Skulebruksplan for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane

Transkript

1 Skulebruksplan for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane med vekt på konsekvensar av ulike modellar for organisering. Utarbeidd med grunnlag i planutvalet sine vedtak av 7. og 28. november gsn i yr Hø kast ut feb

2 Innhald Innhald... i Forord... i Samandrag... ii Bakgrunn... ii Formål... iii Status 2012/13... iii Modellar for organisering og konsekvensane av desse... iii 1 Innleiing Struktur i plandokumentet Regional planlegging Lovgrunnlag Rettar til vidaregåande opplæring Rett til skyss Kvalitet i opplæringa Elevtalsutvikling Økonomiske rammer Status 2012/ Opplæringstilbodet Kapasitet, oppfyllingsgrad og søkjarmønster Geografisk inntaksmønster Fylkesdekkjande tilbod og kryssløp Opplæring i bedrift Kvalitet Resultat Trivsel og motivasjon Andre kvalitetar Tilsette Økonomiske rammer opplæringssektoren Bakgrunn Drift av dei vidaregåande skulane Tilpassa opplæring Tilskot til lærebedrifter Landslinetilbod Fagskuleutdanning Bygg og eigedomar... 25

3 2.5.1 Dagens skular og utvikling Bygningsmessig tilstand (faktaark) Sogn og Fjordane samanlikna med andre fylke Skulestorleik Økonomi Melding til Stortinget om Kunnskapsløftet Føresetnader for utgreiing av konsekvensar For elevane For skuleskyss For dei tilsette For driftsøkonomi For bygg og eigedomar For framtidig behov for arbeidskraft Vidaregåande opplæring som del av eit sterkt næringsmiljø Fagopplæring Utviklingstrekk som vil prege framtida Arbeidslivet Konsekvensar av dei ulike modellalternativa I kva grad når modellane målet om høg kvalitet på opplæringa? Forholdet mellom skulestorleik og kvalitet Sogn og Fjordane Fagmiljø I kva grad når modellane måla om alle utdanningsprogram og eit breitt spekter av programfag i eige fylke, og om at elevane i størst mogeleg grad får oppfylt ønska sine om opplæringstilbod? I kva grad når modellane målet om samsvar med samfunnet sitt behov for kompetanse? I kva grad når modellane måla om at det er lagt langsiktige planar for opplæringstilbodet for å fremje stabilitet og ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunnet vidaregåande opplæring er organisert på ein måte som fremjar robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnadar utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet I kva grad når modellane måla for økonomisk innsparing Drift av vidaregåande skular Skuleskyss Bygg og eigedomar Kapitalkostnader Samla vurdering av i kva grad modellane når måla for økonomisk innsparing Konsekvensar som er generelle eller uavhengige av val av modell for organisering... 55

4 5.1 Konsekvensar for elevane Førsteønske Elevar som bur på hybel Gjennomføring i vidaregåande opplæring Breidde på opplæringstilbodet Kjøp av opplæringstenester Konsekvensar for dei tilsette Innleiing Rekruttering- og stabiliseringsutfordringar Overtal Kostnader Konsekvensar for samfunnet Samanslåing av vidaregåande skular Erfaringar frå andre fylke Øyrane vidaregåande skule med avdeling Mo Ein vidaregåande skule i Førde? Eid vidaregåande skule med avdeling Måløy Hordalandsavtalen Om avtalen Skyss Økonomiske konsekvensar Framtida til Austrheim vidaregåande skule Samarbeid med grunnskular/kommunar Bakgrunn Innsparingspotensiale gjennom utvida samarbeid med kommunane Stader for utvida samarbeid med kommunane Utdanningssenter og skulane si rolle som regional utviklingsaktør Tekniske og allmenne fag (TAF) Tilbod om line for International Baccalaureat (IB-utdanning) i Sogn og Fjordane Kort om International Baccalaureat Alternativ for å etablere IB-tilbod Nettundervisning Teknologiske løysingar Erfaringar i Sogn og Fjordane Erfaringar i andre fylkeskommunar Føresetnader Kostnader Private vidaregåande skular... 83

5 6. Gjennomføring Bygningsmessige endringar Omstillingsprosessar For tilsette For elevar og arbeids- og næringsliv Vedlegg Ordforklaringar... 88

6 Figurar og tabellar Tabell 1.1.A: Oversikt over modellar for organisering som blir konsekvensutgreidde... 2 Figur 1.4.A: Tal åringar i Sogn og Fjordane (SSB)... 7 Tabell 1.5.A: Forventa overføringar frå staten (I)... 9 Figur 1.5.B: Framskriving av del åringar i Sogn og Fjordane Tabell 1.5.C: Forventa overføringar frå staten (II) Tabell 2.1.A: Oversyn over utdanningsprogram Tabell A: Oversyn over inntekne per skule, kapasitet, oppfyllingsgrad og ønskenummer Tabell B: Endringar i opplæringstilbodet Tabell A: Heimekommune til elevane ved den enkelte skule Tabell A: Inngåtte lærekontraktar Tabell 2.3.A: Nøkkelinformasjon om dei tilsette på dei vidaregåande skulane Figur A: Fordeling på programområde Figur A: Fordeling på tenester Figur A: Prosentvis fordeling mellom nivå i den samla bygningsmassen Tabell A: Samanlikning med valde fylkeskommunar Tabell A: Samanlikning av økonomisk belastning med andre fylkeskommunar Tabell A: Framskriving av sysselsetting Tabell 4.A: Modellar som vert konsekvensutgreidde Tabell A: Storleik på dei vidaregåande skulane Tabell 4.2.A: Framskriving av tal elevar som må bu på hybel Tabell A: Innsparing på drifta av dei vidaregåande skulane Tabell A: Oversikt over endringar i skuleskyss Tabell B Endring i kostnader til skuleskyss Figur A: Arealbehov Tabell B: Eingongskostnader utan sal eller utleige av eigedomar Tabell C: Eingongskostnader med sal av eigedomar Tabell A: Kapitalkostnader Tabell A: Samla økonomiske konsekvensar Tabell B: I kva grad modellane når måla for økonomisk innsparing Tabell A: Framskriving av elevar som må bu på hybel Tabell A: Plassar og elevar på fylkesnivå og regional fordeling Tabell A: Anslag over høgste trulege overtal ved dei ulike modellane for organisering Tabell A: Elevar frå Gulen, Solund og Gudvangen... 70

