TILTAKSANALYSE FOR VASSOMRÅDE STRYN VERSJON 1. I VASSREGION VESTLANDET. Utarbeidd av Stryn Vassutval og vedteken

Transkript

1 Loenvassdraget med Loen i bakgrunnen. TILTAKSANALYSE FOR VASSOMRÅDE STRYN I VASSREGION VESTLANDET VERSJON 1. Utarbeidd av Stryn Vassutval og vedteken

2 Innhaldsliste Kapittel Innhaldstekst Side Forord 3 1 Innleiing Bakgrunn for tiltaksanalysen Kartframstilling av vassområdet og kort omtale Viktige konklusjonar frå arbeidet med karakteriseringa og vesentlege 5 spørsmål. 1.4 Om tiltaksanalysen. 7 2 Miljøtilstand og miljømål i vassområdet Vasstype og miljøtilstand i vassførekomstane Aktuelle vassdrag i gruppa sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF) Miljømål for vassførekomstene Brukarinteresser og brukarmål i vassområdet Brukarinteresser Brukarmål 15 4 Miljøutfordringar i vassområdet Utfordringar som følgje av hydromorfologiske påverknader Utfordringar som følgje av påverknader frå ureining Utfordringar som følgje av biologiske påverknader Samla oversyn over miljøutfordringar med skjønnsmessig fordeling pr. sektor Vurdering av moglege tiltak/tiltakstyper i kvar vassførekomst som bør 18 utredast. 5.1 Oversyn over gjennomførte, vedtekne og planlagde tiltak i vassområdet Forslag til miljøbevarande (førebyggande) tiltak i kvar sektor som bør utredast vidare Vurdering av tiltaka sine kostnader, nyttenivå og rangering Vurdering av nyttenivå av føreslegne tiltak Vurdering av kostnad av føreslegne tiltak Rangering av tiltak etter vurdert kostnads- og nyttenivå Skjønnsmessige samfunnsøkonomiske vurderingar av tiltakspakka Vurdering av verkemidlar for å utløyse tiltak i vassområdet Vurdering av verkemiddel og sektoransvar slik vi har det i dag Innspel om eventuelle behov for nye verkemiddel Om vegen vidare for tiltaksanalysen og tilrådde tiltak Referanser. 30 Vedlegg 1. Oversyn over aktuelle tiltak. 2

3 Forord EUs vassdirektiv set krav om utarbeiding av ein forvaltningsplan for dei ulike vassregionane i landet. I første planfase vil forvaltningsplanen gjelde for perioden 2010 til For vassregion Vestlandet inngår vassområde Stryn og Vassområde Nordåsvatnet i fyrste planfase. Tiltaksanalysen for kvart av vassområda er ein fagrapport utarbeidd av Stryn vassutval og Nordåsvatnet vassutval og er ikkje politisk handsama. På grunnlag av tiltaksanalysane i begge vassområda, utarbeider vassdragsmyndigheita for Vestlandet (Fylkesmannen i Hordland) eit tiltaksprogram samla for begge vassområda. Samandraget av tiltaksprogrammet vil inngå i forvaltningsplanen, samt at tiltaksprogrammet vil ligge som eit vedlegg til forvaltningsplanen. Stryn kommune har hatt ansvar for å skrive tiltaksanalysen på vegne av Stryn vassutval. Føreliggande rapport er merka med undertekst Versjon 1. Stryn vassutval reknar med å måtte revidere tiltaksanalysen i løpet av 2009 når vi får analysert, systematisert og konkludert på alle vassprøvedata frå undersøkingar gjort i 2008 og Innleiing 1.1. Bakgrunn for tiltaksanalysen. Målet med det lokale tiltaksarbeidet er å tilrå ein kombinasjon av tiltak som på den mest kostnadseffektive måten gjer det mogleg å nå og oppretthalde miljømåla for vassførekomstar i vassområdet. Miljømåla for den einskilde vassførekomst er opplista under punkt 2.3. Før ein skal beskrive dagens tilstand i vassområdet sine vassførekomstar er det rett å gje eit generelt innblikk i det spesielle for området Kartframstilling av vassområdet og kort omtale. Vassområdet omfattar nedbørsfelta Strynevassdraget, Loenvassdraget og Oldenvassdraget, Vikaelva og Steindøla (Blakset), saman med fleire mindre bekkefelt som drenerer rett i sjøen. I tillegg er sjøområda i Nordfjorden innafor Frøholm-Blakset med, saman med større grunnvassførkomster i dette området. Vassområdet har eit totalareal på 1165 km², og dekkjer kommunen Stryn pluss ein liten bit av Skjåk kommune (Langevatnet og Vassvendtjønin på Strynefjellet). Dei tre vassdraga Stryne-, Loen- og Oldenvassdraget er varig verna mot kraftutbygging. Oldenvassdraget vart verna i Verneplan I, medan Strynevassdraget og Loenvassdraget kom med i verneplan IV. 3

4 Figur 1 Vassdraga i vassområde Stryn. Nedbørfeltet til vassområde Stryn dekker store deler av Jostedalsbreen og er svært sterkt brepåverka. Breane har normalt stor avsmelting heile sommaren igjennom, med stor sommarvassføring i elvene som resultat. I alle dei tre hovuddalføra renn breelvene ned i store innlandsvatn, der mykje av breslammet vert sedimentert. Partikkelinnhaldet oppstrøms og nedstrøms desse vatna er dermed temmeleg ulikt. Mellom innlandsvatna og breen er det relativt liten samfunnsaktivitet med unntak for Oldenvassdraget. Langs dei store innlandsvatna ligg eit smalt belte med jordbruksaktivitet med unntak av Loenvassdraget, der også dette området er (relativt sett) svært urørt av menneskeleg aktivitet. Mellom dei tre store innlandsvatna og sjøen er arealet til dels sterkt utbygd, og hovudtyngda av dyrkajorda ligg også her. I desse områda har vassområdet også til dels store grunnvassførekomstar. Desse førekomstane er kjenneteikna med at dei manglar eit sjikt med tette lausmassar over seg som kan verne førekomsten mot ureining. Nordfjord er ein terskelfjord. Dei tre fjordarmane får stor tilførsel av ferskvatn og er prega av dette. Dei får også tilført betydelege mengder ureining frå tettstadane som ligg ved utløpet av hovudelvene. Ureiningspåverknaden vert noko redusert med dei store tilførslane av ferskvatn frå elvene. 4

