruk og avfall A Miljømerking av varer og tenester B Miljøsertifisering av offentlege verksemder C Redusere avfallsmengdene D Auka grad av materialgjenvinning og energigjenvinning av restavfall E Oppfølging av eksisterande verkemiddel

34 34 Bygningar Bygningssektoren står for 1/3 av globale CO 2 -utslepp, i hovudsak energibruk I Noreg står bygningar for 40 % av samla energibruk og 50 % av bruken av elektrisitet 70 % av oppvarmingsbehovet i norske bygg vert dekt med direkte bruk av elektrisitet

35 35

36 36

37 Mål bygningar 37 Energibruken i Hordaland sin bygningsmasse skal reduserast med 20 % innan 2020 i høve til 2007 Mål Hordaland fylkeskommune sin bygningsmasse Energibruken skal reduserast med 12 % innan 2020 i høve til Minst 80 % av varmebehovet skal innan 2013 dekkast av anna energiforsyning enn elektrisitet og/eller fossile brensel. Fossile brensel skal vere heilt utfasa innan 2020 Strategiar Energieffektivisering, energikonvertering, meir klimavenleg materialbruk Auka kompetanse og rådgjeving Fylkeskommunale bygg - tiltak

38 38 Strategi A: Energieffektivisering, -konvertering, meir miljøvenleg materialbruk Delmål 1. Bruk av fossile brensel i bygningar skal reduserast med 80 % innan utgangen av 2013 og vere utfasa innan Bruk av elektrisitet til å dekke varmebehov i eksisterande bygningar skal reduserast med 10 % innan 2013 og med 20 % innan I nye bygg skal minst 60 % av varmebehovet dekkast av anna enn direkte verkande elektrisitet eller fossile brensel 4. Bustadmassen i Hordaland skal ha ein reduksjon i energibehov på 350 GWh fram til Fremje bruk og utvikling av miljøvenlege materiale, produkt og tekniske løysingar med låge klimagassutslepp 6. Stimulere til bygging av fleire passivhus og lågenergihus og til at eigna bustadområde/tomter vert sette av til dette

39 39 Strategi B: Auka kompetanse og rådgjeving Delmål 7. Hordaland skal ha eit komplett og operativt kompetansemiljø på energivenlege bygg og gi råd om energieffektive løysingar til huseigarar, entreprenørar, kommunar 8. Hordaland skal verte den fremste regionen innan energi og miljøriktig bustadbygging innan 2020 Strategi C: Fylkeskommunale bygg - tiltak Delmål 9. Fylkeskommunale bygg skal vere førebilete på miljø- og klimavenleg bygging og rehabilitering

40 40 Arealbruk og transport Utslepp frå mobile kjelder utgjer 26 % Vegtrafikken står for 50 % av alle utsleppa om ein held olje- og gassverksemda utanfor Frå 1991 til 2005 auka utsleppa frå vegtrafikken i Hordaland med 42 %, mot 28 % for heile landet Utan tiltak kan bilhaldet i Bergensregionen auke med 46 % frå 2000 til % fleire bilar i 2025 enn i 2006

41 41

42 42

43 Verkemiddel 43

44 44

45 Mål areal og transport 45 Mål for arealbruk Hordaland skal ha ein effektiv arealbruk som reduserer behovet for reising, stimulerer til meir miljøvenleg transport og unngår nedbygging av verdifulle areal Mål for transport Utslepp frå mobile kjelder skal reduserast med 20% i 2020 i høve til Utslepp frå vegtrafikk skal reduserast med 20% i 2020 i høve til 1991, og 30% innan 2030

46 Strategiar areal og transport 46 A B Meir effektiv arealbruk samordna areal- og transportplanlegging Digital kommunikasjon C Meir offentleg transport og meir miljøvenleg transport (buss, bybane, jernbane, sjøtransport, godstransport, gåing og sykling) D E Avgrense biltrafikken (trafikkregulering, parkeringsrestriksjonar, vurdering av vegprising Redusere utslepp frå køyretøya (ny teknologi, meir miljøvenlege drivstoff, etc.)

47 47 Næringsliv Bransjar som er omtalt: Olje- og gassindustrien Kraftvarmeverket på Mongstad Industri og bergverk Landbruk Matvareproduksjon skogbruk Fiskeri og havbruk

48 48

49 Mål for næringsliv 49 Bedriftene i Hordaland skal ha låge utslepp av klimagassar og lågt energibruk per produsert eining, innanfor sine bransjar. Innovasjon og nyskaping i bedriftene skal bidra til berekraftige løysingar på klimautfordringane Strategiar A B Meir miljøvenleg produksjon i Hordaland Klimavenleg utvikling av fiskeri og havbruk i Hordaland C Meir klima- og miljøvenleg landbruksproduksjon i Hordaland

50 Teknologi og klimautfordringar 50 Teknologisk utvikling er sentralt for å redusere klimautslepp. Noreg har særleg kompetanse i utvikling av teknologi knytt til CO 2 -fangst og lagring Vindkraft (særskilt til havs) Pellets- og reintbrennande omnar Biodrivstoff Solceller Hydrogenteknologiar (m.a. brenselceller) Varmepumper Lågutsleppsfartøy

51 51 Strategiar for teknologi og klimautfordringar A Teknologiutvikling og forsking B Teknologiovergang C Kunnskap og rekruttering

52 52 Klimatilpassing Klimaendringane vil mest truleg føre til at vi i år 2100 har 1,9-4,2 grader auke i temperaturen 75 cm (+/- 25 cm) auke i havnivå i Bergen opp mot 240 cm stormflo i utsette kommunar opp mot 36 % auka nedbørsmengd opp mot 50 % auka avrenning over året i ytre strøk

53 53 Mål for klimatilpassing Hordaland skal vere best mogleg budd på klimaendringane, og klimatilpassing skal baserast på føre-var-prinsippet, forsking og kunnskap om lokale tilhøve Strategiar A Kunnskapsutvikling B Sikre bygningar, vegar og annan infrastruktur samt biologisk mangfald C Klimatilpassing av naturbaserte næringar D Implementering av klimatilpassing i arbeid med folkehelse og sosiale tilhøve

54 54 Strategi A: Kunnskapsutvikling Delmål 1. Klimatilpassing skal baserast på relevant og oppdatert kunnskap Strategi B: Sikre bygningar, vegar, annan infrastruktur, biologisk mangfald Delmål 2. Eks. off. bygg, anlegg og infrastruktur skal innan 2020 sikrast i høve negative effektar av klimaendringar 3. Nye off. & private bygg, anlegg, infrastruktur skal f.o.m 2013 berre etablerast i område utan kjent risiko for negativ effekt av klimaendring 4. Minimere tap av biologisk mangfald som følgje av klimaendringar.

55 Strategi C: Klimatilpassing av naturbaserte næringar Delmål 5. Naturbaserte næringar (landbruk, havbruk, fiskeri, fornybar energiproduksjon og reiseliv), skal førebu seg på klimaendringar og gjere naudsynte omstillingar/tilpassingar Strategi D: Implementering av klimatilpassing i arbeid med folkehelse og sosiale tilhøve Delmål 6. Hordaland skal vere ein sunn, trygg og inkluderande region å leve i uansett klimaendringar 55