ZAHTJEV ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE

Transkript

1 ZAHTJEV ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE ZA IZGRADNJU INFRASTRUKTURNIH OBJEKATA U LUCI BRČKO I POVEZIVANJA SA ŽELJEZNIČKOM STANICOM BRČKO NOVO I ZONOM RADA I INDUSTRIJE Banja Luka, septembar godine

2 PREDMET : ZAHTJEV ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE INVESTITOR : NOSILAC IZRADE : ODJELJENJE ZA PRIVREDNI RAZVOJ, SPORT I KULTURU VLADA BRČKO DISTRIKTA, BRČKO DISTRIKT BiH INSTITUT ZAŠTITE, EKOLOGIJE I INFORMATIKE UČESNICI U IZRADI: Sanja Bajić, master biolog Bogdanka Tubin, dipl. inž. rud. Vesna Mitrić, dipl. inž. tehnol. Ljiljana Erić, dipl. inž. tehnol. Svetlana Ilić, dipl. inž. polj. Miroslav Račić, dipl. inž. maš. VD DIREKTORA: Doc. dr Predrag Ilić 2

3 SADRŽAJ: SERTIFIKAT ISO 9001: RJEŠENJE ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI IZ OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 5 LICENCA ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI IZ OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 7 RJEŠENJE O UPISU U REGISTAR NAUČNO-ISTRAŽIVAČKIH USTANOVA 8 RJEŠENJE O OSNIVANJU PROJEKTA 9 ZAPISNIK SA TERENA IME I ADRESA ODGOVORNOG LICA I ADRESA LOKACIJE NA KOJOJ SE POSTROJENJE NALAZI OPIS POSTROJENJA I AKTIVNOSTI (plan, tehnički opis rada i sl.) OPIS OSNOVNIH I POMOĆNIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODI POSTROJENJE OPIS IZVORA EMISIJA IZ POSTROJENJA OPIS STANJA LOKACIJE NA KOJOJ SE POSTROJENJE NALAZI 25 NULTO STANJE OPIS PRIRODE I KOLIČINE PREDVIĐENIH EMISIJA IZ POSTROJENjA U SVE DIJELOVE ŽIVOTNE SREDINE (VAZDUH, VODA, ZEMLjIŠTE), KAO I IDENTIFIKACIJA ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU OPIS PREDLOŽENIH MJERA, TEHNOLOGIJA I DRUGIH TEHNIKA ZA SPREČAVANJE ILI UKOLIKO TO NIJE MOGUĆE, SMANJENJE EMISIJA IZ POSTROJENJA OPIS MJERA ZA SPREČAVANJE PRODUKCIJE I ZA POVRAT KORISNOG MATERIJALA IZ OTPADA KOJI PRODUKUJE POSTROJENJE OPIS OSTALIH MJERA RADI USKLAĐIVANjA SA OSNOVNIM OBAVEZAMA ODGOVORNOG LICA, POSEBNO MJERA NAKON ZATVARANjA POSTROJENjA OPIS MJERA PLANIRANIH ZA PRAĆENJE EMISIJA UNUTAR PODRUČJA I NJIHOV UTICAJ OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA SOCIJALNA PROCJENA UTICAJA I PREDLOŽENE MJERE UBLAŽAVANJA (NETEHNIČKI SAŽETAK) 68 KORIŠĆENA DOKUMENTACIJA 79 PRIMIJENJENA ZAKONSKA REGULATIVA 80 3

4 SERTIFIKAT ISO 9001:2008 4

5 RJEŠENJE ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI IZ OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 5

6 6

7 LICENCA ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI IZ OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 7

8 RJEŠENJE O UPISU U REGISTAR NAUČNO-ISTRAŽIVAČKIH USTANOVA 8

9 RJEŠENJE O OSNIVANJU PROJEKTA Naziv projekta: Zahtjev za izdavanje ekološke dozvole. Datum izdavanja: god. Broj zahtjeva: 385/12 Broj radnog naloga: 629/12 Rukovodilac posla: Vesna Mitrić, dipl. inž. tehnol. Naručilac /investitor: ODJELJENJE ZA PRIVREDNI RAZVOJ, SPORT I KULTURU, VLADA BRČKO DISTRIKTA, BRČKO DISTRIKT BiH Kontakt tel: 051 / ekoinstitut@inecco.net Adresa naručioca: Bulavar Mira 1, Brčko Distrikt BiH Kontakt tel: 049/ Predmetni obuhvat: Izgradnja infrastrukturnih objekata u Luci Brčko i povezivanja sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije Rješenje izdao v.d. direktora: Doc. dr Predrag Ilić 9

10 ZAPISNIK SA TERENA Naziv projekta: Zahtjev za izdavanje ekološke dozvole. Datum odlaska na teren: god Datum povratka sa terena: god. Mjesto: Brčko distrikt BiH Članovi radnog tima : 1. Ranko Veljko, dipl. inž. maš. 2. Svetlana Ilić, dipl. inž. polj. Predmet terena: Obilazak lokacije predmetnih objekta, i utvrđivanje svih parametara neophodnih za izradu Zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole. Izvještaj: Dana godine obišli smo predmetne lokacije. Na licu mjesta smo izvršili obilazak i snimanje terena za koje je potrebna ekološka dozvola i razgovarali sa Investitorom, te preuzeli potrebnu dokumentaciju za izradu Zahtjeva. Tom prilikom su izvršena ispitivanja kvaliteta vazduha u životnoj sredini, mjerenje buke i uzorkovanje zemljišta na tri lokacije. Nosilac projekta: Vesna Mitrić, dipl. inž. tehnol. Rješenje odobrio v.d. direktora: Doc. dr Predrag Ilić 10

11 1. IME I ADRESA ODGOVORNOG LICA I ADRESA LOKACIJE NA KOJOJ SE POSTROJENJE NALAZI INVESTITOR: ODJELJENJE ZA PRIVREDNI RAZVOJ, SPORT I KULTURU, VLADA BRČKO DISTRIKT BIH, BRČKO DISTRIKT BiH ADRESA: Bulevar Mira 1, Brčko distrikt BiH OBJEKAT: LOKACIJA: ODGOVORNO LICEnadzorni organ: Infrastrukturni objekati u Luci Brčko i povezivanja istih sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije Brčko Glišić Danijel, dipl. oec. 11

12 2. OPIS POSTROJENJA I AKTIVNOSTI (plan, tehnički opis rada i sl.) Odjeljenje za privredni razvoj, sport i kulturu Vlada Brčko distrikt BiH planira izgradnju industrijskog kolosijeka od željezničke stanice Brčko Novo do Luke Brčko, u Brčkom (kolsijek broj 1), izgradnju staničnog kolosijeka (kolosijek broj 2), te izgradnju izvlačnog kolosijeka (kolosijek broj 3) i veze sa postojećim kolosijekom za zonu rada i industrije, te utovarno istovarnog kolosijeka "Tesla", za izgradnju industrijskog kolosijeka (uklapanje željezničke pruge za Luku Brčko na postojeće kolosijeke na dijelu utovarno - istovarnog platoa uz obalu rijeke Save), za izgradnju asfaltnog platoa, uređenje manipulativne površine i dijelova kosog i vertikalnog keja i za rekonstrukciju prilaznog puta Bijeljinska cesta za Luku. Za izvođenje planiranih radova investitor posjeduje lokacijske dozvole: lokacijske uslove za izgradnju industrijskog kolosijeka od željezničke stanice Brčko Novo do Luke Brčko, u Brčkom (kolsijek broj 1), izgradnju staničnog kolosijeka (kolosijek broj 2), te izgradnju izvlačnog kolosijeka (kolosijek broj 3) i veze sa postojećim kolosijekom za zonu rada i industrije, te utovarno istovarnog kolosijeka "Tesla", na dijelu zemljišta označenog kao k.č. broj 43/4, 16/4, 2/2, 16/3, 2011, 2/14, 41, 10, 17, 16/2, 1/6, 1/7, 2/16, 2/8, 2/12, 3/10, 2/15, 3/6, 2/3, 3/2, 3/1, 2/1, 1/3 K.O. Brčko 2. (izlaganje), k.č. broj 1273/1, 1273/15 K.O. Brtko 1. (izlaganje), k.č. broj 2598/1 (dio 764/1), 2602 (dio 764/1), 2603/1 (dio 764/1), 2603/2 (dio 764/1), 2684 (dio 1076), 2688 (dio 764/I), 2572 (dio 843), 2685 (dio 984/5), 2686 (dio 1076), 2155 (dio 1035/6), 215/2 (dio 1039/3), 2157 (dio 1039/3), 2152/2 (1043/21, 1042/1), 2149 (dio 1048/4), 2150/2 (dio 1048/4), 2147 (dio 1048/8, dio 1048/4), 2137/2 (dio 1046/14), 2139/1 ( dio 1053/3), 2139/2 ( dio 1053/8, dio 1046/14), 2142/3 (dio 1053/4, dio 1053/5), 2143/1 (1051, dio 1048/6), 2137/4 (1053/30), 2139/4 (1053/29, 1053/28), 2158 (dio 1036/1, dio 1041), 2159 (dio 1041, dio 1036/1) K.O. Brčko 1., te k.č. broj 1730/1 (dio 1076), 1697 (dio 1076, 942/3, 962/6) K.O. Brčko 2., u Brčkom, Brčko distrikt BiH, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko-pravne poslove, Brčko distrikt BiH, broj UP-I /11 od godine; lokacijske uslove za izgradnju industrijskog kolosijeka (uklapanje željezničke pruge za Luku Brčko na postojeće kolosijeke na dijelu utovarno istovarnog platoa uz obalu rijeke Save), na dijelu zemljišta oznadenog kao k.č. broj 1273/1 K.O. Brčko 1. (izlaganje), "Luka Brčko", u Brčkom, Brčko distrikt BiH, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko-pravne poslove, Brčko distrikt BiH, broj UP-I /11 od godine; lokacijske uslove za izgradnju asfaltnog platoa, uređenje manipulativne površine i dijelova kosog i vertikalnog keja na dijelu parcele oznadene kao broj 1273/1 KO Brčko1 u krugu JP LUKA Brčko u Brčko distriktu BiH, Brčko distrikt BiH, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko-pravne poslove, Brčko distrikt BiH, broj UP-I /11 od godine; 12

13 lokacijske uslove za rekonstrukciju prilaznog puta od Bijeljinske ceste za Luku, na dijelu zemljišta označenog kao k.č. broj: 2011, 2012 K.O. Brčko 2 (izlaganje); k.č. broj 1730/1 (dio 1076) K.O. Brdko 2, te k.č. broj: 2686 (dio 1076), 2155 (dio 1035/6), 2157 (dio 1039/3) K.O. Brčko 1, "Zona rada i industrije", u Brčko distriktu BiH, Brčko distrikt BiH, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinskopravne poslove, Brčko distrikt BiH, broj UP-I /11 od godine; - opis planiranih radova Planirani radovi za izradu asfaltnog platoa sa odvodnjom oborinskih voda prema Idejnom projektu: Projektnim zadatkom zahtijevano je da se: - Prostor vertikalnog i kosog keja gdje se nalaze kolosijeci asvaltira, - Projektuje potporni zid na vertikalnom keju, - Izvrši asvaltiranje manipulativnog prostora, - Riješi odvodnju sa potrebnim sistemom tretiranja zauljenih voda, - Predvide tzv. utopljeni kolosijeci. Prema Idejnom projektu utvrđeno je slijedeće: - U skladu sa izrađenim Elaboratom geomehaničkih karakteristika terena, geološki podaci dobiveni elaboratom pokazuju da su geološke karakteristike terena zadovoljavajuće. - Postojeća kolovozna kontrukcija manipulativnog prostora je makadamska i predstavlja nasip od šljunka i pijeska ispod kojeg se nalazi tvrdi sloj žuto-smeđe gline te obzirom da se ovim projektom ne predviđaju nikakvi objekti velike nosivosti, postojeća geologija terena je zadovoljavajuća. - Vertikalni kej predstavlja AB konstrukciju izvedenu na šipovima, postavljanjem nove konstrukcije na vertiklanim šipovima dodatno bi se opteretio vertikalni kej te zbog statičke sigurnosti vertikalni kej ne bi trebalo dodatno opteretiti. - Uz vertikalni kej projektovan je potporni zid u cilju sprečavanja erozionih posljedica djelovanja površinskih voda. Ovaj zid nema značajniju statičku nosivost, projektovan je kao L zid dužine oko 76 metara i visine 3 metra. - Na manipulativnom prostoru predviđena je asvaltna kolovozna konstrukcija sa slijedećim dimenzijama: o AB11s d=5 cm o BNS16 d=8 cm o Tampon d=40 cm Tamponski sloj će se izvesti od krečnjačkog agregata. Nivelacija manipulativnog prostora je u potpunosti prilagođena postojećim uvjetima terena. Polazni uslovi 13

14 nivelacije su kote prolaznih kolosijeka, kote vertikalnog keja i kote kranske šine na kosom keju. Na prolaznom kolosijeku uz manipulativni prostor visinska razlika šina iznosi oko 25 cm i pada u odnosu na rijeku Savu uzvodno tako da je podužni nagib platoa približno 0,1%. Iz tog razloga kao rješenje odvodnje platoa usvojena je poprečna dovodnja. Kao recipijent predviđena je podužna kanalica sa rešetkom koja je projektovan uz zid vertikalnog keja i uz šinu portalne dizalice kosog keja. Podužna kanalica projektovana je sa dvostranim podužnim padom od 0,5%. Kao recipijent podužne kanalice predviđena su dva kolektora Ø400 mm na P3 i na P11. Ovi kolektori se uvode u postojeću kanalizaciju objekata Luka Brčko. Pošto je postojeća kanalizacija mješovita a ujedno sakuplja dio fekalne i oborinske kanalizacije grada Brčko projektom se predviđa da se na mjestu ispuštanja kanalizacije u rijeku Savu ugradi prečistač. - Projektom je predviđeno da se preostali prostor na dijelu prolaznih kolosijeka zatvori ugradnjom kontra šine, postavljanjem između šina montažnih betonskih ploča a između kolosijeka ugradnjom betonske galanterije-šestougaone prizme. Prostor između prolaznog kolosijeka i skladišnih objekata predviđen je da se asvaltira. Sa ovih površina odvođenje površinske vode predviđeno je da se vrši podužnim kanalicama. Kao recipijenti podužnih kanalica koriste se isti kolektori koji su projektovani za odvodnju manipulativnog prostora. - Kosi kej je riješen na siti način kao i prolazni kolosijeci sa ugradnjom kontra šine, postavljanjem betonskih ploča između šina a između kolosijeka betonske galanterije šestougaone prizme. Sa ovih površina odvođenje površinske vode predviđeno je da se vrši podužnim kanalicama. Kao recipijenti koriste se isti kolektori koji su projektovani za odvodnju manipulativnog prostora. Takođe ispod podužnih kanalica predviđena je i podužna drenaža. Prednosti koje donosi sprovođenje predviđenog projekta: - Pravilna i zakonski prihvatljiva odvodnja oborinskih voda sa rejona manipulativnog prostora u zoni vertikalnog i kosog keja. - Smanjenje mogućnosti zagađenja zemljišta, podzemnih voda, obala i vode rijeke Save. - Pravilno tretiranje zauljene vode sa manipulativnog prostora. - Povećavanje stepena bezbjednosti željezničkog saobraćaja u luci. - Omogućavanje optimalnijeg rada u zoni operativnog radijusa lučkih dizalica. 14

15 Slike br. 1 i 2: površine predviđene za izgradnju asvaltnog platoa Slike su preuzete iz Plana aktivnosti sa mjerama i rokovima za postepeno smanjenje emisija i zagađenja za JP Luka Brčko d.o.o., urađenog od strane Mašinskog fakulteta u Zenici, maj 2008.godine. Planirani radovi za uklapanje željezničke pruge (krak za luku Brčko) na kolosijek na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save u Brčkom prema Idejnom projektu: Uzrok i povod za aktueliziranje radova izgradnje predmetnog kolosijeka proizišao je iz potrebe Luke Brčko za lakšima manevrisanjem korisnika industrijskog kolosijeka prema teretnom postrojenju odnosno betonskom platou sa kranskom stazom sa portalnim dizalicama nosivosti 5/6t. Za izvođenje radova na izgradnji kolosijeka na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save izrađen je Idejni projekat uklapanja željezničke pruge (krak za luku Brčko) na kolosijek na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save u Brčkom od strane Instituta za građevinarstvo Banja Luka, januar 2010.god. Prema Idejnom projektu utvrđeno je da: - geometrija situacionog i nivelacionog plana terena obezbjeđuje zahtjeve kretanja i manipulisanja željezničkih vozila te pravilno odvođenje atmosferske vode u pojasu željezničke pruge, - predmetni kolosijek je dužine 201,37 metara, kolosijek se odvaja od postojećeg industrijskog kolosijeka za Luku Brčko ugradnjom nove skretnice P , kolosijek nastavlja u pravcu 120 metara gdje se izdvaja novi kolosijek prema utovatno-istovarnom betonskom platou i uklapa u postojeći kolovoz, - potrebno je izvršiti podizanje spoljne šine unutar krivine kolosijeka za 50 mm, - s obzirom da je postojeći kolosijek na utovarno-istovarnom dijelu postavljen na betonskoj ploči debljine 50 cm oslonjenoj na šipove prečnika 1 m, na osnovu geoloških opažanja se pretpostavlja da će teren neposredno uz pomenutu ploču na kojem treba da se postavi predmetna pruga biti nepodesan da primi 15

16 pretpostavljeno opterećenje te je potrebno da se produži postojeća ploča za 28,3 metra na šipovima postavljenim na istom principu kao već izvedeni, - za nivo izvedbenog projekta je potrebno da se obave detaljna geološko geomehanička ispitivanja na stacionaži 0+165,00 257,926, - na dijelu zemljanog trupa koji neće biti na šipovima je potrebno izvršiti zamjenu postojećeg materijala jer ne zadovoljava potrebnu nosivost, - trasa pruge je postavljena u relativno blagom nagibu, maksimalni nagib iznosi 1,32%, minimalni nagib je na uklapanjuna postojeću betonsku ploču, - predviđene skretnice za dijelove uklapanja kolosijeka će biti P na drvenim pragovima u tucaničkom zastoru, dijelovi ostalog kolosijeka takođe mogu biti na drvenim pragovima u tucaničkom zastoru sa šinama S 49 sa odgovarajućim pričvrsnim priborom, - u završnom sloju nasipa je potrebno ugraditi riječni šljunak debljine 20 cm a na uvaljani šljunak ugraditi zastor od tucanika d=33 cm, - odvođenje atmosferskih voda je potrebno predvidjeti preko postojećeg kanala sa lijeve strane trupa željezničke pruge do ulivne građevine prema kanalizacionom ispustu u rijeku Savu. Prednosti koje donosi sprovođenje predviđenog projekta: - omogućavanje direktnog pozicioniranja vagona sa robom u zoni operativnog radijusa lučkih dizalica; - smanjivanje manevarskih aktivnosti sa vagonima sa robom; - skraćivanje vremena rukovanja (zadržavanja) vagona sa robom u luci; - povećavanje stepena bezbjednosti željezničkog saobraćaja u luci; - smanjivanje vremena neophodnog za vaganje vagona sa robom. 16

