LØPENR/SAKSNR: SAKSBEHANDLER: DATO: 17575/ /912 Sven Sandvik UTV.SAKSNR: UTVALG: MØTEDATO:

Transkript

1 Sirdal kommune Forslag om endring av minsteareal for elg og hjort i Sirdal. LØPENR/SAKSNR: SAKSBEHANDLER: DATO: 17575/ /912 Sven Sandvik UTV.SAKSNR: UTVALG: MØTEDATO: 17/146 Utvalg for teknikk, landbruk og miljø Samandrag Rådmannen foreslår ei tredelt differensiering av minstearealet for elg og hjort i Sirdal kommune der ein har eit minsteareal for nordre del av kommunen, eit for midtre del og eit for søre del. I nordre del vert det forslått å auke minstearealet for både elg og hjort til daa. I midtre del vert det foreslått å halde minstearealet for hjort stabilt og auke minstearealet for elg til daa. I søre del vert det foreslått å halde minstearealet for elg stabilt og redusere minstearealet for hjort til daa. Bakgrunn Minstearealet er mengda teljande areal som skal leggast til grunn for kvart dyr det vert gitt fellingsløyve på. Det er også minstemålet på valdstorleik. Kommunane vedtek målsettingar for utviklinga av bestandane av elg, hjort og rådyr. Fastsetting av minsteareal er det viktigaste virkemiddelet kommunen har for å regulera bestandsstorleiken. Fylkesmannen i Vest-Agder fastsette i 2001 i ei samleforskrift for kommunane i Vest-Agder der minstearealet i Sirdal kommune vart sett til daa for elg, daa for hjort og 500 daa for rådyr. Utval for teknikk, landbruk og miljø vedtok i 2011 å redusere minstearealet for hjort til daa. Heimelsbakgrunn Forskrift om forvaltning av hjortevilt 6: «Kommunen fastsetter minsteareal for elg, hjort og/eller rådyr i forskrift. Det kan fastsettes ulikt minsteareal for ulike arter og for ulike deler av en kommune. Forslag om endring av minsteareal fremmes innen 15. januar. En eventuell forskriftsendring fastsettes av kommunen innen 15. mars.»

2 Vurdering Sirdal kommune sine mål for forvaltning av elg, hjort og rådyr i vart vedtekne i utval for teknikk, landbruk og miljø den Den overordna målsetting er: «Sirdal kommune skal ha biologisk sunne bestander av elg, hjort og rådyr. Bestandane skal være bærekraftige med omsyn til beitegrunnlaget og ikkje medføra uakseptable konfliktar med trafikk, landbruksnæring eller friluftsliv. Innanfor desse rammene skal elg, hjort og rådyr forvaltast til beste for verdiskaping, lokale jegerinteresser og allmenne naturinteresser.» Kommunen har eit langsiktig mål om å betre elgen sin bestandskondisjon og produksjonsevne slik at jaktutbyttet vert stabilt over tid og høgt i forhold til storleiken på vinterstammen. Den viktigaste faktoren som avgrensar storleiken på vinterstammen ein kan oppretthalda over tid utan at det går ut over bestandskondisjonen, er tilgjengelig mengde næringsrik kvist. Det vil i fyrste rekkje seie rogn, osp, selje og vier innanfor høgdeintervallet 0,5 3 m. Desse treslaga vert ofte omtala som ROS-artane. Kvifor er tilgangen på ROS så viktig? Det kan kanskje høyrast litt rart ut at tilgjengelig mengde kvist frå eit par bestemte treslag (rogn, osp, selje og vier) kan spele inn på bestandskondisjonen til elgen når tilgang på annan mat er så god. Heia gror jo att! Grunnen til at dei mest næringsrike treslaga er så viktige har kort fortalt med måten dei fire magane til elgen fungerer på. Elgen er, i likskap med kua, ein drøvtyggar. Når det vert dårlegare tilgang på næringsrik kvist, kan ikkje elgen kompensere for dette ved å ete meir kvist det er berre plass til ei viss mengde kvist i magesystemet om gongen. Når andelen ROS i elgen sitt vinterbeite går ned, går difor også næringsopptaket til elgen ned på vinteren. Kvifor er ein oppteken av at bestandskondisjonen skal vera god? Det er i tillegg til etiske argument knytt til dyrevelferd også ressursøkonomiske argumenter for å ha ein god bestandskondisjon som målsetting. Jegerar som er opptekne av storleiken på jaktutbytte, vil ofte også vera opptekne av elgen sin bestandskondisjon. Det er nær samanheng mellom elgen (og anna hjortevilt) sin kroppsvekt og produktivitet (talet på kalvar per ku). Beiteressursane set rammene for storleiken på bestanden vinterstid, men storleiken på bestanden under jakta, vert også påverka av bestandskondisjonen. Ein sunn og produktiv vinterstamme av ein viss storleik vil kunne produsere vesentlig fleire dyr enn ein vinterstamme av tilsvarande storleik med dårlig bestandskondisjon. Produktiviteten til elgen i Vest-Agder har sidan byrjinga på 90-talet falt med omlag 20 %. Sirdal kommune har ei langsiktig målsetting om at slaktevektene for elg skal overstige 55 kg for kalv og 120 kg for ungdyr. Figuren på neste side syner den negative utviklinga ein har sett i slaktevektene til ungdyr sidan ein byrja med registrering av dette i Sirdal på midten av 90- talet. Det vert felt for få klavar årleg til å lage statestikk for desse.