7 i Forord Skulebruksplanen for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane er ein omfattande gjennomgang av skule- og tilbodsstrukturen. Bakgrunnen for skulebruksplanen er venta reduksjon i elevtal og økonomiske rammer i komande 10 årsperiode. Ei vidareføring av dagens tilbodsstruktur vil ikkje vere berekraftig. Framtidige økonomiske rammer vil truleg ikkje strekke til, fagmiljø vil kunne bli utarma, og situasjonen vil vere lite føreseieleg både for elevar og tilsette. I fylkestinget sitt vedtak i sak 5/12 om mål og strategiar for vidaregåande opplæring , «God-betre-best», vart det òg vedteke å setje i gang eit arbeid med ein skulebruksplan. Planen skal vise korleis ein kan organisere vidaregåande opplæring i framtida. Fylkesutvalet har vidare definert kva skulebruksplanen skal omfatte: «Skulebruksplanen skal vise korleis Sogn og Fjordane fylkeskommune, innanfor framtidige økonomiske rammer, kan organisere ei vidaregåande opplæring med høg kvalitet og utnytte bygg og eigedommar mest mogleg kostnadseffektivt. Planen skal leggje eit best mogleg grunnlag for politiske vedtak om framtidig organisering av vidaregåande opplæring» (Sak 48/12 fylkesutvalet ). Fylkeskommunen engasjerte konsulentfirmaet Norconsult AS til å greie ut modellar for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane. Norconsult AS la i oktober 2012 fram fire ulike modellar. Fylkesrådmannen har no utgreidd konsekvensane av modellane med grunnlag i planutvalet sine vedtak av 7. og 28. november Fylkesrådmannen si utgreiing knyter seg til desse områda: konsekvensar for brukarane personalmessige konsekvensar konsekvensar for fagmiljø, læringsmiljø og kvaliteten på opplæringa konsekvensar for samfunnet og arbeidslivet økonomiske konsekvensar Konsekvensutgreiinga er omfattande. Arbeidet har involvert opplæringssektoren på alle nivå, fleire sektorar i fylkeskommunen og fylkeshovudtillitsvalde i opplæringssektoren. Vi går no over i høyringsfasen. Det vert lagt opp til ei brei høyring frå 4. mars til 26. april. Fylkesrådmannen ønskjer å arrangere høyringsseminar i denne perioden. Fylkesrådmannen merkar seg at arbeidet med skulebruksplanen engasjerer breitt i Sogn og Fjordane, og ser fram til konstruktive innspel også i denne fasen. Sogn og Fjordane fylkeskommune har som mål å gi ungdom ei framtidsretta vidaregåande opplæring med høg kvalitet og god breidde. Tore Eriksen fylkesrådmann Bekka Skaasheim fylkesdirektør for opplæring

8 ii Samandrag Bakgrunn I fylkestinget sitt vedtak i sak 5/12 om mål og strategiar for vidaregåande opplæring , «God-betre-best», vart det òg vedteke å setje i gang eit arbeid med ein skulebruksplan. Planen skal vise korleis ein kan organisere vidaregåande opplæring i framtida. Fylkesutvalet har vidare definert kva skulebruksplanen skal omfatte: «Skulebruksplanen skal vise korleis Sogn og Fjordane fylkeskommune, innanfor framtidige økonomiske rammer, kan organisere ei vidaregåande opplæring med høg kvalitet og utnytte bygg og eigedommar mest mogleg kostnadseffektivt. Planen skal leggje eit best mogleg grunnlag for politiske vedtak om framtidig organisering av vidaregåande opplæring» (Sak 48/12 fylkesutvalet ). Fylkesrådmannen fekk i møte og i oppdrag frå planutvalet å konsekvensutgreie ulike modellar for framtidig organisering av vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane: Planutvalet ber om at modell 0, 1, 2 og 3 (frå Norconsult AS, jf. vedlegg 38), vert konsekvensutgreidde. Modellane skal utgreiast med tanke på: økonomiske konsekvensar personalmessige konsekvensar konsekvensar for fagmiljø, læringsmiljø, yrkesretta utdanning og kvaliteten på opplæringa konsekvensar for brukarane. I tillegg skal det gjerast vurderingar i forhold til «utdanningssentra», samarbeid med primærkommunane, nettundervisning, påverknad på lokalsamfunna og arbeidslivet, og IB-tilbod i samarbeid med UWC. Konsekvensutgreie handlingsrom for nye tilbod, jf. mellom anna behov i næringslivet. I tillegg skal det utgreiast konsekvensar av å ha helse og oppvekst, studiespesialisering, idrettsfag, medium og kommunikasjon, restaurant og matfag, design og handverk på fleire stader. Planutvalet ber om at konsekvensane av å ha helse og oppvekst, studiespesialisering, idrettsfag, medium og kommunikasjon, restaurant og matfag, og design og handverk på fleire stader enn i framlegget til Norconsult og vert utgreidd samla, og då som modell 1,2,3 og modell 0 i samsvar med vedtak i møte Deling av utdanningsprogramma på fleire stader enn i modell 1, 2 og 3 vert konsekvensutgreidd som føreslege i figurane A og B. Figur C vert ikkje vidare utgreidd. I tillegg vil fylkesutvalet ha utgreidd: 1. Idrettsfag i Sogn, Nordfjord og Sunnfjord 2. Medium og kommunikasjon i Nordfjord, Sunnfjord og Sogn 3. Restaurant og matfag i Sogn 4. Studiespesialiserande på alle skulane i Nordfjord Modell 0-3 er utarbeidd av Norconsult AS og er omtala i vedlegg 38. Modellane 4-7 er utarbeidde av fylkesrådmannen med grunnlag i vedtaka i planutvalet. Fylkesrådmannen har så langt som mogleg lagt til grunn kvar tilboda er lokaliserte i 2012/13, ledig undervisningsareal, fordeling mellom regionane, behov for kompetanse i arbeidslivet, samdriftsfordelar mellom

