Miljøretta helsevern ein introduksjon

Transkript

1 Miljøretta helsevern ein introduksjon Kurs 7 i samfunnsmedisin, Fevik Fylkeslege Kristian Hagestad, Vest-Agder

2 Kven er forelesaren? Cand.med. Oslo 1970 Institusjonserfaring frå HVPU, kirurgi, gynekologi Distriktslege / kommunelege 12 år Ass.fylkeslege / fylkeslege 26 år DPH, Spes. samf.med., spes. allm.med Leiar OLL (stamfar til LSA) 4 år Medforfattar for tre lærebøker i samfunnsmedisin

3 Miljøretta helsevern kjært barn med ulike namn Helserådsteneste Hygiene / omgivelseshygiene Teknisk hygiene Environmental Health Eksposisjonsprofylakse Agensretta profylakse

4 Samtid fortid tur-retur Skal ein forstå samtida og arbeide for framtida, må ein kjenne fortida Og skulle det stundom falle litt tørt, så er det dog sant og visst (Frå Henrik Ibsens Terje Vigen)

5 Viktigaste helseloven på 1800-talet

6 Ispirasjon til sunnhetsloven: Engelsk sanitarisme på 1840-talet Koleraen kjem frå skitt, søppel, stank, ureinsemd, fattigdom. Dette er eit eksempel på at fattigdom skaper svolt svolt skaper sjukdom sjukdom skaper fattigdom Program for kombinerte sosiale reformer med offentleg hygiene i regi av General Board of Health 6 Landskonferanse Kristiansand

7 Lov om Sundhedscommissioner av 16. Mai 1860, 3 Commissionen skal have sin Opmærksomhed henvendt paa Stedets Sundhedsforhold, og hvad derpaa kan have Indflydelse, saasom: reenlighed, skadelig stillestaaende Vands Afledning, Vandhuses, Urinsteders og Gjødselbingers Indretning og Rensning, Opleggelse af Gjødsel eller andre Gjenstande --- Drikkevandets Beskaffenhed, skadelige Næringsmidlers Forhandling, Boliger -- ved Mangel paa Lys eller Luft, ved Fugtighed, Ureenlighed eller Overfyldning med Beboere -- tilstrækkelig Luftvexling ---- Huusrom, hvordi et større Antal Mennesker stadigen eller jevnligen samles, --- at ingen Næringsvej drives med større Fare for den almindelige Sundhedstilstand, end der nødvendig flyder af Bedriftens eget Vesen. --- Begravelsespladse.

8 Sunnhetsloven fokus på fysisk-kjemiske faktorar; med dagens språk Reinhald Avløp Toalett Avfall / renovasjon Drikkevatn Næringsmiddel Bustad / inneklima / ventilasjon Forsamlingslokale Kyrkjegardar Industri / næringsverksemd

9 Kommunehelsetenesteloven, i kraft Opprinnelig ordlyd i 1-3: Kommunens helsetjeneste skal omfatte følgende oppgaver: 1. Fremme helse og forebygge sykdom, skade eller lyte. Tiltak med dette for øye organiseres som a) helserådstjeneste b) Sunnhetsloven gjaldt framleis

10 «Johannes evangelium», (etter utvalsleiar Johs. Wiik) Skilje mellom individ- og miljøretta profylakse; disposisjons- og eksposisjonsprofylkase Følgt opp gjennom Ot.prp. nr. 40 ( ) - om miljøretta helsevern i kommunane Lovendring i kraft frå

11 Vidareføring av sunnhetsloven 1988: Helserådstjeneste i kommunehelsetenesteloven miljøretta helsevern (jf. Ot.prp ) 1995: Rest-sunnhetsloven smittevernloven 2003: Forskrifter (lokale og landsdekkande) etter sunnhetsloven generell forskrift om miljøretta helsevern Særforskrifter etter (bl.a.) kommunehelsetenesteloven barnehagar og skolar drikkevatn organisk gjødsel / slam smittefarleg helseavfall skadedyr badeanlegg m.v. frisør/hudpleie/tatovering/holtaking m.v.

