Rettleiing eksamen haust 2014

Transkript

1 Rettleiing eksamen haust 2014 INNLEIING Denne rettleiinga er søkt utforma i samsvar med Instruks om oppgåvegjeving og sensur for mastergraden punkt 1.4, der det heiter: Sensorrettleiinga skal kort gjera greie for kva problemstillingar som det er rimeleg å vente at studentane tek opp. Vidare skal det gjerast greie for kva grunnlag kurset har gjeve for å svara på oppgåva. Så langt det er råd, bør det òg gjevast retningsliner for vurderinga. Ein bør unngå at sensorrettleiinga inneheld ei utførleg framstilling av dei rettsspørsmåla som oppgåva reiser eller kan reise, og på det viset skapar eit urealistisk inntrykk av kva som kan krevjast av studentane. Oppgåva går ut på å ta stilling til tiltalen mot Peder, Kari og Tore. Om nokon av tiltalepostane burde vore utforma etter andre straffebud enn det som det er gjort, er det nærliggande å ta opp det. Ein treng derimot ikkje treng gå inn på eventuelle andre tiltalepunkt som det kunne vore teke ut tiltale for. Drøftinga skal skje på grunnlag av det faktum som er presentert i oppgåveteksten. Ein skal såleis ikkje spekulera i faktum. Der faktum er knapt, må ein heller peika på dette, og trekkja slutningar ut frå dei opplysningane ein har. Studentane har fått trening i det både gjennom seminaroppgåvene og den obligatoriske kursoppgåva. Studentane er vidare oppmoda til å klargjere faktum om det er forhold der dei finn uklare. Gjer studenten ei slik klargjering, så skal drøftinga vurderast ut frå den premissen som vert grunn. Men unaturlege lesingar av faktum, for å forenkle drøftingane skal sjølvsagt ikkje aksepterast. I sensuren bør ein vera merksame på at vi på førelesingane har lagt fram ei nokon anna systematisering av ansvarslæra enn det ein finn til dømes i læreboka til Mæland. Vi har delt straffevilkåra i følgjande tre hovudgrupper: Kriminalisert gjerning, rettferdiggjeringsgrunnar og unnskyldningsgrunnar. Under kriminalisert gjerning har vi skilt mellom gjerninga si objektive og subjektive side. Den objektive sida svarar til det som ein tradisjonelt har kalla «den objektive gjerningsbeskrivelsen», medan den subjektive sida rommar kravet om forsett eller aktløyse og eventuelle særlege krav til forsett eller hensikt (såkalla subjektive overskot). Under rettferdiggjeringsgrunnar reknar vi dei straffridomsgrunnane som gjer handlinga rettmessig, medan enkelte andre (t d overskriding av nødverge) blir rekna som unnskyldningsgrunnar. (Til den siste kategorien reknar vi også kravet om ein tilrekneleg gjerningsmann og rettsvillfaring, men det er ikkje tema som kjem særleg på spissen i denne oppgåva.) Vi har samstundes gjort det klart for studentane at dei vil ha rom for på eksamen å drøfte spørsmåla både ut frå denne systematikken og frå den meir tradisjonelle som ein finn i Mæland si bok. Det avgjerande må uansett vera om ein får drøfta dei vilkåra for straff som dei aktuelle tiltalepostane aktualiserer, og at dette skjer i ei rekkjefølgje som fungerer bra i den konkrete drøftinga. Det er ikkje lagt opp til at studentane skal drøfte straffutmåling det er eksplisitt spurt om dei tiltalte kan verte straffa etter tiltalen. Straffutmåling har ikkje i særleg grad vore omtala på kurset. Om det