17 Slika br. 3: planovi za proširivanje željezničke pruge Slika sa legendom je preuzeta iz Projekta Reforma rukovođenja lukom Brčko, ka poboljšanoj efikasnosti i operativnoj uspješnosti luke, 29.juli god., izradio Maritime and Transport Business Solutions (MTBS) Planirani radovi industrijkih kolosijeka prema Idejnom projektu: Prema usvojenom idejnom rešenju urađen je idejni projekat indusrtijskih kolosjeka u industrijskoj zoni u Brčkom. Prema ovom projektu potrebno je uraditi nove kolosjeke i izvršiti djelimičnu rehabilitaciju postojećih kolosjeka. Projekat je urađen na osnovu geodetskih snimanja izvršenih na licu mjesta, geoloških ispitivanja i izvršenih analiza na uzetim uzorcima iz bušotina, na osnovu projektnog zadatka i u skladu sa urbanističkim planom, kao i uz saglasnost predstavnika investitora i budućih korisnika industrijskih kolosjeka. Kolosjek broj 1 polazi iz željezničke stanice i odvaja se sa sporednog staničnog kolosjeka na km 0+000,00 i završava se na km 3+067,745 na uključenju na postojeće kolosjeke luke Brčko. Na predmetnom kolosjeku je predviđeno da se uradi proširenje dva postojeća mosta. Na kolosjeku broj 1 se predviđa i izgradnja novog putnog prelaza u nivou, preko prilaznog puta za luku Brčko. Kolosjek 1 jedan vodi do luke Brčko i glavni je kolosjek od kojeg se odvajaju svi ostali industrijski kolosjeci. Gornji stroj kolosjeka je klasičan, na drvenim pragovima sa šinama tipa 49 i kolosječnim priborom tipa K. 17

18 Kolosjek broj 2 je stanični kolosjek u novoprojektovanoj mini stanici. Od njega se dalje odvajaju kolosjek broj 3. Kolosjek broj dva se odvaja skretnicom od koloeka broj 1 i počinje na km i završava se na km gde se opet priključuje na kolosjek br. 1. Gornji stroj kolosjeka je klasičan, na drvenim pragovima sa šinama tipa 49 i kolosečnim priborom tipa K. Kolosjek broj 3 se odvaja od kolosjeka broj 2 i služi kao veza prema postojećem kolosjecima drugih korisnika. Počinje na km 0+000, a završava se grudobranom na km Na ovom kolosjeku se predviđa izgradnja novog putnog prelaza u nivou na ukrštaju sa novoprojektovanim putem za luku koji je djelimično izmešten. Gornji stroj kolosjeka je klasičan, na drvenim pragovima sa šinama tipa 49 i kolosečnim priborom tipa K. Na ovom kolosjeku se predviđa izrada i izvlačnjaka u dužini od 140 m. U projektu je isprekidanom linijom naznačena tzv. Druga faza mogućeg produženja izvlačnjaka u budućnosti, kada se za to steknu uslovi izmeštanjem luke Brčko na novu lokaciju. Kolosjek broj 4 se odvaja od kolosjeka broj 3 i služi kao veza novoprojektovanih i postojećih kolosjeka. Počinje na km i završava se grudobranom na km Na kraju ovog kolosjeka se takođe predviđa produženje izvlačnjaka u budućnosti u zavisnosti od izvlačnjaka na kolosjeku broj 3. Ideja je da ova dva izvlačnjaka budu iste dužine. Ovo eventualno produženje izvlačnjaka u drugoj fazi, takođe je ucrtano isprekidanom linijom. Gornji stroj kolosjeka je klasičan, na drvenim pragovima sa šinama tipa 49 i kolosečnim priborom tipa K. Od ovog kolosjeka se odvajaju novim skretnicama svi postojeći koloseci za sve korisnike. Kolosjek broj 5 se odvaja skretnicom od kolosjeka broj 3 i počinje na km 0+000, a završava se na priključenju postojećim kolosecima na km Služi kao veza između novoprojektovanih kolosjeka i postojećih kolosjeka za Bimex. Na trasi ovog kolosjeka se predviđaju obimni zemljani radovi, izrada nasipa. Takođe, na ovom kolosjeku se predviđa djelimično uklanjanje postojećeg stambenog objekta, što je obrađeno u predmeru i predračunu radova. Gornji stroj kolosjeka je klasičan, na drvenim pragovima sa šinama tipa 49 i kolosečnim priborom tipa K. Svi detalji potrebni za izvođenje radova na predmetnom projektu biće obrađeni u glavnom projektu za izvođenje radova. Planirani radovi rekonstrukcije prilaznog puta prema Idejnom projektu: Planirani kolosjek koji će povezivati stanicu Brčko sa industrijskom zonom i lukom presjeca prilazni put za Luku. Tim putem se kreće znatan kamionski saobraćaj ka carinskim terminalima. Treba uraditi idejni projekat kojim će se ukrštaj pruge i puta denivelisati. Isprojektovati rekonstruisani put do mjesta od kojeg je urađen idejni projekat rekonstrukcije druge dionice ovog puta, i to kao sastavni dio idejnog projekta rekonstrukcije kolosjeka u industrijskoj zoni. U okviru projekta rekonstrukcije puta dati i idejni projekat mosta kojim pruga prelazi preko puta. Posmatrani put se kreće lijevo od pruge Brčko-Hrvatska, na oko 750 om metru od početka stacionaže, put prolazi ispod željezničkog mosta preko rijeke Save. Desnom stranom puta na dionici od oko do se nalazi Brčko Gas. Na početku trase se 18

19 nalaze objekti sa obe strane puta. Planirana pruga koja ide do industrijske zone je zadata idejnim projektom, i u tom projektu su očitani svi potrebni podaci koji se tiču pruge. Svi ovi nabrojani razlozi su uslovili izuzetno oštre projektovane elemente puta u zoni ukrštaja sa prugom. Put mora biti u nivou terena na izgrađenom dijelu trase i ispod mosta preko Save. Pruga se ukršta sa putem na neizgrađenom području. Na tom dijelu su mogući veliki usjeci do pred most gdje su predviđeni obostrani potporni zidovi. Sam položaj puta u zoni mosta je nepovoljan, jer je put i u horizontalnoj i vertikalnoj krivini. Novoprojektovani put je širine 6 m sa obostranim bankinama od po 1.00 m. Podužni nagibi puta su zadržani sem na kraju gdje imamo uklapanje sa novoprojektovanim nastavkom posmatranog puta, tj. trasom gdje je put u industrijskoj zoni izmješten zbog novoprojektovanih kolosjeka. Podužni nagibi i poslije spuštanja ispod novoprojektovanog mosta su izuzetno strmi, posebno za kaminski saobraćaj i iznose 5%. Poprečni nagibi su tako okrenuti da omogućavaju odvodnjavanje u kanal između pruge i puta. Odvodnjavanje u zoni mosta se planira tako da se svi kanali koji su projektovani uz put završe pre potpornih zidova, na mjestu sa koga se voda visinski može odvesti i kanal uz prugu. To znači da se voda sa suprotne strane od pruge, cjevastim propustom odvede na stranu pruge i onda zajedno sa vodom iz kanala sa te strane puta sprovodi sa dva nova kanala u kanal pored pruge. Tu se stavljaju dva cevasta propusta. Deo puta sa koga se voda ne može visinski odvesti u kanal pored pruge se vodi obostranom rigolom koja se asfaltirala do potpornog zida, do 3 slivnika koji se nalaze na najnižoj tački na putu, tj. ispod mosta. Iz tih slivnika se voda prebacuje u cijevi ispod puta i zida do šahra, u kojem se nalaze pumpa koja pumpa vodu u kanal koji odvodi vodu do kanala uz prugu. Na taj način se rješava pitanje odvodnjavanja ispod mosta u vertikalnoj krivini. Od km do km se projektuju obostrani potporni zidovi koji omogućavaju da se ne ulazi u imovinsko pravne odnose na okolnim parcelama. Takođe omogućavaju mnogo manje radove na iskopima. 19

20 3. OPIS OSNOVNIH I POMOĆNIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODI POSTROJENJE Prilikom izgradnje infrastrukturnih objekata u luci Brčko i povezivanja sa željezničkom stanicom Brčko Novo i Zonom rada i industrije koristiće se slijedeći materijali koje ćemo u nastavku tabelarno prikazati. Vrsta i količina materijala koje će se koristiti za izradu asfaltnog platoa sa odvodnjom oborinskih voda prikazana je u tabeli br. 1. Tabela br. 1: vrsta i količina materijala koje će se koristiti za izradu asfaltnog platoa sa odvodnjom oborinskih voda Materijal-sirovina Jedinica mjere Planirana potrošnja Materijal V i VI kategorije m Pijesak m PVC cijevi Φ 200 mm pune m PVC cijevi Φ 200 mm perforirane m PVC cijevi Φ 400 mm pune m Drobljeni kamen m Bituminizirani materijali BNS 16 tona Asfaltni beton od eruptivnog materijala AB11s tona Geosmreža REHAU RAUGRID-Typ 6/3-30 m Beton MB 20 m Beton MB 30 m Armatura RA 400/500 Φ 12 mm kg Armatura RA 400/500 Φ >12 mm kg Armatura MA 500/560 kg L profil 30x30x5 mm m Slivnička rešetka 300x800x30 nosivosti od D400 od livenog željeza m Poklopci za RO za teški saobraćaj otvora Φ 600 mm kom 7.00 Bitumen V40 m Betonska galanterija-šestougaone prizme d=8 cm m Separator otpadnih voda kom 1 20

21 Vrsta i količina materijala koja će se koristiti za uklapanje željezničke pruge (krak za luku Brčko) na kolosijek na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save u Brčkom prikazana je u tabeli br. 2. Tabela br. 2: vrsta i količina materijala koja će se koristiti za uklapanje željezničke pruge (krak za luku Brčko) na kolosijek na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save u Brčkom Materijal-sirovina Jedinica mjere Planirana potrošnja Pijesak m Šljunak m Drobljeni kamen d=22 cm m Šine tipa 49 m Skretnice tipa P kom 2 Armirano betonska ploča d=50 cm m Armirano betonski šipovi debljine d=1 m i dubine 12 m m Izrada betonskog propusta DN 1000, l=20 m m Za izradu industrijkih kolosijeka koristiće se materijali i dijelovi prikazani u narednoj tabeli. Tabela br. 3: materijali i dijelov za izradu industrijkih kolosijeka Materijal-sirovina Jedinica mjere Planirana potrošnja Šine tip 49 m Metalni dijelovi skretnica kom 15 Podložne pločice za pragove kom Tirfoni kom Pričvrsna pločica kom Pričvrsni vijci kom Groverov prsten kom Topolov umetak kom Spojne vezice kom 478 Spojni vijci kom 956 Groverov prsten za vezice kom 956 Podložne pločice za dupli prag kom 478 Pričvrsna pločica kom 956 Pričvrsni vijci kom 956 Groverov prsten kom 956 Skretnička građa m Tucanik m Veza duplih pragova kom 2476 Drveni pragovi kom 8959 Skretnice kom 16 21

22 Za rekonstrukciju prilaznog puta koristiće se materijali i dijelovi prikazani u tabeli br. 4. Tabela br. 4: materijali i dijelovi za rekonstrukciju prilaznog puta Materijal-sirovina Jedinica mjere Planirana potrošnja Asfaltni rigol m 500 Ivičnjak m 30 Kolovozna konstrukcija od AB 11, u sloju od 6 cm m Kolovozna konstrukcija od BNS 32, u sloju od 10 cm m Drobljeni kameni agregat 0-30 m Šljunak za konstrukcije m Kao pomoćne sirovine koristiće se razna ulja i maziva za održavawe mašina i uređaja. Kao energenti koristiće se električna energija za pogone električnih mašina i uređaja, te ruge potrebe, odnosno dizel-gorivo za pogon transportnih sredstava. S obzirom da će se prilikom izgradnje infrastrukture koristiti velik broj mehanizacije nije moguće dati podatak o potrošnji pomoćnih sirovina i energenata a uvidom u dokumentaciju taj segment nije obrađivan. 22

23 4. OPIS IZVORA EMISIJA IZ POSTROJENJA S obizorom na vrstu djelatnosti koja će se obavljati prilikom izvođenja radova izgradnje infrastrukturnih objekata u luci Brčko i povezivanja sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije ne očekuju se značajnije emisije u vodu, zemljište niti ostale segmente životne sredine. Prilikom izgradnje predmetne infrastrukture postoji mogućnost kratkotrajnih emisija kao i puštanjem iste u funkciju. Prilikom izvođenja radova postoje mogućnosti emisija kratkotrajnog karaktera i to: Mogući negativni uticaji na životnu sredinu prilikom izvođenja radova na predmetnoj lokaciji tabelarno su prikazani u narednoj tabeli. Tabela br. 5: mogući negativni uticaji na životnu sredinu prilikom izvođenja radova SEGMENTI ŽIVOTNE SREDINE VODA VAZDUH MOGUĆI NEGATIVNI UTICAJI NAŽIVOTNU SREDINU - Prilikom izvođenja građevinskih radova na lokaciji postoji mogućnost zagađenja obala i rijeke Save u slučaju neadekvatnog odlaganja iskopanog materijala i humusa odnosno prosipawa građevinskog materijala. - Zagađenje podzemnih voda a simim tim i rijeke Save u slučaju nekontrolisanog prosipanja masti i ulja na lokaciji prilikom rada sa mašinama koje ih koriste. - Zagađenje podzemnih voda u slučaju pranja i čišćenja građevinskih mašina na lokaciji. - Mogućnost zagađenja vazduha se javlja kod izvođenja građevinskih radova, iskopavanja materijala, manipulisanja sa pijeskom, šljunkom, cementom i drugim građevinskim materijalima, kao i humusom prilikom čega može doći do podizanja prašine i čvrstih čestica i kratkotrajnog onečišćenja vazduha. - U slučaju nekontrolisanog i nedozvoljenog paljenja otpada i ambalaže može doći do veće koncentracije emisije štetnih gasova u vazduh. - Do zagađenja vazduha može doći u slučaju korištenja tehnički neispravnih mašina sa pogonom na unutrašnje sagorijevanje kao i goriva lošeg kvaliteta. 23

24 ZEMLJIŠTE OTPAD BUKA FLORA I FAUNA STANOVNIŠTVO - Do zagađenja zemljišta može doći u slučaju akcedentnih situacija prosipanja masti i ulja na lokaciji. - U slučaju odlaganja otpada na otvorenom zemljištu izloženom atmosferskih uticajima može doći do zagađenja zemljišta. - Prilikom izvođenja radova može doći do nastajanja divljeg odlagališta u slučaju nemarnog odlaganja nastalog otpada kao što su iskopani materijal, humus, komunalni otpad, ambalaža, papir, karton i sl. - Prilikom rada mašina i izvođenja radova na izgradnji može nastati buka većeg intenziteta ali privremenog karaktera. - S obzirom da su predmetni radovi u okviru industrijskog kompleksa gdje se planira gradnja objekata neminovno je da će doći do uništavanja biljnog svijeta. - Narušavanje životinjskog svijeta može nastati u slučaju zagađenja rijeke Save što je povezano isključivo sa zagađenjem vode i obala rijeke. - Uticaj na stanovništvo se može ocijeniti kao zanemariv, sem prilikom rada većeg broja mašina može doći do povećene buke i prašine. 24

25 5. OPIS STANJA LOKACIJE NA KOJOJ SE POSTROJENJE NALAZI Kopija katastarskog plana i izvodi regulacionih i urbanističkih planova su dati u prilogu ovog Zahtjeva. Mikrolokacija Luka Brčko nalazi se u sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, na desnoj obali plovnog puta rijeke Save (44 52'N; 18 48'E). (221/224 RKM). Plovnost IV kategorija, prosječan navigacioni period od 260 dana godišnje i privreda gravitacionog područja predodredili su značaj Luke u odnosu na uzvodna pristaništa. Luka obuhvata površinu od 20 ha i obalu dužine 950 m. J.P. "Luka Brčko", Brčko distrikt, se nalazi na desnoj obali rijeke Save, koja je granica sa Republikom Hrvatskom na sjeveroistočnoj strani. Sa jugozapadne strane luka graniči sa stambenim naseljem, benzinskom pumpom "Brčko-gas" koja služi za opsluživanje brodova, te objektom Ribarskog društva "Kečiga" na udaljenosti od oko 50m. Na istočnoj strani, na udaljenosti oko 100 m, nalazi se kompleks skladišta tečnog goriva "Agropetrol". Na jugositočnoj strani lokacije nalazi se industrijska zona u kojoj su smještene firme: "Bimal", "Agrana" i "Bimeks". Pravoslavno groblje je udaljeno oko 100 m od predmetne lokacije. Južna strana kompleksa graniči sa stambenim naseljem Srpska Varoš, od kojeg je odvojena metalnom ogradom. Dobra povezanost kopnenim saobraćajnicama otvara mogućnost za uspostavljanje tranzitnih robnih tokova, kao i tokova čije je odredište u užem gravitacionom području Luke Brčko. Prema dispoziciji u odnosu na plovni put, svrstava se u luku na otvorenoj obali. Teritorija Luke Brčko prostornim kapacitetima pokriva površinu od oko 14 hektara. Veći dio površine sačinjava operativna obala sa pomoćnim i pratećim sadržajima, otvorena i zatvorena skladišta, i radionički prostor. U neposrednoj blizini operativne obale nalaze se tri sidrišta, formirana shodno tehnološkim operacijama i vrsti robe. Dužina izgrađene operativne obale uz kosi kej iznosi 104 m i 76 m uz vertikalni kej. Uz operativnu obalu nalaze se četiri ranžirna kolosijeka ukupne dužine 2586 m sa glavnom željezničkom stanicom Brčko, luka je povezana jednokolosiječnom trasom. Glavna pretovarna mehanizacija, godišnjeg kapaciteta od oko tona, omogućava pretovar generalnih i rasutih roba: obala-kopno, kopno-obala. Mehanizaciju sačinjavaju dvije portalne dizalice tipa Ganz (5/6t, L=30m). Pozadinska skladišta opslužuju viljuškari i utovarivači. Za regulisanje transportnih tokova robe, promjene vrste transporta, kao i za potrebe proizvodnje Luka raspolaže sa m 2 otvorenog i m 2 zatvorenog skladišnog prostora, te manipulativnim i slobodnim površinama. Zatvorena skladišta su tipska, klasična podna. Rad u navedenim skladištima organizovan je po principu Ugovora za skladišni prostor iznajmljenim trećim licima. U sklopu teritorije Luke nalazi se carinski terminal površine m 2. 25

26 Trenutna situacija mikrolokacije: Opsluživanje terminala luke vrši se željezničkim, motornim i riječnim prometom. Osnovni promet obavlja se žrljezničkim i riječnim putem. Veza između riječnog i kopnenog prometa u luci obavlja se preko dva keja: vertikalnog i kosog, koji se međusobno nadovezuju jedan na drugi. Na kejevima se nalaze dva željeznička kolosijeka koji završavaju slijepo na vertikalnom keju. Takođe na kejevima se nalaze i dvije portalne dizalice koje služe za transport pretovarnih materijala. Manipulativni prostor koji služi za pretovar materijala je širine oko 20 m i dužine oko 220 m. Ovaj prostor je sa jedne strane ograničen kejevima a sa druge strane prolaznim kolosijecima. Na jednom prolaznom kolsijeku nalazi se vaga. Jedan dio ovog kolosijeka sa vagom je izveden kao utopljeni kolosijek primjenom kontra šine i betonskih montažnih ploča. Na manipulativnom prostoru postojeća kolovozna konstrukcija je makadamskog zastora sa znatnim ulegnućima u kojima se zadržava atmosferska voda što ukazuje na to da odvodnja manipulativnog prostora nije adekvatno riješena. Prilaz motornog saobraćaja manipulativnom prostoru ostvaruje se na dva mjesta na prolazima između skladišnih objekata i ukrštanjem u nivou sa prolaznim kolosijecima. Ova dva prilaza daju mogućnost ostvarivanja jednosmjernog motornog saobraćaja na manipulativnom prostoru. Slika br. 4: situacija postojećeg stanja Slika je preuzeta iz Idejnog projekta asflatnog platoa sa odvodnjom oborinskih voda urađenog od strane Restart d.o.o., decembar 2009.godine. 26

