Skiparviken Gnr. 41 bnr. 670 m.fl. Bergen kommune

Transkript

1 Skiparviken Gnr. 41 bnr. 670 m.fl. Bergen kommune Kulturhistoriske registreringar reguleringsplan for bustadsområde. Rapport

2

3 Forord Etter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminne i plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon for kulturminne og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglege arbeidet. Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysningar om kjente automatisk freda kulturminne. Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det skal gjerast arkeologiske feltregistreringar. Feltarbeidet har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil komma i konflikt med automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). Feltregistreringane omfattar overflateregistrering, prøvestikking og maskinell flateavdekking avhengig av mellom anna terrengtype, høgd over havet og nærleik til kjende kulturminne. I den grad tiltaket vil verka inn på nyere tids kulturminne vil desse bli kort omtalte. Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av utført arkeologisk feltarbeid. Rapporten gjev opplysningar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og skildrer om framlagde planar er i konflikt med kulturminne. I fylgje Kulturminneloven 10 må tiltakshavar bera kostnadene med gransking av automatisk freda kulturminne som nemnd i 8 og 9.

4 Innhald 1. Samandrag..... s 1 2. Bakgrunn... s 1 3. Kulturminne og kulturmiljø- nokre sentrale omgrep.... s 1 4. Området..... s 3 5. Tidlegare registreringar og funn i området... s 7 6. Metode s 8 7. Undersøkinga s Automatisk freda kulturminne.... s Nyare tids kulturminne... s Konklusjon... s 22

5 Figurliste Fig. 1: Den søraustlege delen av planområdet med rv. 580 i bakgrunnen. Sett mot sørvest... s 3 Fig. 2: Planområdet ligg rundt 10 km sør for Bergen sentrum, og rundt 1 km vest for Nesttun sentrum.... s 4 Fig. 3: Flyfoto av planområdet... s 5 Fig. 4: Flyfoto frå s 6 Fig. 5: Lokaliteten (id. nr ) sett i forhold til tidlegare registrerte kulturminne i nærområdet ( s 7 Fig. 6: Strandforskyvingskurve for Skiparviken, Bergen kommune... s 9 Fig. 7: Det vart grave 25 prøvestikk innafor planområdet, og funne ein automatisk freda lokalitet (id. nr ).. s 10 Fig. 8: Konisk mikroflekkekjerne og bipolar kjerne, kvartsitt (PS 1).... s 12 Fig. 9: Mikroflekkefragment, flint (PS 5).... s 12 Fig. 10: Teikning av lokaliteten... s 13 Fig. 11: Kart over lokaliteten... s 14 Fig. 12: Lokalitet 1, spaden står i PS 1. Sett mot nordaust.. s 15 Fig. 13: Det negative stikket PS 8 med driftsbygnaden i bakgrunnen. Sett mot aust.. s 15 Fig. 14: Funntabell.... s 16 Fig. 15, 16 og 17: Prøvestikk med funn frå lokalitet id. nr , PS 1, 2, og s 17 Fig. 18 og 19: Prøvestikk med funn frå lokalitet id. nr , PS 4 og s 18 Fig. 20: Eldstad i PS s 19 Fig. 21: Teikning av profil, PS s 19 Fig. 22: Ein eldre mura veg. Sett mot nord..... s 21 Fig. 23: Ein mur etter ein bygnad. Sett mot nordaust..... s 22

6 1. Samandrag I samband med reguleringsplan til nytt offentleg ettersyn for Skiparviken boligområde, gnr. 41, bnr. 670 m.fl., Fana bydel, Bergen kommune, har Kultur- og idrettsavdelinga ved Hordaland fylkeskommune gjennomført ei arkeologisk registrering med siktemål å kartleggje tilhøvet til automatisk freda kulturminne i planområdet. Registreringa vart utført i perioden av Heidi Joki og Tore Slinning. Samla vart det nytta 67,5 timar i felt, etterarbeid og rapportskriving vart utført av Heidi Joki. Det vart til saman grave 25 prøvestikk i planområdet. Det vart funne ein automatisk freda lokalitet (Askeladden id. nr ). Lokaliteten består av ein steinalderbuplass som ut frå funn og datering er frå seinmesolitikum, ein eldstad datert til yngre bronsealder og eit dyrkingslag frå romertid- folkevandringstid. Av nyare tids kulturminne vart det funne ein eldre mura veg, fleire bakkemurar, eit uthus og ein grunnmur etter ein bygning. 2. Bakgrunn Bakgrunnen for undersøkinga er eit forslag til reguleringsplan som er lagt ut til nytt offentleg ettersyn (saksnummer ), der føremålet med planarbeidet er å regulere for bustadar. Området ligg i Skiparviken, ved Nordåsvatnet, og har tilkomst via Sundts vei frå Nesttun. Forslaget som no er lagt ut til nytt offentleg ettersyn vart første gong fremma i Det vart då motteke to motsegn til planforslaget, frå Riksantikvaren og Fylkesmannens miljøvernavdeling. I 2010 kom også Hordaland fylkeskommune med motsegn til planen. Det var frå før ikkje kjend automatisk freda kulturminne eller verneverdige bygningar i planområdet. Området vart vurdert til å ha potensial for funn av automatisk freda kulturminne, då særskild sidan det frå steinalder er gjort fleire funn i nærområdet. 3. Kulturminne og kulturmiljø nokre sentrale omgrep Kulturminne er konkrete spor etter menneskes liv og virke. Dei omfattar òg stader det er knytt historiske hendingar, tru eller tradisjonar til, jf. Kulturminneloven 2, 1. ledd. Kulturminne kan til dømes vere hus, gravhaugar, tufter, båtar og vegar. Desse kan vere frå tidlegare tider 1