9 iii utdanningsprogram og samarbeid med eksterne samarbeidspartar. Modellane er nærare omtala i kapittel 1. Formål Framskrivingar syner ein reduksjon i elevtalet i storleiksorden elevar i perioden fram til 2016, og aukande til elevar i perioden fram til Tiltaka i skulebruksplanen må dimensjonerast i høve ein reduksjon i elevtalet ut frå framskrivingane. Elevtalsreduksjonen påverkar inntektene til fylkeskommunen. Reduksjonen i inntektene kan verte forsterka av at talet åringar aukar for landet elles. Med bakgrunn i dette må skulebruksplanen synleggjere ei økonomisk innsparing i storleiksorden mill. kr i perioden fram til 2016 og mill. kr i perioden fram til Status 2012/13 Planarbeidet inkluderer ein grundig gjennomgang og kartlegging av dagens situasjon. Sogn og Fjordane fylkeskommune har 14 vidaregåande skular med stor variasjon i storleik. Hovudtrekket ved opplæringstilbodet er at tilbodsstruktur og søkjarmønster har vore stabilt over lang tid. Tilbodet er organisert slik at det har stor breidde der utdanningsprogramma i hovudsak er delt opp i mange og små einingar. Den vidaregåande opplæringa er gjennomgåande kjenneteikna av høg kvalitet. Samanlikna med andre fylke har Sogn og Fjordane betydeleg færre elevar per skule. Sogn og Fjordane ligg godt over samanliknbare fylkeskommunar og landsgjennomsnittet når det gjeld samla kostnader for vidaregåande opplæring per elev. Den fylkeskommunale bygningsmassen er stort sett i bra stand. Det er utfordringar knytte til enkelte bygg, men kombinasjonen av eit stabilt vedlikehald og investeringar i nybygg dei seinare åra gjer at fylkeskommunen i dag har relativt gode tilhøve ved eigedommane sine. Utfordringane knytte til skulebruksplanen er å tilpasse bygningsmassen best mogeleg til framtidige behov. Modellar for organisering og konsekvensane av desse Tabellen på neste side syner hovudskilnadene mellom dei konsekvensutgreidde modellane for organisering. 1 Dei viktigaste nøkkeltala for konsekvensar er teke med nedst i tabellen. 1 Sogn jord- og hagebruksskule er ikkje del av skulebruksplanen, talet skular i tabellen er difor 13 i modell 0.

10 iv Modellar som er konsekvensutgreidde (skuleåret 2020/21) mod 1 m/variantar mod 2 m/variantar Tal skular Tal grupper Tal elevplassar Elevtal (prognose) Gjennomsnittleg skulestorleik Konsekvensar Framskriving av del elevar som må bu på hybel (i%) Innsparing på drift av vidaregåande skular (i mill. kr) Innsparing på avvikling av Hordalandsavtalen (i mill. kr) Endra kostnader til skuleskyss (i mill. kr) Auke i kapitalkostnader (utan sal av eigedomar) (i mill. kr) Auke i kapitalkostnader (med sal av eigedomar) (i mill. kr) Sum innsparing (utan sal av eigedomar)(i mill. kr) Sum innsparing (med sal av eigedomar) (i mill. kr) Innsparingsbehov i 2020 (i mill. kr) Når modellen måla for økonomisk innsparing? Nei Ja Nei Nei Ja Ja Ja Ja Andre viktige konsekvensar av modellane er: Det vil vere vanskeleg å halde på fagkompetanse og å bygge solide fagmiljø utan at ein i større grad samlar utdanningsprogramma på færre skular. Modellane 1, 2 og 3 vil i større grad bidra til større fagmiljø enn modellane 4, 5, 6, og 7. Modell 0 vil i minst grad bidra til dette. Det er ikkje mogeleg å vite sikkert om det er skilnad mellom modellane med omsyn til korleis dei når målet om at elevane i størst mogleg grad får oppfylt ønska sine om opplæringstilbod. Alle modellane når målet om alle utdanningsprogram og eit breitt spekter av programfag i eige fylke. Modellane 1-7 vil, i noko større grad enn modell 0, truleg nå målet om samsvar med samfunnet sitt behov for kompetanse. Store fagmiljø med breiast mogleg fagkompetanse vil både vere mest fleksible og mest robuste med tanke på å gi handlingsrom for nye og endra tilbod ut i frå mellom anna behovet i næringslivet. I modellane 1-7 vil ein truleg nå målet om at vidaregåande opplæring er organisert på ein måte som fremjar robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnader utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet. Modell 1, 2 og 3 når målet i større grad enn modell 4, 5, 6 og 7. I modell 0 vil ein truleg ikkje nå dette målet. I modellane 1-7 vil ein truleg nå målet om ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunnet. Modell 1, 2 og 3 når målet i større grad enn modell 4, 5, 6 og 7. I modell 0 vil ein truleg ikkje nå dette målet.

11 1 1 Innleiing Skulebruksplanen er forankra i - lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa (opplæringslova) med forskrifter, - føringar i høve nasjonale satsingsområde for opplæringssektoren, - regional planstrategi og regionale planar (noverande fylkesplan og fylkesdelplanar), - årsbudsjett/økonomiplan og - mål- og strategidokumentet for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane «God betre best!». Fylkesrådmannen fekk i møte og i oppdrag frå planutvalet å konsekvensutgreie ulike modellar for framtidig organisering av vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane: Planutvalet ber om at modell 0, 1, 2 og 3 (frå Norconsult AS, jf. vedlegg 1), vert konsekvensutgreidde. Modellane skal utgreiast med tanke på: økonomiske konsekvensar personalmessige konsekvensar konsekvensar for fagmiljø, læringsmiljø, yrkesretta utdanning og kvaliteten på opplæringa konsekvensar for brukarane. I tillegg skal det gjerast vurderingar i forhold til «utdanningssentra», samarbeid med primærkommunane, nettundervisning, påverknad på lokalsamfunna og arbeidslivet, og IB-tilbod i samarbeid med UWC. Konsekvensutgreie handlingsrom for nye tilbod, jf. mellom anna behov i næringslivet. I tillegg skal det utgreiast konsekvensar av å ha helse og oppvekst, studiespesialisering, idrettsfag, medium og kommunikasjon, restaurant og matfag, design og handverk på fleire stader. Planutvalet ber om at konsekvensane av å ha helse og oppvekst, studiespesialisering, idrettsfag, medium og kommunikasjon, restaurant og matfag, og design og handverk på fleire stader enn i framlegget til Norconsult og vert utgreidd samla, og då som modell 1,2,3 og modell 0 i samsvar med vedtak i møte Deling av utdanningsprogramma på fleire stader enn i modell 1, 2 og 3 vert konsekvensutgreidd som føreslege i figurane A og B. Figur C vert ikkje vidare utgreidd. I tillegg vil fylkesutvalet ha utgreidd: 1. Idrettsfag i Sogn, Nordfjord og Sunnfjord 2. Medium og kommunikasjon i Nordfjord, Sunnfjord og Sogn 3. Restaurant og matfag i Sogn 4. Studiespesialiserande på alle skulane i Nordfjord