5 1.3. Viktige konklusjonar frå arbeidet med karakteriseringa og vesentlege spørsmål. Konklusjonar frå karakteriseringa I vassområde Stryn er det definert 58 vassførekomstar, fordelt på elv, innsjø, kyst og grunnvatn som vist i tabellen under. Dei fleste av vassførekomstane (45) er karakterisert som forventa å oppnå miljømåla innan 2015, utan trong for tiltak. For dei resterande 13 vassførekomstane er det usikkert eller risiko for at miljømåla ikkje vert nådd utan tiltak. Det er i første rekke påverknad i form av fysiske inngrep (forbygging, kanalisering, utfylling) og ureining (avrenning frå jordbruk, avløp, industriutslepp, utlekking av miljøgifter) som er viktigaste årsak til at vassførekomstar i vassområdet kjem i risiko-gruppene (markert med gult og raudt i Tabell 1). Tabell 1 Tabellen viser det totale talet på vassførekomstar (VF) i vassområde Stryn, talet på sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF), og talet på vassførekomstar som står i fare for å ikkje oppnå miljømåla (raud RISK2015-A), muligens står i fare (gul RISK2015-P) eller forventast å oppnå miljømåla (grøn RISK2015-N) innan TOTAL VF SMVF RISK2015-N RISK2015-P RISK2015-A Elv Innsjø Kyst Grunnvatn SUM Konklusjonar vesentlege spørsmål/sentrale utfordringar Viktige utfordringar i vassområde Stryn er å redusere tilsig frå jordbruk, avløp/ kloakk og industri til elv og sjø, og å redusere eventuell forureina grunn og sediment. Forbygging, kanalisering og utfylling pregar ein del av vassførekomstane men berre nokre få vassførekomstar må reknast som sterkt modifiserte (sjå definisjon av SMVF under punkt 2.2). Det vil bli sett eigne miljømål (godt økologisk potensial) for vassførekomstane som er kandidatar til SMVF. Det er naudsynt med meir kunnskap om mogleg ureining av einskilde grunnvassførekomstar og kunnskap om miljøgifter, spesielt i sjøområda. 5

6 Figur 2 Kart over risikovurdering for elvar og innsjøar i Raud farge viser risiko, gul farge viser mogleg risiko og grøn farge viser ikkje risiko for at vassførekomsten ikkje oppnår god økologisk status innan

7 Figur 3 Kart over risikovurdering for fjordområde og grunnvatn i Raud farge viser risiko, gul farge viser mogleg risiko og grøn farge viser ikkje risiko for at vassførekomsten ikkje oppnår god økologisk status innan Om tiltaksanalysen Arbeidsmåten med tiltaksanalysen. Bidragsytarar. Stryn vassutval fekk i oppdrag frå vassregionmyndigheita å utarbeide tiltaksanalysen for vassområde Stryn. Utvalet blir leia av Stryn kommune som og har sekretærfunksjonen i utvalet. Stryn kommune har to medlemar av utvalet, medan dei andre offentlege etatane og interesseorganisasjonane har ein representant kvar i utvalet. Til saman er det tretten medlemar av utvalet, tre av desse medlemane er kommunale eller fylkeskommunale, 5 kjem frå statleg nivå og fem representerar ulike interesseorganisasjonar (tabell 2). Tabell 2 Oversikt over medlemmer av Stryn vassutval. Utvalet har 13 medlemmer til saman. Medlemar av Stryn vassutval Tal representantar Stryn kommune 2 Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 1 NVE, region Vest. 1 Statens Vegvesen, region Vest 1 7

8 Fiskeridirektoratet. 1 Sogn og Fjordane fylkeskommune 1 Mattilsynet DK Nordfjord 1 Fellesstyret for bondelaga i Stryn 1 Stryn Elveeigarlag 1 Olden Elveeigarlag 1 Stryn E-verk 1 Stryn og Hornindal jeger og 1 sportsfiskarlag Eit arbeidsutval under Stryn vassutval vart oppretta og består av miljøvernleiar og jordbrukssjef frå Stryn kommune og ein representant frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane. Oppgåva til utvalet var å forberede saker for vassutvalet. Einskilde sektorar/myndigheiter har vore kalla inn til ulike temamøte av arbeidsutvalet. Tiltaksanalysen er utarbeidd i regi av Stryn vassutval, ført i pennen av representantar frå Stryn kommune. Gjennom arbeidet med tiltaksanalysen er det halde tre møter og to synfaringar for Stryn vassutval. Det har vore gode høve for munnlege og skriftlege innspel til synfaringar og tiltaksanalysen, både for interesseorganisasjonar og sektormyndigheiter. Sektorbidrag til tiltaksanalysen er motteke frå Statens vegvesen og frå Mattilsynet. NVE har gjeve ein del merknader til analysen og gjeve faglege innspel. Fiskeridirektoratet har meldt at dei ikkje har innspel i analysen. Tiltak utanom dei tre nemnte bidragsytarane sitt fagområde er forma av vassutvalet. Noko av dette materialet er etterkvart kvalitetssikra av Stryn kommune sine fagetatar Manglar i vurderingsgrunnlaget. Tiltaksanalysen er basert på svært mykje skjønn, men bygger på sporadiske undersøkingar av vasskvaliteten i ferskvatn og ei marin undersøking av botnfauna og målingar i vasskvaliteten i sjøområda (fortrinnsvis Olden-, Loen- og Strynebukta) i Undersøking av begroingssamfunn (NIVA, Rapport LNR ) og botndyr (LFI-Unifob, Rapport nr. 147, 2008) i elvar vart utført i I tillegg vart det gjort ei vurdering av grunnvassførekomstane i vassområdet (Asplan Viak, B / ). I 2008 er det sett i gang overvaking av vasskvalitet, begroingsalgar og botndyr i fleire elvar innanfor vassområdet. I sjøområda er det gjennomført undersøkingar av botndyr og miljøgifter i hamner, bukter og på Vikaleirene I tillegg til dette vert vassgjennomstrøyminga i Vikabukta i Strynedeltaet undersøkt. Undersøkingane utført i 2008 vert rapportert i 2009 og er ikkje med i grunnlagsdataene til denne rapporten. Det føreligg indikasjonar på at Ytreeidselva har for høgt innhald av miljøgifter, dette bør følgjast vidare opp i 2009 med utvida overvaking for å kartleggje ev omfanget av problemet. Det er ikkje kjent om den nedlagde avfallsfyllinga ved Øvreeide er tett eller om det er lekkasje frå denne i dag. Dersom det er avrenning frå avfallsplassen, kan det påverke vasskvaliteten i Stryneelva og/eller grunnvatnet nedanfor deponiet.. Kommunen har gjennomført grundige undersøkingar av vasskvaliteten i Stryneelva på Øvreeide i Resultatet av desse vert referert under punkt 2.1. Overvaking av avfallsfyllinga på Øvreeide bør prioriterast i