27 Kosi kej je odvojen od rijeke Save regulacijom i potpornim zidom na kojem je smještena jedna šina portalne dizalice. Druga šina portalne dizalice je takođe na betonskoj podlozi. Između šina portalne dizalice smještena su dva kolosijeka. Prostor između kolosijeka je zemljani i odvođenje površinskih voda nije adekvatno riješeno. Vertikalni kej je armirano betonska konstrukcija izvedena na šipovima. Šine portalne dizalice položene su direktno na AB ploču. Između šina portalne dizalice smještena su dva kolosijeka koja su takođe direktno položena na AB ploču. Prostor između šina nije popunjen. Odvođenje površinskih voda sa vertikalnog keja riješeno je pomoću otvora 20x20 cm koji su ostavljeni u ploči. U planu je produženje kolosijeka vertikalnog keja i njegovo uklapanje u postojeće prolazne kolosijeke. Uz vertikalni kej vidljive su erozione posljedice djelovanja površinske vode koje se ogledaju u mjestimičnim rupama terena uz ploču vertikalnog keja. Na prostoru lokacije nema nikakvih kulturno-istorijskih vrijednosti koje bi trebalo posebno štititi od eventualnog uticaja predmetne djelatnosti. Makrolokacija Brčko se nalazi na sjeveroistoku Bosne i Hercegovine, na desnoj obali rijeke Save. Važna raskrsnica puteva domaćeg i međunarodnog karaktera od istoka ka zapadu i od sjevera ka jugu definiše povoljan turističko-geografski položaj. Slika br.5: panorama Brčko Distrikta Sjevernim dijelom Brčko Distrikta protiče rijeka Sava koja je ujedno i granica sa Republikom Hrvatskom. Brčko je važna geostrateška tačka. Preko rijeke Save, Brčko je 27

28 vezano za Evro regiju Dunav-Drava-Sava, a time i sa svim riječnim lukama zemaljacentralne i istočne Evrope. Brčko zauzima površinu od 493 km 2 (1 % površine BiH) i prema neslužbenim procjenama trenutno ga naseljava oko stanovnika. Brčko distrikt BiH je skoro podjednako udaljen od tri velika industrijska, ekonomska, politička i potrošačka centra: Beograd (200 km), Zagreb (270 km) i Sarajevo (210 km), sa kojima je povezan drumski, željeznički i/ili riječno, te samo 30 km od međunarodne saobraćajnice panevropskog koridora (autoput Beograd-Zagreb). Prema unutrašnjim administrativnim granicama u Bosni i Hercegovini, Brčko distrikt BiH graniči sa više opština Republike Srpske i sa dva od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine, Tuzlanskim kantonom na jugozapadu i Posavskim kantonom na sjeverozapadu. Površina centralnog gradskog područja je 183 km². Od 8. marta godine Brčko ima status distrikta Bosne i Hercegovine i danas je primjer uspješno razvijene lokalne zajednice. Multireligijska priroda Brčko distrikta BiH predstavljena je objektima pravoslavne, islamske i katoličke vjeroispovjesti i to, kako primjerima stare, tako i moderne arhitekture. Brčko se kao naselje i tvrđava prvi put pominje tj godine, a prema literaturnim izvorima, kao varoš, značajnije se razvija nakon godine kada je izgrađen put od Tuzle do Brčkog. Vijekovima unazad u Brčkom su se preplitale različite kulture, tradicije i običaji koji su se baštinili i sačuvali do danas kroz aktivnosti kulturnoumjetničkih društava, udruženja i institucija iz oblasti kulture. Brčko je danas grad sa afirmisanim kulturnim manifestacijama i sadržajima tokom cijele godine. Brčko je grad sa dugom tradicijom obrazovanja. U Brčkom je godine otvorena Trgovačka škola (kao jedina u to doba u BiH), a 1923/24. godine osnovana je Trgovačka akademija koja je godine transformisana u Ekonomsku školu. Od godine u Brčkom radi Viša ekonomsko-komercijalna škola, a od godine i Ekonomski fakultet. Na cijelom području Brčko Distrikta, na različitim nadmorskim visinama i različitim reljefnim karakteristikam nalaze se rasprostranjeni prostorni i prirodni objekti. Reljefni oblici od obronaka planine Majevice prelaze iz brežuljkastih u nizijski oblik. Nizijsko područje pripada posavskom agrarnom regionu koji je bogat kvalitetnim poljoprivrednim zemljištem, što daje optimalne uslove za poljoprivredu. Pomenuti reljefni oblici su izgrađeni od mladih pliokvartarnih i kvartarnih sedimenata sa visinama od m, dok se tereni izgrađeni samo od kvartarnih sedimenata odlikuju sa visinama m. Rijeke Tinja i Brka, i njihove pritoke grade aluvijalne ravni, iznad kojih se blago uzdižu zatalasani brežuljci i niske terase. Južni dio Brčko Distrikta, u široj okolini naselja Rašljana, Maoče i Južno od Bosanske Bijele čine slijedeći morfološki oblici: brijegovi i brda sjeverne podgorine Majevice, prosječnih nadmorskih visina m (vrh Granaš), srednjih nagiba. Njihovu geološku građu čine vodonepropusne stijene koje su zastupljene na ograničenim lokalitetima, i prijelazni oblici karsta u vidu pećina, stijenskih otvorenih profila, vrela i vrtačastih udubljenja. Idući prema sjeveru od naselja Bosanska Bijela-Maoča-Šatorovići, reljef postepeno postaje niži, nagibi su sve manji ( mnv), a doline rijeka Tinje, Brke i Zovičice se 28

29 šire. Nizine koje prate ove rijeke su ispunjene aluvijalnim nanosom kroz koji meandriraju ovi tokovi, iznad njih se nalaze blage terase, brežuljci i pobrđa. Rijeke Tinja, Brka i Zovičica imaju neregularna korita, često zapušena različitim organskim i neorganskim materijalima, što za vrijeme velikih padavina uzrokuje plavljenje okolnih terena. Dakle, sjeverni dio Distrikta pripada akumulacijskotektonskom nizinskom reljefu panonskog bazena sa naplavnim ravnima, a južni dio pripada denudacijskoakumulacijskom reljefu oboda panonske nizije koga čine pobrđa i manja uzvišenja građena od tercijarnih sedimenata marinskog i limničkog porijekla. Jedna od važnijih karakteristika ovog područja je bogatstvo podzemnim vodama visoke kvalitete na vlikim dubinama, koje se mogu koristiti za vodosnabdijevanje svih naseljenih mjesta Brčko Distrikta. Radi se o vrlo vrijednom predjelu sa različitim vrstama životnih zajednica i zbog prisutnosti posebno vrijednih prirodnih ljepota. Međutim, u nižim dijelovima nivo podzemnih voda je u blizini površine zemljišta, što u proljetnim i kasnim jesenjim mjesecima dovodi do prekomjerne vlažnosti i stagnacije vode na terenima, a to se odnosi na velike površine, većinom uz obalno područje rijeke Save. Osim rijeke Save, na području Brčko Distrikta nalazi se nekoliko manjih rijeka i kanala: Lomnica, Rašljanska rijeka, Strepačka rijeka, Zovčica, Lukavac. Izvori ovih vodenih tokova nalaze se na Majevici. Vodotoci imaju mirne i slabo nagnute riječne tokove. U sjevernom centralnom dijelu nalazi se mnogo meandara, posebno meandrira rijeka Tinja sa vrlo gustom i niskom vegetacijom. Brčko je jedan od rijetkih gradova u koji konvergiraju različiti oblici transporta (željeznički, drumski i riječni). Kvalitetom saobraćajnica i položajem u odnosu na komunikacione pravce Brčko je izgradilo imidž tranzitnog grada i važnog transportnog čvora u Bosni i Hercegovini. U željezničkom saobraćaju predstavlja izlaz Bosne i Hercegovine prema Hrvatskoj, a u unutrašnjosti vezu sa značajnim industrijskim kapacitetima tuzlanskog basena i dalje sa lukom Ploče na Jadranskom moru. Putna mreža Brčko Distrikta ima radijalni sistem koji prolazi i opslužuje cijelo područje. Putnu mrežu čine magistralni i regionalni putevi ukupne dužine 74 km, lokalni putevi dužine 170 km, te manji nekategorizirani putevi. Putevi na ovom području time čine zadovoljavajuću mrežnu strukturu koja pokriva kako urbani tako i ruralni dio teritorije. Postojeće stanje željezničkog saobraćaja u Brčko Distriktu, uslijed loše organizacije i tehničkog neodržavanja infrastrukture svedeno je na minimum. Željeznička mreža na ovom području se sastoji od pravaca Vinkovci-Brčko-Banovići te od mreža industrijskih pruga koje povezuju luku i pojedine industrijske zone sa gradom. Željeznički čvor Vinkovci, u RH, je jedina tačka koja povezuje Brčko Distrikt sa Hrvatskom i Evropom. U Brčko Distriktu postoji željezničk stanica koja povezuje industrijsku mrežu Luke sa ostalim korisnicima u industrijskoj zoni grada. Rijeka Sava predstavlja najznačajniji plovni tok u BiH, preko kojeg se ostvaruju veze sa riječnim komunikacijama u Evropi (Dunav-Rajna-Majna). Luka u Brčkom je najveća riječna luka u BiH, s godišnjim kapacitetom pretovara od oko tona. Luka ima kompletan infrastrukturni sistem za obavljanje djeltnosti pretovara i skladištenja rasutog tereta. Dužina operativnog dijela obale je 150 m i prosječna širina 15 m. Unutar Distrikta, Sava je plovna u dužini od 44 km najmanje 260 dana godišnje za plovila gaza do 2,5m, dok je u razdoblju niskog vodostaja moguć promet za plovila sa manjim gazom. 29

30 Šume na području Brčko Distrikta zahvataju površinu od ha odnosno 32,6 % teritorije. Od toga je 73,6 % u privatnom vlasništvu. Navedene površine pod šumama obuhvataju različite tipove od kojih su najzastupljenije šume hrasta lužnjaka (u ravničarskim predjelima i dolinama rijeka), bukove šume (u nižem gorskom pojasu) i šume jele i smrče (na obroncima planine Majevice). Rijeka Sava je bogata ribom. Riblji fond u tim vodama je veoma bogat i raznovrstan, a sastoji se od svih vrsta riba koje nastanjuju nizinske rijeke. Najzastupljenije vrste ribe su: šaran, som, štuka, smuđ, deverika, plotica, amur, grgeč, mrena babuška i buc. Lokacija na kojoj se nalazi kompleks J.P. "Luka Brčko" je u užem dijelu grada. Preovladava nisko rastinje (najčešće korov) uz obalu rijeke, kao i u krugu preduzeća. Na užem području lokacije nema ekonomski vrijednih životinjskih vrsta, već se tu mogu naći samo razne vrste beskičmenjaka (insekti, gliste i sl.). Slika br.6: položaj Brčko Distrikta BiH Klimatski faktori su posljedica interakcije geografskog položaja, reljefa, vegetacije, globalnih atmosferskih uticaja, ali je značajna uloga u ljudskih aktivnosti. Najveći dio Brčko Distrikta pripada južnom peripanonskom obodu sa ravničarskobrežuljkastim reljefom. Ovakav položaj uticao je da je na ovom prostoru zastupljena umjereno-kontinentalna klima uz manje promjene koje nastaju pod uticajem ciklona sa 30

31 zapada. Najtopliji mjesec je juli (22,1 0 C), a najhladniji je februar (- 2,7 0 C). Srednja godišnja temperatura iznosi 11,2 0 C, dok je godišnja amplituda 24,8 0 C. Temperaturni maksimumi su dostignuti u julu i avgustu, do 40 0 C, dok zimi temperaturni minimumi dostižu vrijednosti i do 30 0 C. Obilnije padavine se javljaju krajem proljeća i početkom ljeta, što za posljedicu ima povećanje oblačnosti. Snježne padavine u prosjeku traju dva do tri mjeseca godišnje, sa tankim snježnim pokrivačem i hladnim sjevernim vjetrom. Kišne padavine se javljaju u proljeće, ljeto i jesen. Proljećne su posljedica ciklonalnog poremećaja iznad sredozemlja, ljetne uslijed lokalnog pregrijavanja i jesenje kao posljedica ciklone sa zapada. Reljef područja je većinom ravničarski, što je pogodno za razvijanje vjetrovitosti a po učestalosti su najčešći SZ i S vjetrovi. U zavisnosti od godišnjeg doba i aktivnosti anticiklona na sredozemlju i atlantiku, u proljeće se javljaju Z i SZ vjetrovi, a u jesen i ljeto su karakteristični SZ i JZ vjetrovi a zimi preovladavaju S i SI vjetrovi. Područje iznad naselja Bosanske Bijele, Maoča i Gornjeg Zovika sa nadmorskom visinom iznad 400 m predstavljaju obronke Majevice sa pretplaninskom klimom sa izraženim uticajem umjerenokontinentalne klime. Ovakvi klimatski uslovi, naročito slabija vjetrovitost, sprečavaju imisiju štetnih polutanata u nižim, prizemnim slojevima atmosfere. Klimatske prilike omogućavaju obavljanje djelatnosti pretovara i skladištenja rasutih tereta u Luci tokom cijele godine. NULTO STANJE U cilju izrade Zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole za JP Luka Brčko vršeno je mjerenje nultog stanja na predmetnoj lokaciji (vazduh, buka i zemljište) od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike iz Banja Luke a prma Zakonu o zaštiti životne sredine (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 24/04, 1/05,19/07, 9/09). Analiza zemljišta Dana godine izvršeno je uzorkovanje zemljišta od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike Banja Luka u krugu JP "Luka Brčko" d.o.o. u Brčkom. Komplet nalaz analize zemljišta-nulto stanje se nalazi u prilogu dokumenta a u nastavku smo prikazali rezultate i komentar rezultata. Nalaz je urađen od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike Banja Luka, avgust mjesec godine. - metode i instrumenti Uzorkovanje zemljišta je izvršeno na lokacija: u krugu predmetnog preduzeća. Hemijska analiza uzoraka zemljišta sa lokaliteta je vršena na slijedeće parametre: ukupni sadržaj olova (Pb), ukupni sadržaj bakra (Cu) i ukupni sadržaj željeza (Fe). Analizu uzoraka zemljišta na prisustvo teških metala je vršio Federalni zavod za agropedologiju Sarajevo, metodom mokrog spaljivanja uzoraka u smejsi kiselina u 31

32 mikrotalasnoj peći pod pritiskom, a rezultati su očitavani na AAS (UNICAM SP 9), plamena tehnika. Uzorkovanje je izvršeno od strane, Instituta, zaštite,ekologije i informatike Banja Luka, sa opremom za uzorkovanje zemljišta- uzorkivač sa djeljivom cijevi proizvođač ''Eijkelkamp Agrisearch Equipment'', Holandija. Slika br.7: oprema za uzorkovanje zemljišta - rezultati hemijske analize zemljišta Rezultati hemijske analize zemljišta su predstavljeni u tabeli br.1. Tabela br. 6: rezultati hemijske analize zemljišta Redni broj Mjereni parametri Sadržaj olova (Pb) ukupni oblik (u mg/kg) Sadržaj bakra (Cu) ukupni oblik (u mg/kg) Sadržaj željeza (Zn) ukupni oblik (u mg/kg) Uzorak, (mg/kg) 77,70 35,58 41,75 - komentar rezultata analize zemljišta Sadržaj olova (Pb) u ukupnom obliku kod istraženog uzorka je 77,70 mg/kg zemljišta, što ukazuje da se nalazi ispod dozvoljene granične vrednosti. Sadržaj bakra (Cu) u ukupnom obliku kod istraženog uzorka je 35,58 mg/kg zemljišta, što ukazuje da se nalazi ispod dozvoljene granične vrednosti. Sadržaj cinka (Zn) u ukupnom obliku kod istraženog uzorka je 41,75 mg/kg zemljišta, što ukazuje da se nalazi ispod dozvoljene granične vrednosti. 32

33 Trenutno u Republici Srpskoj i Distriktu Brčko ne postoji pravilnik koji reguliše količine štetnih i opasnih materija u zemljištu te je korišćena zakonska regulativa Federacije BiH, odnosno Uputstvo o utvrđivanju dozvoljenih količina štetnih i opasnih materija u zemljištu i metoda njihovog ispitivanja (''Službene novine FBiH'' broj 11/99). Tabela br. 7: granične vrijednosti Red. broj Element Službeni glasnik Republike Srbije br.11/90, (mg/kg) Službene novine FBiH br. 72/09, (mg/kg) peskovito zemljište praškastoilovasto glinoviti zemljište 1 Bakar Cu do Olovo Pb do Cink (Zn) do Tabela br. 8: koncentracije teških metala u poljoprivrednim zemljištima (mg/kg) (Webber 1984.) Elementi Opseg Uobičajena vrijednost Ag 0,01-8 0,05 As 0, Au 0,001-0,002 - Cd 0,01-2,4 0,2-1 Co Cr Cu Hg 0,01-0,3 0,03-0,06 Mn Mo 0, Ni Pb ruralno područje urbano područje Sb 0, Se 0,01-2 0,05 Sn Ti 0, U 0,7-9 <2 V W 0,5-83 1,5 Zn

34 Tabela br. 9: maksimalno dozvoljen sadržaj nekih metala u poljoprivrednim zemljištima prema Službenom glasniku Jugoslavije i nekim istraživanjima (mg/kg) Bowen Kloke Mineev Elementi Službeni glasnik 11/ Cu Mn Zn B Ni Pb Cd 2 0,7 3 3 Hg 2 0,3 2 2 Ag Cr Fe zaključak S obzirom da kod istraženog uzorka zemljišta dobijene vrednosti teških metala ne prelaze granične vrednosti po gore navedenom Pravilniku, može se zaključiti da je istraženo zemljište nije kontaminirano teškim metalima olovom (Pb), bakrom (Cu) i cinkom (Zn). Ispitivanje nivoa buke u životnoj sredini Dana godine izvršena su ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini. Ispitivanja su izvršena od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike-banja Luka. Ispitivanja nivoa buke su izvršena na četiri mjerna mjesta u životnoj sredini. Komplet nalaz ispitivanja nivoa buke-nulto stanje se nalazi u prilogu dokumenta a u nastavku smo prikazali rezultate i komentar rezultata. Nalaz je urađen od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike Banja Luka, avgust mjesec godine. - mjerni uređaji i oprema Podaci o mjernom instrumentu i opremi: Bukomjer Proizvođač: Bruel & Kjaer Tip: 2260 Observer Tv.broj: Kalibrator Proizvođač: Bruel & Kjaer Tip: 4226 Tv.broj:

35 - metode mjerenja nivoa buke Mjerenje nivoa buke je obavljeno prema Pravilniku o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SR BiH br.46/89), odnosno članu 4. (vanjska buka se mjeri na visini 1.7 m od nivoa terena, na udaljenosti najmanje 3 m od prepreka koje reflektuju buku). - dopušteni nivoi buke Najviši dopušteni ekvivalentni nivoi vanjske buke određeni su prema namjeni područja i dati su u Tabeli 1. Pravilnika o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SR BiH br.46/89) - tabela 10. u nastavku. U skladu sa namjenom posmatranog područja, područje se nalazi u zoni VI. Tabela br. 10: dozvoljeni nivoi vanjske buke prema namjeni područja Najviši dozvoljeni nivo vanjske buke (dba) Područje Ekvivalentni Vršni nivoi (zona) Namjena područja nivoi dan noć L 10 L 1 I Bolničko, lječilišno II Turističko, rekreacijsko, oporavilišno Čisto stambeno, vaspitno-obrazovne i III zdravstvene institucije, javne zelene i rekreacijske površine Trgovačko, poslovno, stambeno i IV stambeno uz saobraćajne koridore, skladišta bez teškog transporta V Poslovno, upravno, trgovačko, zanatsko, servisno (komunalni servis) VI Industrijsko, skladišno, servisno i saobraćajno bez stanova NAPOMENA 1) u smislu ovog pravilnika dan je od do sata, a noć je od do sati. 2) vršni nivoi L 10 i L 1 su oni nivoi buke, koji su prekoračeni u trajanju od 10 % odnosno 1% ukupnog vremena mjerenja odnosno period dan ili noć. 35

