Hordaland Bondeog Småbrukarlag

Transkript

1 Hordaland Bondeog Småbrukarlag ÅRSMELDING 2013

2 Norsk Landbruksradgivning_90x55.pdf :15:21 Innhald Tillitsvalde i HBS Lokallagsleiarar Råd og utval Leiaren har ordet...7 Referat frå årsmøtet Kompetanse for framtida! Våre fagområde er grovfôr, kulturlandskap, frukt og bær, økonomi, næringsutvikling, byggråd og økologisk landbruk. Kontakt oss: Mob E-post: hordaland@lr.no Uttale årsmøtet Jordbruksforhandlingane Landsmøtet..26 Organisert beitebruk Beiteprosjektet...32 Prosjekt Ny giv i sauehaldet...32 Prosjekt Slipp oss til Kranarbeid Transport Singel og sand 2 Siloballar Halm Fòr Prosjekt Vi satsar på mjølk...34 Prosjekt Landskap i drift.35 Bygdeutviklingsprisen Kulturlandskapsprisen årsjubileum Anton Mindes ærespris...40 Frukt Styret i arbeid.43 Etnemarknaden...44 Agro Hordaland..49 Myter om landbruk. 50 Årsrekneskap og budsjett Bilete på framsida er frå Lofthus. Fotograf er Bergljot 3 Bruåsdal Hesvik.

3 TILLITSVALDE I HORDALAND BONDE- OG SMÅBRUKARLAG 2013 Leiar: Jarle Helland, 5936 Manger tlf / jarlehelland@hotmail.com Pol. nestleiar: Siri Teigland, Landavegen 20, tlf Dimmelsvik siri.teigland@knett.no Org.nestleiar: Øystein Hole, Hosanger, 5282 Lonevåg tlf / eysteinhole@gmail.com Styremedlemmer: Harald G. Molland, 5986 Hosteland tlf / / haraldmolland@gmail.com Jens Markhus, 5593 Skånevik tlf jens@tveit.no Birte Larsen tlf post@strutsefarmen.no Nils Langhellesv.20, 5141 Fyllingsdalen Nils-Brynjulf Bøe, Bøv.15, 5200 Os tlf nils@bokampen.no Vara: 1. Håkon Erdal, Brattebakken 33, tlf haakonerdal@gmail.com 5709 Voss 2. Elin Morken, 5936 Manger 3. Edel Karin Ertsås Alpen, Børve tlf Hovland LEIARAR I LOKALLAGA I HORDALAND Bømlo/Stord: Svein Trygve Larsen, Kanalv.11, 5437 Finnås, , svein.trygve.larsen@gmail.com Etne: Marit Ebne, 5593 Skånevik, tlf Fusa, Samnanger, Os og Bergen: Bjørn Dahl, Solås, 5640 Eikelandsosen, tlf , , sol@fusi.no Jondal: Harald Prestegård, 5627 Jondal, tlf , , harald_52@hotmail.com Kvam: Kjell Egil Berge, Innstrandav.315, 5620 Tørvikbygd, , kjell.egil.berge@kvamnet.no Kvinnherad: Leif Flaten, Jonavegen 26, 5450 Sunde, , lgflaten@online.no Masfjorden: Harald G. Molland, 5986 Hosteland, / haraldmolland@gmail.com Osterøy: Bjarte Bysheim, 5282 Lonevåg, tlf , Bjarte.Bysheim@hfk.no Radøy: Kjersti Flatråker, Noranger, 5939 Sletta, , kjersti.flatraker@hotmail.com Sotra/Øygarden: Svein Misje, Mattisbrekko 4, 5366 Misje, tlf svein.misje@bkkfiber.no Sveio: Helge L. Reinertsen, Tjernagel, 5550 Sveio, tlf li-rein@online.no Tysnes: Jens Rasmus Tveit, 5694 Onarheim, tlf jens.rasmus.tveit@haugnett.no Ullensvang: Arne Lofthus,5781 Lofthus, , alofthu@onlino.no Ulvik: Kyrre Manger, 5730 Ulvik, , kyrre_m@hotmail.com Voss: Nils Martin Seim, Seimsv.147, 5700 Voss, tlf , nilss84@hotmail.com Serverer tradisjonsmat frå gardsmatbutikken Fylkessekretær: Åse-Marie Reisæter, Reisæter tlf / Nå hordaland@smabrukarlaget.no Opningstider: Man, Opningstider: tys, ons, fre : tors Man, tys, ons, fre :: laur tors : laur : Heimeside: (velg fylke på NBS si heimeside) Server tradisjonsmat frå gardsmatbutikken. Kvam Kvam Fruktlager Fruktlager P/L, Sjusetevegen P/L, Sjusetevegen 27, 5610 Øystese. 27, 5610 Øystese. Tlf Tlf. fax fax