12 2 1.1 Struktur i plandokumentet Med grunnlag i planutvalet sine vedtak av 7. og 28. november 2012 greier fylkesrådmannen ut konsekvensane av følgjande åtte modellar: Tabell 1.1.A: Oversikt over modellar for organisering som blir konsekvensutgreidde Modellar som er konsekvensutgreidde Mod 1 m/ variantar Mod 2 m/ variantar mod 0 mod 1 mod 4 mod 6 mod 2 mod 5 mod 7 mod 3 Tal skular Tal grupper Tal elevplassar Elevtal (prognose) Gjennomsnittleg skulestorleik Framlegg om nedlegging: Luster x x x x x x x Høyanger x x x x x x x Mo og Jølster avd Jølster (Mo som avd. under x x x x x x x Øyrane) Dale x x x x Stryn x x x x Årdal x Måløy (som avd under Eid) x X= Skular som er nedlagde i dei respektive modellane Modell 0-3 er utarbeidd av Norconsult AS og er omtala i vedlegg 38. Modellane 4-7 er utarbeidde av fylkesrådmannen med grunnlag i vedtaka i planutvalet. Fylkesrådmannen har så langt som mogleg lagt til grunn kvar tilboda er lokaliserte i 2012/13, ledig undervisningsareal, fordeling mellom regionane, behov for kompetanse i arbeidslivet, samdriftsfordelar mellom utdanningsprogram og samarbeid med eksterne samarbeidspartar. Modell 4 tek utgangspunkt i modell 1. I samsvar med vedtaka til planutvalet har fylkesrådmannen endra modellen slik: Utdanningsprogram Inn ved vgs Redusert ved vgs Helse- og oppvekstfag Stryn og Årdal Måløy og Sogndal Studiespesialisering Eid Firda Idrettsfag Sogndal Firda Medium og kommunikasjon Sogndal Firda Design og handverk Øyrane, avd. Mo Eid

13 3 Modell 5 tek utgangspunkt i modell 2. I samsvar med vedtaka til planutvalet har fylkesrådmannen endra modellen slik: Utdanningsprogram Inn ved vgs Redusert ved vgs Helse- og oppvekstfag Firda Eid Studiespesialisering Årdal Sogndal Idrettsfag Sogndal Firda Medium og kommunikasjon Sogndal Firda Design og handverk Øyrane, avd. Mo Eid Modell 6 tek utgangspunkt i modell 1. I samsvar med vedtaka til planutvalet har fylkesrådmannen endra modellen slik: Utdanningsprogram Inn ved vgs Redusert ved vgs Studiespesialisering Firda, Måløy Eid Idrettsfag Sogndal, Flora Firda Medium og kommunikasjon Sogndal, Hafstad Firda, Sogndal (studiespesialisering) Modell 7 tek utgangspunkt i modell 2. I samsvar med vedtaka til planutvalet har fylkesrådmannen endra modellen slik: Utdanningsprogram Inn ved vgs Redusert ved vgs Studiespesialisering Firda, Måløy Eid Idrettsfag Sogndal, Flora Firda Medium og kommunikasjon Sogndal, Hafstad Firda, Sogndal (studiespesialisering) Restaurant- og matfag Sogndal Øyrane Alle modellane er konsekvensutgreidde med utgangspunkt i skuleåra 2016/17 og 2020/21. Den største reduksjonen i elevtalet skjer i perioden fram til Med bakgrunn i dette er det i modell 1-7 føreslått å gjennomføre alle strukturelle endringar til skuleåret 2016/17. Elevtalet fell ytterlegare fram til I denne perioden vil talet grupper bli justert ned utan at det vert gjennomført ytterlegare organisatoriske endringar. Med utgangspunkt i eit relativt stabilt elevtal frå 2020 er alle modellane dimensjonerte likt frå 2020 fram til Det er difor gjennomgåande i konsekvensutgreiinga vist til skuleåra 2016/17 og 2020/21.

14 4 1.2 Regional planlegging I følgje plan- og bygningslova skal fylkestinget minst ein gong i valperioden utarbeide og vedta ein regional planstrategi. Dette må skje seinast eitt år etter konstituering. Formålet med planstrategien er å setje fokus på kva planoppgåver det er viktig å arbeide med i fylket i valperioden. Fylkestinget vedtok i sak 55/11, 16. oktober 2011, at det skal utarbeidast eit planprogram for skulebruksplanen. Fylkesutvalet vedtok planprogram for skulebruksplanen i sak 48/12, 25. april Arbeidet med skulebruksplanen er utført i samsvar med føringane i planprogrammet. I planprogrammet ligg følgjande formål (effektmål) for planen: Ønskt situasjon for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane innan 2015: Det vidaregåande opplæringstilbodet er organisert slik at elevar og lærlingar får ei opplæring med høg kvalitet får tilbod om alle utdanningsprogram og eit breitt spekter av programfag i eige fylke i størst mogleg grad får oppfylt ønska sine om opplæringstilbod. Det vidaregåande opplæringstilbodet samsvarar i størst mogeleg grad med samfunnet sitt behov for kompetanse på ulike nivå. Det er lagt langsiktige planar for opplæringstilbodet for å fremje stabilitet og ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunnet. Vidaregåande opplæring er organisert på ein måte som fremjar robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnader utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet. Vidaregåande opplæring er organisert slik at ein tek omsyn til endra økonomiske føresetnader, inkludert behovet for framtidige satsingar, og endringar som følgje av den demografiske utviklinga. Skulebruksplanen skal vise korleis Sogn og Fjordane fylkeskommune, innanfor framtidige økonomiske rammer, kan organisere ei vidaregåande opplæring med høg kvalitet og utnytte bygg og eigedommar mest mogleg kostnadseffektivt. Planen skal leggje eit best mogleg grunnlag for politiske vedtak om framtidig organisering av vidaregåande opplæring. Dersom det i arbeidet med skulebruksplanen skulle vise seg å vere konfliktar mellom to eller fleire av dei ovannemnde måla, må fylkeskommunen gjere prioriteringar innanfor det handlingsrommet fylkeskommunen faktisk har.