9 2. Miljøtilstand og miljømål i vassområdet. 2.1 Vasstype og miljøtilstand i vassførekomstane. Det generelle inntrykket av vasskvaliteten og den økologiske statusen i vassområde Stryn er god. Det er likevel nokre unntak som blir nærmare omtalt. Informasjon om miljøtilstand for vassområde Stryn er lagt ut på Alle vassførekomstane er karakterisert (tre delt-skala), men enno ikkje klassifisert (fem delt skala frå svært dårleg til høg status). Rettleiarane og klassifiseringssystemet er til dels enno ikkje ferdig utarbeida og er ikkje nytta i denne versjonen av tiltaksanalysen. Klassifisering av vassførekomstane i Vann-nett vil bli oppdatert når undersøkingane frå 2008 ligg føre i Oversikt over alle vassførekomstane og miljøtilstand går fram av vedlegg 2. Tilstandsvurderingane er utført på eit svært tynt grunnlag og tilfredsstillar ikkje krava til tal prøver for å vurdere tilstanden. Einskilde vassførekomstar er mykje endra i form av forbygging og til dels kanalisering for å vinne jordbruksareal. Av tryggleiksomsyn er samfunnet ofte avhengig av å gjennomføre tiltak i form av opprensking og utretting av vass-strengen i situasjonar med flaum- og skredfare. Eksempel på dette er Erdalselva i Strynevassdraget og Dalelva i Oldenvassdraget. Elvedelta i Stryn, Loen og Olden er moderat til mykje endra/nedbygd og områda i sjøen fylt ut med masser. NIVA har rekna på teoretiske tilførslar av fosfor og nitrogen til vassdraga ved hjelp av modellverktøyet TEOTIL2. Dei konkluderer med at det er relativt små menneskeskapte påverknader i vassområdet. Vasskvaliteten i alle hovudvassdraga er dominert av naturlege bakgrunnstilførslar. For det meste låg berekna konsentrasjon av totalt fosfor (under 7 µg/l), tilsvarande tilstandsklasse I ( Meget god ) i SFT sitt klassifiseringssystem (SFT 1997). Det var likevel nokre område nær fjorden der dårlegare vasskvalitet må forventast ut frå modellberekningane. Menneskeskapte tilførslar av fosfor i desse områda (avløp) kjem mest frå befolkning og jordbruksaktivitet. (vedlegg 2). Kloakk/avløp. Ureining frå kloakk vil i praksis berre kunne skje under 100 meter over havet i dette vassområdet - med få unntak. Saneringsplan for avløp i Stryn kommune, som vart utarbeidd i 1995 hadde som eitt av fleire mål at den skulle sikre badevasskvalitet i elvane, og at konflikt mellom brukargrupper skulle vera så liten som mogleg. Planen var basert på berekning av kost/nytte og prioritering av tiltaka i rekkefølgje utifrå dette. I vassområdet er det bygd ut kommunale kloakknett i Stryn sentrum, Loen sentrum og Olden sentrum. Større kommunale kloakkleidningsnett er planlagt bygd i Vikaelva sitt nedbørfelt frå Bøanedsetra og Hydla hyttefelt ned til Hol, for samankopling med det kommunale kloakknettet som endar på djupt vatn ved Grønevik (Strynebukta). Vidare er bygd eit kloakknett frå Stryn Miljø- og Næringspark i Svarstadsvingane til Faleide. Og det er under bygging eit kloakknett frå nytt hyttefelt på Svarstad til djupt vatn i Svarstadvika. 9

10 (Faleidfjorden). Dei kommunale kloakksystema er basert på trekamra septiktankar, med tømming annankvart år. Avløpet vert ført ureinsa til djupvassutslepp i fjorden. I tillegg til desse anlegga har kommunen bygd eit større sandfilteranlegg på Hjelle i Oppstryn. Av offentlege kloakkplanar som ligg føre, kan nemnast at det skal byggast ny kloakkledning frå Rise Bru og ned til Stryn sentrum. Denne er tenkt gjennomført samstundes med at ny Rv 15 skal byggast. Ureiningssituasjonen i Ytreeidselva synest å vera så dårleg at kommunen no kan måtte endre planane for den aktuelle saneringa av kloakk og føre ny kloakkledning heilt opp til Ytreeide/Kyrkjeeide. I Tabell 3 nedanfor har vi presentert ureiningsrekneskap for P og N frå spreidde avløp i dei ulike nedbørfelta, vist som tal bueiningar/hytter med og utan tilfredsstillande avløpsløysing. Tabell 3 Oversikt over status for avløpsløysingar i hovudvassdraga. Avløpsløysing Tilfredsstillande Ikkje tilfredsstillande Nedbørfelt Hus Hytter Hus Hytter Strynevassdraget med Vikaelva Loenvassdraget Oldenvassdraget Steindøla Tilstanden i sjøresipientane inst i fjordane har ikkje vore tilfredsstillande når det gjeld organisk belastning. Verst er kloakkutsleppet i Loen. Her har kommunen operert med eit silanlegg for å få vekk spesielt mykje organisk materiale frå eit slakteri. No er det bygd ut reinseanlegg for dette slakteriet i Loen. Dette er hovudårsaka til at Fylkesmannen har gått vekk frå kravet om at kommunen må investere i kommunalt reinseanlegg som sekundærrensing, i tillegg til det private anlegget. Utsleppspunktet for avløpet i Loen vart hausten 2008 flytta lenger ut i fjorden, på djupare vatn ( meter). Eksisterande silanlegg skal skiftast ut og oppgraderast til nytt anlegg med siling gjennom filterduk. Avfallsdeponi. Det nedlagte avfalldeponiet ved Øvreeide har ikkje tett massar i botn, dvs avrenning frå deponiet kan sige ned i grunnvassførekomsten under/nedanfor deponiet og/ eller ut i Stryneelva. Det er derfor viktig å overvake avfallsdeponiet framover for å sjå om det i dag er avrenning av miljøgifter, næringsstoff etc. frå deponiet. Vasskvaliteten i Stryneelva oppstrøms og nedstrøms nedlagt avfallsdeponi på Øvreeide vart undersøkt sist i Konklusjonen frå undersøkingane var at avrenninga frå avfallsplassen i liten grad var ureina. Periodevis kunne det vera litt høge verdiar av nitrogen, og likeeins ein del jernutfelling frå avfallsplassen. Dette kan skuldast utfelling som følgje av drenering av det vassrike området. Begroingsundersøkingar same året viste ein situasjon prega av upåverka, relativt næringsfattig vatn, med nøytral ph og lite innhald av næringssalt, organisk materiale og partiklar. 10

11 Botndyrundersøkingar viste heller ikkje ureiningspåverknadar utanom at innslaget av døgnfluger var lågare der det var mest jernutfelling. Landbruksureining. Som vanleg for ferskvatn, er det fosfor som er den bestemmande faktoren for auka algevekst, og overgjødslingseffektar er eit resultat av fosforbelastninga i vassdraga. Det er såleis eit sentralt moment å få oversyn over graden av tilført fosfor i vassdraga. Det er ikkje gjort tilførselsberekningar for landbruket i Stryn vassområde tidlegare, og vi har derfor berre ei skjønnsmessig vurdering av spørsmålet i dei ulike nedbørfelta. Tabellen 4 viser type og omfang av jordbruket innafor felta, på grunnlag av statistikk frå produksjonstilskotsystemet. Husdyrhald med eng- og beiteareal dominerer totalt sett, men tettleiken av dei ulike produksjonane varierer geografisk. Det er ikkje rekna på husdyrtettleik og tal gjødseldyreiningar (GDE) i kvart nedbørfelt. Tabell 4 Oversyn over omfang og type jordbruk i hovudvassdraga. Aktive einingar gjødselkjellar/ silo Eng og grovfor (da) Inngjerda beite (da) Potet/grønsak (da) Frukt, plomme og morellar (da) Jordbær/ Bringebær (da) Strynevassdraget Loenvassdraget Oldenvassdraget Vikaelva 0 Steindøla Generelt inntrykk er at det ikkje er problem med å oppfylle spreiearealkravet på 0,25 GDE/daa, men det er sannsynleg at sterk mineralgjødsling gjennom mange år har resultert i høgt fosforinnhald i jorda, med tap av fosfor til vassdraga som konsekvens. Lokal forskrift om husdyrgjødselspreiing i Stryn kommune tillet spreiing på grasmark utan nedmolding fram til 15.september. Spreiing på areal med nedmolding er tillate fram til 1.november. Ein del bønder ventar med spreiinga av husdyrgjødsla til etter siste slåtten/haustbeitinga. Overflatespreiing av husdyrgjødsel i hellande terreng kan føre til stor risiko for fosfortap, samstundes som avrenninga direkte til bekk eller ope vatn også vert større for slike areal og avrenninga av næringssalt aukar om ein gjennomfører haustpløying. Mange lagrar rundballar nær elver og vassdrag. Dette aukar sjansen for for stor næringstilførsel, særleg i periodar med mykje overflatevatn. Påverknader I tabell 5 er det sett opp ei skjønnsmessig fordeling av kjelder til dei ulike miljøproblema (eutrofiering/næringspåverknad, bakterieinnhald) prosentvis, basert på kartleggingsarbeidet 11