4 Råd og utval Representantskapet i NBS: Jarle Helland. Vara: Siri Teigland. Samarbeidsrådet for Hordaland og Sogn og Fjordane: Jarle Helland og Åse-Marie Reisæter Vara: Siri Teigland. Arbeidsutvalet i samarbeidsrådet: Jarle Helland. Vara: Siri Teigland. Programstyret for økologisk landbruk (handlingsplan for målet om 15% økologisk landbruk) : Siri Teigland. Vara: Øystein Hole. Forsikringskontakt: Åse-Marie Reisæter. HMS-kontakt: Harald Molland. Vara: Åse-Marie Reisæter. Styret for 4H-garden: Øystein Hole. Matfestivalen: Nils-Brynjulf Bøe. Vara: Birte Larsen. Ungdomskontakt: Håkon Erdal. Hordaland Landbruksselskap: Jarle Helland. Vara: Siri Teigland. Økonomisk ansvarleg: Jens Markhus. Kulturlandskapsgruppa (RMP): Jarle Helland og Øystein Hole. Vara: Harald Molland. Prosjekt Landskap i drift : Nils-Brynjulf Bøe. Vara: Harald Molland. Prosjekt No e` da min tur (ungdomsprosjekt): Håkon Erdal. Vara: Åse-Marie Reisæter. Mjølkeprosjektet Vi satsar på mjølk : Åse-Marie Reisæter. Prosjekt Ny bruk av gamle landbruksbygningar : Siri Teigland. Vara: Nils-Brynjulf Bøe. Beiteutvalet: Jarle Helland (leiar). Vara: Nils-Brynjulf Bøe. Kontakt med Hordaland Fylkeskommune: Jarle Helland og Åse-Marie Reisæter. Regionkontaktar: Radøy, Masfjorden, Sotra/Øygarden Osterøy, Sveio Jondal, Ulvik Tysnes, Midthordaland Kvam, Kvinnherad Voss Etne, Ullensvang Bømlo/Stord - Harald Molland. - Øystein Hole. - Nils-Brynjulf Bøe. - Birte Larsen - Siri Teigland. - Åse-Marie Reisæter. - Jens Markhus. - Jarle Helland. Ja, eg vil bli medlem i Norsk Bonde- og Småbrukarlag! Som medlem får du gratis abonnement på avisa Bonde og Småbruker. Namn Kontingentsatsar: Adresse Grunn: 740,- Poststad Lav: 1510,- Fødselsnr. Mellom: 2445,- Tlf Høy: 3640,- E-post Topp: 4340,- Signatur Verdiskapingsmedl.: 865,- Ungdomsmedl.: 490,- Send til Hordaland Bonde- og Småbrukarlag v/ Åse-Marie Reisæter, Reisæter, 5776 Nå. 6 Leiaren har ordet. Det er no tid til å skriva litt under dette avsnittet. Arbeidsåret 2013 har på mange måtar vore likt tidlegare år for meg som leiar. I fylket vårt er det mange utval og prosjekt som Fylkeskommunen og landbruksavdelinga hjå fylkesmannen er eigarar av. Eg meiner at det er viktig at Småbrukarlaget er representert i desse utvala og prosjekta i fylket vårt. Det er gjennom vår deltaking at andre organisasjonar, tilsette og politikarar vert kjende med Småbrukarlaget og kva me står for. Eg meiner at me med denne prioriteringa er vorte ein viktig del av det landbrukspolitiske miljøet i Hordaland. Etter ønskje frå fylkestinget har ei styringsgruppe samansett av representantar frå Fylkesmannen si landbruksavdeling, Innovasjon Norge, Bondelaget, Småbrukarlaget, Jondal kommune og Hordaland fylkeskommune, laga ei landbruksmelding for Hordaland. Målsettinga med meldinga er å styrkja rekrutteringa til landbruket i fylket vårt. Arbeidet med meldinga starta våren 2013 med ei strategisamling, der det også var med deltakarar utanfor landbruksfamilien. Det kom fleire gode idear og mogelege tiltak frå strategisamlinga, som styringsgruppa tok med seg i det vidare arbeidet med meldinga. Styringsgruppa har 9 punkt i meldinga som dei meiner er gode grunnar for å satsa på landbruk i Hordaland. Eg kan her nemna nokre av dei. Den viktigaste oppgåva for landbruket er å produsera mat og trevirke. Det er gjennom aktivt landbruk me kan sikra busetjinga i distrikta. Eit aktivt landbruk vil halda kulturlandskap, bygningsmiljø og tradisjonar i hevd. Hordaland er det største fruktfylket i landet. Fruktnæringa er sentral bidragsytar til sysselsetting og verdiskaping i Hardanger. Styringsgruppa meiner at meldinga skal bidra til auka rekruttering til landbruket i fylket. Hovudmålet i meldinga er auka matproduksjon på gardane i Hordaland. Eg reknar med at meldinga kjem opp til handsaming i fylkestinget våren Vert meldinga vedteken, vil me i 2017 sjå, når tiltak i meldinga er gjennomført, om det har ført til lågare gjennomsnittsalder på brukarane, glødande fagmiljø, vilje til å investera i næringa og at mange har gjort eit yrkjesval som dei seier er rett for seg og familien. Jordbruksforhandlinga i 2013 var den 8.og siste med den raudgrøne regjeringa. Det me har oppnådd i desse åra er stort sett kompensasjon for auka kostnader og ei inntektsutvikling om lag på same nivå som andre yrkesgrupper. Småbrukarlaget har hatt særleg fokus på tetting av inntektsgapet i desse åra men det var berre ved forhandlinga i valåret 2013 me fekk tetta inntektsgapet litt. Eg trudde då me for 8 år sidan fekk den raudgrøne regjeringa, at landbruket over heile landet skulle får eit løft det fekk det ikkje. Me har hatt ein sterk ned-gang av bruk i drift. Me produserer ikkje nok storfe- og sauekjøt i gras- og fjellandet Norge. Dette skuldast ikkje at det ikkje er folk i bygdene våre som kan ta på seg oppdraget å produsera dette kjøtet, men problemet var at den raudgrøne regjeringa ikkje ville betala dei for jobben. I heile 2013 synte meiningsmålingane at det ville verta regjeringsskifte ved valet 9. sept. Slik gjekk det og. Dei raudgrøne tapte valet med klar margin. Me fekk ei blåblå regjering som skal styra med støtte frå Venstre og Krf. Eg hadde forventa at Høgre hadde teke landbruks- og matdepartementet, men slik gjekk det ikkje. Me fekk statsråd frå Fremskrittspartiet. Det seier oss at det nest største partiet i landet vårt ikkje er særleg oppteken av kva landbrukspolitikk som vert ført i landet vårt dei komande fire åra. Dette gjer at Venstre og Krf, som medvirka til regjeringsskiftet, ikkje kan fråskriva seg ansvaret for den landbrukspolitikken som vil verta ført dei fire neste åra. Det hadde ikkje gått mange dagane før den nye landbruks- og matministeren Sylvi Listhaug, fekk førstesideoppslag i Nationen på jordvern. Skal landbruket sikra og auka matproduksjon til det norske folk på norske ressursar, treng me all den matjord me har i dag. Ein stor del av 7

5 den matjorda som er vorte bygd ned er av den beste i landet. Det er sterke signal som tyder på at det globalt vert kamp om produksjonsareal i framtida. Me ser ofte at enkeltsaker etter jordlova, i tillegg til at verdifull matjord går tapt, også kan få store konsekvensar for arrondering og driftstilhøve for eigedommar som ligg opp til slike frådelingssaker. I dag er det kommunepolitikarane som har vedtaksrett i slik saker og me har sett at i mange kommunar viser politikarane lite respekt for vern av matjord. Det er difor trist at noko av det første Listhaug gjer som minister, er å gje klarsignal til nedbygging av 1000 da matjord av det beste me har i landet vårt. Me kan rekna med at dei signal som Listhaug sender ut til kommunane kan få negative konsekvensar for jordvernet rundt i landet. Det hjelper lite at ho prøver å ro seg i land med at det var eit valløfte som dei måte gjennomføra. Regjeringa vil og oppheva delingsforbodet, samt vurdera oppheving av driveplikta. Oppheving av delingsforbundet og driveplikta vil svekka jordvernet. Særleg når me ser at Listhaug vil flata ut og redusera arealtilskotet. Me har sett i mange område av landet at ein større og større del av dei marginale areala går ut av drift den trenden vil skyta fart dersom regjeringa gjennomfører dei tiltaka som eg her har nemnd. Eg greier ikkje heilt å ta Listhaug på alvor når ho samstundes seier at ho ønskjer å auka norsk matproduksjon på norske ressursar. Eg meiner at det er meir viktig enn nokon gong at Småbrukarlaget set jordvern på dagsorden. Eg vil be om at lokallaga rundt i kommunane deltek i høyringsrundar og debattar når reguleringsplanar kjem på dagsorden rundt i fylket vårt. Her har du ein jobb å gjera. Listhaug var og kjapt ute og sa at ho vil fjerna buplikta og priskontrollen. Listhaug vil gjennom bulyst sikra busetnaden i bygdene våre. Det kan nok seiast mykje om buplikta og den måten den har vore praktisert på av kommunepolitikarane. Me veit at ein stor del av dei som har søkt fritak frå buplikta har fått det, og slik sett har den ikkje hatt den effekten som den kunne. Det skuldast at me i kommunane våre har politikarar som er meir opptekne av å imøtekomma ønskje frå dei som ikkje vil bu i kommunen enn å sikra grunnlaget for skule og butikk for dei som bur i bygdene. Eg kan ikkje heilt skjøna at ein må fjerna buplikta for å auka bulysta til dei som skal overta landbrukseigedommane i landet vårt. Eg trur, for ikkje å seia eg veit, at god lønssemd i landbruket, kombinert med priskontroll, er tiltak som vil auka bulysta til den ungdommen som me vil ha inn i næringa. Listhaug har ved fleire høve sagt at strukturen på tilskota skal flatast ut. Arealtilskota skal reduserast og eventuelt overførast til dyretilskot. Ho vil auka lønsemda til heiltidsbonden og kven er han/ho? Kva med måneskinsbonden? Skal han/ho bytta ut traktoren med «godstolen» - vert det matproduksjon over heile landet om han/ho gjer det? Innan 16. mai reknar eg med at regjeringa vil gje oss svar på om den vil ha eit livskraftig landbruk over heile landet Dei siste åra har Småbrukarlaget hatt ein liten nedgang i medlemstalet men i jubileumsåret snudde me den negative trenden til medlemsauke. I Hordaland fekk me 38 nye medlemar og dermed ein medlemsauke i fylket vårt. Me har litt under 700 medlemar i Hordaland men det talet kunne nok ha vore noko høgare. Det er no viktig at den gode trenden me fekk på medlemsauke i 2013 held fram i Skal me lukkast med det treng me hjelp frå deg. Det er du som veit kven som kan vera aktuell medlem i di bygd og difor treng me di hjelp. Meir enn nokon gong treng bygdenorge og norsk landbruk eit sterkt Småbrukarlag. Til slutt vil eg ønskja alle eit godt nytt år og takka for det gamle. Landbruksminister Sylvi Listhaug gjestar Hordaland og Nils Bjørke på Voss. Her er Jarle Helland, Nils og Brynhild Bjørke og Sylvi Listhaug samla rundt kaffibordet på Bjørke. Foto: Nationen. Godt, enkelt og lettfattelig - frå vurdering i fagbladet Norsk Landbruk Komplett frå bilagsføring til ferdige likningsskjema og skatteutrekning Også elektronisk innlevering Pris: kr. 2000,- ( årleg vedlikehald: 925,- ) 940,- Jarle Helland 8 9