3 Korleis står det til med elgbeite? Sirdal kommune har ei langsiktig målsetting om å få ROS-artane (rogn, osp og selje) opp i full produksjon. I samband med utarbeidinga av dei kommunale målsettingane vart det våren 2013 gjennomført ei bestandsuavhengig beitetakst i 14 større samanhengande områder i kommunen. Takseringa avdekka at det jamt over var kraftig overbeite på ROS-artane og at uttaket av furukvist var på grensa til det berekraftige. Figuren nedanfor syner andelen beitbare fjorårsskot som var beita på dei registrerte plantene: Rogn-, osp- og seljeplantene som vart registrert var om lag halvparten så store som dei andre plantene (bjørk, einer og furu). Dette kan tyde på at overbeite har føregått over lengre tid. Høgdeforskjellen mellom ROS og bjørk, einer og furu, er synt i figuren på neste side. Figuren kan også lesast som ei synleggjering av potensialet for auka produksjon av kvalitetsbeite i Sirdal. Rådmannen vil grovt anslå at ei dobling av snitthøgda på ROS vil gjeve 3 4 gongar meir tilgjengelig beitbar kvist frå ROS.

4 Faun Naturforvaltning har våren 2017 gjennomført ei regional elgbeitetaksering der ein har taksert utvalde hogstbestand frå heile Vest-Agder. Takseringa er eit spleiselag mellom Vest- Agder fylkeskommune og kommunane i Vet-Agder. I Sirdal kommune vart det taksert 24 bestand i hogstklasse 2. Den regionale takseringa i 2017 er ikkje direkte samanliknbar med takseringa som vart gjennomført i Sirdal i 2013, då det er nytta ein annan takseringsmetodikk og det ikkje er dei same områda som er taksert. Resultata kan likevel tyde på at utviklinga går rette vegen. Uttaksprosenten for ROS har gått ned frå 71 % i 2013 til 48 % i Snitthøgda på ROS har stige frå 6 dm (60 cm) i 2013 til 7.7 dm (77 cm) i Faun Naturforvaltning meiner at beitetrykket i Lindesnes, Kristiansand og Farsund kommune no er på eit berekraftig nivå, medan det i Mandal, Søgne, Lyngdal, Åseral, Venesla, Flekkefjord, Kvinesdal og Songdalen er nær berekraftig. Desse kommunane vert alle råda til å stabilisere elgbestanden. For Hægebostad, Sirdal, Audnedal og Marnardal som fortsatt har eit moderat beitepress, er tilrådinga fortsatt ein svak reduksjon i bestanden. Figuren nedanfor syner beitetrykket på ROS i dei ulike kommunane.

5 Når ein takserer mange ulike kommunar i same fylke på same måten det same året, opnar det for ein del spennande samanlikningar. I diagrammet nedanfor har Faun synleggjort at det i Vest-Agder i år 2016 var ein klar samanheng mellom sett elg per jegerdag og beitetrykk på ROS. Dette er interessant, for ei av dei mest populære innvendingane mot å redusere elgbestanden har lenge vore at det uansett ikkje nyttar elgen er, vert det påstått, så glad i ROS at desse plantene vert hardt beita og kua uansett. Diagrammet ovanfor viser at dette ikkje stemmer. Kommunane i Vest-Agder har alle slitt med høg elgtettleik og overbeite. Dei som har gått i førevegen har vist at det nyttar å redusere elgtettleiken dette gjev også håp for Sirdal kommune. Det neste diagrammet til Faun er kanskje endå meir interessant. I dette diagrammet er det synt ein klar samanheng mellom beitepress og snitthøgda på ROS. For Sirdal kommune, som ligg i nedre ende av skalaen for plantehøgde og øvre ende av skalaen for beitepress, kan dette lesast som ei stadfesting av at potensialet for vekst i produksjon av ROS er reelt.