36 Nazivi mjernih mjesta u životnoj sredini su dati u tabeli br. 11. Tabela br. 11: ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini MJERNO MJESTO NAZIV MJERNOG MJESTA BROJ 1. Kod pretovarnog krana 1 2. Kod pretovarnog krana 2 3. Na pristupnoj saobraćajnici Bijeljinski put-luka Brčko 4. Na željezničkoj stanici Brčko Novo Na mapi lokacije su označena mjerna mjesta kao što su navedena u tabeli od broja 1 do 3. Slika br. 8: mapa lokacije 36

37 - rezultati ispitivanja nivoa buke Izmjerene vrijednosti nivoa buke i dozvoljene vrijednosti istih su date u tabeli 12. Tabela br. 12: izmjerene vrijednosti nivoa buke na 4 mjerna mjesta MJERENI PARAMETRI MJERNO MJESTO BR. 1 MJERNO MJESTO BR. 2 MJERNO MJESTO BR. 3 MJERNO MJESTO BR. 4 DOZVOLjENA VRIJEDNOST PO PRAVILNIKU Buka db(a) komentari rezultata mjerenja Infrastrukturni objekti u Luci Brčko i nihovo povezivanje sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije se nalaze u VI zoni. Prema Pravilniku o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SR BiH, br. 46/89) tabela broj 10. (dozvolјeni nivoi vanjske buke) za VI područje (zonu)- Industrijsko, skladišno, servisno i saobraćajno bez stanova gdje je ekvivalentni nivo buke 70 dba za dan i 70 dba za noć. Na osnovu naprijed navedenog zaklјučuje se da nivo buke prema pomenutom Pravilniku na mjernim mjestima 1-3 ne prelazi maksimalno dozvolјeni nivo. Na mjernom mjestu 4 dolazi do prekoračenja dozvoljenih vrijednosti buke zbog izražene komunalne buke od saobraćanja vozova. U slučaju promjene rada (povećanja kapaciteta) postrojenja u odnosu na projektovani kapacitet, promjena sredstava rada, izmjene građevinske konstrukcije objekata, kao i izgradnje novih objekata u neposrednoj blizini koji bi bili izvor buke, potrebno je izvršiti nova mjerenja. - zaključak Na osnovu naprijed navedenog zaklјučuje se da nivo buke prema pomenutom Pravilniku na mjernim mjestima 1-3 ne prelazi maksimalno dozvolјeni nivo. Na mjernom mjestu 4 dolazi do prekoračenja dozvoljenih vrijednosti buke zbog izražene komunalne buke od saobraćanja vozova. 37

38 Karakteristike buke: Buka je opisana kao zvuk bez prihvatljivog muzičkog kvaliteta, ili kao nepoželjan zvuk. Buka nastaje nepravilnim vibratornim treperenjem čvrstih tijela, tečnih i gasovitih fluida, čije se oscilacije prenose do našeg uha. Ljudsko uho ne otkriva sve zvukove. Ono je sposobno da primi spektar zvuka od oko 16 do Hz. Zvučne talase manje od 16 Hz čovjek ne čuje (spadaju u oblast infrazvuka, a registruju se kao potresi-vibracije). Frekvencije veće od Hz čovjek, takođe, ne čuje one se nazivaju ultrazvukom. Uho čovjeka ne prima podjednako sve talasne dužine zvučnog spektra. Najbolje se čuju zvuci talasnih dužina kojima odgovaraju frekvencije između 500 i Hz. S industrijalizacijom dolazi i do velike migracije stanovništva u gradove, zbog čega se javlja nedovoljan planski razvoj gradova. Saobraćaj se takođe intenzivno razvija, dolazi do veće primjene tehničkih aparata, što ima za posledicu povećanje broja bučnih izvora, kako u radnoj tako i u životnoj sredini. Buka se uglavnom može podijeliti na industrijsku (nastaje u toku rada pneumatskog alata, presa, motora, kompresora i sl.) i gradsku ili komunalnu buku. Gradska buka potiče najvećim dijelom od saobraćaja. Potom, značajno mjesto u stvaranju gradske buke zauzimaju zvučni signali, kao i buka u stanovima i drugim objektima koja potiče od upotrebe raznih tehničkih aparata. Komunalna buka je vremenski nedeterminisana, po tipu najčešće diskontinualna, što je od izuzetnog značaja za časove odmora, jer na diskontinualnu buku ne postoji navikavanje. Uticaj buke na zdravlje čovjeka: Buka može dovesti do oštećenja sluha (prskanje bazilarne membrane, prskanje bubne opne, ali je mnogo češće smanjenje slušne osjetljivosti zbog dužeg izlaganja srednje visokoj i visokoj industrijskoj buci profesionalno gubljenje sluha). Izlaganje buci može da utiče na govornu komunikaciju, što dovodi do slabljenja pažnje. Zabilježeno je da buka može da izazove pad obima i efikasnost rada, kao i zamor pored već postojećih zdravstvenih tegoba koje nemaju veze sa posljedicama po sluh. 38

39 Ispitivanje kvaliteta vazduha u životnoj sredini Dana godine izvršena su ispitivanja kvaliteta vazduha u životnoj sredini. Ispitivanja su izvršena od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike-banja Luka. Ispitivanje kvlaliteta vazduha je vršeno na jednom mjestu u životnoj sredini-na platou JP "Luka Brčko". Komplet nalaz ispitivanja kvaliteta vazduha-nulto stanje se nalazi u prilogu dokumenta a u nastavku smo prikazali rezultate i komentar rezultata. Nalaz je urađen od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike Banja Luka, avgust mjesec godine. - metode i instrumenti U sklopu mjerenja kvaliteta vazduha korišten je GASMET DX4030 portabl analizator gasova u ambijentu i radnoj sredini sa Fourier Transform Infrared (FTIR) spektrometrom, proizvođač GASMET - Finska. Pomenuti uređaj može da mjeri do 50 gasnih komponenti istovremeno, a posjeduje i Gasmet referentnu biblioteku sa 250 komponenti. Uređaj je dizajniran za mjerenja niskih koncentracija različitih komponenti (organskih i neorganskih) u vazduhu, a sa standardnim softverom je povezan sa laptopom za proširene mogućnosti analiziranja. Koncentracija lebdeće i ukupne lebdeće prašine ispitivana je uređajem MICRODUST 880 IS Aerosol Monitoring System. Slika br. 9: uređaj MICRODUST 880 IS 39

40 - rezultati ispitivanja kvaliteta vazduha Tabela br. 13: rezultati ispitivanja kvaliteta vazduha MJERENI POLUTANTI Period uzorkovanja izmjerena vrijednost SO 2 µg/m 3 1 sat 9 NO 2 µg/m 3 1 sat 8 CO µg/m 3 1 sat 65 O 3 µg/m 3 1 sat 52 ULČ µg/m 3 1 sat 12 ULČ-ukupne lebdeće čestice Rezultati su upoređeni sa graničnim vrijednostima vazduha (GVV) u cilju zaštite zdravlja ljudi i ciljnim vrijednostima vazduha (CVV), prema Pravilniku o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha (Sl. gl. BD 30/06). U skladu sa Pravilnikom o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha (Sl. gl. BD 30/06), Granične vrijednosti vazduha - GVV u cilju zaštite zdravlja ljudi i Ciljne vrijednosti vazduha - CVV su predstavljeni su u naredne dvije tabele. Tabela br. 14: granične vrijednosti vazduha GVV u cilju zaštite zdravlja ljudi Zagađujuća materija izražena u μg/m 3 Period uzorkovanja GRANIČNE VRIJEDNOSTI VAZDUHA - GVV Prosječna godišnja vrijednost (μg/m 3 ) Visoka vrijednost (μg/m 3 ) SO 2 1 čas (napomena 1) SO 2 24 časa (napomena 2) NO 2 1 čas (napomena 3) NO 2 24 časa (napomena 2) ULČ 24 časa (napomena 2) CO 8 časova O 3 8 časova 150 (napomena 4) 40

41 Napomena 1: ne bi trebalo da bude prekoračena više od 24 puta u kalendarskoj godini Napomena 2: ne bi trebalo da bude prekoračena više od 7 puta u kalendarskoj godini (98-i percentil). Napomena 3: ne bi trebalo da bude prekoračena više od 18 puta u kalendarskoj godini Napomena 4: ne bi trebalo da bude prekoračena više od 21 put u kalendarskoj godini (98-i percentil). Tabela br. 15: ciljne vrijednosti vazduha CVV Zagađujuća materija izražena u μg/m 3 Period uzorkovanja CILjNE VRIJEDNOSTI VAZDUHA - CVV Prosječna godišnja vrijednost (μg/m 3 ) Visoka vrijednost (μg/m 3 ) SO 2 1 čas (napomena 1) SO 2 24 časa (napomena 2) NO 2 1 čas (napomena 3) NO 2 24 časa (napomena 2) ULČ 24 časa (napomena 2) O 3 8 časova (napomena 3) Napomena 1: ne bi trebalo da bude prekoračena više od 24 puta u kalendarskoj godini Napomena 2: ne bi trebalo da bude prekoračeno više od 7 puta u kalendarskoj godini (98-i percentil). Napomena 3: ne bi trebalo da bude prekoračene više od 25 dana u toku godine u prosjeku u tri godine. - komentar Upoređujući izmjerene imisione koncentracije (tabela 1) sa graničnim vrijednostima iz Pravilnika o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha (Sl. gl. BD 30/06), možemo reći slijedeće: Na osnovu mjerenja koja su izvršena na predmetnim lokacijama zaključujemo da su prosječne dnevne koncentracije sumpordioksida, azotdioksida i ULČ ispod prosječne godišnje vrijednosti Granične vrijednosti vazduha u cilju zaštite zdravlja ljudi i ispod prosječne godišnje vrijednosti Ciljne vrijednosti vazduha za pomenute polutante (period uzorkovanja 1 čas). Kada je riječ o zagađujućoj materiji ozonu, mjerenja su pokazala da visoke vrijednosti Granične vrijednosti vazduha u cilju zaštite zdravlja ljudi i Ciljne vrijednosti vazduha za pomenuti polutant nisu prekoračene (period uzorkovanja 8 časova) na analiziranim lokacijama - zaključak Iz tabelarno predstavljenih podataka može se zaključiti da su prosječne dnevne koncentracije sumpordioksida, azotdioksida, ozona i ULČ na analiziranim lokacijama ispod Granične vrijednosti vazduha u cilju zaštite zdravlja ljudi i Ciljne vrijednosti vazduha (period uzorkovanja 1 čas) prema Pravilniku o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha (Sl. gl. BD 30/06). 41

42 Toksični uticaji oksida sumpora koji se pojavljuju u atmosferi Većina ljudi osjeća prisustvo sumpor-dioksida u vazduhu kod koncentracija koje su iznad 5 ppm. Koncentracije SO 2 od 1-2 ppm osjećaju samo osjetljive osobe. Ekspozicija koncentracijama od 5 do 10 ppm dovodi kod pojedinih osoba do bronhijalnih problema. Međutim, veće koncentracije mogu biti uzrok ozbiljnih problema. Iritirajuće djelovanje sulfatne kiseline je veće nego sumpor-dioksida. Veoma značajno iritirajuće djelovanje nastaje uslijed interakcije sumpor-dioksida i čvrstih čestica koje sadrži vazduh. Sumpor-dioksid u atmosferi parcijalno prelazi u sulfatnu kiselinu, koja je sa većim iritirajućim osobinama. Stepen toksičnog djelovanja sulfatne kiseline zavisi od vlažnosti vazduha, prisustva čvrstih čestica i od veličine tako nastalih čestica sulfatne kiseline. Epidemiološka istraživanja su pokazala da uticaj sumpor-dioksida na respiratorni sistem čovjeka zavisi od njegove koncentracije u vazduhu. Pojedina istraživanja, mada nedovoljno sistematska, pokazuju povezanost povećane smrtnosti sa povećanom koncentracijom sumpor-dioksida u vazduhu. To se posebno odnosi na pojedina urbana područja gdje je zagađenost vazduha velika. Toksični uticaj ugljenmonoksida Visoke koncentracije ugljen-monoksida mogu da izazovu mnoge fiziološke i patološke promjene kod ljudi i životinja pa i smrt. Poznati su mnogi slučajevi gušenja, odnosno trovanja ugljenmonoksidom. Toksični uticaj ovog gasa može da bude konstantan pri nižim koncentracijama. Veće prisustvo ugljenmonoksida u vazduhu može da ima teške posljedice po centralni nervni sistem, mada to do određenog stepena zavisi i od individualnih osobina čovjeka. Jedna od manifestacija uticaja ugljenmonoksida na ljude koji su izloženi stalnoj ili povremenoj inhalaciji ovog gasa je glavobolja. Istraživanja su takođe pokazala da postoji toksični uticaj ugljen-monoksida na kardiovaskularni sistem. To posebno dolazi do izražaja kod ljudi koji već imaju smetnje u ovom sistemu. Uticaj ugljenmonoksida je izražajniji na većim nadmorskim visinama zbog nižeg parcijalnog pritiska kiseonika u vazduhu. Kontinuirana izloženost niskim koncentracijama ugljenmonoksida može dovesti do stalne toksične reakcije, kao što je sindrom hroničnog trovanja ugljenmonoksidom. Podaci su pokazali da se pri prosječnoj koncentraciji ugljenmonoksida u vazduhu između 7,8 i 13,9 ppm povećava smrtnost bolesnika sa infarktom miokarda. Ispitivanjem je ustanovljeno da je vozačima koji su često na putu stalno smanjen sadržaj kiseonika u krvi. To je jedan od uzroka saobraćajnih udesa, a posebno je izraženo kod vozača starijih godišta. Ugljenmonoksid utiče na smanjenje vizuelnog osjećaja, psihološke stabilnosti i osjećanja vremenskih intervala. To su takođe razlozi za saobraćajne udese, posebno kod 42

43 vozača koji su dugo vremena na cesti, odnosno koji su stalno izloženi djelovanju ugljenmonoksida. Toksični uticaj oksida azota Ispitivanja toksičnosti azot-monoksida i azot-dioksida vršeno je uglavnom na životinjama. S obzirom da ova jedinjenja i čovjek i životinje unose u organizam putem respiratornog sistema, dobijeni rezultati ispitivanja na životinjama mogu se do velikog stepena primjeniti i na čovjeka. Ispitivanja smrtnosti na životinjama su pokazala da je azot-dioksid oko 4 puta toksičniji od azot-monoksida. Poznato je da krv, pored hemoglobina sadrži i methemoglobin (MeHb) koji ne može da veže kiseonik. Dakle, prisustvo MeHb u krvi smanjuje kapacitet krvi za prenošenje kiseonika. Normalna ljudska krv sadrži MeHb 0,01-0,5 g/100 ml. Visoki sadržaj MeHb u krvi je nađen u životinja, koje su uginule zbog trovanja oksidima aota (1 200 ppm). Primjećeno je da nastanak MeHb počinje kod izlaganja životinja koncentracijama od 5 do 10 ppm azot-monoksida. Osim koncentracije i vremena ekspozicije, na toksičnost azot-dioksida utiče i temperatura. Opasnost po zdravlje ljudi Duži dodir proizvoda nafte sa kožom može doći do oštećenja kože. Određeni proizvodi kao što su benzen i aditivi olova u motornom benzinu posebno su toksični u čistom stanju mada su relativno bezopasni kada su u neznatnim količinama pomiješani sa produktima nafte. Međutim, u ograničenim prostorima kao što su skladišni rezervoari, gdje nedostaje kiseonik, atmosfera je obično veoma toksična ukoliko se rezervoar ili sud ne provjetravaju i oslobode od gasa. Zbog dužeg kontakta radnika sa derivatima nafte postoji mogućnost nastajanja dermatitisa i drugih oboljenja. Pored toga postoji mogućnost od trovanja parama derivata nafte u neprovjetrenim i zatvorenim objektima i prostorijama gdje se isti skladište. Uticaj čestica iz vazduha na respiratorni sistem čovjeka U urbanim sredinama ekspozicija čovjeka česticama iz vazduha može prouzrokovati oštećenje zdravlja. Čestice ulaze u čovječje tijelo putem organa za disanje (respiratorni sistem). Zbog toga može doći do direktnog oštećenja respiratornih organa ili do oštećenja drugih organa posredno. Čestice većeg promjera i mase lakše se deponuju i zadržavaju u respiratornom sistemu. Mehanizam deponovanja čestica u respiratornom sistemu zavisi od njihove veličine, oblika i od same prirode tih čestica. Čestice iz vazduha, pored direktnog uticaja na respiratorni sistem, mogu, putem krvi mnogo ozbiljnije djelovati i na druge vitalne organe čovjeka. Uzroci oboljenja i 43

44 drugih organa od kancera, osim pluća, mogu se tražiti, dakle i među polutantima koji se pojavljuju u vazduhu. Čestice iz vazduha mogu da imaju toksične uticaje, bilo patološke ili fiziološke, na dva načina: čestice po svojoj prirodi mogu biti toksične, prisustvo inertne čestice u respiratornom sistemu može da ometa izbacivanje iz toga sistema drugih toksičnih materija. Neke od čestica prisutnih u atmosferi su izuzetno toksične. Tako je sumportrioksid veoma toksičan konstituent atmosfere. Silicijum-dioksid, često prisutan u letećem pepelu, uzrokuje pojavu silikoze. Posebno opasne toksične čestice su čestice olova, berilijuma i azbesta. Duža izloženost česticama azbesta može imati za posljedicu hronična oboljenja. Najnovija ispitivanja su pokazala da čestice azbesta izazivaju kancer. Poznato je da pojedine supstance u atmosferi, u vidu čestica ili aerosola, kao što su polinuklearni aromatski ugljovodonici, mogu da izazovu kancer. 6. OPIS PRIRODE I KOLIČINE PREDVIĐENIH EMISIJA IZ POSTROJENjA U SVE DIJELOVE ŽIVOTNE SREDINE (VAZDUH, VODA, ZEMLjIŠTE), KAO I IDENTIFIKACIJA ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU S obizorom na vrstu djelatnosti koja će se obavljati prilikom izvođenja radova izgradnje infrastrukturnih objekata u luci Brčko i povezivanja sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije moguće su kratkotrajne emisije u vazduh, vodu, zemljište i ostale segmente životne sredine. Uticaji na vazduh u fazi izgradnje U toku izgradnje infrastrukture uticaj na kvalitet vazduha može biti povremeno izložen povećanoj količini prašine i sagorjevanja goriva dizel goriva. Uticaj prašine Negativan uticaj na kvalitet vazduha može imati i emisija prašine do koje može doći pri izvođenju zemljani radovi i pri kretanju mehanizacije koja će se koristiti pri izvođenju radova na izgradnji infrastrukture. Negativan uticaj prašine na kvalitet vazduha u životnoj sredini procjenjuje se na osnovu granične vrijednosti vazduha u cilju zaštite zdravlja ljudi i to na godišnjem nivou, a sve prema Pravilniku o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha (Sl. gl. BD, br. 30/06); 44