2 likevel vert sagt noko fornuftig om det, så er det ikkje grunn til å trekke for det - men det er negativt om ein prioriterer tid og spalteplass på det. Dei materielle spørsmåla knyter seg til noko ulike brotsverkstypar: underslag, ran, lekamskrenkingar, «selvvask» og tjuveri. Her er den tilrådde litteraturen Andenæs/Andorsen, Spesiell strafferett og formuesforbrytelsene (2008) respektive kap. 41, 46, 8, 60 og 39. Oppgåva utfordrar studentane særleg på tolking av rekkevidda av straffebod. Samstundes reiser oppgåva også ei rekkje sentrale problemstillingar innafor den allmenne strafferetten, slik som kravet til aktløyse. Her er det framstillinga hjå Mæland, Norsk alminnelig strafferett (2012) som utgjer kjernelitteraturen. Alle dei sentrale tema i oppgåva er dekka av læringskrava. TILTALEN MOT PEDER ÅS 1) Tiltaleposten om ran etter 268, 1. ledd jf ledd for å ha teke Kari si veske med makt. Ran er i 267 definert som å ramme «den som i hensikt derved å skaffe seg eller andre en uberettiget vinning, bemektiger seg en gjenstand som helt eller delvis tilhører en annen, ved å øve vold mot en person eller sette ham ute av stand til forsvar eller ved hjelp av trusler som framkaller alvorlig frykt for vold mot noens person». Det er klart at Peder handlar i uberettiga vinnings hensikt. Spørsmålet er om han «bemektiger» seg veska ved «å øve vold mot en person eller sette ham ute av stand til forsvar eller ved hjelp av trusler som framkaller alvorlig frykt for vold mot noens person». Maktbruken er relativt liten, han framset ikkje direkte trugslar anna enn å sjå «hardt» på henne og har heller ikkje gjort særleg for å sette henne ut av stand til forsvar. Oppgåva omhandlar slik sett den «nedre» grensa for ran, som vert trekt ved såkalla «veskenapping», som vanlegvis vert rekna som tjuveri. Men dersom de fornærma «gjør motstand» føreligg det ran, sjå nærare utdjupa i Andenæs/Andorsen s Spørsmålet er slik sett om Kari kan seiast å gjere motstand i denne saka. Det føreligg på dette punktet relevant rettspraksis. I Rt var det uttalt at «Domfelte er funnet skyldig i med makt å ha revet til seg håndvesken fra en 60 år gammel kvinne på gaten slik at hun falt over ende et par ganger, og lagretten har svart ja på tilleggsspørsmål om ranet ble forøvet overfor en forsvarsløs person, jfr. straffelovens 268 annet ledd». Her var det altså ein viss maktbruk, og då var spørsmålet mest om det var grovt ran eller ikkje (sjå nedanfor). Vidare er særleg Rt relevant. Her la lagmannsrettens fleirtal til grunn følgjande faktum: På et tidspunkt bestemte tiltalte seg for å dra til Bergen sentrum for å se om det var mulig å få tak i ytterligere rusmidler. Ca kl kom tiltalte gående ned X mellom inngangen til Y og Z. Da tiltalte passerte butikken [ ---forretning observerte han at det ikke var kunder i butikken og at denne ble betjent av en eldre dame. Han bestemte seg for å gå inn i butikken for å skaffe penger til erverv av rusmidler. Butikken ble betjent av fornærmede, B, som på den aktuelle tid var 83 år gammel. Da tiltalte kom inn satt fornærmede innerst i butikklokalet bak en disk noe til siden for kassa-apparatet. Tiltalte beordret fornærmede til å åpne kassen. Fornærmede, som er noe tunghørt, forsto først ikke hvilket ærend tiltalte var kommet i, og spurte hva han skulle ha. Deretter gjentok tiltalte flere ganger ordren om at kassen måtte åpnes. Dette ble gjort på en måte som av fornærmede ble

