Nyheitsbrev. av ammoniumnitrat INFO. Desember 2011

Transkript

1 Nyheitsbrev Desember 2011 INFO Restriksjonar på omsetning av ammoniumnitrat Scanpix EU har som eit ledd i kampen mot terror vedteke ei forordning 1 som set grenser for kven som kan få tilgang til stoff eller stoffblandingar som inneheld 16 vektprosent eller meir nitrogen frå ammoniumnitrat (AN 16 %). Gjennom EØS-avtalen og REACH-forskrifta 2 er desse grensene for omsetning av ammoniumnitrat vedtekne som ein del av norsk rett 17. november Ammoniumnitrat er det første stoffet det blir lagt restriksjonar på for å avgrense tilgangen på stoff som kan brukast til å lage bomber. 1 Forordning (EF) nr. 552/2009 av 22. juni 2009 om endring av vedlegg XVII til forordning (EF) nr. 1907/2006 om registrering, vurdering, godkjenning og begrensning av kjemikalier (REACH). 2 Forskrift 30. mai 2008 nr. 516 om registrering, vurdering, godkjenning og begrensning av kjemikalier (REACH)

2 Scanpix FAKTA For å finne ut kva typar g jødsel som inneheld 16 % eller meir nitrogen frå ammoniumnitrat, må ein sjekke innhaldsdeklarasjonen på g jødsla. Her er nitrogen oppgitt som ammonium NH 4 + og Nitrat NO 3-. Ifølg je forskrifta skal nitrogen frå ammoniumnitrat bereknast ved å sjå på verdien for ammonium og nitrat kvar for seg. Dersom verdien for begge er over 8 %, inneheld g jødsla meir enn 16 % nitrogen knytt til ammoniumnitrat. For eksempel vil g jødsel som inneheld 7 % ammonium og 8 % nitrat, innehalde 14 % nitrogen frå ammoniumnitrat og derfor ikkje vere omfatta av restriksjonane. 2

3 Kven kan få tilgang til ammoniumnitrat? Restriksjonane inneber at det berre er dei profesjonelle brukarane som er nemnde under, som kan få tilgang til stoff eller stoffblandingar som inneheld 16 vektprosent eller meir nitrogen frå ammoniumnitrat (det svarer til ca. 45 % ammoniumnitrat i ei blanding): Nedstraumsbrukarar ( etterfølg jande brukarar ) og distributørar, under dette fysiske eller juridiske personar med løyve til å skaffe seg eksplosiv etter forskrift 26. juni 2002 nr. 922 om håndtering av eksplosjonsfarlig stoff. Jordbrukarar som bruker stoffet i jordbruksverksemd, anten på heiltid eller på deltid, og ikkje nødvendigvis etter arealet på landområdet. Fysiske eller juridiske personar med ervervsverksemd innan hagebruk, plantedyrking i drivhus, vedlikehald av parkar, hagar eller sportsanlegg, skogbruk eller liknande aktivitetar. Ammoniumnitrat inngår i ulike konsentrasjonar i g jødsel. Restriksjonane inneber at det er forbode å omsetje g jødsel med 16 % nitrogen eller meir frå ammoniumnitrat til privatpersonar eller andre enn dei som er nemnde ovanfor. Ammoniumnitrat blir også brukt til sprengstoffproduksjon. Ammoniumnitrat av sprengkvalitet og blandingar for sprengstoffproduksjon kan berre seljast til personar eller verksemder som har løyve frå Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) til å framstille eksplosiv. Melding til politiet om mistenkjelege transaksjonar For å hindre at AN 16 % kjem på avvegar eller i urette hender, må alle ledd i omsetningskjeda vere årvakne. Mistenkjelege transaksjonar bør meldast til politiet på telefon Dette g jeld når seljaren ikkje er overtydd om at AN 16 % er seld til ein mottakar som har legitim rett til ammoniumnitrat, eller ved mistanke om at ein kjøpar som har legitim rett, kan komme til å bruke ammoniumnitrat til skadelege handlingar. Strenge krav til omsetning av ammoniumnitratgjødsel 16 % Vi ventar at alle ledd i omsetningskjeda tek ansvar og set i verk rutinar for å følg je opp at ammoniumnitratg jødsel (AN-g jødsel) 16 % ikkje blir omsett til andre enn dei som ifølg je forskrifta har rett til å ha slik g jødsel. Utsalsstader for privatpersonar Utsalsstader som hovudsakleg rettar seg mot privatpersonar, bør ikkje ha AN-g jødsel 16 %. Utsalsstader som sel til både privatpersonar og profesjonelle brukarar Ved utsalsstader der det blir selt g jødselprodukt til både privatpersonar og profesjonelle brukarar, er det viktig å hindre at vanleg publikum får tilgang til ANg jødsel 16 %. Slik g jødsel bør ikkje finnast i vareutvalet i område som er tilg jengelege for publikum. Butikkpersonalet må få opplæring, slik at AN-g jødsel 16 % berre blir seld til profesjonelle brukarar med eit legitimt behov. Seljaren kan krevje at kjøparen legg fram dokumentasjon på at han/ho er ein profesjonell aktør. Seljaren skal krevje slik dokumentasjon dersom det dukkar opp ein ny kunde som ein ikkje kjenner frå før. Sal frå produsent eller importør til grossistar, terminalar eller sluttbrukarar Produsentar og importørar av AN-g jødsel 16 % skal ha rutinar som sikrar at dei grossistane eller terminalane som det blir selt eller levert til, kan dokumentere at dei har eit system som sikrar at dei berre sel vidare til profesjonelle brukarar. 3

4 Produsenten eller importøren skal sjølv verifisere at mottakaren har eit slikt system. Ved sal direkte til ein sluttbrukar må det ligg je føre rutinar som sikrar at sluttbrukaren er ein profesjonell brukar med legitim rett til AN-g jødsel 16 %. Seljaren kan krevje at kjøparen legg fram dokumentasjon på at han/ho er profesjonell brukar. Seljaren skal krevje dokumentasjon når det dukkar opp ein ny kunde ein ikkje kjenner frå før. Ansvarlege firma som produserer eller importerer mineralg jødsel, skal sørg je for at alle produkta er registrerte hos Mattilsynet før dei startar med import, marknadsføring og omsetning. Import av AN-gjødsel 16 % til eige bruk Berre dei som er profesjonelle brukarar i samsvar med føresegnene i forskrifta, kan importere AN-g jødsel 16 % til eige bruk. Den som importerer mineralg jødsel, må vere registrert som ansvarleg firma hos Mattilsynet. I tillegg skal g jødsla vere registrert hos Mattilsynet før importen startar. Korleis dokumentere at ein er profesjonell brukar? Sentralt i reguleringa er korleis omsetningsleddet skal kunne forsikre seg om at kjøparen er ein profesjonell brukar med eit legitimt behov. Det er kjøparen som må dokumentere at han/ho har status som legitim profesjonell brukar. Jordbrukar Ein jordbrukar er etter forskrifta ein som driv med produksjon, avl eller dyrking av jordbruksprodukt, under dette innhausting, mjølking, avl av husdyr og husdyrhald til jordbruksformål, eller for å halde jorda i god stand med tanke på både landbruk og miljø. Ein jordbrukar har ein legitim rett til å kjøpe AN-g jødsel 16 %. Jordbrukaren skal kunne dokumentere at han/ho er jordbrukar med legitim rett. Dersom jordbrukaren allereie har eit veletablert kundeforhold hos ein g jødselleverandør, er det ikkje nødvendig med skriftleg dokumentasjon. Dokumentasjon på at ein er jordbrukar, kan ein få hos kommunen og på landbrukskontoret i kommunen der slike finst. Veksthusdyrkarar som ikkje dyrkar grønsaker Ein veksthusdyrkar har ifølg je forskrifta ein legitim rett til å kjøpe AN-g jødsel 16 %. Ein veksthusdyrkar skal kunne dokumentere at han/ho er veksthusdyrkar med legitim rett. Dersom veksthusdyrkaren allereie har eit veletablert kundeforhold hos ein g jødselleverandør, er det ikkje nødvendig med skriftleg dokumentasjon. Det kan vere vanskeleg å skaffe dokumentasjon på at ein er veksthusdyrkar. Informasjon frå bransjen tilseier likevel at den som dyrkar planter som ikkje er grønsaker, i veksthus, normalt ikkje har behov for AN-g jødsel 16 %. Dersom ein veksthusdyrkar likevel ønskjer å kjøpe AN-g jødsel 16 %, skal seljaren krevje dokumentasjon (for eksempel ein produksjonsplan) som på ein overtydande måte viser at kjøparen er ein profesjonell brukar med eit legitimt behov. Anleggsgartnar, gartnar og tilsett ved golfbanar, parkanlegg etc. Ein anleggsgartnar, gartnar eller ein som held og driftar golfbanar, parkanlegg etc., har ifølg je forskrifta ein legitim rett til å kjøpe AN-g jødsel 16 %. Dei som høyrer til i denne gruppa, skal kunne dokumentere ein legitim rett. Dersom dei allereie har eit veletablert kundeforhold hos ein g jødselleverandør, er det ikkje nødvendig med skriftleg dokumentasjon. Det kan vere vanskeleg å skaffe dokumentasjon på at ein er anleggsgartnar, gartnar eller ein som held og driftar golfbanar, parkanlegg etc. Informasjon 4

5 frå bransjen tilseier at denne gruppa normalt ikkje har behov for AN-g jødsel 16 %. Dersom nokon i denne gruppa likevel ønskjer å kjøpe AN-g jødsel 16 %, skal seljaren krevje dokumentasjon som på ein overtydande måte viser at kjøparen er ein profesjonell brukar med eit legitimt behov. Krav til sikring (security) slik at ammoniumnitrat 16 % ikkje kjem på avvegar eller i urette hender Restriksjonar når det g jeld kven som skal kunne kjøpe AN 16 %, er berre eitt tiltak for å hindre at slike stoff kjem på avvegar eller i urette hender. I anna regelverk som har vore g jeldande i Noreg i fleire år, er det allereie teke inn føresegner for å førebygg je dette. Transport Transport av ammoniumnitrat skal skje i samsvar med regelverka for transport av farleg gods, dvs. ADR/RID for landtransport og IMDG-koden for sjøtransport. Ammoniumnitrat skal transporterast i samsvar med føresegnene som g jeld for UN 1942 Ammoniumnitrat klasse 5.1, UN 2067 Ammoniumnitratg jødsel klasse 5.1 eller UN 2071 Ammoniumnitratg jødsel klasse 9. Prosentgrensene for innhald av ammoniumnitrat klassifisert som farleg gods går fram av hovudtabellen i farleg gods-regelverka. Opplysningar om korrekt transportklassifisering skal gå fram av transportdokument eller av punkt 14 i tryggleiksdatabladet for produktet. Forskrift 1. april 2009 nr. 384 om landtransport av farlig gods stiller i ADR/RID kapittel 1.10 mellom anna desse krava til sikring: Farleg gods skal berre transporterast av transportørar som er tilfredsstillande identifiserte. Spesielle område for mellombels oppbevaring av farleg gods på lagerterminalar, oppbevaringsstader, oppstillingsplassar for køyretøy, hamneområde og skifteområde skal vere tilfredsstillande sikra, godt opplyste og, der det er mogleg og påkravd, utilg jengelege for publikum. Det å vere merksame på sikring skal inngå som eit moment i opplæringa av aktørane som er involverte i transporten. Verksemder som er avsendarar eller transportørar av ammoniumnitrat, skal ha ein tryggleiksrådgivar for transport av farleg gods. Tryggleiksrådgivaren har ansvar for å sjå til at regelverket blir følgt. Spesielle sikringskrav g jeld dersom ei verksemd er involvert i transport av meir enn tre tonn av visse ammoniumnitratprodukt i klasse 5.1 oksiderande stoff. Jordbrukarar som hentar AN-g jødsel sjølve, vil normalt ikkje transportere AN-g jødsel som er klassifisert som farleg gods. Dersom ein jordbrukar likevel skulle transportere AN-g jødsel klassifisert som farleg gods, g jeld 18 i landtransportforskrifta. Det er ikkje eit krav at jordbrukarar skal ha tryggleiksrådgivar. Generelle krav til oppbevaring av AN 16 % Forskrift 8. juni 2009 om håndtering av brannfarlig, reaksjonsfarlig og trykksatt stoff samt utstyr og anlegg som benyttes ved håndteringen (farleg stoff-forskrifta) g jeld for ammoniumnitrat og ammoniumnitratblandingar. Det grunnlegg jande prinsippet i forskrifta er at verksemder skal kartlegg je farar og problem i tilknyting til handtering av farleg stoff og på denne bakgrunnen vurdere risikoen og kva tiltak som må setjast i verk for å redusere risikoen. Det følg jer av forskrifta at vurderinga også skal omfatte risikoen for uønskte tilsikta handlingar. 5