7 eller frå vår eiga tid. Med kulturmiljø er meint eit område der kulturminne er ein del av ein større heilskap eller samanheng. Kulturmiljø kan til dømes vere ein bydel, eit gardstun med landskapet ikring, eit fiskevær eller eit industriområde med fabrikkar og bustader, jf. Kulturminneloven 2, 2. ledd. Eit stort tal med verdifulle kulturminne er freda. Gjennom Kulturminneloven er kulturminne frå oldtid og mellomalder (inntil år 1537), ståande bygningar eldre enn 1650 og samiske kulturminne eldre enn 100 år automatisk freda. Lova inneheld òg eigne lovføresegner om vern av skipsfunn. Kulturminneloven 4 inneheld ei liste av ulike typar kulturminne som er automatisk freda. I kulturminneforvaltninga vert det også ofte skilt mellom automatisk freda kulturminne, også kalla fornminne og nyare tids kulturminne Dei aller fleste av dei automatisk freda kulturminna er enno ikkje registrert. Det er ulike årsaker til dette. Mest vanleg er at dei ligg under dagens markoverflate, og ikkje er synlege. Det kan og skuldast at ein aldri har leita etter kulturminne i desse områda, eller at kulturminna er så overgrodd at dei ikkje lenger er synlege. Så lenge kartfesting og registrering av automatisk freda kulturminne aldri vil bli fullstendig, er ein i offentleg forvalting og arealplanlegging avhengig av den informasjonen og dei data kulturminnevernet får fram gjennom registreringsarbeidet. Ved planlegging av offentlege og større private tiltak pliktar den ansvarlege å undersøke om tiltaket vil virke inn på automatisk freda kulturminne, jf. Kulturminneloven 9. Kulturminne frå nyare tid (yngre enn 1537) har meir eller mindre stor verneverdi, men er med unntak av ståande bygningar eldre enn 1650 i utgangspunktet ikkje automatisk freda. Dei kan verte freda etter 15 i Kulturminneloven eller verte regulerte til vern med heimel i Plan- og bygningsloven. I Sefrak-registeret er kulturminne frå før 1900 (hovudsakleg ståande bygningar) registrert. I nokre områder er òg kulturminne frå etter 1900 Sefrak-registrert. 2

8 4. Området Planområdet ligg ved Nordåsvatnet på vest- og austsida av rv. 580, rundt 1 km vest for Nesttun sentrum, og rundt 10 km sør for Bergen sentrum (fig. 1). Tilkomsten til området går via Sundts vei frå Nesttun, og rv. 580 er bygd over og gjennom planområdet. Den sørvestlege delen av planområdet er bygd ut med private bustadar og veg, mens delen av planområdet som ligg på austsida av rv. 580 er eit gjenvakse kulturlandskåp (fig. 2, 3). Ut frå flyfoto frå 1951 kan ein sjå at området då for ein stor del besto av opent lende, dyrka mark og jorde med nokre tre innimellom (fig. 4). Berre i den nordlegaste delen besto då av skog. Området er i dag dekt med gras og lauvtre i den sørlege delen, og med blandingsskog i den nordlege delen. Topografisk er denne delen av området kupert med fleire knausar, og ligg på mellom 5 og 35 moh. Fig. 1: Den søraustlege delen av planområdet med rv. 580 i bakgrunnen. Sett mot sørvest. 3