15 5 1.3 Lovgrunnlag Opplæringslova 13-3 regulerer plikta fylkeskommunen har til å oppfylle retten til vidaregåande opplæring for alle som er busette i fylket. Fylkeskommunen skal planleggje og byggje ut eit opplæringstilbod i samsvar med nasjonale mål, søkjarane sine ønske og behovet samfunnet har for vidaregåande opplæring i alle utdanningsretningar og for ulike aldersgrupper. Ansvaret omfattar også spesialundervisning, opplæring i fengsel og i sosiale og medisinske institusjonar. Opplæringa skal tilpassast evnene og føresetnadene til den enkelte og føre fram til studiekompetanse, yrkeskompetanse eller grunnkompetanse ( 1-3 og 13-3). Opplæringslova stiller ingen krav med omsyn til tal skular, storleik eller geografisk plassering. Fylkeskommunen må sjølv avgjere kva skulestruktur som er best eigna for å oppfylle lovkrava Rettar til vidaregåande opplæring Ungdomsretten til vidaregåande opplæring er regulert i 3-1 Rett til vidaregåande opplæring for ungdom: Ungdom som har fullført grunnskolen eller tilsvarande opplæring, har etter søknad rett til tre års heiltids vidaregåande opplæring.... Til vidaregåande opplæring nivå 1 (vg1) har søkjarar med ungdomsrett rett til inntak på eitt av tre utdanningsprogram dei har søkt på, og til to år vidare opplæring innanfor same utdanningsprogram. Ungdomsretten gjeld vidaregåande tilbod i heile fylket, men den er ikkje knytt til ein særskilt skule. Vaksne sin rett til vidaregåande opplæring finn ein i 4A-3 Rett til vidaregåande opplæring for vaksne: «Vaksne som har fullført grunnskolen eller tilsvarande, men som ikkje har fullført vidaregåande opplæring, har etter søknad rett til vidaregåande opplæring» Rett til skyss Retten til skyss er omtala i 7-2 Skyss og innlosjering i den vidaregåande skolen: Elevar i vidaregåande skole som bur meir enn seks kilometer frå skolen, har rett til gratis skyss eller full skyssgodtgjersle. Når det er nødvendig, har elevar rett til gratis båttransport utan omsyn til reiselengda Kvalitet i opplæringa Med ansvaret for vidaregåande opplæring i offentleg regi, jf. 13-3, følgjer også at skuleeigar pliktar å arbeide for høgast mogleg kvalitet i opplæringa. Omgrepet kvalitet i opplæringa er mangetydig, jf. mål og strategiar for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane Fagleg og pedagogisk kompetanse hos personalet er likevel overordna. I opplæringslova er dette formulert slik i 10-8: Skoleeigaren har ansvar for å ha riktig og nødvendig kompetanse i verksemda. Fylkeskommunen har i tillegg plikt til å syte for rettleiing og kvalitetsutviklingstiltak som m.a. kan gje god samanheng mellom grunnskule og vidaregåande opplæring (opplæringslova 13-3c).

16 6 1.4 Elevtalsutvikling Statistisk sentralbyrå (SSB) publiserer årleg folketalsframskrivingar for alle aldersgrupper. Framskrivingane byggjer på fire delar: fruktbarheit, dødelegheit, innanlands flytting og innvandring. SSB publiserer alternative framskrivingar som er samansette av ulike prognosar for dei fire områda. Alternativet for framskriving som oftast vert nytta er MMMM, som betyr at ein har nytta mellomnivået for alle delane. For elevtalet er det særleg føresetnadene om innanlands flytting og innvandring som får store konsekvensar. Omfanget av innanlands flytting har vore rekordhøgt dei siste åra. Dette har forsterka ein kontinuerleg trend med sentralisering dei tre siste tiåra. Samstundes har ein hatt kraftig nasjonal folketalsvekst. Ein må tilbake til 1920 for å finne tilsvarande folketalsvekst som i I hovudalternativet MMMM er det venta nedgang i folketalet i berre ein av fire kommunar, grunna stor innvandring. Samstundes får det sentrale austlandsområdet den største delen av folketalsveksten, i eit aukande sentralisert busetnadsmønster. I framskrivingane med alternativ MMMM vert det lagt til grunn folketalsvekst i alle fylke i perioden fram til SSB strekar under at mot slutten av denne perioden kan veksten snu til nedgang, m.a. i Sogn og Fjordane. I lågalternativet vil det vere nedgang allereie frå midten av perioden. I alternativet der det ikkje er føresett innvandringsoverskot (MMMO), spår SSB folketalsnedgang i Sogn og Fjordane allereie dei første fem åra av framskrivingane. Dette er grunngitt med endra innanlandsk flyttemønster. SSB byggjer framskrivingane på registrerte flyttingar fem år tilbake i tid. Flyttemønsteret endra seg frå 2005 i nasjonal samanheng, og frå 2008 i Sogn og Fjordane. SSB peikar på at framskrivingane i 2012 avvik nokså mykje frå framskrivingane i 2010, grunna desse endringane i flyttemønsteret. På kommunenivå kan framskrivingane vere noko unøyaktige med bakgrunn i metoden som er brukt. Folketalet vert framskrive ved at ein nyttar komponentmetoden for 90 regionar. Når desse regionane vert brotne ned på kommunenivå kan det resultere i mindre nøyaktige framskrivingar enn for regionane. Sogn og Fjordane er delt inn i fem regionar: Florø, Høyanger, Sogndal/Årdal, Førde og Nordfjord (vedlegg 10). Vedlegg 11 viser framskrivingane på kommunenivå. Tabellen viser òg talet elevar melde inn i grunnskulen (GSI) per for kvart årstrinn. (Talet for skuleåret er tal tiandeklassingar i , talet for skuleåret er tal niandeklassingar i osb.). Som det går fram av tabellen er det stort samsvar mellom framskrivingane og elevtalet i grunnskulen for dei fleste kommunane. Det er med andre ord venta lite netto flytteoverskot i løpet av perioden elevane går i grunnskulen. Samstundes er det nokre kommunar med større avvik, mellom anna Stryn og Fjaler. Dette avviket kan skuldast feil i nedbrytinga av tala frå region- til kommunenivå. Det er betydeleg uvisse knytt til folketalsframskrivingane til SSB fordi dei legg ein kombinasjon av føresetnader til grunn. Det er særleg knytt uvisse til føresetnaden om høg innvandring: «Det er usikkert i hvilken grad forutsetningene gir en god beskrivelse av den faktiske utviklingen framover. Dette gjelder spesielt anslagene for innvandring». 2 Samstundes viser både fødselstala (vedlegg 12) og tal elevar i grunnskulen (vedlegg 11) ein tydeleg elevtalsreduksjon i åra som kjem. Erfaring viser at det er særs stort samsvar mellom talet elevar i tiande klasse eitt år og tal søkjarar til vidaregåande opplæring året etter (vedlegg 13). I dei økonomiske føresetnadene er tal åringar lagt til grunn for berekningane juni 2012

17 7 Figur 1.4.A: Tal åringar i Sogn og Fjordane (SSB) SSB: «Framskrevet folkemengde, etter kjønn og alder, i 9 alternativ (K) ( )», publisert juni Når fylkesrådmannen skal vurdere faktisk tal elevar som er i vidaregåande opplæring, vert tala for dei som byrjar på vg1, dvs. talet 15-åringar, framskrivne. Med bakgrunn i erfaringstal er det lagt til grunn at alle som byrjar på vg1 òg held fram på vg2, medan 65 % av elevane byrjar på vg3. Tabell 1.4B: Elevtalsutvikling Sogn og Fjordane vg1-vg3 I vgo i år Fødd GSI MMMM Avvik Endring i elevtal GSI vg1- vg3 mot 2010 GSI Endring i elevtal MMMM vg1-vg3 mot 2010 GSI Endring i elevtal GSI vg1-vg3 mot 2012 GSI Endring i elevtal MMMM vg1-vg3 mot 2012 GSI Tabellforklaring: SSB si framskriving av tal 15-åringar (som er det året dei byrjar i vidaregåande opplæring), alternativ middel nasjonal vekst (MMMM) (publisert 20. juni 2012) og tal elevar på kvart enkelt årstrinn frå Grunnskolens informasjonssystem (GSI) (publisert oktober 2011). Begge variablane er framskrivne under føresetnad av at elevane som byrjar på vg1 òg byrjar på vg2, medan 65 % av elevane byrjar på vg3. Det er venta ein reduksjon i elevtalet i storleiksorden elevar i perioden fram til 2016, og aukande til elevar i perioden fram til 2024.