12 som er gjort så langt. Dette er gjort for dei ulike nedbørsfelt (dei fem viktigaste) og for dei tre viktigaste sjøresipientane. Tabell 5 Skjønnsmessig fordeling av årsak til miljøpåverknad i hovudvassdraga og sjøresipientar i Stryn vassområde(%). Bakgrunn Jordbruk Kommunalt Spreidde avløp avløp Steindøla Vikaelva 100* Strynevassdraget Loenvassdraget Oldenvassdraget Strynebukta Loenbukta Oldenbukta * At vi skjønnsmessig vurderer at 100% av tilført materiale i Vikaelva er resultat av bakgrunnstilførsel skuldast at det ikkje er jordbruksareal i feltet, ingen kommunale avløp eller spreidde avløp Aktuelle vassførekomster i gruppa sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF). Dette er ei gruppering av vassområde som har gjennomgått omfattande menneskelege inngrep, og der det ikkje er å vente at ein kan oppnå miljømålet god økologisk tilstand. Miljømålet for slike vassførkomster er godt økologisk potensial og minst god kjemisk tilstand. Definisjon av sterkt modifiserte vannforekomster (SMVF): Samfunnsnyttig modifisering som gjennom fysiske inngrep vesentlig har endret vannforekomstens karakter Så påvirket av fysiske inngrep at miljømålet god økologisk tilstand ikke med rimelighet kan oppnås med realistiske avbøtende tiltak eller bedre alternativer. Samfunnsnytten kan ikke tjenes av teknisk gjennomførbare alternativer, som er bedre miljømessig eller ikke har uforholdsmessige kostnader. I tabell 6 under viser vi eit oversyn over dei sterkt modifiserte vassførekomstane, kort kva det er som er årsaka til modifiseringa, kva miljømål vi har sett for desse vassførekomstane og til slutt kva tiltak som er tilrådd. Desse tiltaka står omtala også i kapittel 5. Forslag på tiltak må utredast nærmare. Tabell 6 Kandidatar til sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF) i Stryn vassområde, med årsak, miljømål og foreslått tiltak. Vannforekomst Årsak Miljømål Tiltak Strynebukta Samferdsel, urbanisering Sikre fortsatt oppgang av sjøaure i Vikaelva, forbetre leveområde for våtmarksfugl, ta vare på nøkkelartar av planter, forbetre Endre strømmingstilhøva i Vikabukta og Kjeldeflata, 12

13 Nedre del av Loenelva Lobukta Kanalisering Samferdsel, urbanisering, kanalisering vasskvaliteten, oppretthalde sunn botnfauna (god økologisk status). Ta vare på oppvekstområde for laks og sjøaure og betre dynamikken på deltaet. Reetablere deler av søre elvedelta. Reetablere naturleg botnfauna, sikre/ betre leveområda for våtmarksfugl og fisk. overvaking. Etablere gjennomstrømning til elvedelta (nedenfor campingplassen). Påslepp av vatn, gjenåpning av gamle flaumløp, sleppe vatn inn på søre deltaet ved å skrelle erosjonssikring/ forbygning på sørsida av utløpsosen til Loenelva 2.3 Miljømål for vassførekomstene. Generelt miljømål for alle vassførekomstane er god økologisk status eller betre. Vi finn det tenleg med meir detaljerte miljømål for fleire vassførekomstar (sjå Tabell 7 under). Tabell 7 Miljømål for vassførekomstane i Stryn vassområde. Vassdragsnummera i venstre kolonne refererer til NVE sitt vassdragssystem, som også vert nytta i vann-portalen som er referert til andre stader i tiltaksanalysen. Vassdragsnr. Vassførekomst Miljømål R Elver i Oldenvassdraget R Oldenelva R Elver i Lodalen R Elver i Loen R Elver i Oppstryn R Hjelledøla v/skåre Få tilbake sjøaure og laks i den delen av Hjelledøla der desse artane fanst tidlegare R Stryneelva Redusere tilførsel av organisk materiale slik at vi får ein mest mogleg naturleg økologisk tilstand i elva og i Strynebukta utan toppar med høgt bakterietal R Elver i Olden-Rake R Bødalselva R Innigardselva v/nesdal R Floåna R Steindøla R Høgalmenelva Få tilbake god økologisk status når det gjeld botndyr og begroingsalgar i elva R Vikaelva Sikre vasskvalitet og vassmengde nok til å bevare det naturlege økologiske systemet i 13

14 elva C Oldenbukta Sikre beite- og oppgangsområde for laks og sjøaure til Oldenelva L Strynevatnet L Langevatnet L Oppljosvatnet L Oldevatnet nord L Lovatnet L Oldevatnet sør L Holvatnet Sikre og forvalte denne hovudvasskjelda for Stryn sentrum slik at den varig tilfredsstiller krav til slike vassførekomstar L Floen L Kåpevatnet G Stryn (grunnvatn) Sikre at denne grunnvassførekomsten har potensiale som reservevasskjelde for Stryn sentrum for all framtid gjennom bevisst arealbruk og kontroll på aktuelle ureiningskjelder G Storesunde (grunnvatn) G Olden (grunnvatn) G Loen (grunnvatn) Unngå ureining av denne vassførekomsten gjennom bevisst arealbruk. 3. BRUKARINTERESSER OG BRUKARMÅL I VASSOMRÅDET 3.1. BRUKARINTERESSER. Vi har prøvd i Tabell 8 under å presentere dei viktigaste brukarinteressene i dei største nedbørfelta og sjøvassførekomstane i vassområdet i prioritert rekkefølgje (bruk1 er viktigaste brukarinteresse osb.). Tabell 8 Brukarinteresser i vassdrag og sjø i Stryn vassområde. Vassdrag -nummer Nedbørfelt Bruk 1 Bruk 2 Bruk 3 Bruk 4 Steindøla Friluftsliv Kraftverk Jordbruk Vikaelva Off. drikkevatn Friluftsliv Jordbruk Strynevassdraget Friluftsliv Fiske Jordbruk Loenvassdraget Friluftsliv Off.drikkevatn Jordbruk Fiske Oldenvassdraget Friluftsliv Sal av vatn på Jordbruk Fiske flaske Strynebukta Båtliv Fiske Bading Loenbukta Båtliv Fiske Oldenbukta Cruise/båtliv Fiske Bading 14