9 Gravdalsvnt viken Bergen Gravdalsneset Lyreneset Olderneset Nygård Holen fossen Knatten Damsgårds- Nordnes Kristiansholm Skuteviken Skoltegrunnskaien Fredriksberg Nøstet Vågen Sydnes Dokken Bergen Nygård Solheimsviken Mulen Skansen st fjellet Gyldenpris Lungegårdsvnt Kalfaret Fløyfjt Fløen Møllendal Storediket Tindvatna Blå Kilometers manen Pudde- Laksefjordevåg Bergenhus Midt- Skomakardiket FløyenSkibakke fjellet Skansemyren Damsgård Stare- Svartediket Lappen Ulrikseggen Våkendalen Isdalen Kobbeltveit Lang N Såtene Lan Tarlebø Lyngbø Tenebekktja Gravdals- Espedalefjellet Nipetja Tenebekknipa Olsokfjellet øv Fyllingen Samdal Løvstakken fjellet Melkeplassen Ramnefjellet Solheim Kronstad Ålrekstad Årstad Haukeland Lægdene Ulriken Skomak Eikelifjt ned Fyllingen Langedalen Fyllings- Storavnt Løvstakken Minde Landås Landås- Stemme Krokatja Sælen Orrtuvvnt Helgeplasset Søregarden Dalen Gulsteinen Ortuflaten Fjøsanger Mannsverk Nattlandsfjellet Gamlehaugen Grønnestølen Storetveit Tveitavatnet Slettebakken øv dalen Lauvåsen Sælensminne Sælemyr Nubbevatnet fjellet Helgesæter Sædal ned Sædal Gløvre n s Gløvre Haneborg Fantoft Natt- Sælevnt Straume Nordås Skarpsno Løtveitneset Stokkedalen Bøneset Bønesberget Bønes Søvikaneset Bønes Bøneshln Ormøyni Storhushln Steins- Steinsvikneset Ulvøyni Kråkenes Nordås Dyngeland øv Haukeland Søvik Smoghaugen Nordeide Nordåstrædet Trollhaugen Planområdet Engeset ned Paradis land Kaninhln Tveitarås Sanddal Hop Helldals-Helldasåta Nordåsvatnet Hopsneset Marmorøyni Nesttunvnt Midttun Ulsmåg Nesttun Birkeland Øvsttun Travbane Elvenes Dyngeland Langavnt Milleshaug Dyngelandsvnt Myrdalsvnt Myrdal Fje byr Fig. 2: Planområdet ligg rundt 10 km sør for Bergen sentrum, og rundt 1 km vest for Nesttun sentrum. 4

10 Fig. 3: Flyfoto av planområdet. 5

11 Fig. 4: Flyfoto frå

12 5. Tidlegare registreringar og funn i området Det er frå før kjend fleire funn frå førhistorisk tid i området rundt Nordåsvatnet. I Riksantikvarens kulturminnedatabase, Askeladden, kan ein sjå at det er kjend fleire steinalderlokalitetar i nærleiken til planområdet. På vestsida av vatnet ligg to hellarar på Kyrkjetangen. I den eine (Askeladden id. nr ) er det registrert funn av flint, mens den andre (id. nr ) var blitt fylt med massar, men undersøkingar med sonderingsborr viste trekolblanda masse med stein inn under helleren. Sør for Kyrkjetangen, på Søvikneset, er det registrert tre steinalderlokalitetar (id. nr , ). På den eine av desse, id. nr , er det registrert fem eldstadar frå yngre steinalder, eit kulturlag frå eldre steinalder, to stolpehol frå steinalder-bronsealder og ein veggrille frå steinalder-bronsealder. Sør for desse tre er det funne to steinalderlokalitetar på Steinsvikneset (id. nr ). Aust for planområdet er det registrert ein steinalderlokalitet som ligg på Kuholmen ved Store Nesttunvatn (id. nr ). Denne har vært kontrollert av Hordaland fylkeskommune i ettertid, og vart vurdert som svært tvilsam. I tillegg ligg det ein gravrøys frå jernalder-bronsealder på Kyrkjetangen i vest (id. nr ), og ein gravhaug frå folkevandringstid, som no er fjerna, sør for planområdet (id. nr ). Fig. 5: Lokaliteten (id. nr ) sett i forhold til tidlegare registrerte kulturminne i nærområdet ( 7

13 6. Metode Sidan førhistoriske spor etter menneske ofte ikkje er synlege på markoverflata, vil registreringsmetode vanlegvis innebere graving manuelt med spade, prøvestikking, eller ved hjelp av gravemaskin, maskinell flateavdekking. I område kor ein reknar med funn av synlege kulturminne vert det søkt i overflata. Ofte vert fleire metodar nytta på ei og same registrering. Kva metode som er vald er avhengig av topografi, høgd over havet og kva type kulturminne ein reknar med å kunne påvise. For å kunne finne steinalderlokaliteter som ikkje er synlege på markoverflata brukar ein metoden kalla prøvestikking. Dette inneber at ein grev kvadratiske hol (ca. 40x40 cm), medan djupna varierar med grunnforhold. Lausmassane blir som regel vannsolda i sold med 4 mm maskevidde, slik at reiskap og produksjonsavfall i flint, kvarts, rhyolitt og andre råstoffar blir lettare synleg. Med bakgrunn i vurderingar basert på topografi, strandlinekurver og bruk av sonderbor, vert eigna område for stikking vald ut. Teoretiske strandlinjekurver er gode reiskap til å vise kva slags høgd ein kan venta å finna lokalitetar. Ein føresetnad er at ein hadde strandlinjebunden aktivitet. Når det gjeld strandlinekurva for Skiparviken kan ein forventa aktivitet i ein sone på opptil 40 moh dei siste åra (Lohne 2006; sjå også Rommundset 2005 og Vasskog 2006). Kronologisk ramme Tidsalder Periode C14-alder BP Kalenderalder Eldre Tidlegmesolitikum (TM) BP f.kr steinalder Mellommesolitikum (MM) BP f.kr Seinmesolitikum (SM) BP f.kr Yngre Tidlegneolitikum (TN) BP f.kr steinalder Mellomneolitikum A (MNA) BP f.kr Mellomneolitikum B (MNB) BP f.kr Senneolitikum (SN) BP f. Kr Bronsealder Eldre bronsealder (EBA) BP f.kr. Yngre bronsealder (YBA) BP f.kr Jernalder Førromersk jernalder (FRJA) BP Kr.f. Romertid (RT) BP Kr.f e.kr Folkevandringstid (FVT) BP e.kr Merovingertid (MVT) BP e.kr Vikingtid (VT) BP e.kr Middelalder (MA) BP e.kr Nyare tid 320 BP e.kr - 8