18 8 Tiltaka i skulebruksplanen må dimensjonerast i høve ein reduksjon i elevtalet ut frå framskrivingane. Tiltaka i skulebruksplanen må òg reviderast årleg som følgje av endra føresetnader, som m.a. nye framskrivingar av elevtalet.

19 9 1.5 Økonomiske rammer I dagens inntektssystem er samla utgiftsbehov til vidaregåande opplæring, lokale ruter, fylkesvegar og tannhelse for alle fylkeskommunane i 2012 kalkulert til 39 mrd. kr. Dette svarar til eit gjennomsnitt på kr per innbyggar. Kostnadsnøklar, saman med kriteriedata, vert nytta for å rekne ut behovet til den enkelte fylkeskommunen. Opplæring er omfatta av desse kriterievektene: Innbyggjarar år 51,2 % * Søkjarar yrkesfag 14,9 % * Talet som er oppgitt i grønt hefte er 52,6 %, men berre 51,2 % gjeld opplæring. Resten er knytt til tannhelse og samferdsle. Utgiftsbehovet per elev i 2012 kan reknast ut slik: 39 mrd. kr x 51,2 % / tal åringar i landet = om lag kr. 39 mrd. kr x 14,9 % / tal søkjar yrkesfag i landet = om lag kr. I 2012 var det lagt til grunn at Sogn og Fjordane hadde åringar. Fylkeskommunen fekk difor overført om lag 497 mill. kr til utgiftsutjamning for desse elevane. Til yrkesfag hadde Sogn og Fjordane 805 søkjarar, noko som gav om lag 158 mill. kr. Til saman vart dette om lag 655 mill. kr til utgiftsutjamning. I tabellen under har fylkesrådmannen vist forventa overføring frå staten dersom totalt utgiftsbehov er 39 mrd. kr i heile perioden, og dersom vektinga for tal åringar er konstant 51,2 % og søkjarar til yrkesfag 14,9 %. Det er då ikkje teke omsyn til at elevtalet i perioden er aukande for landet sett under eitt. Tabell 1.5.A: Forventa overføringar frå staten (I) år Sogn og Fjordane Søkjarar yrkesfag Sogn og Fjordane Tilskot åringar (mill. kr) Tilskot søkjarar yrkesfag (mill. kr) Sum overføring (mill. kr) Endring frå 2012 (mill. kr) 2012* ,0 158,0 655, ,5 148,6 616,1-38, ,3 143,1 593,4-61, ,9 142,7 591,5-63, ,4 145,7 604,0-51,0 *) For 2012 er det nytta tal frå 1. juli Grønt Hefte, tabell E-fk s Prognose for resten av perioden er henta frå Statistisk Sentralbyrå (SSB) «Framskrevet folkemengde, etter kjønn og alder, i 9 alternativ (K) ( )», publisert juni 2012.

20 10 Figur 1.5.B: Framskriving av del åringar i Sogn og Fjordane I tabellen under er overføringane til vidaregåande opplæring rekna ut frå prognosar for elevtal fram mot år 2030, og det er teke omsyn til at elevtalet for landet er aukande. Dei same føresetnadene som i førre tabell er lagde til grunn: Tabell 1.5.C: Forventa overføringar frå staten (II) år landet år Sogn og Fjordane Søkjarar yrkesfag Sogn og Fjordane Tilskot åringar (mill. kr) Tilskot søkjarar yrkesfag (mill. kr) Sum overføring (mill. kr) Endring frå 2012 (mill. kr) 2012* ,1 158,0 655, ,9 145,1 602,0-53, ,4 144,3 598,8-56, ,7 136,8 567,5-87, ,5 132,0 547,5-107,5 *) For 2012 er det nytta tal frå 1. juli Grønt Hefte, tabell E-fk s Prognose for resten av perioden er henta frå Statistisk Sentralbyrå (SSB) «Framskrevet folkemengde, etter kjønn og alder, i 9 alternativer (K) ( )», publisert juni Føresetnader for og kommentarar til tabellen: Total ramme er uendra på 39 mrd. i heile perioden. Fordi talet åringar i landet aukar i perioden vert det mindre tilskot per elev. I tillegg går talet i Sogn og Fjordane nedover (2021 er lægste år med prognose på åringar). Søkjarar til yrkesfag er stipulert etter same fordeling som grønt hefte la til grunn i 2012, dvs. at 805 av 4816 = 16,7 % vert nytta i heile perioden. Det må presiserast at utrekningane er gjort med dagens inntektssystem som gjeld til og med Det er likevel nokså sikkert at den relative nedgangen i dei aktuelle aldersgruppene også vil merkast i eit nytt inntektssystem. Ei samanlikning av dei to tabellane syner kor stor forskjell vi får på overføringane til vidaregåande opplæring dersom veksten av elevar på landsbasis ikkje vert kompensert med større rammer eller med større prosentvis fordeling.