15 3.2. Brukarmål. Vi har fremja fem hovudtyper av brukarmål for vassområde Stryn. Desse måla går på å gjenopprette eller å behalde drikkevasskvalitet (A) eller gjenopprette eller behalde badevasskvalitet (B) utifrå SFT sine normer for slik vasskvalitet. Vurderingane av dagens tilstand (om det er drikkevasskvalitet eller badevasskvalitet) er mange stader gjort subjektivt. Den siste typen brukarmål gjeld dei sterkt modifiserte vassførekomstane. Vi presenterer i Tabell 9 kva vassførekomst vi ynskjer skal ha dei ulike typane brukarmål: Tabell 9 Brukarmål for Stryn vassområde med tilhørande vassførekomstar TYPE BRUKARMÅL A1. Vassførekomst der vi skal behalde den svært gode vasskvaliteten også for framtida slik at vi kan rekne med drikkevasskvalitet over alt i nedbørfeltet. A2. Vassførekomst der vi skal attende frå svekka vasskvalitet til svært god vasskvalitet (som A1). B1. Vassførekomst der vi skal behalde god vasskvalitet, og der det ikkje på nokon måte er helseskadeleg å bade. B2. Vassførekomst der vi skal attende frå sterkt svekka vasskvalitet til badevasskvalitet. C. Vassførekomst der vi skal attende frå sterkt modifisert tilstand til ein vasskvalitets-tilstand som i større grad liknar den naturlege for vassførekomsten. VASSFØREKOMSTAR SOM FÅR DET AKTUELLE BRUKARMÅLET. Sunndøla (elv) Elver i Lodalen (elv) Elver i Loen (elv) Elver i Oldenvassdraget (elv) Elver Olden-Rake (elv) Elver i Oppstryn (elv) Oldevatnet nord (innsjø) Nerfloen (Olden) (innsjø) Loenvatnet (innsjø) Oppstrynsvatnet (innsjø) Hjelledøla (elv) Bødalselva (elv) Stryn (grunnvatn) Storesunde (grunnvatn) Olden (grunnvatn) Loen (grunnvatn) Ytreeidselva (elv) Vikaelva (elv) Oldevatnet sør (innsjø) Steindøla (elv) Faleidfjorden (sjø) Sideelver til Stryneelva (elv) Videdøla (elv) Stryneelva (elv) Lobukta (sjø) Erdalselva (elv) Dalelva (elv) Høgalmenelva (elv) Strynebukta (sjø) Oldenbukta (sjø) 15

16 4. MILJØUTFORDRINGAR I VASSOMRÅDET Utfordringar som følgje av endringar i vassføring, vasstand, vasstraum og form (hydromorfologi). Dei store vassdragssystema som inngår i Stryn Vassområde er varig verna mot kraftutbygging og har dermed ikkje gjennomgått store vassdragsutbyggingar. Dette gjeld både Strynevassdraget, Loenvassdraget og Oldenvassdraget. Det er godkjent og bygd ut nokre små elvekraftutbyggingar i dei tre vassdraga, og fleire søknader er inne til handsaming. Steindøla er også under utbygging i 2008, etter at det er gjeve konsesjon. Påverknadane av kraftutbygging i vassområdet må reknast som små. Mange store og små elver kring Jostedalsbreen er sterkt utsett for flaumskred. Svært mange elver treng år om anna opprensking og ulike typer moderering for å redusere skadepotensialet ved ny flaumsituasjon. I nokre område, slik som i Erdalselva, Hjelledøla og Dalelva, er det gjennomført store utrettingar og forbyggingar av elvene for å vinne jordbruksland, kombinert med å redusere flaumfare. Dette er den typen inngrep som kanskje har størst påverknad på den økologiske tilstanden i dette vassområdet. Hovudvegnettet i kommunen er bygd nær eller heilt ut til elvekant svært mange stader. Dermed er strandsona omskapt til vegfylling. I størst grad har dette skjedd langs innsjøane. Elvevassførekomstene har oftast eit belte av dyrka mark mellom veg og elv. Størst utfordring gjev nedbygging av elvedelta. Alle dei tre deltaområda i Stryn er sterkt nedbygd. Med noko justering av inngrep som er gjort, kan ein håpe å rette opp noko av stagnasjonen som har skjedd i deltaområda, men aller viktigast no er å unngå vidare nedbygging Utfordringar som følgje av påverknader frå ureining. Mange av sideelvene til vassdraga som kjem frå breområde er ekstremt slamførande, med så sterk blakking at det pregar biologien i vassdraga. Slammengda reduserer mengda og mangfoldet av næringsdyr så sterkt at fiskeproduksjonen til dømes i Oppstrynsvatnet er sterkt hemma. Størst utfordring gjev kloakkureining på sjøresipientane, fordi vassutskiftinga i fjorden er liten og verknadane lokalt i dei tre inste fjordbuktene kan verte stor. For å redusere presset på sjøresipientane kan det vera aktuelt både å redusere anna ureining, til dømes frå landbruket, og å etablere ein del mindre, høggradige renseanlegg for kloakk oppe i vassdraga. Ei anna utfordring av eventuell ureining er dei store grunnvassressursane i dalføra. Desse har ikkje typisk beskyttande masser over seg og kan verte påverka av ureining. Eitt eksempel på ein lokalitet som må overvakast er den nedlagde avfallsplassen på Øvreeide som ligg over ein stor grunnvassførekomst. 16

17 4.3. Utfordringar som følgje av biologiske påverknader. I karakteriseringa av vassdraga i Stryn vassområde er lakselus og rømt oppdrettsfisk satt inn som biologiske påverknadar på laksefisk. Vassdraga er uregulert og er ikkje forsura. Dei viktigaste årsakene til nedgongen av laksebestanden i vassområde Stryn kring år 2000, skuldast mest truleg biologiske påverknadar som lakselus og rømt oppdrettsfisk. Rømt fisk går opp i lakseelvene og gyt saman med villfisken og tek etterkvart vekk særpreget/elvetilpassinga ved dei ulike laksestammene. I vassdraga Olden, Loen og Stryn er det påvist rømt oppdrettsfisk. Skjel frå fanga vaksenfisk i sportsfiske viser over 30 % rømt oppdrettsfisk einskilde år, prøvene er analysert av Rådgivende Biologer AS og NINA frå 1990-talet og fram til i dag. Høgt påslag av lakselus i fjorden på utvandrende laksesmolt frå vassdraga Olden, Loen og Stryn kan føre til redusert overleving i sjø. Dette kan igjen inneverke på bestandsnivå ved at færre vaksenfisk kjem tilbake til vassdraga for å gyte. Unaturleg store stammer av lakselus i fjordane kan knyttast til oppdrett av laks og regnbogeaure. Det er også ei kjensgjerning at fisk i oppdrett kan rømme. Tiltak mot lakselus og rømming blir i dag utført av sentrale styresmakter, i dette høve Mattilsynet og Fiskeridirektoratet, mellom anna med krav om fellesavlusing og rømmingssikring av anlegg. Indre del av Nordfjord, Oldenelva og Stryneelva har også fått særskilt vern i samband med oppretting av nasjonale laksevassdrag og laksefjordar (ref. St.prp. nr. 79 ( ) Om opprettelse av nasjonale laksevassdrag og laksefjorder, Innstilling S. nr. 134 ( ) og Stortingsvedtak S ) Samla oversyn over miljøutfordringar med skjønnsmessig fordeling pr. sektor. Tabell 10 Miljøutfordringar i Stryn vassområde. MILJØUTFORDRING GRAD TILTAKSAKTUELLE? Hydromorfologiske endringar: 1. Vassdragsreguleringar 2. Vegbygging 3. Kanalisering 4. Forbygging Ureining: 1. Landbruksureining 2. Kommunale avløp. 3. Spreidde avløp. 4. Avfallsdeponi. Biologiske påverknader i ferskvatn: 1. Lakselus 2. Rømt oppdrettslaks. Ingen Stor Noko Noko Noko Noko Noko Ukjent. Stor Stor Nei Aktuelt Aktuelt Aktuelt Svært aktuelt. Svært aktuelt. Aktuelt. Ukjent Svært aktuelt Svært aktuelt. 17

18 5. VURDERING AV MOGLEGE TILTAK/TILTAKSTYPAR I KVAR SEKTOR SOM BØR UTREDAST VIDARE Oversyn over gjennomførte, vedtekne og planlagde tiltak i vassområdet. Følgjande miljøforbetrande tiltak er alt gjennomført: Flytting av utsleppspunkt for kommunalt avløp i Lobukta. Utsleppsdjupne 33 m. Tiltaket utført i Kostnad 3,5 mill, ekskl. moms. Bygging av kloakkledning frå austenden av Stryn sentrum til utløp Grønevik i Strynebukta (Stryneelva). Bygging av sandfilteranlegg for ny busetnad på Hjelle ved Hjelledøla, oppstrøms Strynevatnet. Bygging av renseanlegg på Nordfjord Kjøtt i Loen. (Loenelva). Bygging av kloakkledning i Olden sentrum (elver i Olden). Bygging av kloakkledning i Loen sentrum (Loenelva og elver i Loen). Nytt renseanlegg for kommunalt utslepp i Loenbukta. Kostnad 1,0 mill. Ferdig til bruk januar Følgjande miljøforbetrande tiltak er alt vedtekne: Ved etablering av eventuelt hotell eller reiselivsbedrift som gjev tal personekvivalentar over akseptabelt nivå på Fosnes skal det etablerast reinseanlegg i dette området. Reduksjon av hjortestamma i Stryn kommune. Vedteke i kommunale mål for hjorteforvaltninga for mellom anna å redusere trongen for haustpløying. Følgjande miljøforbetrande tiltak er alt planlagde: Miljøtiltak i Strynevassdraget i regi av NVE. Prosjektet har tittelen Heilskapleg tiltaksplan for nedre del av Strynevassdraget. Nytt høggradig renseanlegg på Storesunde. Nytt etablert leidningsanlegg for avløp er lagt fram til aktuell tomt for renseanlegg frå Mindresunde og Storesunde. 5.2 Forslag til miljøbevarande (førebyggande) tiltak i kvar sektor som bør utredast vidare. I det følgjande presenterer tiltaksanalysen framlegg til tiltak for å gjenopprette eller stabilisere vasskvaliteten i vassførekomstar i Stryn vassområde. Presentasjonen tek fyrst for seg tiltak som gjeld alle vassførekomstane, deretter tiltak som gjeld grupper av vassførekomstar og til slutt tiltak som gjeld spesielle vassførekomstar. Presentasjonen i dette punktet prioriterer ikkje tiltaka. Som bakgrunn for tiltaksanalysen ligg framlegg frå ulike fagmynde. At tiltak er kome med i analysen betyr ikkje at dei vil verte prioritert i den endelege forvaltningsplanen. 18

19 TILTAK FOR HEILE VASSOMRÅDET Mattilsynet har presentert eit tiltak for å betre miljøtilstanden som består i at kommunen skal utgreie kva grunnvassressursar som finns i kommunen, og korleis desse kan nyttast som vassforsyning i stor målestokk. Ein del av arbeidet vil da vera å finne ut kva slags sikringstiltak som må leggast inn for å ta vare på drikkevasskjeldene sitt potensiale. TILTAK SOM GJELD GRUPPER AV VASSFØREKOMSTER: A) Førebyggande tiltak mot Gyrodactylus Salaris og andre sjukdomsorganismar på laks og sjøaure. Mattilsynet har spelt inn som tiltak at fiskekortkjøparar i Stryn kommune skal desinfisere fiskeutstyr på lokalitetar der dei kjøper fiskekort (eller ha kvittering for desinfeksjon). Dette er spesielt viktig der ein driv fiske etter laks og sjøaure. Mattilsynet skal også ha direkte kontakt med campingplassane kvart år om rutinar på campingplassen relatert til risikoområde ved deira drift. Kostnaden med eit slikt system vil vera få tusen kroner pr elv, avhengig av organiseringsmåten. Nytteverdien vil vere redusert fare for å få gyrodactylus i elver i Stryn. B) Riktig lagring og bruk av gjødsel og silopressaft, riktig lagring av rundballer og pløying til riktig tid. Dette er eit fleirsidig tiltak tilrådd av fylkesmannen, landbruksavdelinga og av kommunen. Tiltaket går både på gjødsel- og forlagring (rundballar), pløying, og bruken av silopressaft. Gjennom informasjon og bruk av regelverk må ein få ned avrenning til vassdrag som skuldast uheldig lagring av gjødsel eller utslepp frå siloar eller rundballar. Det går på pløying til ugunstige tider som gjev stor avrenning, lekkasjar frå anlegg eller lagring av rundballar. For å redusere tilførsel av næringssalt frå jordbruksareala er ein avhengig av å redusere fosforinnhaldet i jorda. Mest realistiske tiltak er å fokusere på informasjon og rettleiing om gjødslingsplanlegging og riktig gjødsling i praksis. Her kan også vere aktuelt å inkludere einskilde område i ei pilotordning for miljøvenleg spreiing av husdyrgjødsel som vil verte sett i gang i Sogn og Fjordane i Reduksjon av hjortestammene kan bidra til å forlenge levetida på enga, noko som reduserer trongen for pløying. Tiltaket kan setjast i gang straks. C) Tiltak mot avrenning av salt og miljøgifter frå veg (SaltSMART). Prosjektet SaltSMART er igangsett for å gje kunnskap om saltet sin påverknad på miljøet langs vegane og korleis vi skal salte vegane for å halde oppe sikkerheit i trafikken samstundes som saltmengda vert redusert. Samanlikna med byområde er belastninga av utslepp av tungmetall og miljøgifter relativt låg i Stryn vassområde. 19

20 TILTAK SOM GJELD STRYNEVASSDRAGET. D) (Re)etablering av elvekantvegetasjon (tre) langs Stryneelva der dette manglar heilt. Tiltaket kan ha ein kombinert positiv verknad på vasskvaliteten. Den kan virke positivt for fisk i elvene og den kan fungere som eit biorenseanlegg. For fisken vil trevegetasjon gje skuggeeffekt og auka mattilgang i form av insekt som dryssar ned frå trekrona. For fiskaren vil tre kunne utgjere eit stengsel for å fiske med flugestang, så tilplanting med tre må skje på ein bevisst måte i samråd med fiskeinteressene. Etablering av eit slikt smalt vegetasjonsbelte med innslag av tre vil ta ein del tid fordi det både må tilpassast fiskeinteressene i elvene og det aktive jordbruksmiljøet. Helst bør tiltaket innarbeidast i driftsplanane for forvaltning av anadrom fisk i elvene. Desse skal utarbeidast i medhald av Lov om laks og innlandsfisk. E) Bygging av ny kloakkledning frå Stryn sentrum til Scania på Ytreeide. Handlingsplanen i Saneringsplan for avløpsnettet for Stryn kommune har med dette tiltaket som tre delprosjekt ved at planen deler strekninga i tre: Stryn sentrum- ungdomsskulen Ungdomsskulen-Rise bru Rise bru-scania Fyrstnemnde delprosjekt var kostnadsrekna i 1995 til 2.38 mill kroner, det andre 2.15 mill kroner og det siste 1.77 mill kroner. Kloakkledningen er tenkt lagt i traseen til ny riksveg 15 på den same strekninga når denne skal setjast i gang. På denne måten kan ein redusere kostnadane med prosjektet. Tiltaket ligg ikkje i økonomiplanen som omfattar dei 4 næraste åra. Mykje tyder på at vi vil få stor effekt på vasskvaliteten i Ytreeidselva av å forlenge kloakkleidningstraseen frå Rise bru og fram til Scania sitt industriområde på Ytreeide. Ein kan da sanere ei rekke punktutslepp som i dag går ut i Ytreeidselva og direkte i hovudelva opp til Ytreeide. Grunngjeving: Dette er eit tiltak som hastar å få utført på grunn av mange negative verknader på brukarinteresser både i vassførekomsten Ytreeidselva og hovudelva i Stryneelva. Kommunen må difor vurdere å forsere tiltaket i høve prosjektet med å legge om traseen for riksveg 15. F) Mindre høggradige reinseanlegg på strekninga Scania til Storesunde. Omtalte tiltak under punkt f) kan supplerast med mindre anlegg for høggradig reinsing, som til dømes på Gjørven, på Øvreeide og på Storesunde. Som omtalt under punkt 5.1 er det planlagt for eit høggradig reinseanlegg på Storesunde, og det er lagt leidningsnett for avløp både frå Mindresunde og frå større deler av Storesunde. Grunngjevinga for dette er at vi har ein del byggesetnad på strekninga i dag, samstundes som det er lagt opp til ny bygging til dømes på Storesunde. Vi veit likevel at dei naturlege tilhøva 20

21 for infiltrasjon i området er svært dårlege, med grunne lausmasser og mykje fjell nesten i dagen. G) Påkopling av eldre busetnad på Hjelle til det etablerte infiltrasjonsanlegget. Berre den nyaste busetnaden på Hjelle er påkopla infiltrasjonsanlegget som vart bygd av kommunen i Ein bør lage plan for å få flest mogleg av dei andre bustadane, samt hotellet over på same anlegget for å få redusert næringstilgangen til vatnet. Tiltaket vil ha høg kostnad. Det vil mellom anna krevje pumping av kloakk i området. Sandfiltersystemet har også kapasitetsavgrensing. Kost-nytte-verdien vert dermed relativt låg. H) Utskifting av ureina lausmassar langs Ytreeidselva. Det må takast fleire prøver for å finne ut tilstanden på lausmassane langs Ytreeidselva. Det kan verke som det ligg ei ureining i desse lausmassane, som påverkar livet i Ytreeidselva. Følsame artar av botndyr mangla i elva 2007, noko som tyder på at elva er påverka av ureining. Det er observert oljefilm på vassflata i perioder. Dette kan til saman indikere på at det kan vera oljeforureining, eller eventuelt anna type ureining i nedslagsfeltet til Ytreeidselva. Når status er klargjort bør tiltaket kunne utførast innan 3-4 år etter dette. Elva har ein så viktig funksjon for sjøauren i Stryneelva at sjølv om masseutskiftinga vil vera kostbar, så vil tiltaket kunne forsvarast. I) Miljøtiltak i Strynevassdraget i regi av NVE. NVE arbeider med ein Heilskapleg tiltaksplan for nedre del av Strynevassdraget. Ein heilskapleg tiltaksplan har som føremål å tilbakeføre påverka delar av vassdraget (t.d. som følgje av flaumførebyggjande tiltak/inngrep) til ein meir naturleg tilstand der det er mogleg, samstundes som omsynet til flaumsikring vert ivareteke. Vassførekomstane Stryneelva opp til Nerfloen og vassførkomst Ytreeidselva er inne i dette prosjektet, og det er under utarbeiding planar for fleire fysiske restaureringstiltak i elvene som er meint til å gjera tilhøva for mellom anna anadrom fisk betre. Dette er også å rekne som eit vassressurs-tiltak som vi vel å ta med i tiltaksanalysen. J) Kontroll med at det ikkje kjem ureining frå nedlagt avfallsfylling på Øvreeide. Eitt overvakingsprogram bør bli utarbeidd for å kontrollere at det ikkje kjem ureining av noko omfang frå det nedlagte avfallsdeponiet på Øvereide korkje til Stryneelva eller til grunnvassreservoaret på Stauri. Overkingsprogrammet bør settjast i gong i

22 TILTAK SOM GJELD LOENVASSDRAGET. K) Opprydding i eventuell ureining frå industriområdet i Lovik. Bak industribedriftene i Lovik, ut mot Loelva ligg svært mykje materiale lagra. Mellom anna finn ein ei sementlagune i dette området som vert nytta til å tøme restar av betong. Denne ligg få meter frå elva og må kunne føre til ureining av elva. I dette området er det trong for ei opprydding av avfall og at ein får etablert eit lukka system for å tøme/vaske vekk betong frå bilar og utstyr. L) Fjerning av gamal forbygging på Sæten i Loelva for å forbetre leveområde for laks og sjøaure. I Loelva, på sørsida av elva rett overfor parkeringa til Skålatårnet, ligg ei gamal forbygging. Denne forbygginga har ein del skade. Slik vi har kartlagt tener forbygginga ikkje til å verne om nokon økonomisk ressurs av stort omfang, men den utgjer eit klart innsnevrande inngrep i elva. Denne innsnevringa tek vekk både potensielle gyteområde for laks og sjøaure og oppvekstområde for desse artane. Ved å fjerne den gamle sikringa vil ein få att eit lite sideløp i utmark. Med så kort elvestrekning for laks og sjøaure som vi har i Loelva, vil det aktuelle elvearealet vera av stor verdi. M) Gjenskape meir naturleg elvedelta ved å skrelle av topp av eksisterande elveforbygning. Loelva er mykje forbygd og kanalisert frå svingen ved Nordfjord Kjøtt og ned til fjorden. Elva har to løp aust om riksvegen, før den går i eitt løp vest om vegen. På vestsida går elva i ein kanal, med vertikale brytningar i form av tersklar. Vangane på sidene er svært høge, og er berekna å ta av for store flaumar. Mellom anna sikrar forbygningane Hotell Loenfjord. På motsett side ligg Loen Camping. Ytst mot sjøen held kanalen fram forbi våtmarksområdet på Loendeltaet. Ein del av det naturlege deltaområdet ligg her urørt av inngrep, men vassirkulasjonen i området er ikkje naturleg i og med at vatnet renn rett ut i sjøen utan å kunne bevege seg fritt i deltaområdet. Eit tiltak for å forbetre vasskvaliteten i vassførekomsten vil vera å ta vekk noko av forbygninga på sørsida av elveutløpet til Loelva slik at elva kan strøyme uhindra ut i deltaområdet som er bevart. Tiltaket vil ikkje vera negativt i høve verdiane på nordsida av elva. Tersklane i Loelva vart i si tid etablert for å halde på botnen i elva. Det er dårleg masse i området og under flaum før tersklane vart etablert senka elva seg mykje oppover. Forbygginga i utlaupsosen er naudsynt for å fundamentere tersklane i utløpet. Det vil likevel vere mogleg å skrelle av øvste laget av terskelen slik at vatnet kan strøyme over og ut på deltaområdet. N) Utgreie alternativ for opning av vasstilførsel til våtmarksområdet i utløpsosen til Loelva. Ein skal her vurdere eventuelle opningar av sideløp til restane av elvedeltaet nedanfor campingplassen. Eit løp kan opnast frå hovudløpet like nedanfor campingplassen. Eit anna løp kan opnast under vegen ovanfor campingplassen og ledast ned mot det intakte deltaområdet. 22

23 TILTAK SOM GJELD OLDENVASSDRAGET. O) (Re)etablering av elvekantvegetasjon (tre) langs Oldenelva der dette manglar heilt. Tiltaket kan ha ein kombinert positiv verknad på vasskvaliteten. Den kan virke positivt for fisk i elvene og den kan fungere som eit biorenseanlegg. For fisken vil trevegetasjon gje skuggeeffekt og auka mattilgang i form av insekt som dryssar ned frå trekrona. For fiskaren vil tre kunne utgjere eit stengsel for å fiske med flugestang, så tilplanting med tre må skje på ein bevisst måte i samråd med fiskeinteressene. Etablering av eit slikt smalt vegetasjonsbelte med tre vil ta ein del tid fordi det både må tilpassast fiskeinteressene i elvene og det aktive jordbruksmiljøet. Helst bør tiltaket innarbeidast i driftsplanane for elvene. Same tiltaket er tilrådd for Strynevassdraget. P) Redusere ureiningssituasjonen i Høgalmenelva. Høgalmelva er sterkt kanalisert og forbygd på ei strekning på kring 2 km. Det bør gjerast ei nærare kartlegging av gyte- og oppveksttilhøve for storauren i elva, og det bør utarbeidast ein biotopjusteringsplan. Elva har eit høgt innhald av jern. Det bør undersøkast kva form jernet har og om dette utgjer eit problem for fisken i elva. Botndyr og begroingssamfunnet i elva tyder på urening frå landbruk eller kloakk/avløp. Under føresetnad av at prøvetaking framleis viser stor ureining i elva må det vurderast om elva har direkte tilførslar av kloakk frå busetnad i Oldedalen og om elva vert tilført silopressaft eller anna frå jordbruksproduksjonen. Tiltak må utarbeidast når kjeldene til ureining er kjent. Tiltaka har svært stor verdi for fiskeinteressene i Oldevatnet fordi den storvaksne aurestamma i Oldevatnet gyter i elva (kva slags dokumentasjon har vi på dette?). Dersom elva vert så ureina at fisken ikkje lenger gyter i elva kan dette få betydelege negative verknader på fiskeproduksjonen i vatnet. Høgalmenelva har relativt liten annan bruksverdi enn gyting og oppvekst for fisk, all den tid den ligg midt inne i eit dyrka areal Q) Forlenging av kommunal kloakkledning frå Olden sentrum til Melheim. Tiltaket har ikkje vore vurdert i kommunale planer tidlegare. Eventuell verknad av tiltaket på Oldenelva kan også vera diskutabel. Men om det skulle kome meir byggesetnad i området vil ein kunne ha miljøgevinst av å føre kommunal kloakkledning heilt opp til Melheim for å føre denne ut på større djup i Oldenbukta. R) Planlegge felles infiltrasjonsanlegg ved eventuell ny busetnad i Oldedalen. For eventuelle nye, eller utvidande reguleringar for bustadføremål i Oldedalen må det etablerast felles infiltrasjonsanlegg, for å redusere tilsiget av næringssalt til elvane i området og til Oldevatnet. Slike infiltrasjonssystem må likevel ta omsyn til grunnvassressursen i området slik at denne ikkje vert skadelidande. 23

24 S) Utbetring av kulvert i vegkryssing i Rustøygrove. Rustøygrove er ei svært viktig gyteelv for den storvaksne auren i Oldevatnet, ifylgje fiskerifaglege vurderingar. Men kulverten i vegkryssinga til riksvegen utgjer eit hinder for fisken slik det er i dag fordi det ikkje finns nokon kulp undervegs under brua. T) Tiltak i Dalelva, Oldedalen, for å gjenskape meir naturlege tilhøve for fisk. Opne lukka flaumløp inn i utmark der det er mogleg. Skape eit meir variert elveleie ved t.d. utlegging av stein/steingrupper. Dalelva i Oldedalen renn i dag som ein nærast snorrett kanal med same fallvinkel over store avstandar. Elva er sterkt modifisert. Likevel er det mogleg å bryte opp noko av denne monotonien utan at det går ut over andre interesser slik som jordbruksinteressene i nokon grad. Aktuelle tiltak kan vera å plassere større steinar som fisk og smådyr kan etablere seg bak, alternativt å etablere tersklar i elva. Det er svært lite liv i denne elva i dag i høve det som kunne vore situasjonen. Dette uavhengig av at elva er sterkt brepåverka med mykje påverknad av breslam og låg temperatur. U) Gjenopne/bygge ny elveforgreining på Eino i Oldenelva for å betre produksjonsmoglegheitene for lakseyngel. Tiltaket har vore diskutert i Olden Elveeigarlag i lengre tid og står omtala i ei bok om laksefiske i Oldenelva. Den positive verknaden av dette tiltaket vil vera å auke oppvekstarealet for laks- og sjøaureyngel i elva. Vurdere å opne eit flaumløp frå Kirkehølen til Eino. Ein må truleg heve botn i Oldenelva for å få dette til. Ein må sjå nærmare på dei hydrauliske konsekvensane ved dette. V) Utarbeide plan for opning av bekkelukkingar i Oldenvassdraget. Vi har ikkje oversyn over det totale tal bekkelukkingar som er utført i vassområdet, og verknadene av kvar einskild. Opning av lukka bekker kan auke oppvekstarealet for yngel av laks og sjøaure, og det kan gjera vassmiljøet i vassdraget rikare. Ein plan med vurdering av kvar opning av bekker har best effekt bør utarbeidast. X) Utgreie plan for deler av utfylling på Oldenleirane. Kommunedelplan for Olden sentrum vedteken i 2006, fastset arealbruken i området. Planen inneber framleis utfylling av ein del areal på Oldenleirane som er av stor verdi for spesielt laks og sjøaure. Dette gjeld i fyrste rekke allereie utfylt areal sør for pumpestasjon ute på Oldenleirane. Aktuelt tiltak kan vera utarbeiding av detaljplan der deler av det utfylte arealet igjen vert gjort om til elv, og der ein fører bukta mest mogleg tilbake til naturleg tilstand så nær inn mot forretningsbygga i Olden som det kan aksepterast. Får ein tilbake naturleg botn i bukta vil sjøauren og laksen ta i bruk igjen desse beiteområda og dette vil ha stor positiv verdi for elva. 24