Forsiktig, men sårbar vekst

Transkript

1 Mai 2010 Forsiktig, men sårbar vekst Næringsbarometeret er utarbeidd i samarbeid mellom Asplan Viak og partnarane bak barometeret:

2 2 Næringsbarometeret tek pulsen på næringslivet Næringsbarometeret byggjer på statistikk, intervju og nye undersøkingar gjennomført for prosjektet. Undersøkinga er den årlege arbeidskraftsundersøkinga som NAV i Hordaland og Sogn og Fjordane gjennomfører for Næringsbarometeret, og blei gjennomført i februar og mars. Undersøkinga omfattar svar frå 1525 bedrifter, 935 i Hordaland og 590 i Sogn og Fjordane. I tillegg er analysane baserte på statistikk og intervju. Leiar: Gje rom for fleire 3 Samla vurdering: Sysselsetjinga tek seg opp 4 Arbeidsmarknaden: Auken i arbeidsløysa flatar ut 6 Norsk og internasjonal økonomi: Vekst men svak og sårbar 8 Utsikter for 2010: Konsolidering og gryande optimisme 10 Arbeidskraftsbehov og rekrutteringsproblem: Over 4000 fleire sysselsette i privat sektor i Eksport: Positiv eksportutvikling 18 Spesialartikkel maritim næring: Maritime bedrifter er ramma av finanskrisa 20 Regional utvikling Hordaland 22 Regional utvikling Sogn og Fjordane 24 Regional utvikling tabellar og kart 26 Kjelder 27 Partnarane bak Næringsbarometeret Innovasjon Norge Hordaland Innovasjon Norge Sogn og Fjordane NAV Hordaland NAV Sogn og Fjordane NHO Hordaland NHO Sogn og Fjordane Hordaland fylkeskommune Sogn og Fjordane fylkeskommune Sparebanken Vest Sysselsetjinga tek seg opp Arbeidskraftsbehovet er no aukande i Hordaland, mens det held seg meir stabilt i Sogn og Fjordane. Side 4 Foto: Bjørn Winsnes Positiv eksportutvikling Det har vore ein sterk eksportvekst i Hordaland og Sogn og Fjordane i første kvartal samanlikna med fjoråret, og årsveksten for norsk eksport er venta å bli relativt høg. Side18 foto side 1 John Klette jobbar med MF Sveio for Bergen Group på Laksevåg. Foto: Marit Hommeldal. Vekst - men svak og sårbar Aktiviteten i norsk økonomi er venta å utvikle seg positivt, men ein klar konjunkturoppgang er framleis noko fram i tid. Side 8 Konsolidering og gryande optimisme I Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret melder 80 prosent om stabilitet eller auke i både marknad og omsetning. Side 10 Foto: Maritimt Forum Bergensregionen. maritime bedrifter er ramma av finanskrisa Inga næring er blitt hardare ramma av finanskrisa enn maritim næring. Side 20

3 LEIAR 3 Gje rom for fleire Anne Kverneland Bogsnes Fylkesdirektør NAV Hordaland Eit av måla med Næringsbarometeret for Hordaland og Sogn og Fjordane er å ta pulsen på endringar og utvikling i nærings- og arbeidsliv i dei to fylka. Slik ønskjer partnarane bak barometeret å bidra til eit felles kunnskapsgrunnlag og ei felles forståing av utfordringane. Kvar på vårt område vil vi dermed bli betre rusta til å møte næringslivet sine behov. Ein av hovudkonklusjonane i denne utgåva er at det er ein forsiktig optimisme i næringslivet. Ifølgje NAVs prognose for utviklinga på arbeidsmarknaden som blei lagd fram i mars, vil arbeidsløysa i Noreg auke med i gjennomsnitt 14 prosent i Det er ein langt mindre auke enn vi hadde i Kanskje kan vi få ein nedgang i arbeidsløysa allereie mot slutten av året. Bedriftsundersøkinga til NAV, som ligg til grunn for denne utgåva av Næringsbarometeret, viser at bedriftene i Hordaland og Sogn og Fjordane ventar ein auke i sysselsetjinga i I Hordaland er det venta større auke enn for eitt år sidan, i Sogn og Fjordane ein noko mindre auke. Samla sett peiker dette mot at vi om ikkje lenge igjen kan komme i ein situasjon med mangel på arbeidskraft. Då er det viktig at avgangen frå arbeidsstyrken blir redusert, og at vi klarer å inkludere fleire av dei som i dag ikkje deltek på arbeidsmarknaden. Vi nyttar igjen høvet til å peike på at mange personar som er på attføring, og personar med nedsett funksjonsevne med enkel tilrettelegging vil kunne dekkje arbeidskraftsbehova til arbeidsgivarane. Dette er ikkje minst NAVs utfordring, og etter snart fire år med etablering av NAV-kontor, innføring av nye verktøy, metodar osv. er tida kommen til å konsolidere og fokusere på det som er målet med NAVreforma: å gi menneske moglegheiter. Med dette som bakteppe må NAV i tida framover ha sterkt fokus på å følgje opp ledige, yte hjelp til informasjonsformidling og bruke arbeidsmarknadstiltak for å kvalifisere personar utanfor arbeidslivet til arbeid som marknaden har behov for. Ein føresetnad for det er at NAV må kunne levere dei rette tenestene både til verksemder og enkeltindivid. Det krev ein tett og god dialog både med arbeidslivet for å sikre god marknadskunnskap, og med andre aktørar for å utvikle riktige kvalifiseringstenester. Samtidig skal NAV leggje forholda til rette for at arbeidsgivarar og arbeidstakarar raskt kan finne kvarandre. Målretta marknadsarbeid vil alltid vere svært viktig for å hindre at arbeidslause blir gåande passive og for lenge i køen av arbeidslause. April 2010 Tore Thorsnes Fylkesdirektør NAV Sogn og Fjordane Anne Kverneland Bogsnes Fylkesdirektør NAV Hordaland Tore Thorsnes Fylkesdirektør NAV Sogn og Fjordane

4 4 SAMLA VURDERING Særleg innanfor industri og bygg og anlegg aukar bedriftene innsatsen på kompetanseutvikling. Foto: Strukturplast i Sandane, Oskar Andersen. Sysselsetjinga tek seg opp Den mest akutte krisa i verdsøkonomien ser ut til å vere over, og i dei fleste delar av verda er det no vekst i produksjonen igjen. I Noreg stoppa nedgangskonjunkturen i fjor vår, men enno er kapasitetsutnyttinga låg, og lågare enn venta. Sjølv om også næringslivet i Hordaland og Sogn og Fjordane er over den verste kneika, viser den siste bedriftsundersøkinga at optimismen er noko svekt sidan november. Ordresituasjonen blir framleis svakare i ei rekkje næringar, men overslaga over sysselsetjingsvekst i privat sektor held seg likevel uendra på rundt Moderat vekst på kort sikt Finanskrisa som slo inn med full tyngd hausten 2008, bidrog til eit sterkt fall i verdsøkonomien og forsterka den norske konjunkturnedgangen. Kraftige politiske grep i finansmarknadene og ekspansiv penge- og finanspolitikk bremsa nedgangen. Både norsk og internasjonal økonomi har begynt å vekse igjen, men nokon klar konjunkturoppgang er ikkje venta før rundt årsskiftet 2012/2013. Det ligg såleis an til auka arbeidsløyse og moderat lønnsvekst i fleire år framover. Framtidsutsiktene blir betre Oppsvinget i både norsk og internasjonal økonomi har betra marknadssituasjonen og framtidsutsiktene for næringslivet i Hordaland og Sogn og Fjordane. Forventingsindeksen i begge fylka viser eit kraftig oppsving samanlikna med fjoråret, sjølv om vekstoverslaga framleis er forsiktige. I den siste bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret, som omfattar rundt 1500 bedrifter, signaliserer bedriftene konsolidering og gryande optimisme. Over 80 prosent melder om stabilitet eller auke i både marknad og omsetning, men det er store forskjellar næringane imellom. Varehandel og ulike typar tenesteyting er dei næringane der flest ventar vekst, mens bygg og anlegg og verfts- og verkstadindustri framleis er noko avventande. Optimismen er betrakteleg større enn for eit år sidan, men likevel noko mindre enn i november i fjor. Svakare ordresituasjon Sjølv om næringslivet er inne i ei meir positiv utvikling, er situasjonen svært sårbar. Heile 40