3 oppfattet som brutal og truende. Basert på rettens møte med fornærmede i forbindelse med vitneforklaringen framstår det som klart at fornærmede på ingen måte er en lettskremt person. Da fornærmede ikke gjorde tegn til å ville etterkomme tiltaltes kommando, gikk tiltalte bort til disken, tok et fast og hardt grep i fornærmedes strikkedrakt like nedenfor halsen, dro eller førte fornærmede til det sted hvor kassen stod og lyktes derved å få fornærmede til å åpne kassen. Da fornærmede forsøkte å stoppe tiltalte mens han tømte kassen for innhold, ved å føre sin hånd mot kassen, gjorde tiltalte en vridende bevegelse på klærne mot fornærmedes hals for å få et bedre grep og holdt henne slik mens han tok pengene. Ved dette ble knapper i fornærmedes drakt revet løs. Etter å ha tømt kassa-apparatet for innhold bega tiltalte seg mot utgangsdøren. Fornærmede fulgte imidlertid etter, hvorpå tiltalte geleidet henne tilbake til den innerste del av butikken. Dette gjentok seg flere ganger, og til slutt skubbet tiltalte fornærmede hardhendt ned i stolen hvoretter han løp fra stedet. Fornærmede tok seg til utgangsdøren og ropte ut at hun var blitt ranet. Tiltalte ble tatt igjen av forbipasserende, overmannet, og seinere pågrepet." Høgsterett uttalte her følgjande om ranets nedre grense. Jeg kan på bakgrunn av dette hendelsesforløpet ikke legge noen vekt på at det ikke synes å ha vært direkte fysisk kontakt mellom domfeltes hånd og fornærmedes kropp. Dette moment er etter min mening praktisk talt det eneste som saksforholdet har til felles med de veskenappingstilfellene som henføres under bestemmelsen om grovt tyveri, og som tradisjonelt oppfattes å ligge i grenseområdet mot ran. En slik veskenapping er over på et øyeblikk, og innvirkningen på fornærmedes kropp er normalt beskjeden. I denne sak dreier det seg om en truende innledning og deretter et håndfast grep av en viss varighet, og med en fase av tilstramming, alt med det mål å kunne tømme kassen for penger uten å bli hindret av en ekspeditør som ikke uten videre lot seg kue til å yte bistand. Voldselementet er derved klart mer fremtredende enn i veskenappingstilfellene; det samme er handlingens skremmende karakter. Samlet sett står vi overfor en ganske brutal atferd mot en eldre kvinnelig ekspeditør som var alene i butikken. Studentane har gjerne ikkje denne rettspraksisen framfor seg, og vil derimot måtte løyse oppgåva meir ut frå ordlyden og dei underliggande hensyn, inkludert om forholdet har tilstrekkeleg parallelle trekk til ranstilfella. Men òg ut frå desse kjeldene skal det vere ein del å hente, og dei som gjer grundigare drøftingar her bør verte premiert for det, uavhengig av konklusjon. Men ut frå dette å døme (og frå det som er sagt i Andenæs/Andorsen, s. 374), ligger tilfellet med Peder heilt i nedre grensa, og gjerne under grensa for ran, til trass for at Kari er fysisk sett liten og lett. Forsøket på motstand lukkast ikkje. Det som eventuelt kan problematiserast er dette med at Peder ser henne «hardt inn i augene», som kan blande inn element av trugslar. Dei som konkluderer med at det ikkje er ran, vil kunne sjå at vikåra for tjuveri vil vere oppfylt. Prosessuelt er ran og tjuveri i eit tilfelle som dette same forhold. Tek ein opp det, kjem det òg inn spørsmål om tjuveriet er grovt, jf. 258, 1. jf. 2. ledd. Her får ein gjere ei heilskapsvurdering med utgangspunkt i dei nemnte momenta, slik som «person på offentlig sted». Vidare er det naturleg å gå inn på betydninga av det er eit noko meir alvorleg tilfelle enn tilfelle vil til dømes vere med å nappe noko frå nokon som er uforvarande om det. Sjølv om valdsbruken er liten, er altså veska teke direkte frå Kari og trass i forsøk på motstand frå henne. TILTALEN MOT KARI HOLM 1) Aktlaust heleri, jf ledd Her verkar det klart at det er tale om «utbytte av straffbar handling», og at Kari faktisk «mottar eller skaffer seg eller andre del» i det ved å kjøpe måleriet. Objektivt sett er 317 første ledd oppfylt. Det