14 Strandforskyvningskurve for UTM Ø, Høyde Tid (ukal 14C år BP) Fig. 6: Strandforskyvingskurve for Skiparviken, Bergen kommune. 7. Undersøkinga Registreringa vart utført i perioden av Heidi Joki og Tore Slinning. Det vart til saman grave 25 prøvestikk, og funne ein automatisk freda lokalitet (id-nr ). Lokaliteten består av ein steinalderbuplass som ut frå funn og datering er frå seinmesolitikum, ein eldstad datert til yngre bronsealder og eit dyrkingslag frå romertid- folkevandringstid. Av nyare tids kulturminne vart det funne ein mura veg, fleire bakkemurar og ein ruin frå ein driftsbygnad. 9

15 N Meters Planområde Lokalitet Negative prøvestikk Positive prøvestikk Fig. 7: Det vart til saman grave 25 prøvestikk, og funne ein automatisk freda lokalitet (id. nr ). 10

16 7.1 Automatisk freda kulturminne Askeladden id. nr : Buplass- aktivitetsområde Det vart grave 12 prøvestikk i området der lokaliteten ligg (fig. 8). Den kan på grunnlag av funn og dateringar delast inn i tre ulike bruksfasar. Den første bruksfasen er frå seinmesolitikum, og definerast av fem funnførande prøvestikk og ein datering frå eit kulturlag. Den andre fasen viste seg som ein eldstad i profilen av eit prøvestikk som vart datert til yngre bronsealder. Den tredje fasen besto av eit jordlag, truleg dyrkingslag, i profilen av eit prøvestikk som vart datert til overgangen romertid- folkevandringstid. Lokaliteten ligg på ei flate ved eit lite drag som heller mot Nordåsvatnet i vest. Den ligg på moh, og er ca. 500 m² stor. Flata er dekka av gras og ein god del lauvtre. Terrenget skrår mot sør og vest. Fig. 8: Teikning av lokaliteten. 11

17 Fase 1: Steinalderbuplass frå seinmesolitikum Den første bruksfasen definerast av fem funnførande prøvestikk (PS 1-5), og ein datering frå eit kulturlag i PS 1. Avgrensing Fase 1 er avgrensa i vest av tiltak der ein steinoppbygd veg og eit uthus frå nyare tid har fjerna ein del. Det funntomme stikket PS 6 viser at det området er utan funn. Mot nord grensar den mot berg, og dei funntomme stikka PS 7 og PS 8. Rett nordaust for lokaliteten er bygninga frå nyare tid. I aust skrår terrenget bratt opp mot aust, og lokaliteten avgrensast av dei funntomme stikka PS 9 og PS 10. I sør avgrensast steinalderbuplassen av dei funntomme stikka PS 11 og PS 12 som ligg i botnen av draget. (PS 11 avgrensar steinalderbuplassen, men er del av lokaliteten som heiskap sidan det her er funne ein eldstad frå yngre bronsealder). Rett sør for PS 11 ligg ein bergknaus. Stratigrafi og datering Torva utgjorde mellom 10 og 15 cm i dei fem stikka (fig ). Under torva var det et lag (lag B) med brun grusblanda sand som i enkelte innehaldt noko humus. I to av stikka (PS 2 og 3) vart det laget etterfølgt av berg, mens det i dei andre tre vart etterfølgt av eit lag med mørk brun humushaldig sand (lag C). I to av prøvestikka (PS 1 og 5) innehaldt dette laget også trekol, og det vart tatt ut dateringsprøvar frå begge. I PS 1 vart det funne ein konisk mikroflekkekjerne av kvartsitt i dette laget noko som gjer at lokaliteten på grunnlag av typologi kan plasserast i seinmesolitikum. Det stadfestast også av dateringa frå PS 1, lag C, til /- 40 BP (Cal BC , Cal BC ), altså tidleg seinmesolittisk tid (vedlegg C). I PS 1 kjem ein etter lag C ned på berg. I PS 5 fekk dateringa av lag C eit heilt anna resultat. Her vart det datert til overgangen romertid- folkevandringstid, /- 40 BP (Cal AD , Cal AD , og Cal AD , Cal AD ). Laget under, lag D, besto i PS 4 og 5 av eit lag med lys brun eller gyldenbrun sand med grus eller stein. I PS 5 vart det funne eit mikroflekkefragment i lag D, så det ser altså ut til at lokaliteten frå steinalderen her har vorte forstyrra av seinare aktivitet. Det neste laget besto i PS 4 av forvitra stein eller berg, og i PS 5 av tettpakka steinar. Det varierte mellom prøvestikka kva for eit lag funna vart gjort i, men det vart til saman gjort funn i alle dei ulike laga. 12