45 Na količinu izdvojene prašine utiču značajno i vremenske prilike, tako da se pri vjetrovitom i suvom vremenu može očekivati da dođe do značajnijeg prašenja i raznošenja čestica u okolni prostor. Dispergovanje sveukupne emitovane prašine, čestica ispod 50 µm zavisi najviše od meteoroloških uslova - vjetra i vlažnosti vazduha. U zavisnosti od brzine vjetra, uslijed sile gravitacije dolazi do taloženja prašine na manjoj ili većoj udaljenosti od izvora emisije. Uticaj polutanata iz sagorijevanja dizel goriva Negativan uticaj na kvalitet vazduha mogu imati štetni gasovi koji nastaju pri sagorijevanju goriva u motoru mehanizacije koja će se koristiti pri izvođenju pripremnih i drugih radova na izgradnji infrastrukture. Kvalitet vazduha u području izvođenja radova na izgradnji infrastrukture biće izložen emisiji polutanata koji nastaju od sagorjevanja energenta-dizel goriva. Ova vrsta zagađenja nastajaće samo za vrijeme rada mehanizacije i mašina koje sagorijevaju dizel gorivo. Tako će uticaj na kvalitet vazduha, gledajući iz ovog aspekta, biti povremenog trajanja u toku 24 sata, ali i vrijednosti emisije će biti različite u toku sedmice. Isti princip važi i za pojedine mjesece u godini. Uticaj na vode u fazi izgradnje Prilikom izgradnje infrastrukture negativni uticaji na površinske i podzemne vode mogući su kao posljedica: unošenja sedimenta i ostataka vegetacije, slučajnog prosipanja ili curenja ulja i goriva iz radne mehanizacije direktno u površinske vodotoke, zamućena voda u površinskim vodotocima, prosipanje otpadne vode od pranja mješalice za beton, mašina, alatki i posuda (kreč, malter), odlaganja otpada u korita, depresije ili na obale vodotoka. Potencijalni negativni uticaji izgradnje jednog ovakvog (linijskog) objekta mogu se manifestovati kako na površinske tako i na podzemne vode. Za vrijeme naglih izliva atmosferskih voda nastaje zamućivanje voda te pogoršanje opštih kvalitativnih karakteristika voda. Jedan od negativnih uticaja gradnje infrastrukture jeste i izvođenje zemljanih radova u cilju izgradnje infrastrukture. Ovi radovi mogu u neznatnoj mjeri devastirati okolni prostor. 45

46 Izvođenje radova zahtjeva prisustvo kako ljudi tako i mehanizacije. Mehanizacija koristi naftne derivate, razne vrste ulja i maziva, što može da utiče na vodu vegetaciju i zemljište. Građevinskim radovima otvara se površinski sloj terena stabilizovan biljkama. Kišne kapi udarajući u tlo pomažu drobljenje i omekšavanje tla, a oticanjem vode odnose se čestice tla stvarajući nanos, čime nastaje proces erozije. Intenzitet erozije na nekom području se može odrediti kategorizacijom erozionih procesa prema stepenu njihove razornosti. Erozioni procesi se razvrstavaju u pet kategorija: - I kategorija-pretjerano jaki erozioni procesi, - II kategorija-jaki procesi erozije, - III kategorija-procesi erozije srednje jačine, - IV kategorija-slabi procesi erozije, - V kategorija-veoma slabi procesi erozije. Uticaji na zemljište u fazi izgradnje Zagađenje zemljišta je moguće kao posljedica: odlaganja otpada duž planirane trase izvođenja radova slučajnog prosipanja ili curenja ulja i goriva iz radne mehanizacije, degradacije zemljišta kao posljedice prisusva teških mašina. U toku same izgradnje infrastrukture moguće je da se privremeno degradira veća površina zemljišta. Posljedice odlaganja građevinskog i drugih vrsta otpada duž trase, zatim slučajnog prosipanja ili curenja ulja ili goriva iz radne mehanizacije, može predstavljati vrlo značajan negativan uticaj po kvalitet zemljišta ako se ne primjene mjere prevencije ili ublažavanja negativnih uticaja. Moguće zagađenje zemljišta u slučaju akcidenata (izlijevanje veće količine nafte ili ulja) može dostignuti nivo ekološke nesreće. Sanacijom terena nakon izvedenih građevinskih i montažnih radova, a to su uklanjanje viška iskopane zemlje i njeno odvoženje na odgovarajuću deponiju, može se spriječiti degradacija zemljišta. 46

47 Uticaj buke u fazi izgradnje Ako prihvatimo definiciju da je buka zvuk, koji ima neugodno razdražujuće djelovanje na čovjeka, možemo kratko zaključiti da je buka nepoželjan zvuk. Ovom konstatacijom prihvatamo svu težinu problematike koja je vezana za analizu i procjenu buke, jer pored čisto fizičkih veličina kao što su pritisak, intenzitet, snaga itd. moramo uzeti u obzir i psihofizičko djelovanje tj. subjektivnu ocjenu djelovanja buke. Pod pojmom zvuka podrazumjevamo zvuk koji čujemo od 20 Hz do 20 khz, što je opet vrlo individualno i ove granice su samo okvirne. Svaki mehanički oscilator koji pravilno osciluje u opsegu frekvencije zvuka naziva se zvučni izvor. Intenzitet ili jačina zvuka jednaka je srednjoj snazi koju zvučni talas prenosi po jedinici površine normalne na pravac prostiranja talasa, odnosno to je količina energije koju prenosi talas u jedinici vremena kroz površinu normalnu na pravac prostiranja talasa. Do povećanog nivoa buke na predmetnoj lokaciji može doći zbog prisustva i rada mašina i mehanizacije koji će se koristiti za izradu infrastrukture. Značajan uticaj buka može imati u naseljenim zonama uz lokaciju gdje će se izvoditi radovi, a neznatan je uostalim zonama duž trase. Širi uticaj buke zavisi od niza fizičkih i meteoroloških uslova. Uticaj ukupne buke zavisi u veličini i trajanju: jačine zvuka, zvučnog spektra, zvučne frekvencije, zvučne snage, zvučnog pritiska, smjera i jačine vjetra u odnosu na naselja u širem prostoru. na: Na predmetnom lokaciji u toku izvođenja radova na izgradnji buka može uticati ometanje govorne komunikacije (buka iznad 65 db, smanjuje mogućnost sporazumijevanja govorom na udaljenosti ispod 1 m), dužim izlaganjem jačoj buci smanjuje se radna sposobnost, koncentracija i produktivnost, postoji mogućnost oštećenja sluha. 47

48 U narednoj tabeli prikazano je dopušteno vrijeme izlaganju buci radnoj sredini u odnosu na njenu jačinu. Tabela br. 16: dopušteno vrijeme izlaganju buci radnoj sredini u odnosu na njenu jačinu Dnevno izlaganje u satima Visina buke u db Čvrsti otpad u fazi izgradnje i korištenja - upravljanje otpadom u fazi izgradnje Plan upravljanja otpadom u fazi izgradnje i uklanjanja objekta - metode prikupljanja, skladištenja i rukovanja sa otpadom Cilj selektivnog prikupljanja, skladištenja i rukovanja sa otpadom je spriječiti ugrožavanje čovjekova zdravlja i okoline, a posebno ispuštanje štetnih materija u vode i zemljište. Sakupljanje i skladištenje otpada će biti organizovano na prostoru gradilišta, a temelji se na osnovnim načelima upravljanja otpadom: načelu odvojenog prikupljanja prevencije reciklaže Otpad nastao na području gradilišta će se skupljati selektivno, odnosno u odvojenim posudama u skladu sa klasifikacijom otpada. Zabranjeno je spaljivanje otpada na licu mjesta ili na otvorenom. Osnovni princip je odvajanje opasnog od neopasnog otpada, zatim odvajanje građevinskog od ostalih kategorija, te posebno odvajanje otpada koji se može reciklirati. Opasni otpad i njihova ambalaža moraju biti označeni u skladu sa propisima koji uređuju označavanje opasnih stvari. Opasni otpad treba sakupljati i sortirati po kategorijama. 48

49 Otpadna ulja treba sakupljati i čuvati odvojeno. Zabranjeno je izlijevanje otpadnih ulja u površinske i podzemne rijeke, kanalizaciju ili na zemljište, što važi i za materije u kojima su mineralna ili sintetička ulja. Skladištenje ili čuvanje razdvojenog otpada se izvodi na za to posebno određenim mjestima u odgovarajuće kontejnere: 1. kontejner za opasni otpad miješani opasni otpad 2. kontejner za neopasni otpad miješani komunalni otpad 3. kontejner za neopasni otpad miješani ambalažni otpad koji se može reciklirati 4. kontejner za neopasni otpad miješani metalni otpad koji se može reciklirati 5. kontejneri moraju biti proizvedeni za navedene namjerne, iz kojih materijali ne smiju curiti. Svaki kontejner mora biti odgovarajuće označen. Skupljena otpadna ulja će se skladištiti u burad ili druge odgovarajuće posude, tako da ne može doći do istjecanja. Servisiranje vozila se smije odvijati isključivo na servisnom platou koji je udaljen od vodotoka i osjetljivih područja, gdje će se pozicionirati i burad za čuvanje otpadnih ulja. Za zbrinjavanje kategorija građevinskog otpada, Izvođač treba predvidjeti privremene i trajne lokacije za deponovanje duž trase, u zoni građenja i na posebnoj lokaciji. Privremene deponije potrebne su za deponovanje humusa, iskopanih materijala, kao i za manje količine tamponskog materijala i kamenih frakcija. Izvođač je dužan identifikovati lokacije za stalno i privremeno deponovanje te ishodovati sve potrebne saglasnosti. - odvoz otpada Proizvođač otpada će sav selektivno prikupljeni otpad predati operatoru, odnosno ovlaštenim poduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Sl. glasnik BD 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). U postupku traženje najbolje ponude za odvoz (opasnog) otpada proizvođač će od ponuđača zatražiti dokaz o registraciji za obavljanje poslova upravljanja otpadom u skladu sa odgovarajućim propisima. Izvođač će potpisati ugovor sa odabranom firmom. - vođenje evidencije Proizvođač otpada će voditi evidenciju o vrsti i količinama otpada koji proizvede. Evidencija podrazumijeva sljedeće podatke: podaci o proizvedenom otpadu i uzrocima njihova nastanka, skladištenje otpada, uklanjanje otpada. Proizvođač će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, čiji jedan primjerak predaje Operatoru a jedan čuva u vlastitoj arhivi. 49

50 Evidencijske liste predanog otpada treba čuvati u stalnom uredu Izvođača a kopiju na privremenim lokacijama radi inspekcije. - odgovornost Izvođač je dužan imenovati osobu koja će biti odgovorana za poslove nadzora nad upravljanjem otpada na gradilištu. - upravljanje otpadom u fazi korištenja Skupljanje i skladištenje otpada će se i u ovom slučaju temeljit će na načelima prevencije i odvojenog prikupljanja. Zabranjeno je spaljivanje otpada na licu mjesta ili na otvorenom. - metode prikupljanja, skladištenja i rukovanja otpadom U fazi korištenja infrastrukturnih objekata dolaziti će do sakupljanja otpadnih ulja i masti u separatoru ulja i masti, koji će biti postavljen u Luci Brčko, a prihvati će otpadne vode sa asfaltnog platoa. Voda, onečišćena uljima i mastima sa asfaltnog platoa Luke Brčko, zadržava se u separatoru ulja i masti toliko vremena koliko je propisano DIN Kada se u separatoru ulјa i masti skupi granična količina otpada potrebno je izvršiti ispumpavanje istog. Ispumpavanje se provodi kroz ulazni šaht. - odvoz otpada Proizvođač otpada će sav selektivno prikupljeni otpad predati operatoru, odnosno ovlaštenim poduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Službene novine Sl. glasnik BD 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). U postupku traženje najbolje ponude za odvoz (opasnog) otpada proizvođač će od ponuđača zatražiti dokaz o registraciji za obavljanje poslova upravljanja otpadom u skladu sa odgovarajućim propisima. Izvođač će potpisati ugovor sa odabranom firmom. - vođenje evidencije Proizvođač otpada će voditi evidenciju o vrsti i količinama otpada koji proizvede. Evidencija podrazumijeva sljedeće podatke: podaci o proizvedenom otpadu i uzrocima njihova nastanka, skladištenje otpada, uklanjanje otpada. Proizvođač će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, čiji jedan primjerak predaje Operatoru a jedan čuva u vlastitoj arhivi. Evidencijske liste predanog otpada treba čuvati u stalnom uredu Izvođača a kopiju na privremenim lokacijama radi inspekcije. Potrebno je da Investitor uradi Plan upravlјanja otpadom u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Službene novine Sl. glasnik BD 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). Takođe 50

51 je potrebno odrediti lice koje će vršiti poslove koordinacije upravlјanja otpadom koordinatora za otpad. Otpad koji može nastati prilikom izvođenja radova i korištenja prema katalogu otpada (Pravilnik o kategorijama otpada sa listama ''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 30/06) se svrstava u grupe prikazane u narednoj tabeli Tabela br. 17: otpad razvrstan prema katalogu otpada Red. Br. Šifra Naziv otpada 13 OTPADNA UljA I OTPAD OD TEČNIH GORIVA (OSIM JESTIVIH UljA I UljA IZ POGLAVLjA 05, 12 i 19) otpadna hidraulična ulja * sintetička hidraulična ulja otpadna ulja za motore, pogonske uređaje i podmazivanje * sintetička ulja za motore, pogonske uređaje i podmazivanje * чврсте материје из комора за отпад из сепаратора уље/вода * муљеви из из сепаратора уље/вода * уље из сепаратора уље/вода * зауљена вода из сепаратора уље/вода * мјешавина отпада из коморе за отпад и сепаратора уље/вода 15 OTPAD OD AMBALAŽE, APSORBENTI, KRPE ZA BRISANjE, MATERIJALI ZA FILTRIRANjE I ZAŠTITNA ODJEĆA, AKO NIJE DRUGAČIJE SPECIFIKOVANO ambalaža (uključujući posebno sakupljenu ambalažu u komunalnom otpadu) papirna i kartonska ambalaža plastična ambalaža drvena ambalaža metalna ambalaža miješana ambalaža staklena ambalaža * ambalaža koja sadrži ostatke opasnih supstanci ili je kontaminirana opasnim supstancama aapsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje i zaštitna odjeća * drugačije specifikovani), krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koji su apsorbenti, materijali za filtere (uključujući filtere za ulje koji nisu kontaminirani opasnim supstancama apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje i zaštitna odjeća drugačiji od onih navedenih u

52 Red. Br. Šifra Naziv otpada OTPADI KOJI NISU DRUGAČIJE SPECIFIKOVANI U KATALOGU otpad od čišćenja rezervoara za transport i skladištenja (izuzev 05 i 13) * otpad koji sadrže ulja * otpad koji sadrže ostale otpadne materije otpad koji nije e specifikovan na drugi način 17 GRAĐEVINSKI OTPAD I OTPAD OD RUŠENJA (UKLJUČUJUĆI I ISKOPANU ZEMLJU SA KONTAMINIRANIH LOKACIJA) beton, cigla, pločice i keramika beton cigle mješavine ili pojedine frakcije betona, cigle, pločice i keramika drugačije od onih navedenih u zemlja (uključujući zemlju izvađenu sa kontaminiranih lokacija), kamen i muljeviti otpad iskopan bagerom zemlja i kamen drugačiji od onih navedenih u muljeviti otpad iskopan bagerom drugačiji od onog navedenog u otpad koji spada sa gusjenica drugačiji od onog navedenog u izolacioni materijali i građevinski materijali koji sadrže azbets izolacioni materijali drugačiji od onih navedenih u i ostali otpad od građenja i rušenja 20 miješani otpadi od građenja i rušenja drugačiji od onih navedenih u i i KOMUNALNI OTPAD (OTPAD IZ DOMAĆINSTVA I SLIČNI OTPAD IZ INDUSTRIJSKIH I ZANATSKIH POGONA I IZ USTANOVA), UKLjUČUJUĆI ODVOJENO SAKUPLjENE FRAKCIJE odvojeno sakupljene frakcije (izuzev 15 01) papir i karton staklo drvo drugačije od onog navedenog u plastika metali 52

53 Uticaj na pejzaž, floru i faunu Pejzaž je jedno od prirodnih bogatstava koje se nestručnim i nepažljivim postupcima može oštetiti ili sasvim uništiti. Zbog toga mu se mora posvetiti posebna pažnja, njegovoj zaštiti i očuvanju, jer je pejzaž sastavni dio okoline koji ima veoma važnu kulturnu, društvenu i ekonomsku ulogu. U ovom slučaju, u pitanju je industrijska zona, dakle sredina na kojoj je pejzaž već izmijenjen antropogenim uticajem. Izgradnjom infrastukture (saobraćajnice, kanalizacije, vodovoda, rasvjete) prvenstveno će doći do vizuelnih izmjena u ovom području, čime će se samo još povećati antropogeni uticaj na karakteristike pejzaža. Neki specifični uticaji na pejzaž u fazi izvođenja građevinskih radova neće naročito biti izraženi ako se adekvatno sprovedu mjere smanjenja, odnosno eliminacije uticaja koji su posljedica građevinskih radova. Uticaj na stanovništvo Izgradnja predmetnih objekata infrastrukture je od opšte-društvenog značaja za razvoj grada Brčko. U današnjem vremenu, uticaji na životnu sredinu i interesi lokalnog stanovništva postaju sve značajniji faktor u ekonomskim planovima od šireg društvenog značaja. Ti faktori su često u suprotnosti sa ekonomskim planovima. To se naročito odnosi na faktor životne sredine. Interesi šire socijalne sfere često su na strani ekonomskog, dok interesi lokalnog stanovništva balansiraju između zaštite životne sredine i ekonomskog razvoja. To se i podrazumjeva, jer se zaštita životne sredine u nekom području najviše tiče stanovnika koji tu žive. S tim u vezi, pri izgradnji uvažavanje i planiranje mogućih uticaja na stanoviništvo koje živi u blizini, predstavlja značajan segment uticaja na životnu sredinu. Pravilno planiranje podrazumjeva uvažavanje činjenice da izgradnja može dovesti do modifikovanja okoline, što može imati uticaj na različite aspekte načina života te društvene i ekonomske aktivnosti stanovništva. Uticaj na životnu sredinu u fazi eksploatacije predmetne infrastrukture Nakon izgradnje planirane infrastrukture tj. u fazi eksploatacije mogući su uticaji na životnu sredinu (voda, vazduh, zemlja) od saobraćajne i željezničke infrastrukture. Uticaj na vazduh u fazi eksploatacije Nakon završetka predmetne infrastrukture i stavljanjem iste u upotrebu, mogući su negativni uticaji na vazduh jer će saobraćanjem motrornih vozila i lokomotiva na dizel 53

54 gorivo dolaziti do zagađivanje vazduha od rada motora sa unutrašnjim sagorijevanjem i od isparavanja benzina. Zagađujuće materije koje su sastavni dio izduvnih gasova mogu biti primarne, koje nastaju pri sagorijevanju goriva i sekundarne, koje nastaju u atmosferi razlaganjem primarnih zagađujućih materija. Zagađujuće materije koje nastaju kao posljedica saobraćaja šire se pod dejstvom vjetrova u atmosferu, pri čemu se razrjeđuju. Prema tome, koncentracija zagađujućih materija u vazduhu zavisiće od udaljenosti od sobraćajnice (pruge), brzine i smjera vjetra, ali i od prepreka za slobodnu disperziju. Količina emisije zagađujućih materija koje nastaju kao posljedica saobraćaja, zavisi od vrste i snage motora, vrste i sastava goriva, nivoa održavanja motora, temperature motora i od starosti vozila (lokomotive). Međutim, količina emisija zavisi i od broja vozila (lokomotiva), režima vožnje i sl. Najveći uticaj je u koncentracijama azotnih oksida. Naspurot njima, koncentracija olova postaje sve manji problem zbog upotrebe kvaltitetnijeg goriva u motorima nove generacije. Za ukupni saobraćaj emisija zavisi od slijedećih faktora: broja vozila (protok vozila na sat ili na dan). sastava vozila po vrstama i starosnoj strukturi. Teška vozila sa velikim motorima emituju veće količine zagađujućih materija nego laka vozila, pri istim ostalim uslovima. Dizelski motori imaju veću emisiju SO 2, NO X i čvrstih čestica, dok su benziski motori veći emiteri ugljenmonoksida i ugljovodonika. režima vožnje (prosječna brzina, nesmetani tok ili saobraćajni zastoj). karakteristika puta. Vozila emituju veće količine zagađujućih materija prilikom usporavanja ili ubrzavanja kao i prilikom savladavanja uspona, tako da putevi koji zahtijevaju ove radnje utiču na povećanje emisije zagađujućih materija. koncentracija ugljovodonika u izduvnim gasovima je najveća onda kada vozilo usporava, a najmanja u praznom hodu motora i punom opterećenju. Količina ugljenmonoksida je najveća u praznom hodu motora i na početku ubrzavanja vozila. Količina azotnih spojeva je najmanja u praznom hodu motora i raste sa opterećenjem motora. Uticaj na vode u fazi eksploatacije Treba naglasiti da je teret zagađenja voda koje dotiču sa kolovoza u direktnoj vezi sa brojem vozila koji koristi taj kolovoz. Proces zagađivanja pri korišćenju saobraćajnice (pruge), po svojoj vremenskoj karakteristici može biti stalan, sezonski i slučajan (akicidentno zagađivanje). Stalno (sistematsko) zagađivanje prvenstveno je vezano za obim, strukturu i karakteristike saobraćajnog toka, karakteristike saobraćajnice i klimatske uslove. Tokom korišćenja saobraćajnice (pruge) sistematsko zagađenje će nastajati ispiranjem štetnih nusprodukata koje će stvarati vozila koja će se kretati, od kojih su: produkti sagorijevanja goriva, 54