4 er ikkje her rom for noko form for innskrenkande tolking ut frå synsmåtar om kontraheringsplikt etc. som av og til vert trekt fram i forhold til rekkevidda av medverknadsansvaret. Det rettsstridige styrast her mykje av graden av kjennskap til at det er utbytte av straffbar handling. Her verkar det klart at Kari ikkje handlar forsettleg i forhold til at det er slikt «utbytte av straffbar handling». Nærast er eit dolus eventualis-synspunkt, men det er ikkje haldepunkt for å konstatere det her. Det sentrale spørsmålet her er med andre ord om Kari har utvist aktløyse på dette punkt, slik at det er grunnlag for domfelling etter 6. ledd. Her bør studentane ta til med å presentere dei nærare krava til strafferettsleg aktløyse. Strl gjev utgangspunkt for ei framstilling òg av gjeldande rett. Her får ein ta utgangspunkt i situasjonen, at det er ein bruktforretning, noko som gjer det naturleg at eldre gjenstandar kjem inn, men samstundes òg noko som kan gjere handelen til ein omsetningsstad òg for tjuvegods mm. Kari sine tankar rundt biletet (t.d. at det var verdt ein del), er òg relevant. At det var ein uvanleg gjenstand for akkurat denne butikken kan derimot ikkje ha så mykje å seie i forhold til at det var stjelt. Andre moment av relevans er særleg at Kari faktisk gjer eit forsøk på å avklare kvar biletet stammar frå og at ho får noko slags forklaring samstundes som kvinna sin opptreden kan vere mistenkeleg. Mistanken om at kvinna er rusa på stoff er eit vanskeleg moment å forholde seg til, og som ein skal vere varsam med å vektlegge for mykje. Sentralt vert gjerne Kari si oppfatning om den reelle verdien ettersom forholda ikkje gav særleg grunnlag for ei meir «objektiv» verdsetting som Kari burde forholdt seg til. Her veit vi ikkje nøyaktig kva Kari la i «litt», men prislappen kan indikere noko om oppfatning om salsverdi her. Det må her vere rom for å argumentere for begge løysingar og det sentrale er òg her at ein får til ei god drøfting. 2) Grovt underslag etter 256, jf. 255 for å ha teke kr frå kassa som ho disponerte. Etter 255 første ledd straffast for underslag den som «i hensikt derved å skaffe seg eller andre en uberettiget vinning rettsstridig avhender, pantsetter, forbruker eller på annen måte tilegner seg en løsøregjenstand som han besitter, men som helt eller delvis tilhører en annen, eller rettsstridig forføyer over penger han har innfordret for en annen eller som på annen måte er betrodd ham». Det første spørsmålet er kva alternativ som skal nyttast. Det rette er her første alternativ, ettersom andre alternativ er meir ein unntaksbestemmelse for visse særtilfelle og her må det vere klart at butikken (Kea) er eigar av pengane. Det er elles ikkje særlege vanskar med å konstatere at Kari har uberettiga vinnings hensikt og at pengane er ein «løsøregjenstand» som altså tilhøyrer «en annen», butikkeigaren. Det er vidare nærliggande å konkludere med at ho her «besitter» pengane, ettersom ho har rådvelde åleine over butikken for tilfelle, og ofte har det. På det punkt er det imidlertid grunn for kandidaten til å seie noko om vilkåret. Noko meir tvilsamt er òg om ho «tilegner seg» pengane ved å ta dei i eiga veske med tanke på å behalde dei som sine eigne. Men òg det vilkåret verkar vere oppfylt i lys av at det er pengar ho tek, og at ho plasserer dei i eiga veske. Det er mao. nærliggande å konkludere med at det her føreligg eit underslag frå Kari si side. Matningsdal/Rettsdata 255 meiner òg at når det er tale om pengar, vert forholdet lettare vurdert som underslag enn ved andre gjenstandar