18 Funn Det var til saman 50 funn på lokaliteten (fig. 14). PS 1 merkar seg ut ved å ha 33 av funna, og ved at det her vart funne ein konisk mikroflekkekjerne og ein bipolar kjerne, begge av kvartsitt. Resten av funna i PS 1 besto av avslag av flint, kvartsitt, kvarts og bergkrystall. I PS 2 vart det funne to avslag, eit av flint og eit av kvarts, men det vart også funne glas frå nyare tid i dei same massane. Det kan altså tyde på at lokaliteten er noko forstyrra i denne delen. Det kan ha samanheng med bakkemuren som ligg berre eit par meter lenger vest. I PS 3 vart det berre funne eitt flintavslag heilt i botnen av stikket, mens det i PS 4 vart gjort 10 funn. Funna er avslag av flint, kvarts, kvartsitt og grønnstein. I PS 5 vart det gjort funn av eit mikroflekkefragment av flint, i tillegg vart det funne eitt avslag av kvarts/ kvartsitt, eitt av flint og eitt av kvarts. Alle funna, utanom avslaget av kvarts/kvartsitt, vart funne under laget som vart datert til romertidfolkevandringstid. Tolking Samansetnaden av funn, datering og høgda over havet gjer at steinalderbuplassen tidsmessig kan plasserast i tidleg del av seinmesolitikum ( f.kr). Av typologiske funn vart det funne ein konisk mikroflekkekjerne av kvartsitt, eit mikroflekkefragment av flint og ei bipolar kjerne av kvartsitt. Teknologien som gjer bruk av mikroflekker høyrar hovudsakleg heime i seinmesolittisk tid, og kulturlaget i PS1 vart også datert til tidleg seinmesolitikum (7230 +/- 40 BP (Cal BC , Cal BC ). Lokaliteten ligg på ei flate som i dag ligg 15 moh. I seinmesotitikum sto havet ved Skiparviken rundt meter høgare enn i dag, og det var her ei lun vik rett ved denne flata som på den tida utgjorde eit lite nes. Berget i sørkant av vika vil ha beskytta folk mot vær og vind om dei ville legge til med båt her. Utsikta mot vest vil ha vært god, og dette neset vil ha vært eit bra utgangspunkt for fiske og fangst av sjøpattedyr. Fig. 9: Konisk mikroflekkekjerne og bipolar kjerne, kvartsitt (PS 1). Fig. 10: Mikroflekkefragment, flint (PS 5). 13

19 N Meters PS 8 PS 7 PS 1 PS 3 PS 4 PS 9 PS 6 PS 2 PS 5 PS 10 PS 12 PS 11 PS 13 Lokalitet Negative prøvestikk Positive prøvestikk Fig. 11: Kart over lokaliteten. 14

20 Fig. 12: Lokalitet 1, spaden står i PS 1. Sett mot nordaust. Fig. 13: Det negative stikket PS 8 med muren etter ei nyare tids bygning i bakgrunnen. Sett mot aust. 15

21 PS nr. Bøttelag Funn Råstoff Merknader Antall 1 1 Avslag Flint 2 Avslag Kvarts/ 6 kvartsitt 1 2 Avslag Flint 1 mulig brent 5 Avslag Kvartsitt 12 Kjernefragment Kvartsitt Konisk mikroflekkekjerne 1 Kjerne Kvartsitt Bipolar Avslag Flint 1 Avslag Kvartsitt 2 Avslag Kvarts 2 Avslag Bergkrystall 1 Sum PS 1: Avslag Flint Brent 1 Avslag Kvarts (Funn av glass i prøvestikk) 1 Sum PS 2: Avslag Flint 1 Sum PS 3: Avslag Flint 1 mulig patinert/ brent 6 Avslag Kvarts 1 Avslag Kvartsitt 1 Avslag Grønnstein Avslag Flint 1 Sum PS 4: Avslag Kvarts/ 1 kvartsitt 5 5 Avslag Flint Brent/ frostsprengt Mikroflekkefragment Flint Proximalende, en rygg Avslag Kvarts 1 Sum PS 5: 4 Fig. 14: Funntabell. 16