5 SAMLA VURDERING 5 prosent av bedriftene i industri og bygg og anlegg melder at ordresituasjonen framleis forverrar seg. Marknaden er framleis noko laber, og det er årsaka til at vekstoverslaga for 2010 blir nedjusterte samanlikna med målinga i november For å sikre aktivitetsnivået er bedriftene heilt avhengige av å få nye ordrar i nær framtid. Arbeidsløysa aukar framleis Trass i ein markert nedgang i talet på utførte timeverk og ein litt mindre nedgang i talet på sysselsette har arbeidsløysa hittil berre auka moderat. Fallet i sysselsetjinga er motverka av redusert yrkesaktivitet, spesielt gjennom auka tilstrøyming til høgare utdanning, samtidig som fleire eldre har blitt mottakarar av ulike typar pensjon. Ved utgangen av mars var arbeidsløysa i Hordaland og Sogn og Fjordane på høvesvis 2,8 og 2,5 prosent av arbeidsstyrken. Siste året har arbeidsløysa auka med 0,3 prosentpoeng i Hordaland og 0,2 prosentpoeng i Sogn og Fjordane. Auken er ein god del mindre enn det NAV spådde for eit år sidan, særleg i Hordaland. NAV ventar no at arbeidsløysa i Hordaland og Sogn og Fjordane kjem til å auke ytterlegare gjennom 2010, men at det kan bli ein nedgang allereie mot slutten av året. Sysselsetjinga tek seg opp Sidan finanskrisa slo inn hausten 2008, har etterspurnaden etter arbeidskraft gått ned. Samla minka talet på sysselsette i privat sektor i Hordaland og Sogn og Fjordane med 2600 i 2009, går det fram av Næringsbarometeret. Arbeidskraftsbehovet er no aukande i Hordaland, mens det held seg meir stabilt i Sogn og Fjordane. I Hordaland ventar privat sektor ein auke i sysselsetjinga på 4300, mens offentleg sektor ein nedgang på I begge fylka ventar industrien at nedgangen i sysselsetjinga held fram. Investeringane aukar forsiktig Sjølv om utlånsundersøkinga til Noregs Bank viser at bankane har lempa på kredittpraksisen overfor bedriftene, har delar av næringslivet enno vanskar med å finansiere investeringar. Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret viser mellom anna at 30 prosent av industribedriftene framleis opplever redusert kapitaltilgang. Særleg er dette kritisk i verftsindustrien. Sjølv om nær 80 prosent av bedriftene i Hordaland og Sogn og Fjordane planlegg eit stabilt eller aukande investeringsnivå i 2010, er nettodelen framleis negativ. Tala for 2010 tyder foreløpig på at investeringane i industrien held seg låge. Over 20 prosent av bedriftene reknar med ein nedgang i investeringsnivået i 2010, mens rundt 15 prosent ventar ein auke. Framleis sterkt fokus på kompetanseutvikling Gjennom heile konjunkturnedgangen har Næringsbarometeret spurt bedriftene kva tiltak dei gjennomfører for å møte utfordringane som har følgt i kjølvatnet av nedgangen. Kvar gong har auka satsing på kompetanseutvikling skåra høgast. Det vitnar om langsiktig tenking blant bedriftsleiarane. I denne siste undersøkinga seier heile 50 prosent at dei aukar innsatsen på kompetanseutvikling. Særleg er det mange innanfor industri og bygg og anlegg som opplyser det. Mange bedrifter bruker no dette kvileskjeret til å oppgradere arbeidsstokken så fleire får fagbrev. Det er svært positivt. Foto: Maritimt Forum Bergensregionen. Heile 40 prosent av industribedriftene melder at ordresituasjonen framleis forverrar seg. Hordaland Omsetning Lønnsemd Tilsette Investeringar Sogn og Fjordane Omsetning Lønnsemd Tilsette Investeringar Bedrifter i prosent Bedrifter i prosent Figur 1: Forventingsindeks, målt som differansen mellom dei som ventar auke, og dei som ventar nedgang neste år, med omsyn til omsetning, sysselsetjing, lønnsemd og investeringar. Kjelde: Næringsbarometeret.

6 6 arbeidsmarknaden Auken i arbeidsløysa flatar ut Situasjonen på arbeidsmarknaden i Hordaland og Sogn og Fjordane er i betring. Framleis aukar arbeidsløysa samanlikna med same månad året før, men auken blir stadig mindre. NAV trur likevel ikkje at arbeidsløysa vil begynne å gå ned før i tidlegast mot slutten av året. Lågast arbeidsløyse i Sogn og Fjordane Ved utgangen av mars var 7079 personar i Hordaland 2,8 prosent av arbeidsstyrken heilt utan arbeid. Det er ein auke på 14 prosent frå mars I Sogn og Fjordane var det 1409 heilt ledige 2,5 prosent av arbeidsstyrken. Auken her var på 17 prosent. I 1. kvartal i år hadde Hordaland ein auke i arbeidsløysa på 21 prosent, mens Sogn og Fjordane hadde ein auke på 28 prosent. På landsbasis var det ein auke på 22 prosent. I 2009 hadde Hordaland ein auke på 59 prosent og Sogn og Fjordane 72 prosent. Medrekna personar på arbeidsmarknadstiltak blir auken i 1. kvartal i år på 21 prosent i Hordaland og 29 prosent i Sogn og Fjordane. Den større prosentvise auken i Sogn og Fjordane må sjåast på bakgrunn av den låge arbeidsløysa i dette fylket. Sogn og Fjordane hadde lågast arbeidsløyse i landet i 1. kvartal Fylket hadde i gjennomsnitt 2,5 prosent av arbeidsstyrken registrert som heilt utan arbeid, mot 3,2 prosent på landsbasis. Også Hordaland, med ei arbeidsløyse på 2,8 prosent, er blant fylka som hadde lågast arbeidsløyse i 1. kvartal (figur 1). Auke i arbeidsløysa i nær alle yrkesgrupper I både Hordaland og Sogn og Fjordane har gjennomsnittleg arbeidsløyse auka i alle dei større yrkesgruppene frå 1. kvartal 2009 til 1. kvartal 2010 (figur 2). I Hordaland er auken størst innanfor industriarbeid, bygg og anlegg og helse, pleie og omsorg. I Sogn og Fjordane er auken størst innanfor bygg og anlegg, butikk- og salsarbeid og reiseliv og transport. Prognosen for 2010 er ei arbeidsløyse på 2,7 prosent for Hordaland og 2,2 prosent for Sogn og Fjordane. Størst auke i arbeidsløysa i Sunnhordland Arbeidsløysa aukar framleis i alle regionar i Hordaland og Sogn og Fjordane. Frå 1. kvartal 2009 til 1. kvartal 2010 er det Sunnhordland og ytre Sogn / ytre Sunnfjord, med høvesvis 59 prosent og 55 prosent, som har størst prosent- Arbeidsløysa aukar minst i kvinnedominerte yrker. Foto: Høgskulen i Sogn og Fjordane, Oskar Andersen.