6 Langsiktighet, sikkerhet og best økonomi Enten du er storfeprodusent med 2 års produksjonssyklus eller kyllingprodusent med 30 dagers oppforingstid, så ligger det et langsiktig perspektiv bak investeringene dine. Da er det trygt å ha en samarbeidspartner med den samme langsiktigheten som selve grunnlaget for sin virksomhet. En samarbeidspartner som også garanterer for avsetningen din, uansett hvor du bor eller hvor stor produksjon du har. Men kanskje aller viktigst: En samarbeidspartner med et overordnet mål om å bidra til best økonomi for bonde - både på kort og lang sikt. Referat frå årsmøte i HBS februar Scandic Bergen Airport. Årsmøtesamlinga vart halde i lag med Sogn og Fjordane BS. Sjølve årsmøtesakene vart halde kvar for seg. Siri Teigland, nestleiar i HBS ynskte velkomen til samlinga, då leiar Jarle Helland var sjuk. Bjørn Dahl, leiar i lokallaget Fusa, Samnanger, Os og Bergen BS ynskte velkomen. Åse-Marie Reisæter, fylkessekretær i HBS, heldt ein liten innleiing til debatten. Arne Lofthus og Siri Teigland var møteleiarar første dag. Arne Lofthus opna debatten med ei helsing til Jarle Helland og Merete Furuberg som måtte melda avbod grunna sjukdom. Dag 1. Debattmøte : Matmakt. Korleis vert maten produsert? Kven har makta? Aksel Nærstad, Utviklingsfondet. Medforfattar av boka Den unødvendige sulten. Utviklingsfondet støttar jordbruksorganisasjonar og sjølvhjelpsgrupper i utviklingsland. HBS har støtta Utviklingsfondet frå 1997, truleg som det første fylkeslaget i NBS. Bønder er den største og viktigaste yrkesgruppa. Småbrukarane er den største og mest effektive matprodusenten, små gardar er mest effektive fordi dei nyttar alle ressursane. Industrilandbruket står for berre 30% av produksjonen, men står for redusert biomangfald, klimaendringar, øydelagt fruktbarheit, overforbruk av vatn og helseproblem. Industrialiseringa fører til fattigdom, arbeidsløyse og slum. Berre 10% av maten kryssar grenser, 90% vert brukt lokalt. Monopolisering har ført til at 3 frøselskap kontrollerer alt sal av frø. Mangfald er viktig, ulike sortar har ulike eigenskapar, til dømes styrke mot turke. Storselskapa tek det meste av fortenesta på handel med matvarer, berre eit mindretal i u-landa tener på eksportproduksjon. Matsuverenitet må verta anerkjent og implementert. Steinar Dvergsdal, bonde og tidlegare styreleiar i Norsk Landbrukssamvirke. Maktforholda har vore ganske stabile lenge, men no er ting i endring. Butikkjedene vil ta hand om ein større del av verdikjeda, eit døme er Rema sitt oppkjøp av Stange Gårdsprodukter. Ein evt. innkjøpsavtale mellom ICA og Norgesgruppen vil føra til stor forskyving av maktforhold. Litt historie: Med lua i handa-periode med sterke oppkjøparar og kjøpmenn, dårleg organisert marknad. Skeia i eiga hand-periode der landbruket stod saman for å få makt, likna fagorganisering. På 90-talet omgrupperte varehandelen seg til 4 handelsgrupperingar. Grossistledd vart integrert, grøntsamvirket vart borte. Kjøtsamvirket og mjølkesamvirket held framleis stand og Felleskjøpet styrkjer seg. Me har ein struktur som fungerer så lenge mange nok er organisert i samvirket. Ei verdikjede som er kontrollert av storkapitalen vil føra til Den moderne husmannsbonden