22 Fig. 15, 16 og 17: Prøvestikk med funn frå lokalitet id. nr , PS 1, 2, og 3. 17

23 Fig. 18 og 19: Prøvestikk med funn frå lokalitet id. nr , PS 4 og 5. 18

24 Fase 2: Eldstad frå yngre bronsealder Den andre fasen viste seg som ein eldstad i profilen av eit prøvestikk (PS 11) som vart datert til yngre bronsealder (fig. 20, 21). PS 11 ligg heilt sør på lokaliteten. Utstrekninga av aktiviteten frå fase 2 er usikker sidan den i denne undersøkinga berre vart spora i eitt prøvestikk. Ein må likevel kunne gå ut frå at bruken i fase 2 dekkar større delar av lokaliteten. Eldstaden kunne sjåast i tre av profilane i prøvestikket. Den besto av to lag, det øvste (lag C) var brunsort grushaldig sand med trekol og litt humus, og det under var grå sandhaldig grus og stein som var svakt trekolhaldig. Dateringsprøva vart tatt ut frå lag C, og vart datert til /- 40 BP (Cal BC , Cal BC ). Sidan det ikkje vart gjort funn frå steinalderen i prøvestikket, fungerer det også som ei avgrensing av steinalderbuplassen. Fig. 20: Eldstad i PS 11. Fig. 21: Teikning av profil, PS

25 Fase 3: Dyrkingslag frå romertid- folkevandringstid Den tredje fasen besto av eit jordlag, truleg dyrkingslag, i profilen av PS 5, som vart datert til overgangen romertid- folkevandringstid (fig. 19). PS 5 hadde som nemnt også funn frå steinalderen. Alle funna, utanom eitt, vart funne under laget som vart datert til romertidfolkevandringstid. Steinalderbustaden er altså i denne delen av lokaliteten forstyrra av den nyare dyrkinga. Dyrkingslaget besto av mørk brun-sort sand med trekolbitar, og fikk datering til /- 40 BP (Cal AD , Cal AD , og Cal AD , Cal AD ). 20

26 7.2. Nyare tids kulturminne Av nyare tids kulturminne vart det funne ein oppbygd veg, fleire bakkemurar, eit uthus og ein grunnmur etter ein bygning (sjå fig. 19, 20). Den oppbygde vegen gjekk frå steinalderlokaliteten og nordover opp til plangrensa i nord. Uthuset sto rett vest for lokaliteten og grunnmuren til driftsbygningen avgrensa lokaliteten mot nord. Det var fleire bakkemurar i området, inkludert ein i sørkant av lokaliteten. Fig. 22: Ein eldre mura veg nord i planområdet. Sett mot nord. 21

27 Fig. 23: Ein mur etter ein bygning. Sett mot nordaust. 8. Konklusjon Det er funne ein automatisk freda lokalitet (Askeladden id. nr ). Lokaliteten består av ein steinalderbuplass som ut frå funn og datering er frå seinmesolitikum, ein eldstad datert til yngre bronsealder og eit dyrkingslag frå romertid- folkevandringstid. Av nyare tids kulturminne vart det funne ein oppbygd veg, fleire bakkemurar, eit uthus og ein grunnmur etter ein bygning. 22

28 Litteratur Lohne, Ø.S. 2006: SeaCurve_v1 Teoretisk beregning av strandforskyvningskurver i Hordaland fra UTM koordinater (MS Excel regneark). Rommundset, A. 2005: Strandforskyvning og isavsmelting i midtre Hardanger. Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen. Vasskog, K. 2006: Holosen strandforskyvning på sørlige Bømlo. Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen Vedlegg Vedlegg A- Utskrift frå Riksantikvaren sin database Askeladden Vedlegg B- Fotoliste Vedlegg C- Dateringsrapport 23

29

30 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Skiparviken Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Bosetningaktivitetsområde - Skiparviken Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Bosetningaktivitetsområde Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Bergen Høyde over havet: 15 Museumsdistrikt: Bergen Museum Eiendomsopplysninger Kommune: Bergen Eiere: SKIPARVIKEN PANORAMA AS Gnr: 41 Festenr: 0 Bnr: 670 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: Øst: Metadata på digital stedfesting: Oppretting og ansvar Registrert Dato: Ansvarlig etat: Hordaland Utført av: Registreringstype: Heidi Joki og Tore Slinning Reguleringsplan Utfyllende opplysninger Kilder (litteratur m.m.): Rapport nr , Hordaland fylkeskommune. Instans: fylkeskommune Hordaland fylkeskommune Beskrivelse: Lokaliteten kan på grunnlag av funn og dateringar delast inn i tre ulike bruksfasar. Den første bruksfasen er frå seinmesolitikum, og definerast av fem funnførande prøvestikk og ein datering frå eit kulturlag. Den andre fasen viste seg som ein eldstad i profilen av eit prøvestikk som vart datert til yngre bronsealder. Den tredje fasen besto av eit jordlag, truleg dyrkingslag, i profilen av eit prøvestikk som vart datert til overgangen romertid- folkevandringstid. Steinalderbustaden definerast av fem funnførande prøvestikk. Den avgrensast i vest av ein mura veg, eit uthus frå nyare tid og eit funntomt prøvestikk. Mot nord avgrensast den av berg, og to funntomme prøvestikk. Rett nordaust for lokaliteten ligg ein ruin frå ein nyare tids driftsbygnad. I aust skrår terrenget opp mot aust, og lokaliteten avgrensast vidare av to funntomme prøvestikk. I sør avgrensast lokaliteten av to funntomme prøvestikk som ligg i botnen av draget. Rett sør for desse ligg ein større bergknaus. Terrengbeskrivelse: Lokaliteten ligg på ei flate ved eit lite drag som heller mot Nordåsvatnet i vest, ligg på ca. 15 moh, og er ca. 500 kvm stor. Flata er dekka av gras og ein god del lauvtre. Terrenget heller mot sør og (1 of 3) [ :09:01]