6 Bestandsutvikling elg Sirdal kommune har for perioden eit delmål om å stabilisere elgbestanden på eit nivå tilsvarande 0,3 sett elg per jegerdagsverk. Figuren nedanfor syner utviklinga i sett elg per jegerdagsverk for Sirdal kommune og Vest- Agder fylke. Sett elg per jegerdagsverk har dei siste åra svinga mellom ca. 0,4 og 0,5 i Sirdal kommune. Faun Naturforvaltning har i rapporten frå den regionale beitetakseringa i 2017 gjeve følgjande tilråding til kommunen: «Beitetrykket på furu og bjørk vurderes til å være bærekraftig, og på et nivå som ikke er begrensende for beitegrunnlaget til elgbestanden. ROS-artene, som både kvantitativt og kvalitativt utgjør de viktigste beiteplantene, er overbeita. For å legge til rette for et mer bærekraftig beitetrykk, anbefales en svak reduksjon i elgtetthet. På bakgrunn av dette anbefales et uttak på minimum 55 elg i 2017, og med en høyere andel hodyr i uttaket.» Minsteareal elg Det føreligg, slik rådmannen har oppfatta at det, ei forventning frå både miljødirektoratet og fylkeskommunen om at det på kommunenivå skal vera eit rimeleg samsvar mellom minsteareal og fellingstal. Idealet som ofte vert nemnt, er ein fellingsprosenten på over 90 %. Fellingsprosenten i Sirdal har over lengre tid vore vesentleg lågare enn dette. I høve hjorteviltregisteret var den 55 % i 2016, 54 % i 2015 og 58 % i Nær halvparten av fellingsløyva er med andre ord løyve som vert tildelt sjølv om ein med rimeleg stor grad av sikkerheit veit at dei aldri kjem til å verta brukt. Ein har frå kommunen si side lenge anerkjent dette som eit problem. Praksisen undergraver kommunen sin muligheit til å påverke kjønns og alderssamansetning gjennom målretta avskyting og nytte fråvik av minstearealet som eit reelt forvaltningsverkty. Det kan for

7 jaktrettshavarane også vera utfordrande å lage realistiske bestandsplanar, då minstearealet også skal leggjast til grunn i desse. Av omsyn til beiteproblematikk og målsettinga om fortsatt bestandsreduksjon, har ein likevel vore avventande med å forslå ein auke i minstearealet. Det er store skilnader på fellingstala i ulike delar av kommunen og ofte også skilnader mellom jaktlaga innanfor same vald. Ein har vurdert det som sannsynleg at ein auke i minstearealet ville føre til at nokre jaktlag stangar hovudet i kvotetaket. Dette ville vere uheldig, då det gjerne er tale om jaktlag i områder med høg tettleik av elg og hardt beitepress. Rådmannen meiner at det kan vera hensiktsmessig med ei differensiering av minstearealet. Sirdal kommune er ein langstrakt kommune med store klimatiske forskjellar. Om ein startar nede ved Sirdalsvatnet (50 moh) og går 5 6 mil innover og oppover, til høgfjellsområda i Njardarheim, så vil ein på turen vera innom fem ulike bioklimatiske sonar. Rådmannen forslår ei tredelt differensiering med eit teljande areal for nordre del av kommunen, ovanfor Dorgefoss; eit teljande areal for midtre del av kommunen, mellom Sirdalsvatnet og Dorgefoss; og eit teljande areal for søre del av kommunen, som omfattar areala på aust- og vestsida av Sirdalsvatnet. Differensieringa er synt i kartet nedanfor. Kartet syner rådmannen sitt forslag til minsteareal for elg og hjort i Sirdal kommune. Nabokommunane sine minsteareal er synt i blått for elg og grønt for hjort.