12 Khl 4a-1: Miljøfaktorar som direkte eller indirekte kan påverke helsa (positivt eller negativt), bl.a.: Biologiske (obs: overlapping med smittevern) (Smittestoff; virus, bakteriar, sopp, protozoar, ormar) (Vektorar; malariamygg, flått ----) Skadedyr; rotter, mus, måker ---- Husdyr, kjæledyr Kjemiske Fysiske Sosiale Bumiljø Sosialt nettverk

13 Fysisk-kjemiske miljøfaktorar, jf. WHO (Arbeidsmiljø) (Næringsmiddel) Drikkevatn Avløp og slam Avfall og renovasjon Toalett, privet Bygningar (bustader) skolar og barnehagar institusjonar asylmottak andre off. tilgjengelege bygg Inneklima Belysning Ofentlege bad badestrender basseng, boblebad, sømjehallar, badstuer, badeland Ferie og rekreasjon friområde kampingplassar, leirstader friluftsarrangement hotell og herberge hytteområde idrettsanlegg, skytebanar Ulykkesfarar Miljøgifter og andre kjemikaliar Luftforurensning Stråling m.v. ioniserande (radioaktiv) stråling UV-stråling elektromagnetiske felt Lydbølger m.v. støy infralyd vibrasjonar

14 1.1.12: Frå kommunehelselov til folkehelselov Khl kap 4a fhl kap. 3 I hovudsak vidareføring av gjeldande rett Nytt Heimel for forskrift om overtredingsgebyr til den som med forsett eller uaktsomt overtrer regelverket ( 17) Skjerpa plikt til kommunal internkontroll og dokumentasjon av tilsynsverksemd ( 30) Kommunen - ikkje «kommunens helsetjeneste» - er pliktsubjekt i medverknads- og oversiktsparagrafane ( 4-5) Skjerpa og utvida krav til oversikt, basert på tre kjelder: Nasjonale data - data frå fylkeskommunen eigne data

15 Miljøretta helsevern snever eller vid tyding? SNEVERT: Folkehelselovens kapittel 3 (tidl. khl kap. 4a) med tilhørande forskrifter VID: Inkluderer medverknad, oversiktsarbeid, planlegging, iverksetting av folkehelsetiltak (fhl kap. 2) Vegleiaren til forskrift om miljøretta helsevern og Prop. 90L ( ) om folkehelsearbeid legg den vide forståinga til grunn

16 Kommunelegen og miljøretta helsevern Frå medisinsk-fagleg ansvarleg til medisinsk-fagleg rådgivar (Ot.prp. nr. 60 ( )) Frå helserådsordførar med dobbeltstemme til innstillingsrett til tilrådingsrett til ---? Delegerte oppgåver frå kommunestyret (fhl 9, 1. ledd) i mange kommunar er heile kap. 3 delegert til kommunelegen Hastesaker ( 9, 2. ledd)

17 Miljøretta helsevern og miljøvern eitt feitt eller -----? Miljøvern (etter Wikipedia) sikre eksistensgrunnlag for planter, dyr, menneske verne naturen (naturvern) og kulturlandskap, inkludert bygningsvern. Miljøretta helsevern / helseretta miljøvern Miljøretta helsevern = menneskevern

18 Miljøretta helsevern og miljøvern Hovudregel: Samanfallande interesser Avløp Renovasjon Luftforurensing Støy Enkeltsaker og -arbeidfelt: Ulike interesser/ potensielle konfliktar Enøk / inneklima, radon (Bruk av avløpsslam) Skadedyr, plagedyr, rovdyr

19 Konsekvensutredning i vid(løftig) eller enklare forstand? VID: Etter plan- og bygningsloven 4-2 og 14-6 Eiga forskrift På planstadiet Omfattande prosess med høring og off. ettersyn Kriterium a-k; 37 skal- og 41 kan-situasjonar, ivaretar også helseomsyn ENKLARE: Etter folkehelselovens 11 Kan avgrensast På plan-, endrings- eller driftsstadiet

20 Miljøvern og helse oftast to sider av same sak Vet De hva jeg lengter efter, det som bare er å le av, det jeg ofret år av livet, for å få om det gikk an. Det jeg tænker på om dagen, det jeg griner for om natten, det er vand! Ikke slik som her i Østen, med sin råtne gule snerke, drivende av daue rotter som en stinkende kloakk. Jeg kom fort på hospitalet engang da jeg lot det skure Ikke årket mer, og drakk (Nordal Grieg, Shanghai 1927)

21 The real thing ved miljøretta helsevern Å stadig vere oppmersom på det i miljøet som kan tene til fremjing av «befolkningens sunnhetstilstand»! Fjerne, ev. redusere dei negative faktorane Styrke dei positive faktorane