55 curenje i kapanje goriva i maziva iz sistema za pogon i podmazivanje (benzin, nafta, motorna ulja, tečnosti za hlađenje i kočenje), ostataka guma i produkata trošenja habajućeg sloja (ostatci asvalta i bitumena), emisija produkata sagorijevanja pogonskog goriva (olovo i jedinjenja olova, nesagorjeli ugljikovodici, azotni oksidi, čađ i katran). takođe je moguće registrovati i materije, koje su posljedica korištenja specifičnih materijala za zaštitu od korozije. posebnu grupu veoma kancerogenih materijala predstavljaju poliaromatski ugljovodonici (benzopiren), a koji su produkt nekompletnog sagorijevanja goriva i korištenog motornog ulja. Sezonska zagađivanja su vezana za određeni period godine. Tipičan primjer ove vrste zagađenja je upotreba soli i hemijskih i mehaničkih sredstava za održavanje puta u zimskim mjesecima. Ova vrsta zagađivanja je karakteristična po tome što se u vrlo kratkom vremenskom periodu javljaju velike koncentracije štetnih materija. Slučajna (akcidentna) zagađenja najčešće su izazvana saobraćajnim nesrećama. Akcidentne situacije dovode od razlijevanja i prosipanja štetnog i opasnog materijala, po kolovozu i okolnim površinama, odnosno po zemljištu. Pri prevozu opasnih i štetnih materija u lošim vremenskim uslovima moguće je da dođe do havarije, što bi izazvalo dodatno opterećenje koje se može proširiti i na veće udaljenosti, nego što je to u normalnim uslovima korišćenja saobraćajnice. Takve havarije su vremenski i prostorno nepredvidive i zbog toga predstavljaju veliku opasnost. Vjerovatnoća navedenih uticaja je mala, međutim ukoliko nastane akcidentna situacija, posljedice mogu biti teške i dugotrajne. Direktan uticaj na vode može se očekivati zagađenjem voda i zemljišta teškim metalima i ostalim zagađivačima iz izduvnih gasova. Za vrijeme pojave vjetra zagađivači iz izduvnih gasova nošeni vjetrom taložiće se na i u okolini saobraćajnice. Nataložene materije sa površina zemljišta na i u okolini saobraćajnice padavine mogu pokrenuti i na taj način štetne materije mogu da dospiju u površinske i podzemne vode. Prilikom procjene uticaja na vode treba imati u vidu da su najveće koncentracije zagađujućih materija registrovane (svjetska iskustva) u vodama koje otiču sa puteva u toku zimskih mjeseci kada je najintenzivnije posipanje solju; koncentracije većine zagađujućih materija direktno zavise od trajanja perioda suhog vremena prije kiše i od saobraćajnog opterećenja; najveće koncentracije se postižu prvih 5-10 minuta trajanja kiše, a zatim naglo opadaju, koncentracije suspendovanih čestica proporcionalne su intenzitetu kiše i najveće koncentracije se dobijaju u toku najvećeg protoka. Pored gustine saobraćaja, intenzitet zagađenja zavisi i od vrste i tehničkog stanja vozila, ali i od vrste i kvaliteta goriva i lokalnih prostornih uslova. Uticaj na zemljište u fazi eksploatacije Zagađenje zemljišta može nastati i kao posljedica održavanja puta odnosno posipaja puta sa soli u zimskom periodu, koje se kasnije nakon otapanja ili kišom ispiraju 55

56 po zemljištu. Posljedica prisustva Na-jona je velika razgradnja zemljišta i uništavanje njegove strukture. U toku korišćenja saobraćajnica usljed učešća većeg broja vozila, odnosno njihove brzine prolaska, može uzrokovati kontaminaciju zemljišta zbog ispuštanja izduvnih gasova, trošenja guma i održavanja saobraćajnice. Okolno zemljište biće izloženo emisiji štetnih materija i čestica od prometnog toka, a najveća opasnost vezana je za akcidentne situacije kod prevoza opasnih materija. Zagađujuće materije nošene vjetrom taložiće se na i u okolini saobraćajnice. Padavinama pokrenuti, oni mogu preko zemljišta dospjeti u površinske i podzemne vode i time dovesti do zagađenja. Uticaj buke i vibracija u fazi eksploatacije U fazi korišćenja saobraćajnica (drumske i željezničke) glavni izvori buke biće saobraćajna buka od vozila koja će se kretati saobraćajnicama. Vozila pri kretanju izazivaju buku, koja nastaje od rada motora, trenja između vozila i površine, ponašanja vozača, aktivnosti izgradnje i održavanja. Faktori koji utiču na širenje buke su vrsta izvora, udaljenost od izvora, vjetar, temperatura, prepreke, atmosferska absorpcija, absorpcija zemljišta, vlažnost, refleksija i padavine. U slučaju velikog intenziteta saobraćaja vibracije koje nastaju rezonancom odvijanja saobraćaja mogu imati štetne posljedice na objekte u blizini saobraćajnice. Vibracije nastaju kao posljedica oscilatornih kretanja vozila kod odvijanja putnog saobraćaja. Prema svom značaju, s obzirom na ograničenost prostornog dejstva, ovaj kriterijum je manje izražen u odnosu na buku i zagađenje vazduha, ali u određenim situacijama može predstavljati relevantnu činjenicu u smislu negativnih uticaja. Oscilacije vozila koje nastaju kao posljedica kretanja preko neravnina prouzrokuju pojavu vertikalnih dinamičkih reakcija na kontaktnoj površini koje su generatori vibracija u zemljištu, a koje se prostiru najviše u vidu površinskih talasa izazivajući negativne posljedice na ljude i objekte. Uticaj vibracija na čovjeka odražava se u vidu direktnih mehaničkih dejstava promjenljivog ubrzanja na pokretne dijelove čovječijeg tijela, ali i kao sekundarna biološka i psihološka dejstva zbog nadražaja i oštećenja nervnih receptora. 56

57 7. OPIS PREDLOŽENIH MJERA, TEHNOLOGIJA I DRUGIH TEHNIKA ZA SPREČAVANJE ILI UKOLIKO TO NIJE MOGUĆE, SMANJENJE EMISIJA IZ POSTROJENJA Na osnovu procjene ugroženosti zemljišta, vazduha i okolnih vodotokova, imajući u vidu prvenstveno u vidu lokaciju objekta, namjenu objekta, fizičko - hemijske osobine materijala sa kojima će se manipulisati u objektu, te mogućnosti akcidentnih situacija, treba predvidjeti maksimalno moguće mjere zaštite prirodne sredine u neposrednom okruženju. Mjere za sprečavanje ili smanjenje emisija u vazduh životne sredine Zaštita od povećane koncentracije prašine s obzirom na obavljanje zemljanih radova prilikom iskopavanja, preporučuje se obaranje prašine vodenim mlazom na mjestu nastanka po potrebi. U toku izgradnje predmetne infrastrukture korisititi mašine i vozila koja na ispušnim cijevima imaju ugrađene filtere za odvajanje čađi. Redovnim (planskim periodičnim) i vanrednim tehničkim pregledima mašina i vozila koja će se koristiti prilikom izgradnje predmetne infrastrukture, osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovno kontrolisati) gorivo sa garantovanim standardom kvaliteta. Teretna vozila i kamioni koji će odvoziti/dovoziti građevinski materijal i sl. prilikom izgradnje infrastrukture, prije izlaska na susjedne saobraćajnice potrebno je očistiti od komada zemlje koja se može naći na točkovima vozila. Izduvni gasovi iz transportnih i pogonskih sredstava ne mogu biti uzrok prekomjernog zagađenja vazduha, ako se na tehničkom pregledu ustanovi ispravnost uređaja sa pogonom na unutrašnje sagorijevanje. Mjere za sprečavanje ili smanjenje emisija u vodotokove i zemljišta Prilikom izvođenja zemljanih radova humusni sloj kontrolisano deponovati i kasnije koristiti za uređenje zelenog pojasa, odnosno iskoristiti za druge potrebe, u skladu sa propisima. Ograničiti kretanje teške mehanizacije prilikom izgradnje, u cilju smanjenja nepotrebnog oštećenja površina. Tokom izgradnje treba obratiti pažnju na odlaganje viška iskopane zemlje, viška građevinskog materijala, otpadnog građevinskog materijala od rušenja, kojeg treba u dogovoru sa nadležnom komunalnom službom deponovati. Provoditi učestalo i kontrolisano zbrinjavanje komunalnog otpada i suvišnog građevinskog materijala, odnosno zabraniti bilo kakvo privremeno ili trajno odlaganje otpadnog materijala na okolno tlo, te osigurati nepropusne kontejnere za otpad. 57

58 Zagađenu vodu sa asfaltnog platoa sakupljati i odvoditi slivnicima u odgovarajući prečistač, kao što je i predviđeno u projektnoj dokumentaciji. Voditi računa pri projektovanju i izgradnji dovoljnog broja odvodnih mjesta/otvora za površinske vode, radi sprečavanja lokalnog onečišćenja i zabarivanja. U toku izgradnje infrastrukture, na gradilištu moraju se odrediti odgovarajuća mjesta za skladištenje i rukovanje benzinom, dizelom, mazivima i bojama. Izgradnja i gradilište moraju biti ograničeni i to na minimalne dimenzije, a zemljište koje se nalazi uz gradilište mora biti zaštićeno od zbijanja teškim mašinama koje će se koristiti u procesu rada. Pri tome se mora voditi računa da se mašine ne kreću po zemljištu koje je osjetljivo na zbijanje pod opterećenjem. Spriječiti isticanje bilo koje štetne ili razarajuće materije, ukoliko je to moguće, po zemljištu koja može biti razarajuća za zemljište ili njegove karakteristike. Cilj prevencije je da se preduzmu mjere sprečavanja, jer su korektivne mjere skuplje i duže traju u odnosu na preventivne mjere. U svim slučajevima u kojima dođe do prolijevanja ili curenja goriva, maziva, katranskih masa na tom mjestu se moraju preduzeti odgovarajuće mjere dekontaminacije. Ove mjere podrazumijevaju posipanje piljevine na mjestima curenja (isticanja), te uklanjanje i adekvatno zbrinjavanje piljevine, a zatim uklanjanje i deponovanog sloja zemljišta koje je zagađeno. Sve površine oštećene građevinskim aktivnostima nakon završetka radova dovesti u stanje koliko je moguće približnije prvobitnom stanju. Nakon izgradnje infrastrukture uraditi remedijaciju i rekultivaciju zemljišta uz trasu planiranih radova u skladu sa važećom zakonskom regulativom. Za zaštitu vodotoka kao i kanala odvodnog sistema od mogućeg zagađenja, potrebno je na mjestima uktštanja s kanalima odvodnog sistema, izvršiti postavljanje zaštitne ograde. Prostor za smještaj radnika opremiti s pokretnim ekološkim WC-ima i osigurati pražnjenje sadržaja putem ovlaštene pravne osobe (odnosno obavezati izvođača na adekvatne sanitarije). U slučaju smrzavanja saobraćajnica zimi, prilikom održavanja saobraćajnica na dionici zabraniti upotrebu soli, te obavezno koristiti ekološki prihvatljiva sredstva radi zaštite voda. Za stabiliziranje nasipa, usijeka i zasijeka koristiti kombinaciju travnih smjesa, niskog grmlja, penjačica i lokalnog prirodnog materijala. Odrediti odlagalište (propisati obavezu da se odredi mjesto) ocijeniti geotehnička svojstva tla na kojem će se koristiti privremeno odlagalište, rad mehanizacije, tankovanje, opravke planirati prostor za mehanizaciju. Rad separatora, održavanje i čišćenje istog redovno kontrolisati od strane Nadležne institucije. 58

59 Mjere za sprečavanje ili smanjenje emisija buke U fazi izgradnje, pri izvođenju građevinskih radova, izvođač radova mora da koristi savremenu opremu koja ima prigušivače buke, opremu koja zadovoljava Evropske Direktive ES/2000/14, vezano za emisiju buke koju stvara oprema za upotrebu na otvorenom prostoru, a zatim i da poštuje dozvoljen broj radnih sati u toku dana, upotrebljava zaklone i postavlja opremu iza prirodnih zvučnih barijera. Potrebno je uraditi zvučnu izolaciju pogonskog motora i drugih sklopova na građevinskim mašinama i vozilima, da bi se smanjila emisija buke, zbog blizine stambenih objekata. Vibracije koje mogu nastati kao posljedica izvođenja radnih operacija na radilištu i primjene mašina koje stvaraju vibracije, moguće je smanjiti primjenom savremene opreme i mašina koje ne stvaraju vibracije veće od maksimalno dozvoljenog nivoa. Zaštita okoline od povećane buke nastale u procesu rada, može se dovesti u dozvoljeni nivo upotrebom mašina koje ne emituju povećan nivo buke te zvučnom izolacijom izvora buke ili objekata ili slično. Mjere za sprečavanje i smanjenje uticaja na pejzaž Mjere za ublažavanje uticaja na pejzaž treba da sa jedne strane uvežu infrastrkturu u prirodnu okolinu, a sa druge strane da omoguće što veću sigurnost u toku eksplatacije iste. Kao što je već navedeno, pri izvođenju građevinskih radova prostor na kojem se izvode radovi treba da zauzima minimalnu površinu terena. Pejzažne površine koje su smanjene ili oštećene uticajem izgradnje infrastrukture potrebno je nakon završetka radova dovesti u stanje što bliže izvornom. Površine na kojima se nalazila mehanizacija za izgradnju potrebno je biološkom sanacijom dovesti u stanje koliko je moguće približnije prvobitnom stanju. Dovođenje u izvorno stanje treba uraditi na način da se uklone svi neprirodni materijali na tom prostoru i da se na taj način omogući prirodna biološka suksesija. Izvršiti zasađivanje zelenila duž saobraćajnica, između kolovoznog dijela i objekata, čime će se pored vizuelnog efekta na uređenju prostora, stvaranja prirodnog ambijenta, postići i zaštita objekata i stanovništva od prašine i buke. Prilikom odabira biljnih vrsta za oblikovanje prostora koji će nakon izgradnje biti degradirani, poželjno je forsirati autohtonu floru, jer ona ima veći stepen adaptacije sa okolinom u odnosu na druge biljke i iz razloga što za njihovo održavanje i njegu će biti potrebna manja sredstva. Izabrati biljne vrste koje su otpornije i dugovječnije, a koje će imati i estetsku i ekološku funkciju. Dopuštena je sječa samo onih primjeraka drveća i grmlja koji izravno smetaju mehanizaciji, odmah uspostaviti šumski red, tj. ukloniti panjeve. 59

60 Dovesti u prvobitno stanje sve postojeće ceste i puteve koji su oštećeni zbog korištenja mehanizacije i vozila na izgradnji planirane infrastrukture. 8. OPIS MJERA ZA SPREČAVANJE PRODUKCIJE I ZA POVRAT KORISNOG MATERIJALA IZ OTPADA KOJI PRODUKUJE POSTROJENJE Predmet upravljanja otpadom dio je globalne politike zaštite životne sredine EU koja je donijela niz dokumenata radi regulisanja ove problematike: Direktiva Savjeta 75/442/EES o otpadu donijeta prvi put godine, i do danas je pretrpjela četiri izmjene, a reguliše njegovo sakupljanje, stimuliše smanjenje njegove količine, regeneraciju, reciklažu, predlaže mjere za njegovo uništavanje ili odlaganje. Direktiva Savjeta 78/319/EES o toksičnom i opasnom otpadu (1978) propisuje mjere kojima se obezbjeđuje da otrovni i opasni otpad bude uskladišten, prerađen ili odložen isključivo u uređajima (postrojenjima), stanovama ili preduzećima koja za to imaju dozvolu. U Aneksu Direktive daje se lista opasnih supstanci i materija koja pored ostalih obuhvata teške metale i njihova jedinjenja (uključujući i olovo), fenole, organske rastvarače, ostatke iz prerade nafte i policiklične aromatične ugljovodonike sa kancerogenim osobinama. Direktiva Savjeta 91/689/EES o opasnom otpadu (1991) ima za cilj da reguliše upravljanje i odlaganje opasnog otpada. Liste opasnog otpada utvrđuju se posebnim aneksima uz Direktivu. Aneksi uz direktivu obuhvataju: mineralna ulja, derivate nafte, emulzije ulje/voda i ugljovodonici/voda, korišćene katalizatore, korišćene jonoizmenjivačke smole, muljeve sa postrojenja za pripremu voda, teške metale, aromatična jedinjenja, policiklična i heterociklična organska jedinjenja, alifatične i aromatične amine, organska jedinjesa sa azotom, sumporom i kiseonikom. Direktiva Savjeta 94/67/EES o spaljivanju opasnog otpada (1994) ima za cilj da smanji efekte spaljivanja opasnog otpada na životnu sredinu, postavljajući granične vrednosti za emisije zagađujućih supstanci i granične parametre kvaliteta otpadnih voda. U dimnim gasovima spaljivača sadržaj organskih supstanci, obračunat na organski ugljenik, mora da bude manji od 10 mg/m 3. Direktiva Savjeta 80/68/EES je o zaštiti podzemnih voda od zagađenja nekim opasnim supstancama. U Aneksu direktive date su dvije liste supstanci koje se smatraju opasnim za podzemne vode. Lista I obuhvata mineralna ulja i ugljovodonike uopšte, Lista II teške metale i njihova jedinjenja uključujući i olovo. Direktiva Savjeta 75/439/EES o odlaganju otpadnih ulja ima za cilj sprečavanje štete koje se nanose životnoj sredini nekontrolisanim postupanjem sa korišćenjem uljima. Konkretno, države članice su dužne da preduzimaju sve neophodne mjere kako bi prikupljanje i uklanjanje ovih ulja bilo bezbjedno. Daje se prednost regeneraciji korišćenih ulja, a samo kada to nije moguće, primjenjuje se spaljivanje pod kontrolisanim uslovima ili odlaganje, tako da ni u kom slučaju ne ugrozi životnu sredinu. Direktiva izričito zabranjuje odlaganje upotrebljenih ulja u sve površinske i podzemne vode, 60