7 Spørsmåla framover er : Kva slags bonde vil me ha? Kven skal styra verdikjeda? Kven skal eiga verdiskapinga? Kva vil skje med samvirket globalt? Det vert som vi vil. Jorda er vår. Torbjørn Norland, styremedlem i Norsk Bonde-og Småbrukarlag. Me ser ei verd i endring, der ein overproduksjon av matvarer plutselig vert til knappheit, med stigande prisar som resultat. Kjedene tilpassar seg og aukar sine prisar. Kjedene får stadig meir makt. Kva kan me gjera? - Ta vare på sterke merkevarer. - Ha eigen distribusjon (Tine) - Vera tøffare i forhandlingane - Prøva å få ein større del av verdiskapinga - Stå samla!! Debatt. Hveem, Bondelaget: korleis erstatta soyaimporten utan at det går ut over bondens inntekt? Dahl: Er for samv.tanken, men samvirket forvitrar, vert stadig meir for dei store produsentane Horvei, SV: Intr. innlegg, bifell dei. Kampen må førast politisk. Må kjempa for importvernet. A.Grutle: Må få folk med oss, det ein har eit forhold til tek ein vare på. Inn på tunet marknadsfører landbruket på ein god måte. Juklestad: Les boka Den unødvendige sulten, den er bra. Sentr. av samvirkeslakteri har gått for langt, men me må ikkje ta Nortura for gitt.kvifor forlet jærbøndene samvirket? Lofthus: Mat er makt, me ser no ein stor konsentrasjon av matmakt. Myndigheitene må fokusera på matprod. Samvirke for frukt og grønt er no borte, har 3 store grossistar. Problem å selja norske eple på slutten av sesongen, me har for lite makt. Korleis gjera noko med det? Ljones, SP: Me er avhengige av samvirket. Småskala er bra, men vil ikkje klara å omsetja store nok mengder, me er likevel små. Tine vert stadig mindre i forhold til kjedene. Store og små må leva i lag. Situasjonen krev at me bønder står samla og at politikarane jobbar for norsk landbruk. Tollvern er heilt naudsynt. Internasjonalt må me påverka gjennom dei kanalane me har. Hestekjøtskandalen er bra, den har auka verdien på merkevarene våre, folk stolar på dei. Mykje står på spel ved valet til hausten, høgre vil til dømes reversera ostetollen. Krohn Hansen: Me bønder driv med noko som er viktig og berekraftig. Viktig med vidareføring av kunnskap. Støttar samvirketanken, men ikkje alt er bra innan samvirket. Me treng bevisstgjering og koma vekk frå tanken om at det berre er billig som gjeld. Interessa for andelsjordbruk viser at mange ynskjer å kjenna bonden og vita korleis maten er produsert. Måkestad: Viktig med samarbeid på tvers av næringane, må gå saman for å motarbeida kjedene. Lite mangfald, til dømes er det få eplesortar ein får levera, her må me gå på grossistane. Nå Fruktlager er eit lite fruktlager som tek i mot fleire sortar, dei kan derfor levera variert og får avsetning på gamle, utdaterte sortar. Wilgohs, Norsvin: Mjølk og gris er ein god driftskombinasjon, sjølv om begge produksjonane er små. Grisen et mesteparten av det norske kornet som ikkje kan nyttast av andre. Norland, NBS: Jærbonden vert skulda for å ha svikta samvirket. Mange av dei har kjørt eit hardt investeringsløp og har ikkje råd til å sei nei til 10 øre meir for literen. Har samvirket 12 kanskje svikta bonden? Mjølkeproduksjonen i landet går ned, tal tilsette på meieria går opp, betalinga for mjølka går ned, bonden kompenserer med å auka produksjonen. Hveem: Det kostar å vera markedsregulator, om vi er misnøgde må vi engasjera oss i samv. Norland: Er for samvirket, men me må kunna krevja meir av samvirket. Dvergsdal: Halda vedlike samvirket er den einaste moglegheiten me har. Korleis unngå at situasjonen vert verre? Me brukar stadig mindre av vårt eige areal mens importen aukar. Det foregår ein maktkamp i samfunnet - det er val til hausten. Nærstad: Samvirkesentraliseringa har kanskje gått for langt. Bøndene treng fleire alliansar. Skapa ein offensiv for auka inntekt og fokus på norske ressursar. Jordpakking er blitt eit stort problem, då tek me ikkje vare på ressursane. Må verta lønsamt å produsera på norske ressursar, det må vera politisk bestemt. Landbruk i Noreg står ikkje i motsetnad til landbruk i sør. Ljones: Fylkeskommunen har nettopp kome med ein dårleg uttale, faglaga må inn her. Torbjørn Norland : Jordbruksforhandlingane Landbruksmeldinga frå 2012 vil vera grunnlag for forhandlingane, konkretisering av meldinga må koma i forhandlingane. Tunge trendar må snuast skal me auka matproduksjonen - nedbygging av areal fortset, fleire produksjonar har fallande volum, inntektsnivået ligg framleis langt under andre. For å få auka produksjon må auka bruk av utmarksbeite stå sentralt. Endringa frå kronetoll til prosenttoll på ost mm. var viktig for å kunna auka prisane. Egg og lam er foreslått teke ut av målprissystemet. NBS vil gå inn for auka prisar, slik at volumprodusentane kan henta meir av inntekta på pris. Meir budsjettmidlar til dei mindre. Torbjørn Norland : 100-årsjubileum. Jubileet er bygd på 4 grunnsteinar norsk matproduksjon på norske ressursar over heile landet, samvirkeorganisering, kvinner i landbruket og ungdom og rekruttering. Fylkeslag og lokallag kan søka om tilskot til jubileumsarrangement, send inn melding om lokale arrangement til Småbrukarlaget sentralt. Mat- og kulturpris skal delast ut, det skal lagast ei jubileumsbok og fotoutstilling. Dag 2. Møteleiarar dag 2 var Siri Teigland og Nils Martin Seim. Det vart ikkje noko innslag med Gjensidige dette året, dei melde avbod grunna vinterferie. Open post. Runde: Det er dårleg frammøte til fylkesårsmøta. Kanskje det er tida for å slutta med felles samling for dei to fylka? Kanskje bør samlinga berre vera ein dag utan overnatting? Håland: Positivt med felles samling, må ikkje slutta med det. Avstand og reisetid er ikkje avgjerande for frammøte. Viktig med 2 dagar, treng den sosiale delen om kvelden. Lofthus: Det har vore positivt med felles samlingar. Kan vera vanskeleg å finna tema som fenger, viktig med politisk tema. Osland: Bør ikkje slutta med felles samling, og ikkje gå over til ein dag. Har opplevd dette i andre org. og det har ikkje vore positivt, det sosiale falt vekk. Hald i lag! Seim: Redd for at endå færre vil møta om me deler oss. 13

8 Lofthus: Har gode BU-ordningar for frukt, men dei kan verta betre. Har skrive ein uttale. Sogn og Fjordane kan vera med på den om de vil. (Las opp uttalen). Kanskje kan generasjonsskifte vera tema på årsmøte? Naterstad, NLR: Lite frammøte på årsmøte og andre møte er vorte eit problem i mange lag. Me bør sjå på samanslåing av organisasjonar, til dømes landbrukshelsa og rådgjevingstenesta. Årsmøte Hordaland Bonde- og Småbrukarlag. Møteleiarar: Siri Teigland og Nils Martin Seim. Referent: Åse-Marie Reisæter. Skrive under møtereferat: Gudvin Hesvik Volden og Daniel Jordal Andersen. Årsmøteinnkallinga vart godkjent. Det vart ingen Leiars tale, då Jarle Helland var sjuk og ikkje med på møtet. ikkje har tillit inn i systemet, og erstatningssøknad vert avvist. Kanskje kan veterinær overta synfaring/konstatering? Det må setjast press på dei som skal avgjerda dette. Jubileumsmarkering under Matfestivalen Dersom me skal laga ei skikkeleg markering treng me at mange er med. Siri Teigland og Kjersti Flatråker er interesserte i å vera med i ei arbeidsgruppe. Det vart god tid på slutten av årsmøtet. Derfor viste Åse-Marie ljosbilete og fortalde frå Småbrukarlagsturen til Færøyane sist sommar. Då me hadde ein færøying med på møtet, Sniolvur Joanesarson, utsending frå Voss BS, fortalde han litt meir om landet etterpå, og avsluttta årsmøtet med å syngja første vers av Ormen Lange både på norsk og færøysk. Ref. Åse-Marie Reisæter. Årsmøtesaker. Årsmelding vart lagt fram og godkjent. Rekneskap og budsjett vart lagt fram og godkjent. Budsjettet viser eit underskot, og det kom ein kommentar om at kontingentinntektene kan aukast dersom me greier å verva fleire medl. Val. Leiar: Jarle Helland attval valt for 1 år Styre: Jens Markhus attval valt for 2 år Birte Larsen attval valt for 2 år Øystein Hole attval valt for 2 år Harald Molland ikkje på val Nils Brynjulf Bøe ikkje på val Siri Teigland ikkje på val Vara: 1. Håkon Erdal ny valt for 1 år 2. Elin Morken attval valt for 1 år 3. Edel Karin Ertsås Alpen attval valt for 1 år Representantskapet: Jarle Helland. Vara: Siri Teigland. Kvinneutvalet: Helga Fossheim tek attval. Siri Teigland og Birte Larsen er ikkje på val. Revisorar: Sniolvur Joanesarson og Ragnar Karevoll, attval. Valnemd: Siren Tømmerbakke (leiar), Helga Fossheim, Daniel Jordal Andersen. Uttale. Det vart vedleke ein uttale BU-midlar til frukt og bær må aukast. Open post. Markhus: Ein medlem i Etne BS (Ebne) har teke kontakt om regelverket for dyr tekne av rovdyr. Dagens ordning virkar ikkje når rovdyrkontakten som ser og stadfestar rovdyrdrapet 14 I høve 100 årsjubileet inviterte me tidlegare fylkesleiarar til fylkesårsmøte og festmiddag. Her ser me Hans Golten (Sotra/Øygarden), Nils Hårklau (Voss),Gunnar Trædal (Masfjorden), Brita Finne (Voss), Leif Grutle (Sveio) og Arne Lofthus (Ullensvang). 15