8 Som grenseoppgang mellom dei ulike områda har ein av praktiske omsyn valt å nytte valdgrensene. Nordre Sirdal Nordre del av kommunen omfattar per i dag tre vald: Øvre Sirdal viltlag, med daa teljande areal Nesset Nygård, med daa teljande areal Holmevasshei Vest, med daa teljande areal Dei siste tre åra er det i nordre del av kommunen felt ein elg årleg. I 2013 vart det felt 5 elg. Kommunen har sidan 2011 fråvike minstearealet med 50 % ved tildeling av fellingsløyver for elg til Øvre Sirdal viltlag (tidlegare Øvre Sirdal elglag). I høve vegleiaren til hjorteviltforskrifta skal fråvik av minstearealet gjelde for eit bestemt geografisk område og for ein bestemt tidsperiode, fortrinnsvis eit år. Ved fråvik over lengre tid må ei forskriftsendring av minstearealet vurderast i plassen for fråvik. Eit spørsmål som gjerne kan diskuterast er kva for eit minsteareal det kan vera fornuftig å leggje seg på i nordre del av kommunen? Det førebelse fellingstalet for 2017 er 2 elgar. Dersom dette held seg vil det i 2017 liggje daa bak kvar felte elg. Dersom det i 2017 vert felt 5 elgar, slik det vart gjort i 2013, vil det liggje daa bak kvar felte elg. Rådmannen foreslår at ein høyrer på daa som minsteareal for elg i nordre del av kommunen. Dette gjev per i dag grunnlag for tildeling av fellingsløyve på 8 elg. Dersom det vert felt ein elg, slik det har vore gjort dei tre siste åra, vil fellingsprosenten vera 13 %. Dersom det vert felt 5 elg, slik det vart gjort i 2013, så vil ein komme oppe i ein fellingsprosent på 63 %. Det bør i denne samanheng nemnast at Øvre Sirdal viltlag har fått ein monaleg auke i teljande areal etter at det teljande arealet vart revidert i Bakgrunnen for revisjonen var at høgdegrensa som var sett på 750 meter vart vurdert å vera i strid med hjorteviltforskrifta. I høve forskrifta skal all skog og myr under skoggrensa teljast med. Då det ikkje finnast nokon brukbar kartfesting av fjellskogen i området, måtte arealet fastsetjast etter ei skjønsmesseg vurdering av flyfoto. Då det er usikkerheit rundt kva som eigentleg ligg bak dei låge fellingstala, ønskjer rådmannen ikkje å gå høgare opp enn til daa. Jaktrettshavarane i valda Nesset Nygård og Holmevasshei Vest vil med ein auke i minstearealet til daa måtte søkje samarbeid med andre for å verta store nok til å ha jakt på elg og hjort. For Nesset Nygård er det gjerne Øvre Sirdal viltlag som er mest aktuelt, for Holmevasshei Vest kan det i tillegg til Øvre Sirdal viltlag kanskje også være aktuelt å samarbeide med jaktrettshavarar i Bykle. Sistnemnte føresett at det vert inngått ein avtale om vertskommunesamarbeid mellom Sirdal kommune og Bykle kommune. Midtre Sirdal Midtre del av kommunen omfattar per i dag tre vald: Midtre Sirdal viltlag, med daa teljande areal (inngår i Midtre- og Søndre Sirdal bestandsplanområde) Søndre Sirdal viltlag, med daa teljande areal (inngår i Midtre- og Søndre Sirdal bestandsplanområde) Store Lilandshei, med daa teljande areal (godkjent i 2017)

9 Rådmannen foreslår at ein høyrer på ein auke i minsteareal for elg til daa i midtre del av kommunen. Søylediagrammet på neste side syner det teljande arealet som låg bak kvar felte elg i Midtre Sirdal viltlag, Søndre Sirdal viltlag, Nordgardane viltlag og Sirdalsvatnet Øst viltlag dei to siste åra. Eit minsteareal på daa gjev grunnlag for tildeling av 20 elg til Midtre Sirdal viltlag og 11 elg til Søndre Sirdal viltlag. Dette er i samsvar med bestandsplanen som vart godkjent for Midtre- og Søndre Sirdal bestandsplanområde i Når ein ser på avvik frå planlagt uttak, er det for bestandsplanområder avviket i bestandsplanområdet samla ein skal vurdere. Om ein legg til grunn fellingstala i 2016 vert fellingsprosenten 52 %. Om ein legg til grunn det høgaste fellingstalet som er registrert for kvart vald dei siste fem åra (det vil seie 9 dyr i Søndre og 14 dyr i Midtre), vert fellingsprosenten 74 %. Søre Sirdal Søre del av kommunen omfattar per i dag to vald: Nordgardane viltlag, med daa teljande areal Sirdalsvatnet Øst viltlag, med daa teljande areal Nordgardane viltlag fekk i 2017 godkjent ei utviding med Solli og Rustad jaktlag i Lund kommune. Sidan Lund kommune ikkje har godkjent Sirdal kommune sitt forslag til avtale om vertskommunesamarbeid, lyt denne utvidinga trekkjast attende. Ein har for Nordgardane viltlag difor lagt til grunn det teljande arealet som var godkjent før utvidinga. Rådmannen foreslår ingen endringar i minstarealet for elg i søre del av kommunen. Det er her beitetrykket er størst. Nordgardane viltlag hadde i 2016 ein fellingsprosent på 89 %. Ein auke i minstearealet vil her kunne føre til at ein får eit lågare uttak av elg. Områda Faun Naturforvaltning takserte i Sirdal i 2017 er synt i kartet på neste side. Grøn farge tydar at beitetrykket er vurdert som berekraftig. Gul farge tydar at det er registrert overbeite på ROS.