31 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Skiparviken vest. Tilhørende enkeltminner 1 Aktivitetsområde AUT Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne Arkeologisk enkeltminne - Aktivitetsområde - Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Aktivitetsområde Opprinnelig funksjon: Uspesifisert Hovedgruppe: Andre funksjoner Status: Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Bergen Eiendomsopplysninger Kommune: Bergen Eiere: SKIPARVIKEN PANORAMA AS Gnr: 41 Festenr: 0 Bnr: 670 Seksjonsnr: 0 Geometri Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: Datering Datering: Eldre steinalder Metode: Radiologisk (C 14) Eksakt datering: /- 40 BP, Cal BC og Cal BC Kvalitet: Dokumentert Utfyllende opplysninger (2 of 3) [ :09:01]

32 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Skiparviken Beskrivelse: Fase 1: Steinalderbustaden hadde til saman 49 funn. Funnmaterialet besto av ein konisk mikroflekkekjerne og ein bipolar kjerne, begge av kvartsitt, og eit mikroflekkefragment av flint. Resten av funna var avslag av flint, kvartsitt, kvarts og bergkrystall. Eit kulturlag frå PS 1 vart datert til seinmesolitikum, /- 40 BP, Cal BC og Cal BC Fase 2: Eldstaden i PS 11 vart datert til yngre bronsealder, /- 40 BP (Cal BC , Cal BC ) Fase 3: Dateringa frå dyrkingslaget i PS 5 vart datert til overgangen romertidfolkevandringstid, /- 40 BP (Cal AD , Cal AD , og Cal AD , Cal AD Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 (3 of 3) [ :09:01]

33 f:r? Er BETA ANALYTIC lnc. DR. M.A. TAMERS and MR. D.c. HOOD 4985 S.W. 74 COURT MIAMI, FLORIDA, USA PH : FAX: beta@radiocarbon.com REPORT OF RADIOCARBON DATING ANALYSES Dr. Jostein Aksdal Report Date: 10/ Hordaland Fylkeskommune Material Received: I0l I3l20L0 Sample Data Measured Radiocarbon Age r3c/12c Ratio Conventional Radiocarbon Age(*) Beta l- 40BP oloo l- 40BP SAMPLE: SI{PAR-PSI-C ANALYSIS : AMS-Standard delivery MATERIAL/PRETREATMENT : (chaned material): acid/alkali/acid 2 SIGMA CALIBRATION : Cal BC 6210 to 6130 (Cal BP 8160 to 8080)AND Cal BC 6120 to 6010 (Cal BP 8070 to 7960) Beta /- 40 BP oloo /- 40 BP SAMPLE: SICPAR-PS5-C ANALYSIS : AMS-Standard delivery MATERIAI-/PRETREATMENT : (chaned material): acid/alkali/acid 2 SIGMACALIBRATION : Cal AD 260 to28o (Cal BP 1680 to 1670) AND Cal AD 330 to 450 (Cal BP 1620 ro 1500) Cal AD 450 to 460 (Cal BP 1500 to 1490) AND Cal AD 480 to 530 (Cal BP 1470 to 1420) Beta /- 40 BP oloo 254O +l- 4OBP SAMPLE: SKIPAR-PSII-C ANALYSIS : AMS-Standard delivery MATERIAI-/PRETREATMENT : (chaned material) : acid/alkali/acid 2 SIGMA CALIBRATION : Cal BC 800 to 720 (Cal BP 2750 to 2670) AND Cal BC 700 to 540 (Cal BP 2650 to2490) Beta /- 40 BP oloo /- 40 BP SAMPLE: SKULE-P5-D ANALYSIS : AMS-Standard delivery MATERIAI"/PRETREATMENT : (chaned material) : acid/alkali/acid 2 SIGMA CALIBRATION : Cal AD 410 to 590 (Cal BP 1540 to 1360) Dates are reported as RCYBP (radiocarbon years before present, "present" = AD 1950). By internalional convention, the modern reference standard was 95 the 14C activity of lhe National lnstitute of Standards and Technology (NIST) Oxalic Acid (SRM 4990C) and calculated using the Libby 14C half-life (5568 years). Quoted errors represent I relative standard deviation statistics (68 probability) counting errors based on the combined measurements of the sample, background, and modern reference slandards. Measured 13CH2C ratios (della 13C) were calculated relative to the PDB-1 standard. The Conventional Radiocarbon Age represents the Measured Radiocarbon Age corrected for isotopic fractionation. calculated using the delta 13C. On rare occasion where the Conventional Radiocarbon Age was calculated using an assumed delta 13C, the ratio and the Conventional Radiocarbon Age will be followed by "'". The Conventional Radiocarbon Age is not calendar calibraled. When available, the Calendar Calibrated result is calculated from the Conventional Radiocarbon Age and is listed as the "Two Sigma Calibrated Result" for each sample. Page 2 of 10