61 odlaganje ili bacanje korišćenih ulja ili otpada nastalog njegovom obradom i postupanje sa njima koje bi dovelo do zagađenja atmosfere. Mjere koje se preduzimaju radi sprečavanja nastajanja otpada, odnosno smanjenja otpada u procesu rada Tokom izvođenja radova na izgradnji industrijskog kolosijeka od željezničke stanice Brčko Novo do Luke Brčko, u Brčkom (kolsijek broj 1), izgradnji staničnog kolosijeka (kolosijek broj 2), te izgradnji izvlačnog kolosijeka (kolosijek broj 3) i veze sa postojećim kolosijekom za zonu rada i industrije, te utovarno istovarnog kolosijeka "Tesla", na izgradnji industrijskog kolosijeka (uklapanje željezničke pruge za Luku Brčko na postojeće kolosijeke na dijelu utovarno - istovarnog platoa uz obalu rijeke Save), na izgradnji asvaltnog platoa, uređenju manipulativne površine i dijelova kosog i vertikalnog keja i za rekonstrukciju prilaznog puta Bijeljinska cesta za Luku, izvođači radova su dužni da tokom rada i prestanka rada ispune obaveze zaštite životne sredine u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine. Izvođači radova odnosno JP "Luka Brčko" d.o.o., Brčko, je dužno da tokom rada i prestanka rada postrojenja primijeni mjere za ublažavanje negativnog uticaja na životnu sredinu i monitoring, a posebno mjere za sprečavanje nastajanja i smanjenja otpada. Mjere koje se preduzimaju radi sprečavanja nastajanja otpada, odnosno smanjenja otpada u procesu rada imaju za cilj: sprečavanje nastajanja otpada, prerada otpada za njegovu upotrebu i reciklažu, izdvajanje sirovog materijala iz otpada i njegovo korištenje za proizvodnju energije, sigurno odlaganje otpada. Radi postizanja naprijed navedenih ciljeva neophodno je preduzeti slijedeće mjere: izbjegavati produkciju otpada, svesti na minimum produkciju otpada, tretirati otpad na način kojim se osigurava povrat sirovinskog materijala iz njega, odlagati na deponije na ekološki prihvatljiv način onih vrsta otpada koji ne podliježu povratu komponenti. Preduzimajući naprijed navedene mjere uzimaju se u obzir: ekološki korisni efekti, tehnička izvodljivost uz korišćenje najbolje raspoložive tehnologije, ekonomska izvodljivost. Naprijed navedene mjere se preduzimaju tako da se izbjegne ugrožavanje zdravlja ljudi i bez stvaranja štete ili prouzrokovanja značajnih rizika po životnu sredinu, a naročito: bez rizika po vode, vazduh, tlo, životinje i biljke, bez stvaranja smetnji putem buke ili mirisa, bez štetnog uticaja po prirodu ili mjesta koja su od posebnog interesa. 61

62 Sve djelatnosti upravljanja otpadom, se preduzimaju tako da imaju najmanji uticaj na životnu sredinu i ljudsko zdravlje, da se smanji količina i štetan uticaj otpada, da se promoviše ponovna upotreba, reciklaža i bezbjedno odlaganje otpada. U cilju sprečavanja produkcije otpada i smanjenja količina i štetnih uticaja otpada treba stimulisati: korišćenje tehnologija kojima se vrši racionalno korišćenje materijala i energije, zadržavanje materijala i ostataka unutar procesa proizvodnje i potrošnje što je više moguće, proizvodnja proizvoda kojom se produkuje najmanja količina otpada i stvara najmanje štetnih uticaja, zamjena materijala koji prouzrokuju rizik od kada postanu otpad. Produkovani otpad se koristi samo ako je ekološki koristan i ako je to korišćenje tehnički i ekonomski izvodljivo. Otpad se odlaže samo ako nije moguće korišćenje njegovog materijala i energije u postojećim tehničkim i ekonomskim uslovima i ako su troškovi ponovnog korišćenja nerazumno visoki u poređenju sa troškovima odlaganja. Zabranjeno je napuštati, gomilati, odlagati ili tretirati otpad bez nadzora. Zabranjeno je miješati različite vrste otpada, osim ako se tim radnjama omogućava povrat sirovina i odlaganje. Radi smanjenja količine nastalog otpada treba dati prioritet korišćenju takvih sirovina i osnovnih materijala, poluproizvoda i ambalaže koji smanjuju upotrebu energije i materijala i čijom upotrebom se smanjuje proizvodnja otpada i upotreba ambalaže koja duže traje i koja ima najmanje opterećenje na životnu sredinu kada postane otpad. Proizvođač i imalac otpada dužni su sakupljati, brinuti se o povratu ili odlaganju otpada koji produkuju njihove djelatnosti ili o otpadu koji posjeduju. Proizvođač i imalac otpada je odgovoran za ekološki prihvatljivo skladištenje otpada prije njegovog povrata ili odlaganja. Smanjivanje i prevencija nastanka otpada jedan je od značajnih ciljeva u upravljanju otpadom i zahtjeva kompleksne analize od proizvodnog procesa do konačnog zbrinjavanja u odnosu na postojeći način upravljanja otpadom. Prevencija i smanjivanje nastanka proizvodnog otpada povezuje i uključuje: različita tehnološka i logistička rješenja u proizvodnim procesima, socioekonomske elemenate društva, infrastrukturnog razvoja te poslovnokulturnih navika. Proces implementacije prevencije i smanjivanja proizvedenog otpada spor je razvojni proces, rezultati ne moraju biti vidljivi odmah, već se glavni rezultati očituju u određenom srednjeročnom/dugoročnom razdoblju, ali su višestruko korisni za cjelokupno društvo. Sve gore navedeno je u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Službeni glasnik BD br. 25/05, te izmjene i dopune Službeni glasnik BD br. 01/05, 19/07, 02/08, 09/09). U skladu sa svim gore navedenim, neophodno je napraviti Plan upravljanja otpadom koji će sadržati vrste i količine otpada koji će nastajati tokom planiranih procesa gradnje i rekonstrukcije, te načine njihovog sakupljanja i tretiranja. Potpisati ugovore sa preduzećima za promet sekundarnim sirovinama odnosno direktno sa preduzećima gdje će se sekundarne sirovine iskorištavati kao sirovine ili energenti, a preostali otpad odvoziti na trajno zbrinjavanje u saradnji sa nadležnom komunalnom službom. 62

63 9. OPIS OSTALIH MJERA RADI USKLAĐIVANjA SA OSNOVNIM OBAVEZAMA ODGOVORNOG LICA, POSEBNO MJERA NAKON ZATVARANjA POSTROJENjA Mjere zaštite prilikom izvođenja zemljanih radova: Investitor je obavezan prije započinjanja radova na predmetnoj lokaciji izraditi Projekt organizacije gradilišta. Prilikom izvođenja zemljanih radova na dubini većoj od 1 m, treba preduzeti slijedeće mjere: Odbacivanje iskopanog materijala na udaljenosti sa koje ne postoji mogućnost osipanja istog. Utovar iskopanog materijala pomoću utovarivača ili drugih sredstava mehanizacije na teretna vozila nije dozvoljeno vršiti preko kabine vozila, a putevi i rampe za odvoženje ili dovoženje materijala moraju odgovarati čvrstoći terena. Materijal za građenje se odlaže na udaljenosti od rubova iskopina ili udubina sa koje neće ugroziti sigurnost radnika koji rade u iskopinama. Spuštanje i ugrađivanje težih građevinskih elemenata i materijala mora se vršiti s stručnim radnicima i pod nadzorom rukovodioca gradilišta. Prije puštanja u rad mašine za iskop se moraju pregledati i utvrditi njihova ispravnost i validnost, upotrebne dozvole za njen rad. Mašinama za iskop mogu rukovati isključivo radnici koji posjeduju potrebnu kvalifikaciju. Radnik rukovalac mašina obavezan je da vodi računa o realizaciji mjera zaštite od povrijeđivanja drugih radnika koji rade ispred ili oko mašina. Prilikom bočnih i drugih bušenja, neophodno je utvrditi kod nadležnih teritorijalnih organizacije mogućnost eventualnog postrojenja bilo kakvih instalacija na pravcu bušenja. Prilikom razbijanja betonskih i drugih podloga pneumatskim čekićem za držanje probojca koriste se isključivo za to specijalna kliješta. Zabranjuje se držanje probojca rukom. Mjesta iskopa mraju biti ograđena ogradom najmanje visine od 100 cm i osvijetljena. Izvršiti razupiranja protiv rušenja zemljanih naslaga sa bočnih strana. Alate za razupiranje bočnih strana moraju izlaziti najmanje 20 cm iznad ruba iskopa, a njihovo skidanje ili razporavanje i zasipanje iskopa se vrši isključivo pod nadzorom rukovodioca gradilišta. U slučaju procjene da bi vađenje istih moglo ugroziti sigurnost lica, oplate i razupori se ostavljaju u iskopu. U slučaju iskopa do 1 m iskop se može vršiti bez razupiranja ukoliko tvrdoća zemlje to dozvoljava, ili u sluačju da su bočne strane iskopa postavljene pod uglom unutrašnjeg prirodnog nagiba terena, ili u slučaju složenijih kopanja, ali do dubine ne veće od 2 metra. 63

64 Prilikom vršenja iskopa većim od 2 m obavezno postavljati međupodove sa rubnom zaštitom visine najmanje 20 cm, polagajući ih na posebne podupirače i neopterećavati ih količinom zemlje većom od procijenjene izdržljivosti sa kojom su upoznati radnici prije ostavljanja istih. Za silaženje/izlaženje iz ovakvih iskopa obavezno obezbijediti i osigurati čvrste ljestve koje svojom dužinom moraju prelaziti 75 cm iznad iskopa nakon njihovog polaganja u isti. Ručno otkopavanje zemlje vršiti odozgo naniže, s tim što je svako potkopavanje opasno i strogo zabranjeno. Radnici koji rade na ručnom iskopu moraju nositi zaštitni šljem, zaštitni pojas sa konopcem za izvlačenje u slučaju opasnosti. Širina rovova i kanala kod iskopa do1 m određuje se po ličnom izboru radnikaposlovođe, dok pri dubljem iskopu širina iskopa nakon razupiranja istog čistom stranom mora biti najmanja 60 cm. U neosrendoj blizini aktivnih podzemnih objekata (03 do 04 rn) kopa se isključivo ašovima, nije dozvoljena upotreba udarnih oruđa. Kopanje rovova, kanala, šahtova i jama vršiti isključivo pod neposrednom kontrolom rukovodioca gradilišta. U slučaju nailaska na elektro i druge instalacije radovi se obustavljaju do obezbjeđenja neposrednog nadzora ovlaštenih lica od stane organizacije kojoj pripadju te instalacije. Mjere zaštite prilikom izvođenja betonskih i armirano-betonskih radova Svi betonski radovi moraju se izvršiti stručno, sa odgovarajućom kvalifikovanom radnom snagom, prema važećim tehničkim propisima za beton. Potrebne količine betona, propisane marke, transportovati do mjesta ugradnje sa mjesta za centralno i kontrolisano (automatsko) spravljanje betona, gdje se marka betona postiže upotrebom propisanih receptura, a doziranje agregata, cementa i vode vrši u težinskim odnosima. Na transport betona treba obratiti posebnu pažnju. Ako se transport betona ne obavi propisano, to može izazvati razbijanje homogenosti betona, a dolazi i do segregacije betonske mase. Pri transportu treba težiti da se vrijeme transporta svede na što manju mjeru od momoenta kad se beton spravi do momenta ugradnje. Ako se beton transportuje na veću udaljenost, onda se mora prevoziti specijalnim vozilima koja su snabdjevena uređajem za miješanje betona u toku transporta (mikseri). Pri betoniranju biće povećana vibracija te je neophodno obezbjediti kvalifikovanu radnu snagu koja ima iskustva u ovoj vrsti posla. Po završetku betoniranja beton se mora zaštiti, kako od naglog sušenja pri toplom vremenu, tako i od smrzavanja i mraza u zimskim danima, te spriječiti odlaganje betona na okolno zemljište. Izvođač radova je dužan da angažuje odgovarajuće institucije koje će vršiti kontrolu kvaliteta ugrađenog betona i o tome izdati odgovarajuće ateste. 64

65 Osiguranje radilišta prema okolini: Ograđivanje gradilišta trasa u cijelosti, postavljanjem orginalnih žutih traka, i instaliranjem ograde od drvenih ili sličnih elemenata iznad dubokih otvorašahtova i sl., a naročito u urbanim sredinama. Na ulazu u ograđeni prostor radilišta postaviti originalne table upozorenja. Uređenje i održavanje saobraćajnica i puteva: U dijelu gradilišta odnosno u vremenu kada se radovi izvode u gradskom području, za dovoz građevinskog i drugog materijala, opreme i sredstava koristiti postojeće gradske i prigradske saobraćajanice. Za vangradska područja koristiti magistralne i pomoćne puteve. Za potrebe unutrašnjeg transporta, na samom gradilištu, odrediti privremene trase prema potrebi gradilišta i obimu radova. Način prevoza, utovar, istovar i odlaganje materijala i opreme: Prevoz opreme, alata i drugog materijala vršiti namjenskim vozilima. Utovar, istovar i odlaganje kabastih i teških tereta vršiti građevinskim dizalicama ili autodizalicama. Odlaganje, odnosno privremeno skladištenje materijala elemenata, opreme, kablova i drugih vrijednosti vršiti unutar objekta koje odredi rukovodilac gradilišta u dogovoru sa investitorom radova i glavnim izvođačem građevinskih radova. Odlaganjem se ne smiju zakrčiti putevi i prolazi do radnog mjesta radnika. Pri odlaganju voditi računa da odloženi materijal i drugi elementi ekološki ne ugrožavaju okolinu, kao i sigurnost radnika i sredstava rada. Za planiranje i obavezu svakodnevnu neposrednu realizaciju ovih mjera odgovoran je rukovodilac grdilišta i poslovođa, odnosno glavni monter na gradilištu. Strogo je zabranjeno odlaganje materijala ili eventulano nastalog otpada na otvoreno zemljište. Ostale mjere U cilju zaštite lica na radu na mjestima velike zaprašenosti prskati sa vodom a pri radu sa cementom koristiti aspirator. Radnicima obezbjediti lična zaštitna sredstva i opremu za ličnu zaštitu na gradilištu, Prema pravilniku o zaštiti na radu. Svi radnici na gradilištu dužni su u toku obavljanja poslova postupati tako da se isključi mogućnost nastanka požara, na placu magacinskog prostora postaviti protivpožarni aparat. Aparati za gašenje požara moraju biti vidno obilježeni i u svako doba pristupačni za slučaj brze intervencije. 65

66 10. OPIS MJERA PLANIRANIH ZA PRAĆENJE EMISIJA UNUTAR PODRUČJA I NJIHOV UTICAJ Negativni uticaji na životnu sredinu mogu se utvrditi na osnovu sadržaja zagađujućih materija u: vazduhu (štetni izduvni gasovi iz mehanizacije i mašina, prašina, buka, vibracije), vodi (temperatura, ph, ukupne suspendovane materije i sl.), zemljištu (sadržaj teških metala, količina taloga/sedimenta na zemljištu) i radnom prostoru (mikroklimatski uslovi i sl.). U toku izgradnje objekata, u svrhu sprovođenja mjera zaštite, a s ciljem sprečavanja i ublažavanja zagađenja elemenata i faktora životne sredine neophodno je uspostaviti monitoring koji će svoju funkciju imati u toku čitavog perioda eksploatacije sa mogućnošću da se elementi monitoringa mijenjaju i usavršavaju sa potrebama praćenja kvaliteta za sve komponente radne i životne sredine. Monitoring je neophodno vršiti u cilju da se osigura praćenje i mjerenje ključnih karakteristika operacija i djelatnosti u okviru predmetnog procesa proizvodnje koji mogu uticati na životnu sredinu, u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 24/04, 1/05,19/07, 9/09). U svakom planu monitoringa moraju biti definisani sljedeći stavovi: predmet monitoringa, parametar koji se posmatra, mjesto vršenja monitoringa, način vršenja monitoringa odabranog faktora, vrsta opreme za monitoring, vrijeme vršenja monitoringa, stalan ili povremen monitoring, razlog zbog čega se vrši monitoring određenog parametra. Razlozi i ciljevi za uspostavljanje monitoringa: da se prate promjene stanja okoline i uticaj na živi svijet kako bi se pravovremeno ukazalo na potrebe smanjenja zagađivanja, da se lociraju i prate uzroci kako bi se mogle preduzimati korektivne i preventivne mjere, da se vrši vrednovanje usaglašenosti sa relevantnim zakonskim propisima, prije svega sa Zakonom o zaštiti životne sredine. U toku izgradnje i korištenja predmetne infrastrukture neophodno je pridržavati se sljedećeg monitoringa: 66

67 Faza Parametar Mjesto Metoda Vrijeme Dodatni Izgradnje Korištenja monitoringa monitoringa monitoringa monitoringa troškovi Buka Kvalitet vazduha(emisija prašine) Zbrinjavanje otpada Gradilište i okolina Gradilište Gradilište Mjerenje treba provoditi preduzeće registrovano za mjerenje buke Vizualno Kontrola radova izvođača Učestalost mjerenja buke treba primijeniti prema važećim propisima, a najmanje jednom u toku izgradnje. Tokom sušnog razdoblja Jednom mjesečno Uređenje pejzaža Okolina gradilišta Vizualno Jednom mjesečno Uzorkovanje zemlјišta na mjestu eventualnih akcidentnih situacija na prusustvo teških metala u zemlјištu Vršiti kontrolu prelivne vode iz separatora masti i ulja parametara vode u skladu sa Pravilnikom Zbrinjavanje otpada Buka Uzorkovanje zemlјišta na mjestu eventualnih akcidentnih situacija na prusustvo teških metala u zemlјištu Gradilište i okolina Prije uliva u krajnji recipijent na prisustvo ulja, kao i na stasus osnovnih fizičko-hemijskih Uzorkovanje treba provoditi preduzeće registrovano za ovu vrstu djelatnosti Angažovati licenciranu firmu za sprovođenje uzorkovanja i analize eksterna organizacija Samo u slučaju akcidentnih situacija izlјevanja naftnih derivata neophodno je odmah izvršiti analizu zemlјišta i to na mjestima izlјevanja. Jednom godišnje vršiti uzorkovanje. Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi korisnika Luka Korisnik lokacije Kontinualno Troškovi korisnika U blizini stambenih objekata Sva mjesta gdje dođe do akcidenta Mjerenje treba provoditi preduzeće registrovano za mjerenje buke Uzorkovanje treba provoditi preduzeće registrovano za ovu vrstu djelatnosti Učestalost mjerenja buke treba primijeniti prema važećim propisima, a najmanje jednom u toku izgradnje. Samo u slučaju akcidentnih situacija izlјevanja naftnih derivata neophodno je odmah izvršiti analizu zemlјišta i to na mjestima izlјevanja. Troškovi korisnika Troškovi korisnika 67