9 UTTALE FRÅ ÅRSMØTA TIL HORDALAND BS OG SOGN OG FJORDANE BS : BU-MIDLAR TIL FRUKT OG BÆR MÅ AUKAST. Eit samla årsmøte i Hordaland Bonde- og Småbrukarlag og Sogn og Fjordane Bonde- og Småbrukarlag krev meir statlege kroner til fornying av frukt- og bærhagar i fylka. Ei stor og målretta fornying innan fruktdyrkinga krev meir BU-midlar over jordbruksavtalen. BU-løyvingane til rydde- og fornyingsarbeid i frukthagane vert disponert gjennom Innovasjon Norge, og skal framleis ha ein god fordelingsstruktur. Hordaland stadfester sin plass som fruktfylke nr 1 i Noreg. Her finn ein det tettaste og mest oppdaterte fagmiljøet innan norsk fruktdyrking. For å kunna oppretthalda den fornyingstakten som krevst i mat- og landbruksdept. sine planar for auka norsk matproduksjon, må frukt- og bærhagane i Hordaland og Sogn og Fjordane oppdaterast i enno større grad enn det som skjer i dag. Til dette krevst det meir statlege midlar disponert av Innovasjon Norge. Ei auka løyving av BU-midlar må koma ei samla frukt- og bærnæring til gode, slik som i dag. Det vert avgjerande for framtida til fruktdyrkinga på Vestlandet at talet på fruktbruk i fylka framleis er høgt Eit sterkt og målretta fruktfagleg miljø i Hordaland og Sogn og Fjordane gjer det mogeleg å oppnå ei god jordbruksinntekt på eit lite areal. Dette er spesielt i dag innan jordbruket, og må framstå som eit ljospunkt i landbruket i fylka. Hordaland og Sogn og Fjordane sine fremste politikarar på Stortinget og i Fylkestinget kan vera med å oppretthalda og styrkja det fruktfaglege miljøet i fylka om dei er like innovative som fruktdyrkarane sjølve. Med dette vil Hordaland Bonde- og Småbrukarlag og Sogn og Fjordane Bonde- og Småbrukarlag oppmoda alle sentrale politikarar frå fylka våre til å arbeida for dette framføre dei årlege jordbrukstingingane til våren. Årsmøte

10 Me satsar på kvalitet og service i alle ledd Slakting, kjøtskjering og foredling av kjøt er våre viktigaste arbeidsområde. Dagligvare, storhushaldning og andre kjøtforedlingsverksemder er våre kundar. Skjeggerød og Fatland er våre varemerker. Livdyrhandel. omsetnad av ull, huder og skinn er viktig for at me skal vera eit fullverdig alternativ for leverandørane. Me produserer miljøfôr med matrester frå storhushaldning og biprodukter frå næringsmiddelindustrien. FATLAND SLAKTERIER risneselektro.no Mob.: Mob.: E-post: E-post: astrid@risneselektro.no grethe@risneselektro.no FATLAND ØLEN AS: FATLAND GJESDAL ULL AS: Profesjonell rådgjeving tilpassa behova dine. Tlf. innmelding slakt Vårt mål er å yta den beste service! Er du fornøyd, vert me fornøyd! Idrettsvegen 9, 5936 Manger. VÅRE DYKTIGE MONTØRER TILBYR ULIKE TJENESTER SOM: Bustad-, landbruk- og industri- installasjoner. Service på eksisterande anlegg. Kontroll av elektrisk anlegg. Tavlebygging Installasjon av brannvarslingsanlegg og andre alarmanlegg for landbruk, næringsbygg og bustad. I TILLEGG FØRER ME: Støvposer Elektrisk Gjerdemateriell Telefoni Walkie Talkie for jakt og sanking Elektrisk materiell Batteri, høreapparatsbatteri I vår butikk har me kjempegodt utvalg i innendørs og utendørs belysning. Som bedriftsleiar er det viktig å ta rette avgjerder og lønsame val. TINE Rådgiving vil vere kompetansepartnaren din med objektive, tverrfaglege og spisskompetente råd Manger - Tlf.: Faks E-post: re@risneselektro.no - Åpningstider: Mandag til torsdag: Fredag: Laurdag: medlem.tine.no / medlemstelefon