34 CALIBRATION OF RADIOCARBON AGE TO CALENDAR YEARS (Variables: C 13/C 12=-25.5:lab. mult=1) Laboratory number: Beta Conventional radiocarbon age: 7220x,40 BP 2 Sigma calibrated results: Cal BC 6210 Jo 6130 (Cal BP 8160 to 8080) and (957o probability) Cal BC 6120 Jo ó010 (Cal BP 8070 to 7960) Intercept data Intercept of radiocarbon age with calibration curve: Cal BC 6060 (Cal BP 8010) I Sigma calibrated result: Cal BC 6080 to 6040 (Cal BP 8030 to 7990) (68Vo probability) Ot4O BP Charred m aterial À d 0) ct) (Ë c o o I.9 õ (ú E Cal BC References: Døtabase used INTCAL04 Calíbrøtion Database IN T C A L04 Radíocarbon Age Calibration IntCal04: Calibration Issue of Radiocarbon (Volume 46, nr3,2004). M athematícs A Símplífíed Approachto Cølibrating C14 Dates Talna, A. 5., Vogel, J. C., 1993, Radiocarbon 35(2), p3l7-322 Beta Analytic Radiocarbon Dating Laboratory 4985 S.W.74th Court, Miani, Florida 33l55.Tel: (305) , Fax: (305) beta@ radiocarbon.cot t Page4of10

35 CALIBRATION OF RADIOCARBON AGE TO CALENDAR YEARS (Variables: C13/C12=-27.6:lab. mult=1) Laboratory number: Beta Conventional radiocarbon age: 1650r40 BP 2 Sigma calibrated results: Cal AD 260 to 280 (Cal BP 1680 (95Vo probability) Cal AD 330 to 450 (Cal BP 1620 Cal AD 450 to 460 (Cal BP 1500 Cal AD 480 to 530 (Cal BP 1470 Intercept data Intercept of radiocarbon age with calibration curve: Cal AD 410 (Cal BP 1540) I Sigma calibrated result: Cal AD 380 to 420 (Cal BP 1570 to 1520) (68Vo probability) to to to to 1670) and 1500) and 1490) and r420) '1 650t40 BP Charred mater al o- d c) d) (E C oo I.9 E (ü É I Cal AD 400 Re ferences : Database ased INTCALO4 Calíbralion Døtabase INT CAL04 Radiocarbon Age Calíbration IntCa 104: Calíbratiott Issue of Radioca rbon (Volune 46, nr 3, 2004). M alhem atícs A Sinplìfíed App roach to Calibrating C14 Dates Talna, A.5., Vogel, J. C., 1993, Racliocarbon 35(2), p3l7-322 Beta Analytic Radiocarbon Dating Laboratory 4985 S.W.74th Court, Miani, Florida 33l55.TeI: (305) , Fax: (305) beta@radiocarbon.cont Page 5 of 10

36 CALIBRATION OF RADIOCARBON AG E TO CALEN DAR YEARS (Variables: C13/C12=-27.4:lab. mult= l) Laboratory numbert ßeta Conventional radiocarbon age: 2540r40 BP 2 Sigma calibrated results: Cal BC 800 to 720 (Cal BP 2750 to 2670) and (957o probability) Cal BC 700 to 540 (Cal BP 2650 to 2490) Intercept data Intercept of radiocarbon age with calibration curve: Cal B C 770 (Cal BP 2720) I Sigma calibrated results: Cal BC 790 to 750 (Cal BP 2740 to 2700) and (687o probability) Cal BC 680 to 670 (Cat Bp 2630 to 2620) and Cal BC 610 to 600 (Cal BP 2560 to 2560) t40 BP Charred material À d o CD (E o! I.o!t (! É E Cal BC References: Døtabase used INTCAL04 Calíbrøtion Databøse IN T C A L04 Radìocarbon Age Calibratíon IntCa 104: Calibration Issue of Ra tlioca rbon (Volune 46, nr 3, 2004), M athemøtícs A Símplìfied Approach to Calíbratíng Ct4 Ddtes Talma, A. 5., Vogel, J. C., 1993, Radiocarbon 35(2), p Beta Analytic Radiocarbon Dating Laboratory w.741h Courr, Miami, Florida Tel: (305) Fax: (305) E-Maí!: beta@ ratliocarbo t.cont Page 6 of 10

37

38

39

40 Kultur- og idrettsavdelinga Agnes Mowinckels gt 5 Postboks 7900 N-5020 BERGEN Telefon: