Miljørapport Hordaland fylkeskommune 2007

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Analyse, utgreiing og dokumentasjon NOTAT Til: Fylkesrådmannen Dato: 03. mars 2008 Frå: Analyse, utgreiing og dokumentasjon Arkivsak: /RSTR Arkivnr.: 712.T05 Miljørapport Hordaland fylkeskommune 2007 INNHALD: Side: 1. STORE OG AUKANDE KLIMAGASSUTSLEPP I HORDALAND MILJØRAPPORTERING FOR HORDALAND FYLKESKOMMUNE SI VERKSEMD STABILT TIL AUKANDE ENERGIFORBRUK I FYLKESKOMMUNALE BYGG; LITE FJERNVARME STERK AUKE I TALET PÅ FLYREISER MEIR KØYRING I TENESTE PAPIRFORBRUK KØYRETY OG MASKINER AVFALL SAMFERDSEL CO2- UTSLEPP I FYLKESKOMMUNAL VERKSEMD VIDARE ARBEID MED MILJØRAPPORTERING FRÅ FYLKESKOMMUNAL VERKSEMD KJELDER... 9 Det er gjort nokre mindre justeringar i rapporten i mai

2 1. STORE OG AUKANDE KLIMAGASSUTSLEPP I HORDALAND Klimagassar er gassar som ikkje påverkar luftkvaliteten i nærmiljøet, men bidrar til oppvarming av atmosfæren og til klimaendringar. Statistikken for utslepp av klimagassar viser at Hordaland har størst utslepp av klimagassar mellom dei norske fylka, og er også mellom fylka som har hatt den største auken i klimagassutslepp sidan Utviklinga for ein del av klimagassutsleppa styrast av nasjonal politikk, næringsstruktur, konjunkturar, globalisering, teknologiutvikling m.v., og lokale styresmakter har liten eller ingen påverknad på utsleppa. Ein del av utsleppa er det likevel mogleg å påverke lokalt. Dersom lokalt påverkbare utslepp definerast som i figuren nedanfor, kan nærare ein tredel av Hordaland sine utslepp av klimagassar seiast å vere mogleg å påverke lokalt. Figuren viser utviklinga i lokalt påverkbare utslepp Hordaland og landet. Figuren over illustrerer at for mange av dei utsleppstypane der ein kan anta at lokale politiske beslutningar betyr mykje i høve til overordna strukturelle endringar, har Hordaland hatt ein større årleg utsleppsauke enn gjennomsnittet for landet dei siste 6 åra det er statistikk for. Utsleppa frå transportsektoren i Norge har auka jamt gjennom mange tiår. Hordaland har ikkje vore noko unnatak, og frå slutten av 1990-talet har auken vore sterkare her enn i andre fylke, og sterkare enn den gjennomsnittlege auken for landet. 2

3 Figuren viser relativ utvikling i klimagassutslepp frå transportsektoren i Hordaland og i Landet. Årsakene er samansette, men det er mogleg å antyde nokre faktorar der Hordaland skil seg noko frå landet for øvrig, og som samla kan ha bidratt til den sterke veksten i bilbruken i Hordaland og spesielt Bergensregionen. Større auke i bilhaldet (bilar per hushald) enn landsgjennomsnittet gir større tilgang på bil. Andelen bilførarar i Bergen auka frå 42 til 57 prosent frå 1992 til 2000 og det var samtidig ein nedgang i kollektivtransportandelen frå 14 til 12 prosent (2005). Betre standard og kapasitet på vegnettet, og fleire fergefrie samband, medfører at fleire enn tidlegare kan nå by/tettstadssentera innan ein time. Kortare reisetid med bil og god tilgang til parkering ved arbeidsplassar i Bergen har bidratt til byspreiing, det vil seie utflytande utbyggingsmønster i Bergen og andre større tettstader i fylket. Generell velstandsauke, relativt sett rimelegare bilhald, sterkare vektlegging av fritidsaktivitetar både på kvardagane og i helgane (nasjonal trend). 2. MILJØRAPPORTERING FOR HORDALAND FYLKESKOMMUNE SI VERKSEMD Problematikken rundt utsleppa av klimagassar vil vere hovudfokus for fylkeskommunen si miljørapportering. Det vert lagt opp til at det skal presenterast 7 tal innanfor klima og miljø: Samla CO 2 -utslepp (tonn) Samla energiforbruk bygg (kwh) Andel bruk av fornybare energikjelder i bygg (%) Samla drivstoff-forbruk transport (l) Andel bruk av alternative drivstoff (%) Papirforbruk (tonn) Total mengde innlevert avfall (tonn) Miljørapporten for 2007 vil omfatte dei klima- og miljødataene for fylkeskommunen sin aktivitet som det er mogleg å skaffe på dette tidspunktet. Det vert arbeidd med å innføre rutinar som gjer det mogleg å framskaffe fleire, meir detaljerte og meir korrekte data til miljørapportering for seinare år. Arbeidet med førebuing av ein klimapolitisk handlingsplan vart starta opp i 2007, og det leggast opp til at planarbeidet skal kome i gang i

4 2.1 STABILT TIL AUKANDE ENERGIFORBRUK I FYLKESKOMMUNALE BYGG; LITE FJERNVARME Tilgjengeleg informasjon om innkjøpt energi i fylkeskommunal verksemd tyder på at energiforbruket dei siste åra har vore på mellom 50 og 60 mill. kwh. Mengda registrert innkjøpt energi har variert noko frå år til år, men kan sjå ut til å vere svakt aukande over tid. Endring kwh Straumforbruk Statoil) Fyringsolje (Shell) Fjernvarme (BKK) Totalt forbruk Tabellen viser kvantum energi innkjøpt i året. Gjeld innkjøp frå hovudleverandørane Straumforbruk, % 84,9 91,4 87,7 92,1 Fyringsolje, % 11,4 4,9 8,8 4,9 Fjernvarme (BKK), % 3,7 3,7 3,5 3,1 Tabellen viser fordelinga mellom hovudtypane energi forbruk (energi innkjøp i året). Fyringsolje: Innkjøpt kvantum i året. Fjernvarme: Kun kvantum levert av BKK varme. Straum: Ein del av den innkjøpte straumen blir ikkje timeavlest, men avreknast ein gong i året. Straum/ oppvarming kan i nokre tilfelle bli fakturert som del av leigeavtale, slik at straumforbruket ikkje blir registert. Rundt 90 % av energibruken er elektrisk straum. Andelen elektrisk straum har vore aukande, medan andelen fyringsolje har gått ned. I mange bygg er det mogleg å skifte mellom olje og elektrisk straum, og endringar i fordelinga kan skje t.d. på grunn av endringar i prisane. Andelen fjernvarme, og til dels også totalt kvantum levert frå BKK har vore stabilt eller nedgåande og er med berre vel 3,1 % av energiforbruket i 2007, ganske låg. Ein medverkande grunn til den auka energibruken er auka bygningsareal (m.a. Olsvikåsen skule og fleire tilbygg), og energiforbruket svingar dessutan med utetemperaturen. Det vil vere nødvendig å korrigere for dette for å kunne samanlikne energieffektiviteten frå eit år til eit anna, men i eit klimaperspektiv er det likevel det faktiske forbruket av energi som er interessant. Noko biobrensel vert nytta ved Voss jordbruksskule. Gass vert ikkje nytta til oppvarming av fylkeskommunale bygg. Mindre mengder gass vert brukt til koking, sveising, brenning og i spesialrom (fysikk, kjemi) på skulane. Bygningsmassen Fylkeskommunen sin bygningsmasse består av 46 skular fordelt på ca 270 bygningar. Dette utgjer ein total bygningsmasse på m2. I tillegg kjem nokre tannlegekontor, Fylkeshuset og nokre mindre bygg. 4