10 Bestandsutvikling hjort Sirdal kommune sitt langsiktige mål for hjortebestanden er ei kontrollert oppbygging til eit nivå som er gunstig med omsyn til verdiskaping, landbruksnæring, lokale jegerinteresser og biologisk mangfald. Det er i målsettingane ikkje spesifisert kva som på sikt kan vera eit gunstig nivå dette vil mellom anna avhenge av tilstanden til beite. Det vart for perioden sett som delmål at bestanden intill vidare skulle haldast på omlag same nivå i vente ei betring av beitegrunnlaget. Fellingstal, sett hjort rapportar og tilbakemeldingar frå jegerar og vald tyder på at delmålet om å stabilisere bestanden ikkje er oppnådd. Det vart i 2015 felt 17 hjort i Sirdal og 26 hjort i Det førebelse fellingstalet for 2017 er 40 hjort. Sett-hjort rapportane ein har fått inn frå hjortejegerane sidan sett hjort skjema vart innført med i 2012, syner også ein stigande tendens:

11 Tilbakemeldinga frå jegerar og valdleiarar er at det har vore ekstra mykje hjort i På Feed har større mengder hjort gått i innmarka og beita gjennom sumaren og gjort vesentleg skade på avlinga. Minsteareal hjort Rådmannen foreslår at ein i søre del av kommunen går ned til daa minsteareal for hjort. Om ein ser på dei førebelse fellingstala for 2017, så er det dei to valda i søre del av kommunen som står for den store auken i fellingstala frå 2016 til Det er også i søre del av kommunen ein har hatt innslag av beiteskader på innmark. I midtre del av kommunen vil rådmannen foreslå at ein ser situasjonen ann før ein reduserer minstearealet er første sesongen med muligheit for hjortejakt i nordre del av kommunen. Rådmannen vil foreslå at ein nyttar same minsteareal som for elg no i starten, det vil seie daa. Konklusjon Rådmannen sitt forslag til endring av minsteareal for elg og hjort er summert opp i tabellen nedanfor: Gjeldande minsteareal Forslag nytt minsteareal Område elg (daa) hjort (daa) elg (daa) hjort (daa) Nordre Sirdal, ovanfor Dorgefoss Midtre Sirdal, mellom Sirdalsvartnet og Dorgefoss Søre Sirdal, aust- og vestsida av Sirdalsvatnet Forslag til vedtak Utval for teknikk, landbruk og miljø ber rådmannen legge forslaget til endring av minsteareal ut på høyring. Saksprotokoll i Utvalg for teknikk, landbruk og miljø PS sak 17/146. Behandling Forslag fra KRF. Forslag til nytt minsteareal for elg (daa) for Midtre Sirdal og Søre Sirdal økes til Gjeldande minsteareal Forslag nytt minsteareal Område elg (daa) hjort (daa) elg (daa) hjort (daa) Nordre Sirdal, ovanfor Dorgefoss Midtre Sirdal, mellom Sirdalsvartnet og Dorgefoss Søre Sirdal, aust- og vestsida av Sirdalsvatnet Votering Forslaget fra KRF fikk 2(KRF) stemmer og falt. Rådmannens forslag til vedtak ble vedtatt med 7 mot 2(KRF) stemmer. Vedtak Utval for teknikk, landbruk og miljø ber rådmannen legge forslaget til endring av minsteareal ut på høyring.

12 Gjeldande minsteareal Forslag nytt minsteareal Område elg (daa) hjort (daa) elg (daa) hjort (daa) Nordre Sirdal, ovanfor Dorgefoss Midtre Sirdal, mellom Sirdalsvartnet og Dorgefoss Søre Sirdal, aust- og vestsida av Sirdalsvatnet Inge Hedenstad Stangeland Rådmann Sven Sandvik Plan- og miljøkonsulent