5 Meir utfordrande er det om det er grovt underslag. Det skal her etter 256 gjerast ei heilskapsvurdering. Her er det særleg misbruk av særleg tillit som kan verte trekt inn, noko som òg kan verte kopla saman med butikken si «ideelle» interesse. Det kan vidare verte trekt inn at ho manipulerer med rekneskapen for å gjere underslaget mogleg, jf. «om det er bokført uriktige regnskapsopplysninger, utarbeidet uriktig regnskapsdokumentasjon eller uriktig årsregnskap». Ein kan argumentere for begge løysingar, men studentane bør bruke momenta i opplistinga og drøfte faktum nærare med utgangspunkt i det. 3) Kvitvasking etter 317, 2. ledd for å ha skult utbytte av eiga straffbar handling Den andre tiltaleposten rettar seg mot kvitvasking («selvvask») etter 317, andre ledd for å ha skjult utbytte av ei straffbar handling for å plassert pengane tilbake i kassa, i den hensikt å ta dei ved eit seinare tilfelle. Det som kan gjere forholdet tvilsamt er det faktum at pengane vert «tilbakeført» til der dei er tekne frå, og då relativt direkte i samband med sjølve underslaget, slik at handlinga får preg delvis av ei gjennomføring av underslaget. I tillegg kjem det at «skjulinga» er meint for eit kort tidsrom. Ein måte å sjå det på er då at desse handlingane bør vurderast som del av gjennomføringa av underslagshandlinga i seg. Pengane er heile tida i butikken, eller rett utanfor for eit kort tilfelle, slik at brotsverket slik Kari har tenkt seg det enno ikkje er heilt gjennomført. Mot dette kan ein peike på at formelt er likevel underslaget er fullbyrda, og pengane er kome tydeleg innanfor Kari sin «sfære» ved at ho har plassert dei i si veske. I denne samanhengen kan ein òg trekke inn ranshendingane, som har skapt ein faktisk avstand mellom at ho tek pengane i utgangspunktet, og «skjulinga» av dei på eit seinare tidspunkt. Dette er heller ikkje ein del av slik Kari har sett for seg underslaget. Om ein ikkje kjem til at handlinga med å tilbakeplassere pengane er dekka av underslaget i seg, så vert det nærare spørsmål om skjule-handlinga i seg er straffbart som eit brot på 317, andre ledd, eller om forholdet er for «trivielt» til å verte ramma som eit sjølvstendig forhold. Språkleg sett er det opning for å seie at forholdet fell under «på annen måte skjuler eller tilslører hvor utbyttet fra en straffbar handling han selv har begått, befinner seg, stammer fra» I førearbeida (Ot.prp. nr. 53 ( ) kap. 8.1 s. 36) gjeld følgjande utgangspunkt: «En ren besittelse av utbytte fra en straffbar handling som man selv har begått, rammes ikke, med mindre det er gjort på en slik måte at vilkårene i annet ledd er oppfylt. Eksempler på handlinger som typisk oppfyller vilkårene i annet ledd er å selge delene fra en bil man selv har stjålet («bilslakt»), eller å kjøpe et pengekrav med kontanter som stammer fra en straffbar handling.» Vårt tilfelle ligg nært eit tilfelle av eigen-besittelse. Men Kari tek altså steg for å skjule pengane for tilfellet. At midlane skulle skjulast for eit kort tidsrom er neppe til hinder for å ramme handlinga som sjølvvask, ei heller at ho brukar kassa som middel til det. Men likevel har forholdet samla sett i mindre grad preg av dei kvitvaskingshandlingane som regelen primært rettar seg mot, ikkje minst sidan handlingane er så nært forbunde med