21 11 Begge tabellane syner ein markant nedgang i overføringane til Sogn og Fjordane fylkeskommune som følgje av nedgang i tal ungdomar. Ingen av dei to tabellane gir fasiten, men tendensen er tydeleg. Budsjett og økonomiplan Samla budsjett for fylkeskommunen utgjorde mill. kr i Samla budsjett for opplæringssektoren var på 747,9 mill. kr. Dette er om lag 93 mill. kr meir enn det inntektssystemet åleine gav fylkeskommunen ut frå talet ungdomar og søkjarar til yrkesfag. I konsekvensutgreiinga vert kostnadsnivået i modell 0-7 samanlikna med kostnadsnivået skuleåret (referansemodell). Endringane i gruppetal og kostnader kjem såleis ut som differansar mot skuleåret I referansemodellen er det lagt til grunn 245 grupper. I gjeldande økonomiplan er det eit innsparingskrav for opplæringssektoren frå Dette er delvis realisert ved reduksjon av fem grupper. Årleg innsparingseffekt av dette tiltaket er 7,0 mill. kr. Desse sju millionane kjem i tillegg til forventa inntektsreduksjon som fylgje av elevtalsnedgangen (jf. tabell 2.5.A og 2.5.C). Samla innsparingsbehov må justerast opp tilsvarande. Inntektsgarantiordninga Inntektsgarantiordninga (INGAR) skal sikre at ingen fylkeskommunar har ein berekna vekst i rammetilskotet frå eitt år til det neste som er under 100 kr per innbyggjar av berekna vekst på landsbasis. Fylkeskommunar med låg vekst i rammetilskotet vil med INGAR få kompensasjon uavhengig av om den låge veksten skuldast nedgang i folketal, endringar i kriteriedata eller andre tilhøve. Den korrigerte gjennomsnittlege veksten for fylkeskommunane var 131 kr frå 2011 til Fylkeskommune med ein lågare vekst enn 31 kr per innbyggjar vil då få kompensert for differansen opp til 31 kr. I 2012 hadde Sogn og Fjordane fylkeskommune ein vekst på 362 kr per innbyggjar. Fylkeskommunen får difor ikkje midlar frå denne ordninga. Fylkeskommunane er sjølve med på å finansiere denne utjamninga ved at kostnadene blir fordelte likt på alle innbyggjarane. Sogn og Fjordane fylkeskommune måtte difor betale om lag 3,1 kr per innbyggjar for denne ordninga i Dette svarar til kr for fylket. Inntektsgarantiordninga treng likevel ikkje slå positivt ut for Sogn og Fjordane fylkeskommune, sjølv om fylkeskommunen får ein kraftig reduksjon i rammeoverføringane på grunn av elevtalsnedgangen. Utslaget er avhengig av korleis fylkeskommunen skårar på andre kriterium. Uansett vil INGAR sikre at fylkeskommunen ikkje får ein lågare vekst enn 100 kr mindre enn gjennomsnittsveksten. Framtidig inntektssystem Det er varsla endringar i inntektssystemet frå Per dags dato er det ikkje kjent kva desse endringane går ut på. Fylkesrådmannen kjenner difor heller ikkje konsekvensane for Sogn og Fjordane. Oppsummering Prognosane for folketalsutviklinga er sjølvsagt usikre, og det er tilsvarande uvisse knytt til nivå på overføringane. Det er ukjent kva kostnadsnøklar som vil liggje i det nye inntektssystemet frå Dersom det vert lagt inn auka kostnader til samferdsle, veg, tannhelse m.m., kan dette forsterke nedgangen i statlege overføringar ytterlegare.

22 12 Som tidlegare nemnt var budsjettet til opplæringssektoren i 2012 på om lag 93 mill. kr over det nivået fylkeskommunen får tildelt etter kostnadsnøkkelen for opplæring i inntektssystemet. Inntektssystemet fordeler midlar etter kostnadsnøklar for dei ulike sektorane, men midlane er likevel ikkje øyremerkte den enkelte sektor. Ved omlegging av inntektssystemet i 2014 er det særleg innanfor samferdsle fylkeskommunen risikerer ein større inntektssvikt. Det betyr at opplæringssektoren truleg minst må rekne med å tilpasse seg inntektstapet fylkeskommunen får som følgje av reduksjonen i tal åringar. Tiltaka i skulebruksplanen må dimensjonerast i høve dette. Under føresetnad av synkande elevtal i Sogn og Fjordane, og elles at alle andre forhold er uendra, kan fylkeskommunen få ein nedgang i overføringar til opplæringssektoren på i overkant av 63 mill. kr fram mot år 2024 (jf. tabell 2.5A). Fordi Sogn og Fjordane har elevtalsnedgang, medan elevtalet for landet totalt aukar, kan denne reduksjonen forsterkast i overføringane. Tabell 2.5.C viser at det fram mot 2024 kan ventast ein reduksjon på om lag 88 mill. kr i overføringar (med utgangspunkt i dagens inntektssystem). Innsparingsutfordringa for skulebruksplanen som fylgje av elevtalsreduksjonen må korrigerast for allereie realisert innsparing på sju mill. kr, jf. omtalen av budsjett og økonomiplan. Skulebruksplanen må synleggjere ei økonomisk innsparing i storleiksorden mill. kr. i perioden fram til 2016 og mill. kr. i perioden fram til 2024.

23 13 2. Status 2012/ Opplæringstilbodet Hovudtrekket ved opplæringstilbodet er at tilbodsstruktur og søkjarmønster har vore stabilt over lang tid. Tabellen under viser tal skular som tilbyr dei ulike yrkesfaglege og studieførebuande utdanningsprogramma og elevtalet skuleåret Studiespesialisering med formgjeving og påbygging til generell studiekompetanse er ikkje eigne utdanningsprogram. For meir informasjon om tilbodsstrukturen, sjå Tabell 2.1.A: Oversyn over utdanningsprogram 3 Studiespesialisering er det største utdanningsprogrammet, med nær ein fjerdedel av gruppetalet og 38 % av elevane. For yrkesfaga er teknikk og industriell produksjon og helse- og oppvekstfag dei største utdanningsprogramma. Tilbod i eit utdanningsprogram betyr tilbod på vg1 og minimum eitt tilbod på vg2. Dei største skulane har breiast vg2-tilbod. Ingen av skulane i fylket tilbyr alle programområda innanfor eit utdanningsprogram Kapasitet, oppfyllingsgrad og søkjarmønster Tabell A. syner inntekne elevar per skule, kapasitet, oppfyllingsgrad og inntak etter ønskjenummer, fordelt etter inntak på første ønskje og lågare enn første ønskje for skuleåret Elevtala varierer gjennom omtalen i kapittel 3.1. Dette skuldast at elevane er talde på ulike tidspunkt og det er endringar i elevtalet gjennom skuleåret.

24 14 Tabell A: Oversyn over inntekne per skule, kapasitet, oppfyllingsgrad og ønskenummer. Kapasiteten i opplæringstilbodet har vore stabil dei siste åra. I er det 244,5 grupper, medan det har vore mellom 246 og 248 grupper med om lag 4500 plassar frå skuleåret Om lag 90 % av søkjarane får oppfylt førstevalet sitt både med omsyn til programområde og skule. Dette talet har vore stabilt over tid. Oppfyllingsgraden (utnytting av kapasiteten) er jamt over høg, mellom % dei siste tre åra. Inneverande år er 86,4 % lågaste oppfyllingsgrad og høgast 101,1 %. Over 100 % oppfylling betyr at skulen tek inn fleire søkjarar enn vedteke plasstal tilseier. Denne fleksibiliteten er med på å løyse utfordringa med å gje alle søkjarar med ungdomsrett eit tilbod. Etter søknadsfristen 1. mars er det kvart år behov for å tilpasse opplæringstilbodet til søkinga. Tilbod med stor oversøking vert justerte opp. Desse vert finansierte ved at tilbod med låg søking vert justerte ned eller ikkje vert sette i gang. Inneverande skuleår vart 5 tilbod auka opp med ei gruppe, 1 tilbod vart redusert med ei gruppe og 3,5 grupper vart ikkje sette i gong. Denne tilpassinga får relativt store personalmessige konsekvensar når tilbod ikkje kjem i gang. Tabell B syner justeringane i tilbodet dei siste åra. Tabell B: Endringar i opplæringstilbodet Geografisk inntaksmønster Tabell A viser heimkommunen til elevane ved den enkelte skule for skuleåret

25 15 Tabell A: Heimekommune til elevane ved den enkelte skule Skulane i Førde (inkludert Mo og Jølster vidaregåande skule) har flest elevar frå eigen kommune, 92 %. Skulane i Flora, Årdal, Sogndal og Vågsøy har alle % elevar frå eigne kommunar. Det er grunn til å tru at breidda på tilboda på desse skulane er ein viktig faktor, i tillegg til historiske søkjarmønster. Desse tala har vore relativt stabile dei siste åra. Firda vidaregåande skule har få yrkesfaglege utdanningsprogram. Det gir ungdommar frå Gloppen kommune dårlegare høve til å gå på skule i eigen kommune. Høyanger vidaregåande skule har same tal utdanningsprogram som Årdal vidaregåande skule, studiespesialisering og fire yrkesfaglege. At 67 % av elevane frå Høyanger kommune, mot 80 % av elevane i Årdal kommune, går på skule i heimkommunen er vanskeleg å forklare berre ut frå strukturen i tilbodet. Om lag 20 % av elevane frå Høyanger kommune går på skulane i Førde. Dale vidaregåande skule rekrutterer i all hovudsak elevar frå Fjaler, Askvoll og Hyllestad. Inneverande år går 70 % av elevane frå Fjaler, 36 % av elevane frå Askvoll og 56 % av elevane frå Hyllestad i Dale.. Frå Askvoll går om lag like mage elevar i Førde som i Dale. Elevane frå Hyllestad som ikkje går på Dale vidaregåande skule er spreidde på dei fleste skulane i fylket. Kommunane Sogndal, Luster, Leikanger, Aurland, Vik og Lærdal er inntaksområda til Sogndal og Luster vidaregåande skular. Elevane frå desse kommunane søkjer i stor grad til tilbod som er tilgjengelege i nærområdet. Søkjarar frå Balestrand kommune har privatskulen Sygna vgs som eit reelt alternativ. Elevane frå Balestrand fordeler seg om lag likt mellom Sygna og fylkeskommunale vidaregåande skular.

26 16 Elevane frå kommunane Flora, Naustdal, Førde, Jølster og Gaular søkjer seg i stor grad til skular i eigen region. Regionen fungerer som eigen bu- og arbeidsmarknad for elevmassen. I Bremanger kommune fordeler elevane seg nær 50/50 mellom Flora vidaregåande skule og skulane i Nordfjord. Dei fleste elevane frå Selje kommune går på skulane i Eid og Vågsøy, med om lag lik fordeling. I tillegg går ein del ved Firda og Stryn vidaregåande skular. Av elevane frå Hornindal kommune går 70 % ved Stryn vidaregåande skule og 10 % ved Eid vidaregåande skule. Gulen og Solund er omtala i punkt Hordalandsavtalen Fylkesdekkjande tilbod og kryssløp Dei 9 yrkesfaglege utdanningsprogramma har 54 programområde på vg2-nivå. Sogn og Fjordane fylkeskommune gir tilbod om 31 programområde, av desse er 16 fylkesdekkande. Maritime fag på Måløy vidaregåande skule er det einaste fylkesdekkande tilbodet med fleire grupper. Til ambulansefaget er det kvart år stor oversøking. Læreplass-situasjonen gjer at ein ikkje kan utvide dette tilbodet. Inneverande skuleåret vart vg2 arbeidsmaskiner ikkje sett i gang på grunn av låge søkjartal. Skuleåret vart vg2 matfag ikkje sett i gang av same grunn. Konsekvensane knytte til overtal av personale vert spesielt krevjande ved manglande igangsetting av fylkesdekkande programområde. Fylkeskommunen kjøper kvart år eit avgrensa tal plassar i andre fylke til programområde som ikkje finst i Sogn og Fjordane. Kunnskapsløftet gir høve til om lag 20 kryssløp, dvs. overgang frå vg1 i eitt utdanningsprogram til vg2 i eit anna utdanningsprogram. I Sogn og Fjordane har spesielt to kryssløp vore mykje nytta. Det er frå vg1 design og handverk til vg2 barne- og ungdomsarbeidarfag i utdanningsprogrammet helse- og oppvekstfag, og frå vg1 teknikk og industriell produksjon til vg2 transport og logistikk i utdanningsprogrammet service og samferdsle. Årleg har om lag søkjarar valt dette siste kryssløpet, noko som gir ei ekstra utfordring i rett dimensjonering av opplæringstilbodet Opplæring i bedrift Dei yrkesfaglege utdanningsprogramma er grunnlaget for opplæring i bedrift. Hovudmodellen er læretid i to år, der eitt år er opplæring og eitt år er verdiskaping. Nokre få yrkesfag har tre år opplæring i skule, t.d. helsesekretær og hudpleie. Desse faga fører fram til yrkeskompetanse. Tabell A: Inngåtte lærekontraktar Tabell A syner inngåtte lærekontraktar for søkjarar med og utan ungdomsrett. Kolonna for skuleåret omfattar til og med januar. Den viser at det er inngått om lag like mange kontraktar 1. halvår 2013 som heile tidlegare år.

27 17 Tala for inngåtte kontraktar har vore relativt stabile i fylket. Auken hausten 2012 er resultat av aktivt arbeid mot eksisterande og nye lærebedrifter. Utdanningsprogramma som rekrutterer til flest lærefag, og som har flest lærlingar, er teknikk og industriell produksjon og bygg- og anleggsteknikk. Desse representerer nær halvparten av alle inngåtte kontraktar (25 % og 20 %). Det er stort fokus på manglande rekruttering til helsearbeidarfaget. Så langt i er det inngått 24 kontraktar, av eit behov for totalt 58 læreplassar. Hovudutval for opplæring har vedteke (sak 32/08) at søkjarar med fagbrev i helsearbeidarfag får utvide ungdomsretten for å kunne søke vg3 påbygg til generell studiekompetanse. Dette har så langt hatt liten effekt. Det vert inngått få lærekontraktar i utdanningsprogrammet medium og kommunikasjon. Elevane ser dette tilbodet primært som ein veg til studiekompetanse. Det er i tillegg mangel på lærebedrifter både i Sogn og Fjordane og landet elles.