7 arbeidsmarknaden 7 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 Heilt ledige Tiltaksdeltakarar Prosent 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0 Oslo Telemark Østfold Aust-Agder Finnmark Vestfold Vest-Agder Sør-Trøndelag Landet Nord-Trøndelag Buskerud Hedmark Nordland Troms Hordaland Oppland Akershus Møre og Romsdal Rogaland Sogn og Fjordane Figur 1: Arbeidsledige og deltakarar på arbeidsmarknadstiltak i fylka, i prosent av arbeidsstyrken. Gjennomsnitt 1. kvartal Kjelde: NAV. vis auke. Deretter kjem Sunnfjord-regionen med 34 prosent. Mykje av auken i desse regionane er industrirelatert. Dei andre regionane har ein auke på rundt 20 prosent. Størst auke i arbeidsløysa blant menn I begge fylka er auken i arbeidsløysa klart størst blant menn. Grunnen til det er at arbeidsløysa har auka mest i mannsdominerte yrke i industri og bygg og anlegg, mens kvinnedominerte yrke i offentleg sektor er lite ramma. I 1. kvartal 2010 har menn ein auke i arbeidsløysa på 26 prosent i Hordaland og 37 prosent i Sogn og Fjordane. Kvinner har ein auke på høvesvis 12 og 10 prosent. Arbeidsløysa aukar mest blant arbeidsinnvandrarar I både Hordaland og Sogn og Fjordane har innvandrarar frå OECD-land større auke i arbeidsløysa enn innvandrarar frå land utanom OECD og etniske norske. Frå 1. kvartal 2009 til 1. kvartal 2010 har arbeidsløysa i denne gruppa auka med 35 prosent i Hordaland og heile 129 prosent i Sogn og Fjordane. Det er mange arbeidsinnvandrarar frå dei nye EU-landa i Aust-Europa i denne gruppa. Svært mange av dei er innleigd arbeidskraft i industri og bygg og anlegg. Dei er ofte dei første som må gå, når konjunkturane snur. Innvandrarar frå land utanfor OECD har ein auke i arbeidslysa på 16 prosent i Hordaland og 34 prosent i Sogn og Fjordane, mens etniske norske har ein auke på høvesvis 20 og 18 prosent. Mange ledige stillingar Frå 1. kvartal 2009 til 1. kvartal 2010 har Hordaland hatt ein reduksjon i stillingstilgangen på 14 prosent, mens Sogn og Fjordane har hatt ein reduksjon på 15 prosent. Det gjeld Sogn og Fjordane Helse, pleie og omsorg Meklarar og konsulentar Kontorarbeid Butikk- og salsarbeid Bygg og anlegg Industriarbeid Reisliv og transport Serviceyrke o.a. Andre yrkesgrupper Prosent I alt 0 Hordaland Figur 2: Prosentvis endring i gjennomsnittleg tal på heilt ledige frå 1. kvartal 2009 til 1. kvartal 2010, etter yrkesbakgrunn. Kjelde: NAV. stillingar som er lyste ut offentleg gjennom media og NAV. I Hordaland er den prosentvise nedgangen størst i kategoriane jordbruk, skogbruk og fiske, barne- og ungdomsarbeid, industri og serviceyrke. I Sogn og Fjordane er det butikk- og salsarbeid, kontorarbeid, jordbruk, skogbruk og fiske og industri som har størst nedgang. Trass i redusert stillingstilgang er det framleis mange ledige stillingar i begge fylka. Ved utgangen av mars var det 3338 ledige stillingar i Hordaland og 909 i Sogn og Fjordane. I Hordaland er det flest ledige stillingar innanfor helse, pleie og omsorg, bygg og anlegg, butikkog salsarbeid og ingeniør- og IKT-fag. I Sogn og Fjordane er det flest ledige stillingar innanfor bygg og anlegg, reiseliv og transport, og innanfor helse, pleie og omsorg. Mange av dei ledige stillingane i bygg og anlegg er offshore. Nedgang i 2011 Ifølgje dei siste prognosane frå NAV kan arbeidsløysa på landsnivå auke med i gjennomsnitt 14 prosent i NAV trur ikkje at arbeidsløysa vil begynne å gå ned før tidlegast mot slutten av året. Dersom Hordaland og Sogn og Fjordane får ei liknande utvikling, kan det gjennomsnittlege talet på arbeidslause i Hordaland i 2010 bli om lag 6950, mot 6095 i Sogn og Fjordane kan få om lag 1230 arbeidslause, mot 1077 i For Hordaland tilsvarer det ei arbeidsløyse på 2,7 prosent i 2010, og for Sogn og Fjordane 2,2 prosent. Slår prognosen til, vil landsgjennomsnittet i år bli 3,1 prosent. 50