sjølve det den materielle gjennomføringa av underslag. I retningslinjene frå Riksadvokaten av (som det er vist til i Andenæs/Andorsen s. 491) uttalar ein i same lei: «I en del tilfeller vil det kreves mer aktivitet etter straffeloven 317 annet ledd enn etter første. Som eksempel nevnes saksforholdet i Rt side 106. En person ble her domfelt etter første ledd for å ha hjulpet til med å plassere et stjålet Weidemann-maleri i kjelleren på sin arbeidsplass. Hvis vedkommende selv hadde stjålet maleriet, og handlingen hadde funnet sted etter lovendringen, ville han imidlertid neppe blitt straffet etter 317 annet ledd. Tyvens oppbevaring av

6 tyvegodset konsumeres av tyveriforbrytelsen. Det avgjørende for om annet ledd får anvendelse er ikke omfanget av aktiviteten, men om denne er av en slik karakter at den går ut over det som naturlig vil inngå som en del av primærforbrytelsen. Etter annet ledd må det således være foretatt noe i tillegg til primærforbrytelsen en sikringshandling som har karakter av hvitvasking, og som det er naturlig å se som en særskilt forbrytelse, atskilt fra primærforbrytelsen. Riksadvokaten vil generelt peke på at gode grunner ofte tilsier at påtalemyndigheten utviser tilbakeholdenhet med ukritisk å benytte straffebestemmelser i konkurrens i tiltaler. For at det skal tas ut tiltale for selvvasking i konkurrens med primærforbrytelsen må det være foretatt noe i tillegg til primærforbrytelsen (en sikringshandling).» Sett i lys òg av dei andre døma i rundskrivet, så verkar det greitt å konkludere med at dette ikkje er ei «selvvask»-handling, sjå særleg punkt 2a. Det kan ikkje vert forventa at studentane kjenner denne, så det bør likevel vere rom for noko ulike konklusjonar. Strl. 317 andre ledd er vanskeleg å handtere og pensumlitteraturen om 317 andre ledd er òg knapp. Her er det truleg først og fremst grunn til å gje studentar som får noko meir ut av dette spørsmålet plusspoeng, og særleg dei som treff godt på løysinga. TILTALEPOSTANE MOT TORE HOLM 1) Lekamsskading etter 229, 1. ledd for å ha knekt nasa til Peder Ås Når det gjeld spørsmålet om den brekte nasa er «skade» etter 229, 1. alternativ er det i utgangspunktet greitt å konstatere at det er innanfor det alternativ dekker, sjølv om det kan ligge i det nedre sjiktet av det som vert rekna som «skade» (sjå Rt om nasebein og det nedre sjiktet for 229, i samband med straffutmåling). Dette bør verte behandla kort. Meir utfordrande er forsettsspørsmålet. Faktum gjev ikkje særleg informasjon om kva Tore tenkte ved tilfellet, anna enn at det var klart at han ville ramme Peder («her skal du få»). Ut over det må ein vurdere om faktum elles gjev grunnlag for slutningar om kva Tore har tenkt. Her er det tale om eit «karate-liknande» spark i ansiktet, som klart må vere å skildre som ei risikofylt handling. Tore verkar òg ha vore i fart fram mot Peder (han «rusa fram» mot han), noko som kan tilseie at sparket vart gjort med ekstra kraft. Men det er ikkje utan vidare av det grunnlag for å konstatere forsett. Her er det rom for drøfting. Samstundes er studentane generelt instruerte om å falle ned på at forsett ikkje føreligg om dei er i tvil, jf. beviskravet i straffesaker. Så ein kan vente seg at fleire fell ned på den løysinga. Her bør imidlertid dei studentane som klarer å trekke noko ut frå faktum få klart uttelling for det. Ei enkel konstatering av at forsett føreligg bør på den andre sida særleg trekke ned. Både om ein konkluderer med 228, andre ledd første alternativ eller 229, første alternativ kjem spørsmålet om Tore handla i nødverge opp. Ettersom Peder er på veg ut av butikken, verkar det nærliggande å legge til grunn at det «retsstridig Angreb» mot Kari framleis pågår. Tore kan som tredjeperson utøve nødverge for henne. Det er vidare ikkje slik at det føreligg klart mindre inngripande alternative handlingar som ville hindra angrepet. Ran, eventuelt grovt tjuveri, er òg i seg alvorlege brotsverk, noko som tilseier at handlingsrommet er relativt stort («ubetinget utilbørlig» sett opp mot det aktuelle rettsgodet som skal verte verna). Mest talar for at det i utgangspunktet er tale om ei nødvergehandling, sjølv om konklusjonen er nærare om det ikkje føreligg forsett i forhold til skade, enn om det gjer det i det siste tilfellet er det teke til å nærme seg ei alvorleg handling

7 spark i andletet med forsett om å skade. Særleg dei som konkluderer med forsett etter 229, bør slik sett drøfte nødverge noko nærare. 2) Tjuveri etter ledd av 1. stk. mobiltelefon av merket Pears frå Peder Ås. 257 rammar den som «borttar eller medvirker til å bortta en gjenstand som helt eller delvis tilhører en annen, i hensikt å skaffe seg eller andre en uberettiget vinning ved tilegnelsen av gjenstanden». At det er tale om ein gjenstand som tilhøyrer ein annan og som har økonomisk verdi, er ikkje tvilsamt. Det er vidare relativt klart at Tore tek mobiltelefonen i uberettiget vinnings hensikt. Det kan rett nok verte diskutert om Tore har meir skadehensikt enn uberettiget vinnings hensikt i samband med borttakinga når han tenkjer at «jo verre for Peder, jo betre». Men det står samstundes at han tek telefonen som «han så gjerne kunne tenkt seg», og det må verte forstått slik at uberettiget vinnings hensikt føreligg. Det er ingenting i vegen for å ha meir «samansette» slike hensiktar. Det springande punktet er likevel kriteriet «borttar». Det er klart at Tom tek gjenstanden, men for at det skal føreligge tjuveri, må det føreligge både ei krenking av besittelse og av eigedomsrett. Spørsmålet her vert då om Peder, på det tidspunktet Tom tek mobilen, framleis har besittelse av gjenstanden når han har mista den og sprunge frå staden. Om ikkje, så vert det i tilfelle snarare tale om ulovleg tileigning av hittegods ( 394). Rettsstillinga er nærare omtala i Andenæs/Andorsen s Her har Peder sprunge av garde, og leiter etter det vi veit ikkje etter telefonen. Så sjølv om han veit kor han skal leite etter den, så kan forholda her tyde på at det ikkje er tjuveri. Men ein kan samstundes ut frå skilnader frå hittegodstilfella argumentere for at forholdet likevel skal vurderast som tjuveri. Rt er ofte trekt fram i litteraturen: «siktede og Olsen hadde ranglet sammen og fulgtes hjem, i Olsens hjem ble det konstatert at lommeboken var kommet bort. A brøt umiddelbart opp og søkte etter lommeboken der hvor de hadde vært sammen, og da han fant den, tok han uten videre pengene. Ser man forholdet i sammenheng, antar jeg at tyveri av lommeboken er den rette karakteristikk ikke underslag av hittegods.» Tilsvarande kan ein argumentere her for at det faktum at Tore er tilstades når Peder mister telefonen, tilseier at forholdet er å vurdere som tjuveri når Tore så tek telefonen men av litteraturen å døme er det ikkje til hinder for å betrakte det som hittegods. Men sett saman med at Tore òg er årsak til tapet, kjem kanskje saka i ei noko anna stilling. Desse sidene av faktum gjer i alle fall at forholdet er mindre parallelt til tilfelle av tilegnelse