11 Tlf.: Innspel til jordbrukstingingane Småbrukarlaget si oppgåve ved årets jordbrukstingingar vert å vektleggja ordningar som stimulerer til betre utnytting av innmarksbeite, beite i skog, utmark og fjellet. Får ein til ei omlegging til produksjon av kjøtt og mjølk basert på gras og ikkje på ein så stor andel med kraftfor som i dag vil produksjon av kulturlandskap koma av seg sjølv. Skal ein auka bruken av areala i landet vårt må ein mykje større del av budsjettmidlane gå mot bruken av dei ulike arealtypane me har. Skal ein snu denne utviklinga ein har hatt vil ikkje berre friske budsjettmidlar dei første åra vera nok. Me må i tillegg vera viljug til å omfordela eller føra attende budsjettmidlar som dei siste åra har gått til sentrale strøk grunna auka dyretilskot, produsert mengde, samt utflating av struktur på alle tilskota dei siste åra. Det er berre Småbrukarlaget som er viljug å ta denne jobben. Mjølkeproduksjon: Sterk auke i driftstilskotet på mjølk Hordaland og Sogn- og Fjordane bør vera i same sone som Nord- Norge. Beitetilskotet til storfe må auka mykje. Det same gjeld utmarkstilskotet. Ein må få på plass ein god strukturprofil på desse to tilskota. Dette må til dersom ein ønskjer å stimulera til ei driftsform og omfang der mjølkekyr og storfe skal nytta grasarealet til å produsera mjølk og kjøtt på. Me trur dette kan vera med på å få folk til å tenkja nytt når det gjeld rasar som er meir tilpassa dei naturgjevne forholda som me har rundt om i landet vårt. Mjølkeprisen bør aukast med øre/l. Storfe/ammekyr: Driftstilskot for dei første 1-25 ammekyrne. Ikkje som i dag at ein må ha minst 5 ammekyr før ein får driftstilskot. Beite- og utmarkstilskotet til ammekyrproduksjonen må aukast slik at ein hindrar at dette vert ein produksjon som stor sett vil skje i store fellesfjøs der forgrunnlaget er rundballar og kraftfor medan godt innmarksbeite rundt fjøset gror til med einer og kratt. Sau: Kraftig auke i utmarkstilskotet. Ein bør og få struktur på tilskotet. Ein kan fjerna beitetilskotet på sau midlane kan ein nytta til å auka utmarstilskotet. Beitetilskotet må ein sjå på som eit dyretilskot utan strukturprofil og med teljedato 1. juni. Beitetilskotet vil på sikt føra til at ein større og større del av sau/lammekjøtproduksjonen vil skje på innmarksareala. Målprisen bør aukast med kr. 2/kg. Ein må få ei eiga tilskotgruppe for villsaurasen. Auke i tilskotet til villsauen bør koma på utmarksbeite. Villsauen gjer ein god jobb når det gjeld å halda vedlike lyngheiane langs kysten. TOTALLEVERANDØREN DU KAN STOLE PÅ Geit: Ammegeit og mjølkegeit går inn i same tilskotsgruppe geit. Dyra må vera over 1 år for å gje rett til husdyrtilskot. To søknadsomgangar pr. år. Mjølkekvote/produksjonsrett til lokal mjølkeforedling må utløyser rett til driftstilskot for geitemjølkeproduksjon. Gris og fjørfe: Inntektsveksten for kraftforkrevjande produksjonar bør komma på auka uttak av pris i marknaden. Eventuelt bruk av budsjettmidlar innan kraftforkrevjande produksjonar bør går som dyretilskotet med auke på dei første 20 avlsgrisane. Dyretilskotet for høns på dei første Først og fremst bør budsjettmidlane i form av dyretilskot gå til kraftorkrevjande produksjonar i næringssvake områder

12 Frukt: Me vil halda på arealtilskot for dei første 40 da. Birøktarnæringa: Dei som får tilskot frå andre ordningar under jordbruksavtalen må få tilskot for første kube storleik kr. 600,- for dei første 20. Vidare kr. 500,- for kuber og kr. 400,. for kuber. I tillegg trengs det auka tilskot til avl og opplæring. Fruktnæringa i Hordaland er avhengig av ei birøktarnæring som fungerer. Tilskot til ferie og fritid bør aukast til kr ,- for mjølkeproduksjonen. Dei andre produksjonane treng ikkje få meir enn generell lønsauke (4%). Refusjonen må skje to gonger i året (februar og juni). Tilskot til avløysing ved sjukdom må aukast til kr. 1500,- per dag for å dekka reelle kostnader. Me ønskjer meir pengar til regionalt miljøprogram. Arealtilskot. Auka grovfortilskotet fordi det har att litt struktur men mest for at dette tilskotet har mest distriktprofil gjennom inndeling i 7 sonar. NBS bør jobba for at me og får distriktsprofil på beitetilskotet for storfe. I Hordaland utgjer innmarksbeite om lag 30% av det totala jordbruksarealet i fylket. Det er dette arealet som gjev landskapet langs kysten og fjordane det særpreg som gjer Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal til dei turistfylka dei er i dag. Me meiner at alt jordbruksareal bør få fullt kulturlandskapstilskot samt at også dette tilskotet bør få soneinndeling alt etter kor stor verdi landskapet har for anna næringsutvikling. Me ser at det vert hevda at høgare grovfortilskot fører til høgare leigeprisar. Det er eit argument som me meiner til ein viss grad er feil. I sone 2 der me ikkje har grovfortilskot har me dei høgaste leigeprisane medan andre områder med høgt grovfortilskot mest ikkje har leigeprisar på leigejord (Hordaland) I staden har me mest avgang på jordbruksareal. Denne utviklinga kan me stoppa med høgare grovfortilskot høgare pis på kraftfor slik at det vert meir lønsamt å dyrka gras på tungdrevne og marginale areal. Me ynskjer ikkje at skattefrådraget vert auka. Det er mange bruk som aldri får nytta denne ordninga fullt ut. Ordningar for unge bønder som tek over drifta før 35 år. Småbrukarlaget må prøva å få på plass eit starttilskot for bønder under 35 år eit årleg driftstilskot dei første 5 år. Ved generasjonsskifte er det ofte trong for midlar til opprusting av driftsapparatet. Tiltaket kan vera tilskot på opptil 50-60% til rep. av driftsbygning, vegar, grøftar m.m. samt eit rentetilskot. Øvre kostnadsgrense for tildeling av tilskota bør ikkje vera meir enn Grøftetilskot: Det er mykje fulldyrka areal og då særleg myr på fjell som går ut av drift på grunn av dårleg grøftetilstand. I mange kommunar langs kysten kan avgang vera større på grunn av grøftetilstand enn det som går med i reguleringsplanar og vegbygging. Grunn til denne utviklinga er at mekaniseringsregime er lite tilpassa denne jordtypen. Landbruksmeldinga har som mål at ein større del av norsk matproduksjon skal skje på norske grasareal det første prov på om regjeringa meiner noko med det - er å starta eit arbeid med å rusta opp den fulldyrka jord som ein har i dag. Å betra grøftetilstaden på dårleg drenert myr kan vera med på auka avlingsnivået med 50-60%. Tilskotet bør gjevast som eit tilskot bygt på antall meter grøft samt kostnad per meter. Den gamle modellen med tilskot per da er urettvis då kostnaden per da varierar mykje frå jordart til jordart. På myr kan ein ikkje ha meir enn 4 meter mellom grøftane - men på sand/morenejord kan avstanden femdoblast.. Skal ein få fart på grøftinga må gtrøftetilskotet dekka 30-40% av kostnaden og det må til ei mykje større ramme enn det me fekk i Jordbrukspolitikken må gjera matjorda til hovudfokus. Auka forsking for å endra gjødselregimer, maskinbruk m.m, slik at dei produktive areala kan takast vare på og ikkje verta øydelagt av intensiv bruk. BU-midlane: Me har sett at det meste av BU-midlane dei siste åra har gått til utbyggingar med stort driftsomfang. Vidare ser me at gjennom mange år er det berre 10-15% av bruk i drift som får nytte av ordninga. Grunn til det kan vera fleire men me trur at det er mange som får avslag fordi utbygginga som brukaren ønskjer ikkje har det driftsomfanget som gjeldande politikk legg opptil. (Ein får ikkje strukturendring dersom midlane vert delt ut på mange). Kva med eit skattereduksjonstilskot? Investeringar i bygningar som går til nedskriving i rekneskapet utløyser eit investeringstilskot i form av ein skattereduksjon på 20% av investeringsbeløpet. Ein slik ordning kunne gjelda for investeringar opptil kroner per gardsbruk i ein 10-års periode. På denne måten kan samfunnet etablera eit ubyråkratisk system som vil hjelpa til med at fleire tek seg råd til å gjennomføra investeringar på landsbrukseigedommen. Me trur at med ei slik ordning vil me få ei utbygging som er meir tilpassa dei naturgjevne og menneskelege ressursane på landbrukseigedommen. Hordaland Bonde- og Småbrukarlag Mars Kravet til omsetning på ,- for å ha rett til produksjonstilskot bør fjernast. Eit minstekrav på dyretal eller liknande er betre enn omsetningskrav. Framleis bør me argumentera for å fjerna botnfrådraget

13 A Hotell litt utenom det vanlige tungesvik-bygg.no tungesvik-bygg.no En god seng, deilig vin og et herlig måltid. Ser du etter et hotell der du kan sove godt, nyte deilig mat og vin i en unik 400 år gammel kjeller til en grei pris? Tungesvik-hytten Produksjon av byggesett og elementproduksjon Tungesvik-hytten Produksjon Tlf. 53 av 66 byggesett Tegne og elementproduksjon og søketenester Tegne og søketenester Byggetenester Tungesvik-hytten og totalentreprise Trelast Produksjon og byggevarer av byggesett Trelast og elementproduksjon byggevarer Tegne og søketenester Byggetenester og totalentreprise Trelast og byggevarer Byggetenester og totalentreprise T F E-post: booking@augustin.no - Adresse: C.Sundts gate 22, 5004 Bergen. Fullt på Augustin? Prøv vårt elegante søsterhotell: Vekselbanken Voss Veksel- og Landmandsbank ASA Tlf Fax E-post: post@vekselbanken.no - Ein god medspelar

14 Landsmøte 2013 Landsmøte var i år lagt til Lillehammer laurdag 24.august og sundag 25.august. Då dette var eit særs spesielt år for Norsk Bonde- og Småbrukarlag, var hundreårsmarkeringa lagt til fredagen før, og ungdomsseminaret var på torsdagen og fredags føremiddag. Så dette var absolutt ei helg stappa med aktivitetar. Frå Voss Bonde- og Småbrukarlag var det fire utsendingar til landsmøtet: Nils Martin Seim, Anita Furevikstrand Seim, Håkon Erdal og Daniel Jordal Andersen. Hordaland hadde 18 deltakarar på landsmøtet. I år hadde Voss Bonde- og Småbrukarlag ungdomsutsendinga for å representere Hordaland på ungdomsseminaret. Daniel Jordal Andersen reiste i førevegen onsdag for å delta på dette arrangementet. På ungdomsseminaret var tema organisasjonen og samvirke viktige. Det var også viktig å verta kjende med andre. Sosiale aktivitetar og lagkonkurransar prega seminaret i høg grad. Det var representantar i alderen 16 til 34 år, og frå nesten alle rikets fylke på seminaret. Klokka på fredag, opna det offisielle jubileumsarrangementet. Det var tur til eit bureisingsbruk på Maihaugen, kurs i dans og lokking, politikardebatt, presentasjon av dei nominerte til Mat og Kulturprisen 2013, Konsert med Odd Nordstoga og Ingebjørg Bratland og til slutt middag og dans. Under markeringa var det også urpremiere på den ny-komponerte småbrukarvalsen. Denne fengande songen var å høyre i gangane på hotellet resten av helga av plystrande og nynnande småbrukarar i godlune. Laurdag på slaget opna landsmøtet Det var ein times tid med kulturelle innslag og leiaren sin tale før landbruksministeren fekk sleppa til. Vidare vart jubileumsboka, Landbrukets veg, og boka Kvinnebønder presentert. Det var landbruksdebatt, gjennomgang av innkomne forslag og fleire kulturelle innslag. Under landsmøtemiddagen var det god stemning. Maten var det heller ingenting å sei på. Den hadde innslag frå lokalprodusentar av ulike landbruksprodukt. Stemninga utover kvelden var stigande og Valkyrien Allstars spela til dans. Landsmøtet fortsette sundag. Årsmeldinga , val, handsaming av innkomne forslag, uttaler frå landsmøtet og pågåande prosjekt i Norsk Bonde- og Småbrukarlag. Etter ein god lunsj var det diverre slutt for landsmøtet for denne gong. Landsmøtet med tilhøyrande 100-års markering og ungdomsseminar var i år svært interessant, lærerikt og triveleg. Ein stifta kjennskapar og fekk pleia dei eksisterande. Dei mange unge på landsmøtet syner absolutt at det er ei god framtid, både for næringa og for laget. Vonar om ei tilsvarande oppleving også på neste års landsmøte. Landsmøtemiddag. Bergljot Bruåsdal Hesvik og Siri Teigland frå Kvinnherad og Arne Lofthus frå Ullensvang. Daniel Jordal Andersen, Voss Bonde- og Småbrukarlag. Landsmøtet. Jarle Helland frå Radøy, Bjørn Egil Norland og Harald Molland frå Masfjorden og Oddvar Stang frå Radøy

15 Landbruksmekanisk Inge Hjelle Forhandlar av og Utstyr for rundballepressing, pakking og handtering. Fusion3 F5000 serie 991B serie 691BH 994BS R5 NYHEIT! Cashels rundballedeler med film og nett haldar. Skal du ha ny presse i år? Eller kanskje ei ny klype? Gjer gode handlar no! Handteringsutstyr vert lagerført for kjapp levering, hurtigfeste kan ordnast. For komplett sortiment sjå importørens heimeside Elles det meste i diagnose, reparasjon og vedlikehald av traktor og landbruksreiskap. Ta kontakt for ein trivelig prat! Landbruksmekanisk Inge Hjelle når du på tlf:

16 Organisert beitebruk i Hordaland Beitesesongen 2013 For sesongen 2013 fekk vi inn registreringar for 95 beitelag i organisert beitebruk (OBB) i Hordaland. I 2012 fekk vi inn registreringar frå 103 beitelag, vi har altså fått ein relativt stor tilbakegang i tal søknader. Nedgangen er ikkje ein reel reduksjon i tal beitelag, men har sin årsak i omorganisering og nytt søknadssystem som ikkje alle laga har tatt fatt på enno. Utviklinga i tal dyr og beitelag hadde tilsvarande «knekk» etter ein omorganiseringsprosess i 2003, sjå figur. Vi vonar at vi ser ein auke att dei komande åra. I 2013 gjekk tap av sau og lam noko opp i høve til fjoråret med rekordlåge utmarkstap. Utviklinga totalt sett er likevel positiv med ein svak tendens til redusert tapsprosent i utmarka over den siste tiårs perioden, sjå figur. Av alle fylka i landet har vi i Hordaland prosentvis lågast tap i utmarka både for sau og lam. Dette er svært positivt. Vi er heldige og har svært lite rovvilt, men det vert og utført mykje bra arbeid i beitelag og enkeltbuskaper for å førebyggje tap i utmark. Tapa utgjer likevel svært mange dyr, og det er viktig å halde fokus på tapsreduserande tiltak og haldningsskapande arbeid vidare framover. Snøfres For sesongen 2013 vert det utbetalt 2,6 mill i tilskot til drift av beitelag. I tillegg vert det utbetalt tilskot direkte til medlemar i godkjende beitelag på omlag 3,9 millionar, dette tilskotet er nytt av året. Per i dag får vi inn registreringar i organisert beitebruk for 67% av dei sauene og lamma som det vert søkt tilskot til utmarksbeite for. Det nye tilskotet til medlemar i beitelag skal stimulere til at større del av utmarksbeitebrukarane vert organisert i beitelag. Vedmaskin Traktorskjær Traktorskuffer Rundballegriper Svanhild Aksnes Fylkesmannens Landbruksavdeling Lid Jarnindustri AS, 5600 Norheimsund - post@dalen.no - dalen.no 30 31