8 8 norsk og internasjonal økonomi Utsiktene for den internasjonale økonomien er igjen positive, men utviklinga er moderat. Mange land i Europa og Amerika slit med høg og aukande arbeidsløyse. Store underskot i statsfinansane og aukande statsgjeld vil òg gjere sitt til at veksten i industrilanda er svak og sårbar. I Noreg har kraftig rentenedgang saman med auka offentlege utgifter og høge oljeinvesteringar vore med på å halde aktivitetsnivået oppe. Konjunkturnedgangen i landet har vore relativt mild samanlikna med andre land. Aktiviteten i norsk økonomi er venta å utvikle seg positivt, men nokon klar konjunkturoppgang er ikkje venta før i årsskiftet 2012/2013. Vekst men svak og sårbar Moderat vekst Hausten 2009 begynte dei fleste OECD-økonomiane å vekse igjen, etter fire fem kvartal med til dels kraftig fall i BNP. Det er likevel mykje som tyder på at veksten er sårbar. Det er framleis låg etterspurnad i hushald og næringsliv, og ei rekkje land slit med høg offentleg statsgjeld som følgje av ekstraordinære finanspolitiske tiltak. Det er derfor venta ei moderat internasjonal konjunkturutvikling dei nærmaste åra, og ein reknar ikkje med at konjunkturbotnen er nådd før tidleg i Vekst i eksport Oppsvingen i internasjonale marknader har resultert i at den tradisjonelle vareeksporten frå Noreg igjen aukar, etter ein periode med kraftig eksportfall. Ein reknar med at delar av denne veksten kjem av gjenoppbygging av lagerbehaldningar, og at marknadsutviklinga vil vere meir moderat i tida som kjem. Svekt kostnadsmessig konkurranseevne er òg venta å leggje ein dempar på utviklinga i norsk eksport dei neste åra. Høg oljepris Den internasjonale finanskrisa førte til kraftig fall i etterspurnaden etter olje, noko som førte til at oljeprisen gjekk frå 145 dollar fatet i juni 2008 til 40 dollar i byrjinga av januar Etter denne botn-noteringa har oljeprisen stige jamt, som ein konsekvens av både aukande etterspurnad og redusert produksjon i OPEC-landa. International Energy Agency forventar at den globale etterspurnaden etter olje kjem til å auke i 2010, særleg på grunn av Det er venta aukande investeringsnivå i perioden større etterspurnad frå Kina, Midtausten, India og andre asiatiske land. Ved inngangen til 2010 låg oljeprisen på 80 dollar fatet. SSB og Noregs Bank ventar positiv utvikling i oljeprisen i tida framover og legg til grunn for sine prognosar at oljeprisen vil stige til rundt 90 dollar fatet fram mot Høg konsumvekst Trass i høg inntektsvekst var det ingen auke i konsumet til private hushald i Ein må heilt tilbake til 1989 for å finne ei svakare årleg utvikling. Frå andre halvår i 2009 snudde denne utviklinga, og det er rekna med ein konsumvekst på 5,5 prosent for Fallet i bustadprisane har stansa opp, og vi ser no ei positiv utvikling. Det høge prisnivået er venta å føre til auke i bustadinvesteringane i åra som kjem, etter snart tre år med fallande investeringar. Framleis fall i investeringar Investeringar i fastlandsnæringane har falle kraftig heilt sidan 2. kvartal 2008, og det er venta at investeringane vil gå ned også i Betra konjunkturar og normalisering av kredittmarknadene er venta å føre til aukande investeringsnivå i perioden , særleg grunna sterk investeringsvekst i tenesteytande næringar. Dei siste åra har oljeinvesteringane på norsk sokkel lege på eit historisk høgt nivå, men etter eit foreløpig toppnivå i 1. kvartal 2009 ventar Statistisk sentralbyrå (SSB) at oljeinvesteringane vil gå noko ned i både 2010 og 2011, for så å vekse igjen i 2012 og Det er venta ein vekst i privat konsum i Noreg på 5,5 prosent i år. Foto: Shutterstock.

9 9 Alle foto Hardangerfjord Hotell: Mariusz Marczak. Hardangerfjord Hotell, Øystese: Smart å satse når marknaden er tøff I mange år har kurs- og konferansemarknaden vore levebrødet for Hardangerfjord Hotell i Øystese, og det er det framleis. Dette er ein marknad med hard konkurranse, og lågkonjunkturen har ført til generell nedgang. Ved Hardangerfjord Hotell, som er med i hotellgruppa Brakanes Group, har dei erfart at bedriftene no er meir avventande før dei bestiller, og at bestillingane kjem mykje seinare. Det gir utfordringar med tanke på hotellets planleggingshorisont. Men samanlikna med vinteren 2009 opplever dei at marknaden har teke seg opp igjen. Vi opplever stadig at vi har for liten kapasitet, og har derfor planar om å utvide, fortel dagleg leiar Per Kristiansen. Sidan vi tok over i 2006, er heile hotellet, som blei etablert i 1965, renovert. Ønsket vårt no er å auke møteromskapasiteten og byggje ut med 40 nye rom i tillegg til dei 87 vi har i dag. Dessutan planlegg vi saman med andre aktørar å byggje eit badeland vegg i vegg med hotellet. Eg trur badelandet vil bli positivt for heile regionen. For hotellet vil det bety at vi får meir turisme på vinteren, og at fleire familiar kjem hit, seier Kristiansen. Det at hotellet ligg berre ein dryg times køyretur frå Bergen, gjer at marknaden er stor. Samtidig fører det til at ein merkar konkurransen frå nettopp Bergen godt. Trass i at konkurransen er tøff, trur eg at det er no det lønner seg å satse, seier Kristiansen. Gjennom å utvide og tenkje nytt styrkjer vi posisjonen vår i fleire marknadssegment, samtidig som vi nyt godt av at presset i bygg- og anleggsnæringa er mykje mindre enn det var under høgkonjunkturen. Gjennom å utvide og tenkje nytt styrkjer vi posisjonen vår. Per Kristiansen, Hardangerfjord Hotell Per Kristiansen, dagleg leiar Hardangerfjord Hotell, Øystese.

10 10 utsikter for 2010 Konsolidering og gryande optimisme Næringslivet i Hordaland og Sogn og Fjordane signaliserer konsolidering og gryande optimisme etter snart halvtanna år med nedgangstider innanfor dei fleste næringane. Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret blei gjennomført i mars 2010, og av dei rundt 1500 bedriftsleiarane som har svart, melder over 80 prosent om stabilitet eller auke i både marknad og omsetning. Det er likevel klare forskjellar mellom dei ulike næringane, og særleg for verfts- og verkstadsindustrien er det framleis utfordringar i vente. Problematisk for verftsindustrien Produksjonsnivået i norsk industri viser teikn til stabilisering, etter ein lengre periode med fallande aktivitetsnivå. Det er likevel klare forskjellar mellom bransjane i industrien. Innanfor metall og kjemiske råvarer aukar produksjonen, mens produksjonen av skip og plattformer fell. Det fører òg til fallande aktivitetsnivå i andre delar av verkstadsnæringane. Redusert produksjon i verftsindustrien heng saman med låg ordretilgang og markert fall i ordrereservane det siste året. Sterk konkurranse frå utlandet og problem med finansiering av nye oppdrag er med på å påverke denne utviklinga. Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret omfattar 360 industribedrifter i Hordaland og Sogn og Fjordane. Undersøkinga ser ut til å stadfeste at industrien samla sett er over den verste kneika. Over halvparten av industriverksemdene i undersøkinga melder om stabile marknadsutsikter for 2010, og 75 prosent ventar stabil eller aukande omsetning. Mest optimisme finn ein innanfor næringsmiddelindustrien, der rundt 85 prosent av bedriftene ventar uendra eller betre marknadsforhold i Verftsindustrien, metallvare og maskineringsindustrien er framleis prega av vanskelege marknadsforhold, og her melder kvar tredje bedrift om dårlegare utsikter for Over halvparten av desse bedriftene melder òg om redusert verdi på ordrebehaldninga i mars 2010 samanlikna med august Endelege tal for 2009 viser at utførte investeringar i industri, bergverksdrift og kraftforsyning på landsbasis var på 39,1 milliardar kroner målt i løpande prisar. Det er 20 prosent lågare enn i 2008, men resultatet ligg godt over det historiske gjennomsnittet. Foreløpige tal for 2010 tyder på at det framleis vil vere låg investeringsaktivitet i industrien. Om lag kvar tredje industribedrift i Hordaland og Sogn og Fjordane reknar med ein nedgang i investeringsnivået i 2010, og berre 15 prosent ventar ein auke. Frå nybygg til modifikasjon Investeringsnivået på norsk sokkel er framleis høgt, men det er teikn som tyder på at den kraftige veksten ein har sett dei siste åra, er i ferd med å flate ut. I 2009 kom investeringane opp i 135,1 milliardar kroner, ein auke på 11,2 milliardar samanlikna med nivået i Investeringane til olje- og gassverksemda for 2010, inkludert røyrtransport, blir anslått til 135,6 milliardar kroner og indikerer eit relativt stabilt investeringsnivå frå 2009 til Investeringsanslaget frå 1. kvartal 2010 viser ein nedgang i forhold til leiteverksemd og feltutbygging, mens anslaga for investeringar i felt i drift er aukande. Utviklinga i retning av lågare investeringar innanfor feltutbygging og aukande investeringar for felt i drift gir seg utslag for norsk leverandørindustri. Særleg i marknaden subsea/ marine operasjonar ventar ein kraftig reduksjon etter fleire år med svært høg aktivitet. Dette vil ramme underleverandørane til Figur 1: Investeringar på norsk sokkel, inkl. prognose for Kjelde: SSB Milliardar kroner Land og røyr Leiting og konseptstudiar Bedriftene innanfor petroleumsrelatert verksemd er meir optimistiske enn industriverksemdene. Feltutbygging Felt i drift denne delen av verdikjeda gjennom auka konkurranse og kortare tidshorisont. Også innanfor vedlikehalds- og modifikasjonsmarknaden går tendensen i retning av redusert storleik på dei enkelte kontraktane og kortare tidshorisontar. Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret viser at bedriftene innanfor petroleumsrelatert verksemd likevel er gjennomgåande meir optimistiske enn industriverksemdene. Nærmare 85 prosent ventar stabile eller betra marknadsforhold i 2010, og 75 prosent ventar stabil eller auka omsetning. Ordresituasjonen er likevel meir pressa også i denne næringa, og nærmare 40 prosent av dei petroleumsrelaterte bedriftene melder om redusert verdi på ordrebehaldninga i mars 2010 samanlikna med august 2009.