6 Forskrifta listar i tillegg opp eit minimum av førebygg jande tryggingstiltak, relaterte til bygg- og anleggstekniske tiltak, som må setjast i verk. Her kjem det også fram at det skal g jennomførast sikringstiltak for å hindre at uvedkommande får tilgang til farleg stoff. Vi g jer også merksam på at alle som oppbevarer over seks tonn ammoniumnitrat klassifisert som oksiderande stoff, skal sende melding til DSB i samsvar med farleg stoffforskrifta. Jordbrukarar som oppbevarer AN-g jødsel klassifisert som oksiderande stoff utandørs i ein kortare periode (to fire veker) for spreiing på jorda, er førebels ikkje innmeldingspliktige. Avhengig av type og mengd ammoniumnitrat må det også sjekkast om verksemda i tillegg blir omfatta av forskrift 17. juni 2005 nr. 672 om tiltak for å forebygge og begrense konsekvensene av storulykker i virksomheter der farlige kjemikalier forekommer (storulykkeforskrifta). Minimumskrav til sikringstiltak ved oppbevaring av AN 16 % Farleg stoff-forskrifta føreset i 15 bokstav j at den som handterer ammoniumnitrat og ammoniumnitratblandingar 16 %, set i verk tiltak for å hindre at stoffet kjem på avvegar eller i urette hender. Sett i lys av intensjonane bak restriksjonane på omsetning som er tekne inn i REACH-forskrifta, og hendinga , meiner DSB at følg jande tiltak bør setjast i verk for å nå det minimumet av sikringstiltak som farleg stoff-forskrifta føreset: Oppbevaring av AN-gjødsel 16 %, tekniske AN-kvalitetar og -blandingar til sprengingsformål hos produsent eller importør Produksjonsanlegg, lagerområde eller lagerbygningar bør sikrast med solid inng jerding, tilgangskontroll, kontinuerleg overvaking og alarmsystem for å hindre at uvedkommande får tilgang til produkt som inneheld ammoniumnitrat. Oppbevaring av AN-gjødsel 16 %, tekniske AN-kvalitetar og -blandingar til sprengingsformål hos grossistar eller på terminal Lagerområde eller lagerbygningar bør sikrast med solid inng jerding, kontinuerleg overvaking og alarmsystem for å hindre at uvedkommande får tilgang til produkt som inneheld ammoniumnitrat. Oppbevaring av AN-gjødsel 16 % hos sluttbrukarar Jordbrukarar og andre legitime sluttbrukarar av AN-g jødsel 16 % må vere årvakne og setje i verk rutinar for å ha oppsyn med g jødsla, slik at ho ikkje kjem på avvegar. AN-g jødsel 16 % bør oppbevarast på ein slik måte at uvedkommande ikkje lett får tilgang til 6

7 Scanpix henne, primært innelåst i lagerbygg av ubrennbart materiale eller i ein plasthall på eit inng jerda og avlåst område. Av omsyn til risikoen ved brann bør g jødsla ikkje oppbevarast i driftsbygningar som er oppførte i brennbare materiale. Dersom slike oppbevaringsstader ikkje er tilg jengelege eller praktisk moglege, bør oppbevaringa skje utandørs, i samsvar med den generelle tilrådinga frå leverandøren, på ein stad der ein har normalt oppsyn. Oppbevaringsstaden bør vere innretta slik at det er vanskeleg for uvedkommande å ta med seg AN-g jødsel derifrå. For eksempel kan det setjast opp eit g jerde. Oppbevaring av tekniske ANkvalitetar og -blandingar til sprengingsformål hos sluttbrukarar Sluttbrukarar av tekniske AN-kvalitetar og -blandingar til sprengingsformål skal ha løyve frå DSB til å tilverke sprengstoff. Hos desse sluttbrukarane skal oppbevaringa skje i ein lagerbygning, ein plasthall eller liknande. Oppbevaringsstaden skal sikrast med ei solid inng jerding og eit alarmsystem, og nødvendige kontrollrutinar skal hindre uvedkommande i å få tilgang til produkta. Nye kvalitetskrav til ammoniumnitratgjødsel med høgt nitrogeninnhald ( 28 %) Endringa av REACH-forskrifta inneber også forbod mot omsetning av ammoniumnitrat som stoff eller stoffblanding med over 28 vektprosent nitrogen frå ammoniumnitrat, som ikkje overheld krav til kjemiske og fysiske parametrar og detonasjonstest i forskrift 9. november 2005 nr om g jødsel som markedsføres som EF-g jødsel. Dei same krava blir stilte til mineralg jødsel som blir marknadsført etter nasjonalt regelverk i forskrift 4. juli 2003 nr om handel med g jødsel og kalkingsmidler mv. Produsentar og importørar skal kunne dokumentere at desse krava blir oppfylte for kvar produksjonsserie. 7

8 B Retur Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap Postboks Tønsberg