5 2.2 STERK AUKE I TALET PÅ FLYREISER I 2007 reiste tilsette i Hordaland fylkeskommune strekningar med fly, i fylkeskommunal teneste. Dette er ein auke på 15,6 % frå året før. Det var auke i talet på flyreiser til alle dei mest vanlege destinasjonane. Auken i talet på reiser til Oslo var på 30 % i høve til året før. 52,5 % av flyreisene i 2007 gjekk til Oslo, dernest reiste flest til Stavanger (7,4 %) og Trondheim (5,8 %). Endring Tal % Flyreiser ,6 Det vart i 2007 gjort vedtak om kjøp av CO2- kvotar på alle fylkeskommunale flyreiser. 2.3 MEIR KØYRING I TENESTE Tilsette i fylkeskommunen køyrde tilsaman nærmare 1,5 mill. km i teneste i 2008, ein auke på ca km frå året før. Personar Km per pers. Km køyrt med køyring med køyring 2007 Sentraladm./ politikarar/ andre Tannhelsedistrikta Skulane Alle Endr. Sentraladm./ politikarar/ andre 23,2 12,2 9, , Tannhelsedistrikta -2,2 20,2-18,6 % Skulane 1,1-8,6 10,6 Alle 11,9-0,2 12,1 Det er totalt sett ikkje fleire tilsette som køyrer i teneste, men den gjennomsnittlege køyrelengda per person som køyrer, aukar. Auken i køyringa har vore størst i gruppa Sentraladm./ politikarar/ andre. Her har det vore ei viss auke i talet på personar som køyrer i teneste, men først og fremst skuldast auken at dei som køyrer, køyrer meir. I tannhelsedistrikta har den totale køyrelengda gått litt ned. Fleire i tannhelsetenesta har køyrt i teneste, men køyrelengda per person er redusert. På skulane har den totale køyrelengda auka litt. Færre personar har køyrt i teneste, men dei som køyrer, køyrer meir. Det er sannsynleg at mykje av den auka køyringa kan forklarast av den generelle tendensen til meir bilkøyring som er beskriven i kap. 1. Noko av auken kan også skuldast meir kontakt mellom fylkeskommunale instansar på ulike stader i fylket og meir kontakt med fylkeskommunen sine samarbeidspartnerar rundt om i fylket, t.d. kommunar, regionråd og bedrifter. 5

6 2.4 PAPIRFORBRUK Papirforbruket var på 137,08 tonn. Innkjøpt papir består av kopipapir, konseptpapir, kladdebøker, post-ìt m.v. Omrekna til vanleg kopipapir tilsvarar forbruket i pallar. Data for papirforbruket tidlegare år er ikkje tilgjengeleg. 2.5 KØYRETY OG MASKINER Fylkeskommunen disponerte ved utgangen av året 121 køyrety, av desse 6 over 7,5 tonn, og dessutan 91 arbeidsmaskiner. Tilsvarande data for tidlegare år, og data for bruk av køyrety og maskiner, er ikkje tilgjengeleg. 2.6 AVFALL Informasjon om avfallsmengd er ikkje tilgjengeleg. 2.7 SAMFERDSEL I 2006 var det ca. 900 rutebussar i fylket som køyrde 32 mill. rutekilometer. Forbruket av diesel er anslått til ca. 13 mill liter. Forbruket av gass er anslått til ca. 1,6 mill m3. 6

7 3. CO2- UTSLEPP I FYLKESKOMMUNAL VERKSEMD Klimagassutsleppa frå dei delene av fylkeskommunal verksemd som det er tilgjengeleg data for ligg på rundt 40 mill. kg. CO2. Mesteparten av dette skriv seg frå kollektivtrafikk med buss. Direkte utslepp i samband med fylkeskommunen si verksemd inkluderer 0,75 mill. kg CO2 frå oppvarming av fylkeskommunale bygg med fyringsolje, og omlag like mykje frå fylkeskommunal reiseverksemd. Utsleppsfaktor kg CO2 Kollektivtrafikk buss Oppvarming med fyringsolje Køyring med bil i teneste Flyreiser Eining per 1000 per flytime pass. km. per kwh per km per passasjer Måltal 59,6 0,27 0,16 75,6 Sum utslepp; køyring og flyreiser pass. km. /kwh/ km/ fly strekningar CO utslepp, kg Endring Tal % 41,6 11,9 19,6 17,1 Tabellen viser anslag på CO2- utslepp frå fylkeskommunal verksemd. Tal for kollektivtrafikk med ferjer og passasjerbåtar er ikkje tilgjengelege. Føresetnader: Oppvarming med fyringsolje: Kvantum kjøpt inn i året. Lett fyringsolje. Køyring med bil i teneste : Personbilar, likt fordelt mellom bensin- og dieselbilar. Alderen på bilane føresettast å vere som landsgjennomsnittet. Flyreiser: For flystrekningar til Oslo/ Stavanger og Trondheim er det 50 min. flytid kvar veg. Strekningar innan Norden er sett til 1 t. og 30 min. og flystrekningar til/ frå utanfor Norden er sett til i gjennomsnitt 2,5 timar. Den geografiske fordelinga av flystrekningane er berekna ut frå informasjon om billettsal. Utsleppfaktorar frå Utsleppsfaktorar fyringsolje/ køyring: SFT. Utsleppsfaktor flyreiser: GRIP/ Lavutslepputvalet. Den største delen av CO2- utsleppa som Hordaland fylkeskommune er ansvarleg for kjem frå kollektivtrafikken. Det er likevel ikkje i seg sjølv eit mål å redusere dei totale utsleppsmengdene frå kollektivtrafikken. Sidan kollektivtrafikken er eit verkemiddel for å oppnå reduksjonar i klimagassutsleppa på andre felt (særleg privatbilar) kan, i det minste på kort sikt, ein utsleppsauke vere positiv dersom den inneber at kollektivtilbodet har blitt betre. Det mest interessante målet vil vere utslepp per passasjerkilometer, og korleis dette utviklar seg over tid. CO2- utsleppa frå busstrafikken kan anslåast til 0,06 kg CO2 per passasjerkilometer i 2006, medan utsleppa per km køyring med privatbil er på rundt 0,16 kg. CO2- utsleppa frå fylkeskommunal reiseverksemd (bil og fly) har auka med ca kg frå 2006 til Auken skuldast auka reiseverksemd med både bil og fly. 7

8 CO2- utsleppa frå oppvarming med fyringsolje har gått ned frå Reduksjonen i utslepp frå bruk av fyringsolje er større enn utsleppsauken som skriv seg frå reiseverksemd. Dette kan likevel ikkje utan vidare sjåast på som ein miljøgevinst sidan straumforbruket har auka med meir enn reduksjonen i fyringsoljeforbruket. I 2007 kom over 90 % av energien til oppvarming av fylkeskommunale bygg frå elektrisk straum. Nesten heile den norske elektrisitetsproduksjonen kjem frå vasskraft og medfører dermed ikkje (direkte) utslepp av klimagassar. Ein liten andel av det norske elektrisitetsforbruket (ca. 6 % for 2006 og 2007) vert importert. Ein stor del av den importerte elektrisiteten kjem frå varmekraftverk. Frå år til år vil elektrisitetsproduksjonen og importandelen variere ein god del ut frå m.a. nedbørsmengde og marknadstilhøve. Sidan det er begrensa kor mykje meir vasskraft som kan byggast ut og produksjonen av elektrisitet frå andre utsleppsfrie kjelder framleis er låg og ikkje er venta å auke sterkt dei komande åra, vil ein innanlands vekst i straumforbruket måtte dekkast av importert kraft som i stor grad medfører CO2- utslepp. Med mindre tilgangen på utsleppsfri kraft vert dramatisk betre i framtida vil det i eit klimaperspektiv derfor vere eit mål å avgrense veksten i elektrisitetsforbruket, og helst redusere det. 4. VIDARE ARBEID MED MILJØRAPPORTERING FRÅ FYLKESKOMMUNAL VERKSEMD Flyreiser, papirforbruk, køyrety, energi Formelle krav om rapportering av forbrukt/ kjøpt kvantum i høve til fylkeskommunen sitt behov for miljørapportering vil lagt fram for leverandørane i samband med fornying og inngåing av kontrakter. Energiforbruk i bygg Innføring av eit energioppfølgingsystem (EOS), er under arbeid. Dette vil gi meir presise og fullstendige oversikter over energiforbruket. Avfall Det vert arbeidd med å etablere system for å fange opp og registrere kvantum for avfall. 8

9 5. KJELDER Hordaland fylkeskommune: Innkjøpsseksjonen; Servicesenter for løn; Eigedomsseksjonen; Avdeling for strategi og næring. Hordaland fylkeskommune: Utslepp av klimagassar i Hordaland (datagrunnlag frå SSB), oppdatert med tal. CIVITAS/ Transportøkonomisk institutt: Klimagassreduserande tiltak i transportsektoren i Hordaland fylke (februar 2008). CIVITAS: Alternative drivstoff og teknologier i kollektivtrafikken i Hordaland Statistisk sentralbyrå (SSB): Statens forurensningstilsyn (SFT): ; Nøkkeltall for utslipp. GRIP Grønt i praksis: 9