11 utsikter for Aukande aktivitet i bygg og anlegg Tal for 2009 tyder på at aktiviteten i byggjenæringa i Hordaland og Sogn og Fjordane er i ferd med å ta seg opp igjen, etter ein nedgangsperiode som har strekt seg frå starten av 2008 til andre halvåret av Også innanfor anleggsnæringa ser det ut til å vere stadig større aktivitetsnivå i dei to fylka. Verdiindeksen for ordresituasjonen i anleggsnæringa for 4. kvartal 2009 viser ein auke på heile 41 prosent samanlikna med same kvartalet i Også tala frå bedriftsundersøkinga tyder på at næringa ventar større stabilitet i tida som kjem. Over halvparten av dei 95 bedriftene i bygg- og anleggsnæringa som har svart på undersøkinga, ventar stabile marknadsforhold i 2010, og nærmare 75 prosent ventar stabil eller svakt aukande omsetning inneverande år samanlikna med Bedriftene i Hordaland er gjennomgåande litt meir positive enn bedriftene i Sogn og Fjordane. Det er framleis nærmare ein tredjedel av bedriftene som ventar reduksjon i omsetninga, og ein tilsvarande del som reknar med at 2010 skal føre med seg eit svekt driftsresultat for verksemda. Investeringsnivået vil framleis vere lågt i bransjen. Om lag 35 prosent av bedriftene reknar med å redusere investeringsnivået i 2010, og berre 10 prosent reknar med auka investeringar. Trass i tal som tyder på at aktivitetsnivået stabiliserer seg, melder nærmare halvparten av bedriftene om ein nedgang i ordrebehaldninga frå august 2009 til mars Gode tider for laksenæringa Laksenæringa hadde eit godt år i 2009, med høgt produksjonsvolum og gode prisar. Verdien av eksport av fersk laks auka med heile 28 prosent frå 2008 til 2009, noko som er resultat av auke i både volum og pris. Omsetnings- auken held fram også i første kvartal For næringa er utfordringa å halde produksjonskostnadane nede, mellom anna gjennom god kontroll med sjukdomsutvikling. Mykje av den positive prisutviklinga i verdsmarknaden skriv seg frå store problem innanfor den chilenske laksenæringa, som har ført til redusert tilbod og auka pris. Etter fleire år med kraftig vekst i både omsetning og produksjon ventar no fleirtalet av næringsaktørane at marknaden skal stabilisere seg. 12 av dei 22 oppdrettsbedriftene som har svart på undersøkinga til Næringsbarometeret, reknar med stabil marknadsutvikling og omsetning i 2010 samanlikna med 2009, og berre eit fåtal ventar nedgang. Sjølv om det har vore mykje snakk om auka kostnadsnivå og press på lønnsemda i oppdrettsnæringa, viser undersøkinga at næringa sjølv ventar uendra eller aukande driftsresultat inneverande år. Future Operations Management AS, Bømlo: Har teknologi for å redusere kostnader Future Operations Management (FOM) hjelper oljeselskap, leverandørane deira og andre selskap til å ta i bruk integrerte operasjonar (IO). Kjenneteikn for IO er bruken av samhandlingsrom der ein har kontinuerlege videokonferansar og gode forbindelsar for deling av data. Bedrifta har kunnskap om å leie prosessar der arbeidsoppgåver, organisering og tekniske løysingar vert endra ved innføring av IO. Dei leverer totalpakkar som inkluderer organisatoriske løysingar og opplæring av dei tilsette. FOM blei etablert i 2005 og har no sju tilsette. Vi opplever at etterspurnaden etter tenestene våre er god, fortel dagleg leiar Are Pedersen. Dersom det hadde vore meir pengar og mindre usikkerheit i marknaden, hadde nok etterspurnaden vore endå større. Samtidig er tenestene våre ein medisin for å redusere kostnadsnivået i bedrifter, noko det ikkje hadde vore like stort behov for i ein varm marknad. Vi ventar at marknaden for tenestene våre kjem til å vekse framover, understrekar Pedersen. Bedrifta utfører arbeidet sitt både nasjonalt og internasjonalt frå Bømlo. Dei bruker IT-verktøy, IT-applikasjonar, Foto: IBOX. video- og audioutstyr også i sitt eige arbeid, og det gjer at dei kan vere kostnadseffektive. Vi ønskjer å utvide staben vår, anten gjennom samarbeid med andre bedrifter eller gjennom å sysselsetje fleire sjølve. For tida opplever vi at det er lettare å selje enn det er å rekruttere og ha ressursar til å lære opp folk, seier Pedersen. Are Pedersen, dagleg leiar Future Operations Management, Bømlo. Foto: IBOX.