av hittegods. Det skal i alle tilfelle gjerast ei nærare vudering av om det er «naturlig å bedømme det foreliggende forhold som tyveri eller tilegnelse av hittegods», se Andenæs/Andorsen s Det er her rom for ulike løysingar, og igjen er det sentrale om ein treff på problemstilling og får ei god drøfting ut av dette. Det er samstundes rom for å diskutere grovt tjuveri, men det er ikkje lagt opp til det i faktum eller i tiltalen. Tek nokon det likevel opp, bør det ikkje verte trekt for det. Tom utnyttar ein situasjon som oppstår i etterkant av at han har sparka ned Peder, og studentar som reiser spørsmålet bør få pluss for det. I Rt la ein i ein noko tilsvarande sak til grunn følgjande: «Dette må bety at det bare var han som slo, både fornærmede og tiltalte forklarte at fornærmede ble liggende på fortauet. Og tiltalte forklarte at han tok lommeboken da den andre lå på fortauet, altså etter at han var slått ned. Domfelte har med andre ord først slått ned fornærmede og så utnyttet hans hjelpeløshet til å bestjele ham. Det må være avgjørende for at tyveriet blir å anse som grovt.»

8 I vår sak er forholda noko annleis, ettersom det var ei naudvergehandling (eventuelt), i tillegg til at Peder har mista telefonen og forlatt staden. Det er alle formildande trekk samanlikna med avgjerda, sjølv om ein kan diskutere om det er tilstrekkeleg til å gjere forholdet til simpelt tjuveri. Det må nærare vurderast opp mot heilskapsvurderinga som 258 legg opp til: «om tyveriet er forøvd ved innbrudd ( 147, første ledd) eller fra person på offentlig sted, om gjerningsmannen har vært forsynt med våpen, sprengstoff eller lignende, om tyveriet gjelder en betydelig verdi eller om gjerningen av andre grunner er av særlig farlig eller samfunnsskadelig art». Telefonen er ikkje i seg verdt særleg mykje, men er samstundes i dag ein gjenstand som både kan inneholde viktig informasjon (epost, bankinformasjon etc) og som det er plagsomt å verte av med. Det vil kunne verte trekt inn, sml. Rt der same synsmåtar vart trekt inn i straffutmålinga. GENERELT OM KARAKTERSETTING Oppgåva inneber ein del arbeid, men heller ikkje så mange drøftingar eller problem som skal vere særleg krevande. Det bør verte lagt vekt på evne til både å klargjere presist dei rettslege utgangspunkta, at alle vilkår vert tekne stilling til, om en kortfatta på klare punkt, og å drøfte fleire sider av faktum, til dømes i drøftingane av aktløyse og av ranets «nedre grense». For å få ein karakter heilt i det øvre sjiktet, så bør ein her løyse alle, eventuelt med berre få unntak, spørsmåla relativt greit og vise enkelte døme på meir inngåande drøftingar. Studentar som godt meistrar dei meir kompliserte drøftingane godt, slik som med den nedre grensa for ran og sjølvvask bør få særleg uttelling for det, og ein kan då leve med at andre spørsmål vert håndtert meir kortfatta. Mange av oppgåvene kan ein klare å løyse «riktig» utan å sjå alle trekk ved faktum og drøftingar av desse. Mange vil truleg falle ned på tjuveri, utan å gje særleg merksemd til problematikken rundt besittelse. «Riktig» konklusjon i seg bør ikkje telle så mykje her. Dersom kandidaten har fleire mangelfulle eller svake drøftingar, og i tillegg gjer fleire openberre feil på relativt enkle punkt, beveger vi oss nedover på skalaen. Blir oppgåva òg prega av mange sviktar på dei mest openberre punkta, bør ikkje kandidaten passere. Då må det i tilfelle føreligge enkelte andre lysglimt der kandidaten likevel viser forståing og evne til drøfting.