17 Beiteprosjektet i Hordaland Prosjektet i Hordaland har vore ein del av eit nasjonalt prosjekt, og skulle gå ut i I Hordaland utvida me prosjektperioden til ut Eit av delmåla i prosjektet har vore utprøving av elektroniske hjelpemidlar til sporing av dyra i beiteperioden. Me hadde 100 radiobjøller fordelt på 5 beitelag i 2011 og Radiobjøllene fungerte rimeleg godt der det var mobildekning, men var til lita nytte i beiteområde med dårleg mobildekning. I 2013 vart det kjøpt inn 60 GPS-bjøller som vart fordelt på 9 lag. Eit av laga hadde nesten ikkje mobildekning i sitt beiteområde. Resultatet av utprøving av GSP-bjøllene er godt i alle beiteområda. Gjennom prosjektet har me fått svar på at radiobjølla er til god nytte i område med mobildekning, medan GPS-bjølla har me god nytte av i alle beiteområda i fylket. Eg er sikker på at dei elektroniske hjelpemidlane som me har prøvd ut i prosjektperioden vil vera til god hjelp i arbeidet med å redusera tapet av dyr i fjellbeita våre. Eg trur at sankearbeidet kan verta enklare ved hjelp av dette utstyret. Beiteprosjektet vart avslutta i desember Laga som hadde vore med på prosjektet fekk tilbod om kjøp av bjøllene til litt redusert pris. Jarle Helland. Prosjekt «Slipp oss til ungdom inn i landbruket» Prosjektet, som går ut på å registrere ubebudde småbruk og kontakte eigarane, er eit samarbeid mellom Natur og Ungdom, Norges Bygdeungdomslag og Norsk Bonde-og Småbrukarlag. Dagny Warner er prosjektleiar og styret i HBS er arbeidsgjevar. Ved utgangen av 2012 var disse kommunane i Hordaland kartlagd og eigarane kontakta : Kvinnherad, Samnanger, Tysnes, Austevoll, Vaksdal, Fitjar og Stord. I 2013 vart kommunane i Nordhordland kontakta av prosjektleiar. Prosjektet vart godt motteke av Meland kommune, og det vart sendt ut brev til 60 eigarar. Dessverre var det få som gav tilbakemelding. Nokre av dei andre kommunane i Nordhordland som prosjektleiar var i kontakt med, hadde ikkje høve til å vera med på prosjektet. Det som har vore ei trend er at det er få som har svart på brevet dei fekk frå kommunen/prosjektleiar. Dei av eigarane som har vore i kontakt med prosjektleiar har vurdert sal av bruket. Det er nesten umogeleg å kunna seia noko om prosjektet har medført at bruk har komme for sal. Me er likevel sikker på at breva som vart sende ut har vore med på å setja i gang ein prosess som har ført til at bruk som ikkje hadde kome for sal har vorte selde. Det har og vore nokre kommunar som ikkje ønska å vera med på prosjektet. Dagny Warner. Ny giv i sauehaldet. Prosjektet Ny giv i sauehaldet i Hordaland starta opp i februar. Hovudmålet for prosjektet er å bidra til å få fram fleire lam til slakt i fylket vårt. Hordaland Sau og Geit er prosjekteigar. Gjennomføring av prosjektet er eit samarbeid mellom fylkesmannen, Nortura, Fatland og fleire andre landbruksaktørar. Sauetalet har gått litt ned i Hordaland dei siste åra, ein trend ein vil prøva å snu gjennom prosjektet. Hordaland er i dag det einaste fylket i landet vårt der rovdyr fram til no ikkje har vore noko problem. Me har fjellbeiteområde der beitekapasiteten er lite nytta. Hordaland er eit fylke med store utmarksressursar med reimeleg god beitekvalitet, og me må ta mål av oss å verta det største sauefylket i landet vårt innan Prosjektet vert drifta av ei arbeidsgruppe som i løpet av 2013 har gjennomført mange møte med ymse tema. Oppmøtet har vore svært godt. Eit av tiltaka har vore faghelg for unge og nye sauebønder. Sauekontrollen er eit nyttig hjelpemidel for å kartleggja tilhøve i drifta som ein kan verta betre på. Oppslutnaden om sauekontrollen i fylket vårt er altfor låg. Dette vil Nortura og Fatland prøva å gjera noko med. Dei tilbyr gratis sauekontroll i to år dersom du melder deg inn i løpet av prosjektperioden som går fram til Jarle Helland

18 Prosjekt Vi satsar på mjølk i Hordaland. Dette prosjektet har gått i mange år under ulike namn, no går det fram til Hovudmålet i prosjektet er auka mjølkeproduksjon i Hordaland. Dessverre har mjølkemengda gått ned i fylket siste året. Reduksjonen i Hordaland i 2013 i høve til 2012 var på 0,75 % mot 0,44 % i heile landet. Kvotefyllinga var på berre 87 % i 2013, og prosjektet vil ha auka fokus på kvotefylling framover. Prosjektet har arrangert ulike kurs og samlingar, Open fjøs fleire stader og møteseriar. Spesielt er Open fjøs populært og trekkjer mykje folk, ofte fleire generasjonar. Bønder som nyleg har bygt ut og/eller kjøpt kvote skal følgjast opp av prosjektet, det er viktig at desse får hjelp og støtte om dei treng det. Styringsgruppa har møte to gonger i året, elles er det prosjektleiarane i Tine som syter for aktivitet og framgang. Dei gjer ein god jobb. Åse-Marie Reisæter. Landskap i drift -prosjektet - til nytte for bonden og samfunnet! Landskap i drift eit aktivt drive, mangesidig landbruk vil føra til at landskapet kan haldast ope på ein naturleg måte i samsvar med kulturlandskapets eigen historie. Hovudmålet er å ha eit ope landskap. Gjennom aktiv drift skal dette nåast gjennom: 1. Beiteområdet skal utvidast 2. Stimulerast til fleire beitedyr 3. Kompetanse- og kunnskapsbygging blant brukar og forbrukar 4. Entreprenørskap, stimulera til nye metodar, nye og alternative produksjonar. Dei nye produkta kan vera både tenester og produkt. Styringsgruppa i Landskap i drift- prosjektet er samansatt av 2 representantar frå Fylkesmannen, 1 frå Nortura, 1 frå Sau og geit, 1 frå Bondelaget og 1 frå Bonde og Småbrukarlaget. Styringsgruppa hadde 2 møter i På første møte gjekk me gjennom tidlegare prosjekt og korleis dei hadde gått, og drøfta nokre erfaringar. Det var kome inn nokre nye søknader som vart presentert, som vi gjekk gjennom og drøfta. På andre møte vart aktuelle søknader (prosjekt) lagt fram og drøfta. Tre av søknadane vart godkjent for tilskot. Prosjekt Landskap i Drift held fram i Nils- Brynjulf Bøe. LANDBRUKSKOMPOST, JORDPRODUKTER, CONTAINERUTLEIGE ALT INNEN AVFALLSBEHANDLING TLF FAX post@bioplan.no LANDBRUKSKOMPOST, JORDPRODUKTER, CONTAINERUTLEIGE ALT INNEN AVFALLSBEHANDLING TLF FAX post@bioplan.no 34 35