12 12 utsikter for 2010 Svak optimisme i transportnæringa Transportnæringa har vore inne i ein vanskeleg periode, som ein konsekvens av lågare aktivitet i andre delar av næringslivet. Totalt fall omsetninga for næringsområdet transport og lagring med 8,3 prosent i fjor samanlikna med året før. Nedgangen var mest markant for sjøfartsnæringa, som rapporterte om ein omsetningssvikt på heile 15 prosent på landsbasis i Nedgangen skuldast både redusert volum og fallande prisar. Tal frå SSB viser at prisindeksen for godstransport på veg er redusert med 0,5 prosent frå 4. kvartal 2008 til same kvartalet i 2009, mens prisratane for sjøverts godstransport er reduserte med heile 4,6 prosent. Det er særleg fallande ratar for utanriks frakt av kjemikalier og gassar som har ført til nedgangen. Innanfor kollektivtrafikken tyder statistikken på stabile volum. Henriette Møll, dagleg leiar Strukturplast, Sandane. Foto: Strukturplast. Strukturplast AS, Sandane: Samarbeider med kundane om utvikling I 2009 blei Strukturplast på Sandane kåra til gasellebedrift, noko som kjem som eit resultat av ein kraftig vekst i omsetninga dei siste par åra. I 2007 fekk den snart 30 år gamle bedrifta nye eigarar og ein ny giv. Bedrifta utviklar plastprodukt og hybridprodukt av plast og aluminium. Som ei knoppskyting frå bedrifta dei siste åra er selskapa Norteo, som tilverkar aluminiumsprofilar, og Tron Industrier, som set saman baderomsskap, etablerte. Dei tre selskapa har felles leiing og administrasjon og 17 tilsette totalt. Vi har fokus på tre marknader, og dei har blitt ramma av finanskrisa i ulik grad, fortel dagleg leiar Henriette Møll. Helsesektoren har halde seg stabil, mens den maritime marknaden har hatt ein kraftig nedgang. Innanfor offshorebransjen har vi klart å vekse takka vere støtte til utviklingsprosjekt frå Innovasjon Norge. Aktiviteten har dei siste åra vridd seg frå meir standardiserte produkt til spesialprodukt utvikla i tett samarbeid med den enkelte kunden. Det ligg mykje spennande framfor oss, men samtidig krev det hardt arbeid, seier Møll. Eg trur vi får vekst framover, men har moderate forventingar til kor fort han kjem. Vi må våge å satse på utviklingsprosjekt også i den tida vi no er inne i. Særleg i offshoreindustrien trur vi at utviklingspotensialet for plastprodukt er svært stort, understrekar Møll. Nærmare 60 prosent av transportbedriftene i undersøkinga ventar stabil marknadsutvikling i 2010, mens nærmare 30 prosent ventar at året vil gi betre marknadsutsikter. Det er særleg bedriftene som er knytte til lager og transporttenester på veg, som er mest optimistiske, men også innanfor sjøtransport ventar nærmare halvparten av respondentane at 2010 skal gi betre tider. Ein fjerdedel av transportbedriftene ventar auka lønnsemd i 2010, og berre 15 prosent reknar med at året skal føre til reduksjon i driftsresultatet. Framleis vanskar for reiselivsnæringa 2009 blei eit vanskeleg år samanlikna med åra før for norske overnattingsbedrifter. Totalt fall omsetninga for hotell og andre overnattingsbedrifter med 5,2 prosent samanlikna med Fallet i omsetninga skriv seg frå både færre gjestedøgn og dårlegare prisar. For Hordaland og Sogn og Fjordane er det særleg svikt i internasjonale marknader og høg kronekurs som har ført til utfordringar for mange aktørar. Tal for dei to første månadene i 2010 tyder på at den negative trenden held fram i Hordaland, mens trafikken til Sogn og Fjordane har hatt ein aukande tendens samanlikna med same perioden i Det er særleg nedgang i talet på yrkesovernattingar som har ført til den reduserte aktiviteten i Hordaland. Talet på overnattingar knytte til ferie/ fritid har hatt ei positiv utvikling. Også i serveringsbransjen har 2009 vore eit vanskeleg år, men tal for siste kvartal kan tyde på at trenden er i ferd med å snu. Samlikna med 4. kvartal 2008 hadde denne delen av næringa ein omsetningsvekst på 3 prosent i 4. kvartal 2009.

13 utsikter for I Sogn og Fjordane har talet på tinglyste omsetningar av eigedommar våre stabilt gjennom både 2008 og Foto: Jens Henrik Nybo, Innovasjon Norge. Bedriftsundersøkinga kan tyde på at bedriftene i reiselivsnæringa er avventande til marknadsutviklinga i Nærmare 60 prosent av bedriftene ventar ein uendra marknadssituasjon, og berre 25 prosent trur at året vil by på vekst i marknaden. Det er likevel nærmare 35 prosent av bedriftene som reknar med auka omsetning i 2010, og ein like stor del som ventar styrkt driftsresultat. Dersom ein samanliknar resultata med målingar som Næringsbarometeret gjennomførte i desember 2009, ser vi at reiselivsbedriftene var klart meir optimistiske til utviklinga i 2010 ved inngangen til året enn dei er etter å lagt bak seg det første driftskvartalet. Nedgang i annonse- og reklamebransjen For mange bedrifter innanfor forretningsmessig tenesteyting var 2009 eit vanskeleg år samanlikna med åra før. Samla sett hadde næringa ein reduksjon i omsetninga på 6,5 prosent frå 2008 til Det er særleg bedrifter som driv med utleige av arbeidskraft samt reisebyrå som har opplevd størst omsetningsnedgang. Innanfor området fagleg, vitskapleg og teknisk tenesteyting gjekk omsetninga ned med 3,8 prosent, mellom anna på grunn av kraftig nedgang i annonse- og reklamebransjen. Omsetningsreduksjonen heng saman med redusert volum, for det er framleis prisvekst knytt til tenestene frå næringa. Tal frå SSB tyder likevel på at prisveksten bremsar opp. Bedriftsundersøkinga for Næringsbarometeret viser at bedriftene innanfor forretningsmessig tenesteyting ventar ei konsolidering i marknaden i Berre eit fåtal bedrifter reknar med betre marknadsforhold i 2010, og det store fleirtalet reknar med stabile marknader. Dette står i kontrast til vurderingar frå desember 2009, då nærmare 40 prosent av bedriftene rekna med betra marknadsforhold i Om lag kvar tredje bedrift ventar auka omsetning i 2010, men ein like stor del ventar nedgang. Bedriftene innanfor finans og forsikring er meir optimistiske. Nærmare 90 prosent av dei ventar uendra eller positiv utvikling i marknadssituasjonen, og halvparten av bedriftene reknar med å auke omsetninga i Vi har fokus på tre marknader, og dei har blitt ramma av finanskrisa i ulik grad. Henriette Møll, Strukturplast Auke i eigedomsprisane Talet på tinglyste omsetningar av eigedommar auka med 20 prosent frå 4. kvartal 2008 til 4. kvartal 2009, og på landsbasis var omsetningsnivået tilbake der det var ved utgangen av Det var vekst i alle fylke, med unntak av Sogn og Fjordane, der omsetningstala har vore rimeleg stabile gjennom både 2008 og Bustadprisane i Hordaland aukar og låg i mars 2010 på eit gjennomsnittleg nivå på kroner per kvadratmeter. Det er ein auke på 11 prosent frå året før. Prisutviklinga i Bergen følgjer snittet for fylket. Målt etter formidlingstida, det vil seie den tida det tek frå ein bustad er lagd ut for sal, til han er seld, er det aukande temperatur i eigedomsmarknaden i Bergen og Hordaland. I mars 2010 var formidlingstida på berre 15 dagar i Bergen, og 21 dagar i resten av Hordaland. Til samanlikning låg landsgjennomsnittet på 28 dagar. Oppsvinget i eigedomsmarknaden gir betre tider for bedriftene innanfor næringsområdet omsetning og drift av fast eigedom. Omsetningsindeksen til SSB viser ein auke på 10,2 prosent for denne næringa frå 2008 til Sjølv om mange piler peiker oppover i eigedomsnæringa, er bedriftene enno noko avventande til utviklinga i marknaden. Nesten alle eigedomsbedriftene som er med i bedriftsundersøkinga til Næringsbarometeret, ventar ei stabil utvikling i 2010, og berre rundt 20 prosent ventar at omsetninga skal auke i Pris per kvm Endring frå mars 2010 mars 2009 Oslo % Bergen % Trondheim % Stavanger % Kristiansand % Tromsø % Tabell 1: Kvadratmeterpris for bustader i dei største byane i landet. Kjelde: NEF, april 2010.

14 14 utsikter for 2010 Volumauke i detaljhandelen Detaljhandelen har hatt ei svak utvikling i 2009, men ting kan tyde på at aktivitetsnivået er i ferd med å ta seg opp i Omsetningsvolumet for detaljhandelsbedriftene auka med 0,3 prosent frå januar til februar Veksten var størst innanfor varegruppene IKT-utstyr, elektriske hushaldsapparat, møblar og klede. Målt i verdi og ikkje justert for prisendringar omsette detaljhandelsbedriftene for 3,9 prosent meir i februar 2010 enn i same perioden i termin i 2009, ein auke på 2,5 prosent samanlikna med tilsvarande periode året før. I Hordaland hadde denne næringa ein vekst på heile 4,1 prosent, mens utviklinga i Sogn og Fjordane var uendra frå sist år. I detaljhandelen var omsetningsveksten på kun 1,4 prosent i Foto: Terje Rakke/Nordic Life/Fjord Norge AS. Likevel ser det ut som om aktørane i denne næringa ikkje ventar seg store endringar i omsetning eller marknad i Tre av fire bedrifter reknar med uendra omsetning, og berre eit fåtal ventar vekst. Bedriftsundersøkinga tyder på at bedriftene innanfor detaljhandelen ventar stabilitet eller vekst i året som kjem. Kvar tredje detaljhandelsbedrift ventar betre marknadsforhold i 2010, og 40 prosent ventar ein omsetningsauke. Det er svært få bedrifter som reknar med at året skal føre til nedgang eller svekt marknad. Dei fleste bedriftene reknar òg med uendra eller styrkt driftsresultat i 2010, og investeringsnivået er venta å halde seg stabilt. Engros-vekst i Sogn og Fjordane Den negative utviklinga innanfor engroshandelen held fram, og på landsbasis viser omsetningsstatistikken ein nedgang på 7,6 prosent frå 2008 til 2009 (per oktober). Sogn og Fjordane skil seg klart ut frå landsgjennomsnittet som det einaste fylket utanom Aust-Agder med vekst i engroshandelen også i Engroshandelen i Hordaland gjekk ned med 2,2 prosent i den same perioden. Prisane i engroshandelen gjekk opp i 4. kvartal 2009 samanlikna med same kvartalet i Trass i negativ utvikling i omsetningsstatistikken signaliserer dei fleste agentur- og engrosbedriftene i undersøkinga at dei reknar med stabilisering og vekst i Nærmare 40 prosent av bedriftene ventar auke i omsetninga i 2010, og berre 15 prosent ventar ein nedgang. Fleirtalet av bedriftene ventar òg stabil eller positiv utvikling av driftsresultatet. Halvparten av bedriftene melder om uendra verdi på ordrebehaldninga i mars 2010 samanlikna med august 2009, og nærmare 30 prosent melder om auke i ordrebehaldninga. Avventande tenesteleverandørar Prognosar for utviklinga i det private konsumet tyder på ein konsumvekst på heile 5,5 prosent i Auka bustadformue, låg rente og høgare inntekter er vesentlege faktorar for denne utviklinga. For bedriftene innanfor privat personleg tenesteyting er dette gledeleg nytt. Omsetninga innanfor frisering og skjønnheitspleie, som utgjer den største delen av næringa, var på 1,3 milliardar kroner i Forventingsindeks for Sogn og Fjordane Bedrifter i prosent Industri Bygg og anlegg Varehandel Reiseliv Transport Forretningsm. tenesteyting Personleg tenesteyting Figur 1: Nettodelen bedrifter i Sogn og Fjordane som ventar vekst i omsetninga inneverande år samanlikna med året før (per april 2009 og mars 2010). Kjelde: Næringsbarometeret. Forventingsindeks for Hordaland Bedrifter i prosent Industri Bygg og anlegg Varehandel Reiseliv Transport Forretningsm. tenesteyting Personleg tenesteyting Figur 2: Nettodelen bedrifter i Hordaland som ventar vekst i omsetninga inneverande år samanlikna med året før (per april 2009 og mars 2010). Kjelde: Næringsbarometeret.

15 utsikter for Vest Buss Industri AS, Stryn: Barnehage på hjul Foto: Helianthus, Stockholm. Foto: Tonning Barnehage, Stryn. Foto: Tonning Barnehage, Stryn. Vest Buss Industri har valt å tenkje nytt for å hevde seg i ein krevjande marknad og har derfor supplert tradisjonell bussproduksjon med skreddarsaum og spesialløysingar. Ei av dei siste nyvinningane er barnehagebussar, som har blitt utvikla og produsert dei siste to åra. Industribedrifta i Stryn har 140 tilsette og produserer årleg bussar. Ideen til barnehagebussane kom frå ei dame i Stockholm, fortel Inge Arne Bøe, som er ansvarleg for marknadsføring og sal av barnehagebussane. Ho likte det forslaget vi utarbeidde, og bestilte to bussar. Vi samarbeider framleis med henne fordi ho har utvikla ein mobil pedagogikk som vi gir opplæring på til dei som skal arbeide i barnehagebussane, seier Bøe. Sidan den gong har verksemda levert 12 barnehagebussar til Sverige og Noreg og arbeider for tida med 15 nye prosjekt som dei håper skal resultere i like mange nye sal. Motivet for å utvide ein eksisterande barnehage med ei avdeling på hjul er gjerne plassmangel og behov for rask tilgang på nye plassar. Samtidig skaper barnehagebussane nye rom for samhandling mellom barn og vaksne og gir rom for nye opplevingar for barna. Vi har stor tru på at dette er ein marknad i vekst, og på god ordretilgang i år, seier Inge Arne Bøe. Den største kunden vår så langt er Uppsala kommune, som har kjøpt fem bussar, og dei har planar om å kjøpe endå fleire, avsluttar han. Inge Arne Bøe, ansvarleg for marknadsføring og sal av barnehagebussane. Foto: Atle Sunde, Vest Buss.

16 16 arbeidskraftsbehov og rekruttering Arbeidskraftsbehovet er aukande i Hordaland, mens det held seg meir stabilt i Sogn og Fjordane. Tenesteytande næringar er blant dei næringane som ventar størst vekst i 2010, og som samtidig opplever at det er krevjande å rekruttere nok relevant arbeidskraft. For industrien samla sett ser nedbemanning ut til å prege dette året. Foto: Hydro Aluminium Årdal, Helge Hansen. Over 4000 fleire sysselsette i privat sektor i 2010 Ventar vekst i sysselsetjinga I Hordaland ventar det private næringslivet ein vekst i sysselsetjinga på om lag 4000, noko som reflekterar vesentleg sterkare forventingar enn næringslivet hadde til Dei forventingane bedriftene har no, samsvarer med forventingane ved inngangen til 2010, som blei presenterte i førre utgåva av Næringsbarometeret. Også i Sogn og Fjordane er forventingane positive, sjølv om det samla sett er venta noko mindre vekst i 2010 enn det var i Det viser resultata frå bedriftsundersøkinga som NAV gjennomførte for Næringsbarometeret i mars. Undersøkinga omfattar 1532 bedrifter 935 i Hordaland og 590 i Sogn og Fjordane. Tala for venta vekst er framkomme gjennom å berekna vekst for dei ulike næringane samla sett med utgangspunkt i dette utvalet. rundt 900 arbeidsplassar, noko som i begge fylka tilsvarer ein reduksjon i industrisysselsetjinga på rundt 2,5 prosent. Forskjellane innanfor dei ulike delane av industrien er likevel store. Trevareindustrien, som tidlegare har vore gjennom nedbemanningar, ventar no ei stabil sysselsetjing, mens metall- og maskinvareproduksjon ser ut til å slite, særleg i Sogn og Fjordane. I Hordaland er det venta over 4 prosent reduksjon i nærings- og nytingsindustrien, mens denne industrien ventar ein svak vekst i Sogn og Fjordane. Bygg- og anleggsnæringa veks I begge fylka er det venta ei positiv sysselsetjingsutvikling i bygg- og anleggsnæringa. Næringa ventar ein vekst på rundt 3,5 prosent både i Hordaland og Sogn og Fjordane. Tradisjonelt er dette ei næring som varierer ein del i storleik fordi ho er følsam for aktiviteten i økonomien. Det påverkar kontinuiteten og rekrutteringa til næringa, og dermed òg produktiviteten. Resultata frå bedriftsundersøkingane tyder på at det var relativt stabil sysselsetjing i næringa i Det at den faste sysselsetjinga i næringa ikkje ser ut til å gå ned i Hordaland og Sogn og Fjordane trass i lågkonjunktur, er positivt for kompetansen og kapasiteten i næringa samla sett. Forretningsmessig tenesteyting er på offensiven Innanfor forretningsmessig tenesteyting er det venta ein sysselsetjingsvekst på heile 7 Heile 70 prosent av bedriftene i Sogn og Fjordane ventar uendra sysselsetjing i I Hordaland ventar 55 prosent uendra sysselsetjing, mens nærmare 30 prosent ventar vekst. I Sogn og Fjordane er det 20 prosent som ventar ein auke i sysselsetjinga. Industrien slit framleis Mange industribedrifter har vore gjennom krevjande tider dei siste to åra med omstilling, nedbemanning og knallhard konkurranse. For industrien samla sett i begge fylka ser det ut til at nedbemanning òg kjem til å prege dette året. Industribedriftene ventar eit bortfall av Næring Sogn og Fjordane Hordaland Industri Bygg og anlegg Varehandel Overnatting og servering Transport Forretningsmessig tenesteyting, bank og finans Offentleg sektor Personleg tenesteyting Andre næringer I alt Tabell 1: Venta vekst i talet på sysselsette fordelt på næring i Kjelde: Næringsbarometeret.

17 arbeidskraftsbehov og rekruttering 17 Askadam AS, Gulen: Skaper interessante og godt betalte arbeidsplassar Med ein visjon om å byggje opp fleire merkevarer for digitale tenester blei AskADAM starta opp våren 2008 på øya Mjømna i Gulen. På kort tid er AskADAM blitt ei etablert merkevare som leverer innhald frå Wikipedia og andre Internett-kjelder på SMS. 15 deltidstilsette er operatørar for tenesta. I tillegg har det som dei kallar gründerløkka, seks fast tilsette som arbeider med denne tenesta og med andre digitale tenester. prosent i Hordaland i år. I Sogn og Fjordane ventar denne næringa ein vekst på rundt 2,5 prosent. Desse forventingane kan i nokon grad forklarast ved at det i ein lågkonjunktur gjerne er fleire bedrifter som vel å setje ut tenester og i større grad konsentrere seg om kjernekompetansen sin enn det som er tilfellet når det er høgkonjunktur. Slike val kjem denne næringa til gode. I Sogn og Fjordane er det innanfor varehandel og informasjons- og kommunikasjonstenester at det er venta prosentvis størst vekst. Hotell- og restaurantnæringa i Hordaland ventar ein overraskande høg vekst i sysselsetting samanlikna med det som går fram frå undersøkinga elles, der reiselivsbedriftene er avventande til utviklinga dette året. Ein skal òg vere merksam på at utvalet som har delteke frå denne næringa i Hordaland, er noko avgrensa. Framleis mangel på arbeidskraft i enkelte yrkesgrupper Dei siste par åra har det vore ein nedgang i talet på bedrifter som har problem med å rekruttere relevant arbeidskraft. No er det om lag 15 prosent av bedriftene som har problem med å rekruttere relevant arbeidskraft, ein nedgang på 10 prosentpoeng frå i fjor. Særleg innanfor forretningsmessig tenesteyting og i bygg- og anleggsnæringa er rekrutteringsproblema framleis store. Yrkesgrupper bedriftene peikar på at dei særleg opplever det vanskeleg å rekruttere, er FoU-personell, personar med IT-kompetanse, advokatar, førskulelærarar og anna barnehagepersonell. I industrien er det særleg etterspurnad etter mekanikarar og operatørar til treforedlingsindustrien. Njål Hansen Wilberg, dagleg leiar AskADAM, Gulen. Begge foto: Harald Hjellum. Line Birknes, Linn Dyveke Wilberg, Njål Hansen Wilberg, Therese Trefall, Simen Wilberg, Hans Martin Martinussen. Ein annan del av visjonen vår er å tilby interessante og godt betalte arbeidsplassar i Gulen, fortel dagleg leiar og gründer Njål Wiberg. Vi skulle gjerne hatt fleire tilsette innanfor både systemutvikling og økonomi, men må i påvente av dei leige inn tenester frå andre selskap. For oss er det viktig å synleggjere dei interessante moglegheitene som finst her hos oss og i området vårt. I løpet av 2009 blei tenesta AskADAM tilgjengeleg i Noreg, Sverige og Danmark, og til sommaren blir ho lansert i England. Målgruppa er i hovudsak åringar, og marknadsføringa har vore særleg sterk mot nettopp denne gruppa. Det å etablere ei merkevare er svært kostbart, og marknaden vi er i, endrar seg stadig, seier Wiberg. Men i år har vi som mål at drifta skal gå med overskot. Vi ønskjer heile tida å vidareutvikle miljøet vårt, og i april lanserte vi ein ny distribusjonskanal for digital musikk i Noreg BEAT. Etter kvart ønskjer vi òg å kunne levere meir sanntidsinformasjon frå ei rekkje ulike kjelder på SMS, avsluttar han.