68 11. OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA Za izgradnju predmetnih infrastrukturnih objekata investitor nije naveo alternativno rješenje, a s obzirom da je izgradnja predmetne infrastukture planirana i projektovana u skladu sa Prostornim planom Brčko distrikt BiH, ovakvo rješenje je korisno za razvoj samog grada. 12. SOCIJALNA PROCJENA UTICAJA I PREDLOŽENE MJERE UBLAŽAVANJA (NETEHNIČKI SAŽETAK) Kupovina zemljišta i imovine/ekonomsko izmještanje, procjena socijalnog uticaja povezanih sa građevinskim radovima na infrastrukturnim objektima Zemljište na komu će se graditi infrastrukturni objekti u Luci Brčko i povezivati sa Željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije u velikom dijelu je vlasništvo države i neće biti predmet eksproprijacije, izuzev dijela planiranog kolosijeka koji će povezivati željezničku stanicu Brčko Novo sa industrijskom zonom i Lukom Brčko, a koji će se izmještati od već postojeće trase Brčko Vinkovci uz koju ide planirani industrijski kolosijek. Za ovu trasu u ovoj fazi projekta nisu dostupni podaci o vlasništvu. Navedena trasa (dio koji se izmješta) prolazi kroz slabo naseljeno i pretežito ruralno područje Distrikta Brčko, što će za rezultat imati vrlo malu ili nikakvu potrebu za preseljenjem pojedinaca. Posjet lokaciji pokazuje da će biti malog ili nikakvog prisilnog preseljenja stanovništva odnosno eksproprijacije zemljišta i objekata. Ukoliko se ukaže potreba za eksproprijacijom zemljišta i objekata, prema važećem zakonu Brčko Distrikta BiH, vlasnici sa pravom vlasništva će dobiti novčanu naknadu za svoje zemljište i objekte Rad i radni uslovi, zaštita zaposlenih za vrijeme gradnje objekata Zaštita na radu je sastavni dio organizacije rada i radnog procesa, a obuhvata mjere i sredstva neophodne za ostvarivanje bezbjednih uslova rada. Bezbjedni uslovi rada ostvaruju se primjenom tehničkih, organizacionih, zdravstvenih i drugih mjera kojima se obezbjeđuje: da se radna sredina projektuje, izrađuje i održava tako da se rad obavlja bezbijedno, primjenom mjera zaštite od opasnosti po život i zdravlje radnika; da se radni uslovi prilagode fizičkim i psihičkim osobinama i sposobnostima radnika, a tehnologija i organizacija rada postave tako da radnik obavlja poslove u optimalnom položaju; da se radnici raspoređuju na poslove i radne zadatke isključivo po njihovim stručnim, fizičkim i duševnim sposobnostima i pod uslovima da su upoznati sa opasnostima i mjerama zaštite na radu za poslove i radne zadatke na koje se raspoređuju; 68

69 da radne prostorije budu urađene i opremljene na način koji obezbjeđuje zdravu radnu sredinu; da mašine, alati, električne, gromobranske i druge instalacije, oprema i druga tehnička sredstva budu projektovani, postavljeni i upotrijebljeni na način koji obezbjeđuje odgovarajuću sigurnost radnika; da se opasne materije koje mogu prouzrokovati profesionalna oboljenja ili povredu na radu mogu upotrebljavati samo u uslovima koji obezbjeđuju sigurnost radnika i zaštitu životne sredine; da se sredstva lične zaštite upotrebljavaju samo kada ne postoji mogućnost primjene drugih odgovarajućih mjera zaštite na radu. Mjere kojima se obezbjeđuje zaštita na radu su: mjere kojima se neposredno obezbjeđuje sigurnost na radu, mjere u vezi sa uslovima rada i mjere u vezi s posebnim pravima zaštite radnika. Mjere kojima se neposredno obezbjeđuje sigurnost na radu Mjere kojima se neposredno obezbjeđuje sigurnost na radu obuhvataju opšte, posebne i mjere koje su obavezne sprovesti određene organizacije, preduzeća i preduzetnici. Opšte mjere primjenjuju se na svim radnim mjestima. Posebne mjere zaštite na radu primjenjuju se na određenim radnim mjestima kada se zbog specifičnih opasnosti i štetnosti, zaštita ne može obezbijediti primjenom opštih mjera. Opšte mjere zaštite na radu obuhvataju: uslove koje treba da ispunjavaju radne i pomoćne prostorije, uslove koje treba da ispunjavaju električne, gromobranske i druge instalacije, obezbjeđenje odgovarajućih saobraćajnica, upotreba bezbjednih sredstava rada, pružanje prve pomoći, obezbjeđenje potrebne temperature, ventilacije, osvjetljenja, ograničenje buke i vibracija, otklanjanje štetnih uticaja kod rada na otvorenom prostoru, djelovanje štetnih materija i opasnih zračenja, sprečavanje požara i eksplozije. Ako se opasnosti i štetnosti kojima su izloženi radnici ne mogu na drugi način efikasno otkloniti, preduzeće ili preduzetnik su dužni obezbijediti sredstva i opremu za ličnu zaštitu na radu (u daljnjem tekstu: sredstva lične zaštite). 69

70 12.3. Zdravlje, sigurnost i bezbjednost zajednice u zoni u kojoj se izvode radovi (obezbjeđenje gradilišta, obavještenja o opasnostima, znaci, zapreke, pravila ponašanja zaposlenika) O uređenju gradilišta i radu na gradilištu izvođač radova treba sastaviti poseban elaborat, koji u pogledu zaštite na radu treba obuhvatiti sljedeće mjere: osiguranje granica gradilišta prema okolini; uređenje i održavanje saobraćajnica (prolazi, putevi, željeznice i si.); određivanje mjesta, prostora i načina razmještaja i uskladištenja građevnog materijala; izgradnju i uređenje prostora za čuvanje opasnog materijala; način transportovanja, utovarivanja, istovarivanja i deponovanja raznih vrsta građevnog materijala i teških predmeta; način obilježavanja odnosno osiguravanja opasnih mjesta i ugroženih prostora na gradilištu (opasne zone); način rada na mjestima gdje se pojavljuju štetni plinovi, prašina, para, odnosno gdje može nastati vatra i drugo; uređenje električnih instalacija za pogon i osvjetljenje na pojedinim mjestima na gradilištu; određivanje vrste i smještaja građevinskih strojeva i postrojenja i odgovarajuća osiguranja s obzirom na lokaciju gradilišta; određivanje vrste i načina izvođenja građevinskih skela; način zaštite od pada s visine ili u dubinu; određivanje radnih mjesta na kojima postoji povećana opasnost po život i zdravlje radnika, kao i vrste i količine potrebnih osobnih zaštitnih sredstava odnosno zaštitne opreme; mjere i sredstva protupožarne zaštite na gradilištu; izgradnju, uređenje i održavanje sanitarnih čvorova na gradilištu; organiziranje prve pomoći na gradilištu; po potrebi, organiziranje smještaja, prehrane i prijevoza radnika na gradilište i sa gradilišta; druge neophodne mjere za zaštitu osoba na radu Analiza uticaja na okoliš sa predložanim mjerama ublažavanja Kvalitet vazduha Mogućnost zagađenja vazduha se javlja kod izvođenja građevinskih radova, iskopavanja materijala, manipulisanja sa pijeskom, šljunkom i humusom prilikom čega može doći do podizanja prašine i čvrstih čestica i kratkotrajnog onečišćenja vazduha. U slučaju nekontrolisanog i nedozvoljenog paljenja otpada i ambalaže može doći do veće koncentracije emisije štetnih gasova u vazduh. 70

71 Do zagađenja vazduha može doći u slučaju korištenja tehnički neispravnih mašina sa pogonom na unutrašnje sagorijevanje. Mjere ublažavanja su: Prašinu obarati poljevanjem vodom. Ne smije se vršiti spaljivanje otpada. Koristiti isključivo ispravne mašine i vozila koja imaju ugrađene filtere i koja su prošla tehnički pregled, te koristiti kvalitetna goriva za pokretanje istih Buka Prilikom rada mašina i izvođenja radova na izgradnji može nastati buka većeg intenziteta ali privremenog karaktera. Nastala buka se negativno može odraziti prvenstveno na zdravlje zaposlenog osoblja. Mjere ublažavanja su: Koristiti mašine koje emituju niži nivo buke. Radnicima, ako je potrebno, obezbijediti antifone. Radilišta ograditi ogradom koja ujedno smanjuje nivo emitovane buke prema okolini Zaštita voda Prilikom izvođenja građevinskih radova na lokaciji postoji mogućnost zagađenja obala rijeke Save u slučaju neadekvatnog odlaganja iskopanog materijala i humusa. Zagađenje podzemnih voda a samim tim i rijeke Save u slučaju nekontrolisanog prosipanja masti i ulja na lokaciji prilikom rada sa mašinama koje ih koriste. Zagađenje podzemnih voda u slučaju pranja i čišćenja građevinskih mašina na lokaciji. Mjere ublažavanja su: Izgradnja kolektora te ispuštanje otpadnih voda nakon tretmana u taložniku i separatoru masti i ulja. Ako se ukaže potreba, posebnim projektom definisati tretman otpadnih voda sa radilišta. Površinski sloj humusa pažljivo skinuti i odložiti tako da se može korisno iskoristiti (vraćanje na lokaciju nakon završenih radova ili obogaćivanje zemljišta na nekom drugom mjestu). Otpad privremeno deponovati na lokaciji koja neće ugrožavati rijeku Savu, lokaciju redovno čistiti. Otpad čijim ocjeđivanjem (prilikom padanja kiše ili na drugi način) može doći do zagađenja podzemnih voda, privremeno deponovati u vodonepropusne kontejnere ili na vodonepropusnu podlogu, odnosno na lokaciju koja je nadkrivena nadstrešnicom. 71

72 Pažljivo rukovati sa mastima i uljima. Ne manipulisati istim u blizini Save. Za zaštitu podzemnih voda, u slučaju da dođe do prosipanja istih, mjesto odmah očistiti pomoću krpa za upijanje ili piljevine, a zagađenu zemlju iskopati i odvesti na čišćenje ili trajno deponovanje Zaštita zemljišta Do zagađenja zemljišta može doći u slučaju akcedentnih situacija prosipanja masti i ulja na lokaciji. U slučaju odlaganja otpada na otvorenom zemljištu izloženom atmosferskih uticajima može doći do zagađenja zemljišta. Mjere ublažavanja su: Otpad privremeno deponovati na lokaciji koja će se redovno čistiti. Otpad čijim ocjeđivanjem (prilikom padanja kiše ili na drugi način) može doći do zagađenja zemljišta, privremeno deponovati u vodonepropusne kontejnere ili na vodonepropusnu podlogu, odnosno na lokaciju koja je nadkrivena nadstrešnicom. Površinski sloj humusa pažljivo skinuti i odložiti tako da se može korisno iskoristiti (vraćanje na lokaciju nakon završenih radova ili obogaćivanje zemljišta na nekom drugom mjestu). Pažljivo rukovati sa mastima i uljima. Za zaštitu zemljišta, u slučaju da dođe do prosipanja istih, mjesto odmah očistiti pomoću krpa za upijanje ili piljevine, a zagađenu zemlju iskopati i odvesti na čišćenje ili trajno deponovanje Biološka raznolikost S obzirom da su predmetni radovi u okviru industrijskog kompleksa gdje se planira gradnja objekata neminovno je da će doći do uništavanja biljnog svijeta. Narušavanje životinjskog svijeta može nastati u slučaju zagađenja rijeke Save što je povezano isključivo sa zagađenjem vode i obala rijeke. Mjere ublažavanja su (vidi ): Izgradnja kolektora te ispuštanje otpadnih voda nakon tretmana u taložniku i separatoru masti i ulja. Ako se ukaže potreba, posebnim projektom definisati tretman otpadnih voda sa radilišta. Otpad privremeno deponovati na lokaciji koja neće ugrožavati rijeku Savu. Pažljivo rukovati sa mastima i uljima. Ne manipulisati istim u blizini rijeke Save. Za zaštitu podzemnih voda, u slučaju da dođe do prosipanja istih, mjesto odmah očistiti pomoću krpa za upijanje ili piljevine, a zagađenu zemlju iskopati i odvesti na čišćenje ili trajno deponovanje. 72

73 Vizuelni i pejzažni efekti Pejzaž je jedno od prirodnih bogatstava koje se nestručnim i nepažljivim postupcima može oštetiti ili sasvim uništiti. Zbog toga mu se mora posvetiti posebna pažnja, njegovoj zaštiti i očuvanju, jer je pejzaž sastavni dio okoline koji ima veoma važnu kulturnu, društvenu i ekonomsku ulogu. U ovom slučaju, u pitanju je industrijska zona, dakle sredina na kojoj je pejzaž već izmijenjen antropogenim uticajem. Izgradnjom infrastukture (asfaltnog platoa i saobraćajnica) prvenstveno će doći do vizuelnih izmjena u pejzažu na ovom području, čime će se samo još povećati antropogeni uticaj na karakteristike pejzaža. Neki specifični uticaji na pejzaž u fazi izvođenja građevinskih radova neće naročito biti izraženi ako se adekvatno sprovedu mjere smanjenja, odnosno eliminacije uticaja koji su posljedica građevinskih radova Turizam i rekreacija Predmetni infrastrukturni objekti zbog svog položaja neće imati utjecaja na turizam i rekreaciju. Uticaj na turizame i rekreaciju može biti na lokacijama nizvodno od "Luke Brčko" u slučaju prosipanja u rijeku Savu većih količina opasnih supstanci, čime bi se ugrozila kupališta i druga mjesta za rekreaciju na obali iste. Za sprečavanje ovakvih akcidenata treba se pridržavati mjera propisanih u tačkama , kao i prije u ovom dokumentu Saobraćaj i transport za izgradnju U toku izgradnje infrastrukturnih objekata koristiti sljedeće mjere: U dijelu gradilišta odnosno u vremenu kada se radovi izvode u gradskom području, za dovoz građevinskog i drugog materijala, opreme i sredstava koristiti postojeće gradske i prigradske saobraćajanice. Za vangradska područja koristiti magistralne i pomoćne puteve. Za potrebe unutrašnjeg transporta, na samom gradilištu, odrediti privremene trase prema potrebi gradilišta i obimu radova. Prevoz opreme, alata i drugog materijala vršiti namjenskim vozilima. Utovar, istovar i odlaganje kabastih i teških tereta vršiti građevinskim dizalicama ili autodizalicama. Odlaganje, odnosno privremeno skladištenje materijala elemenata, opreme, kablova i drugih vrijednosti vršiti unutar objekta koje odredi rukovodilac gradilišta u dogovoru sa investitorom radova i glavnim izvođačem građevinskih radova. Odlaganjem se ne smiju zakrčiti putevi i prolazi do radnog mjesta radnika. Pri odlaganju voditi računa da odloženi materijal i drugi elementi ekološki ne ugrožavaju okolinu, kao i sigurnost radnika i sredstava rada. Za planiranje i 73

74 obavezu svakodnevnu neposrednu realizaciju ovih mjera odgovoran je rukovodilac grdilišta i poslovođa, odnosno glavni monter na gradilištu. Strogo je zabranjeno odlaganje materijala ili eventulano nastalog otpada na otvoreno zemljište Upravljanje otpadom Upravljanje čvrstim otpadom u fazi izgradnje - plan upravljanja otpadom u fazi izgradnje i uklanjanja objekta Metode prikupljanja, skladištenja i rukovanja sa otpadom Cilj selektivnog prikupljanja, skladištenja i rukovanja sa otpadom je spriječiti ugrožavanje čovjekova zdravlja i okoline, a posebno ispuštanje štetnih materija u vode i zemljište. Sakupljanje i skladištenje otpada će biti organizovano na prostoru gradilišta, a temelji se na osnovnim načelima upravljanja otpadom: načelu odvojenog prikupljanja prevencije reciklaže Otpad nastao na području gradilišta će se skupljati selektivno, odnosno u odvojenim posudama u skladu sa klasifikacijom otpada. Zabranjeno je spaljivanje otpada na licu mjesta ili na otvorenom. Osnovni princip je odvajanje opasnog od neopasnog otpada, zatim odvajanje građevinskog od ostalih kategorija, te posebno odvajanje otpada koji se može reciklirati. Opasni otpad i njihova ambalaža moraju biti označeni u skladu sa propisima koji uređuju označavanje opasnih stvari. Opasni otpad treba sakupljati i sortirati po kategorijama. Otpadna ulja treba sakupljati i čuvati odvojeno. Zabranjeno je izlijevanje otpadnih ulja u površinske i podzemne rijeke, kanalizaciju ili na zemljište, što važi i za materije u kojima su mineralna ili sintetička ulja. Skladištenje ili čuvanje razdvojenog otpada se izvodi na za to posebno određenim mjestima u odgovarajuće kontejnere: - kontejner za opasni otpad miješani opasni otpad, - kontejner za neopasni otpad miješani komunalni otpad, - kontejner za neopasni otpad miješani ambalažni otpad koji se može reciklirati, - kontejner za neopasni otpad miješani metalni otpad koji se može reciklirati, - kontejneri moraju biti proizvedeni za navedene namjerne, iz kojih materijali ne smiju curiti. 74

75 Svaki kontejner mora biti odgovarajuće označen. Skupljena otpadna ulja će se skladištiti u burad ili druge odgovarajuće posude, tako da ne može doći do istjecanja. Servisiranje vozila se smije odvijati isključivo na servisnom platou koji je udaljen od vodotoka i osjetljivih područja, gdje će se pozicionirati i burad za čuvanje otpadnih ulja. Za zbrinjavanje kategorija građevinskog otpada, Izvođač treba predvidjeti privremene i trajne lokacije za deponovanje duž trase, u zoni građenja i na posebnoj lokaciji. Privremene deponije potrebne su za deponovanje humusa, iskopanih materijala, kao i za manje količine tamponskog materijala i kamenih frakcija. Izvođač je dužan identifikovati lokacije za stalno i privremeno deponovanje te ishodovati sve potrebne saglasnosti. Odvoz otpada Proizvođač otpada će sav selektivno prikupljeni otpad predati operatoru, odnosno ovlaštenim poduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Sl. glasnik BD 25/04, 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). U postupku traženje najbolje ponude za odvoz (opasnog) otpada proizvođač će od ponuđača zatražiti dokaz o registraciji za obavljanje poslova upravljanja otpadom u skladu sa odgovarajućim propisima. Izvođač će potpisati ugovor sa odabranom firmom. Vođenje evidencije Proizvođač otpada će voditi evidenciju o vrsti i količinama otpada koji proizvede. Evidencija podrazumijeva sljedeće podatke: podaci o proizvedenom otpadu i uzrocima njihova nastanka, skladištenje otpada, uklanjanje otpada. Proizvođač će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, čiji jedan primjerak predaje Operatoru a jedan čuva u vlastitoj arhivi. Evidencijske liste predanog otpada treba čuvati u stalnom uredu Izvođača a kopiju na privremenim lokacijama radi inspekcije. Odgovornost Izvođač je dužan imenovati osobu koja će biti odgovorana za poslove nadzora nad upravljanjem otpada na gradilištu. 75

76 Upravljanje otpadom u fazi korištenja Skupljanje i skladištenje otpada će se i u ovom slučaju temeljit će na načelima prevencije i odvojenog prikupljanja. Zabranjeno je spaljivanje otpada na licu mjesta ili na otvorenom. Metode prikupljanja, skladištenja i rukovanja otpadom U fazi korištenja infrastrukturnih objekata dolaziti će do sakupljanja otpadnih ulja i masti u separatoru ulja i masti, koji će biti postavljen u Luci Brčko, a prihvati će otpadne vode sa asfaltnog platoa. Voda, onečišćena uljima i mastima sa asfaltnog platoa Luke Brčko, zadržava se u separatoru ulja i masti toliko vremena koliko je propisano DIN Kada se u separatoru ulјa i masti skupi granična količina otpada potrebno je izvršiti ispumpavanje istog. Ispumpavanje se provodi kroz ulazni šaht. Odvoz otpada Proizvođač otpada će sav selektivno prikupljeni otpad predati operatoru, odnosno ovlaštenim poduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Službene novine Sl. glasnik BD 25/04, 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). U postupku traženje najbolje ponude za odvoz (opasnog) otpada proizvođač će od ponuđača zatražiti dokaz o registraciji za obavljanje poslova upravljanja otpadom u skladu sa odgovarajućim propisima. Izvođač će potpisati ugovor sa odabranom firmom. Vođenje evidencije Proizvođač otpada će voditi evidenciju o vrsti i količinama otpada koji proizvede. Evidencija podrazumijeva sljedeće podatke: podaci o proizvedenom otpadu i uzrocima njihova nastanka, skladištenje otpada, uklanjanje otpada. Proizvođač će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, čiji jedan primjerak predaje Operatoru a jedan čuva u vlastitoj arhivi. Evidencijske liste predanog otpada treba čuvati u stalnom uredu Izvođača a kopiju na privremenim lokacijama radi inspekcije. Potrebno je da Investitor uradi Plan upravlјanja otpadom u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom (Službene novine Sl. glasnik BD 24/04, 1/05, 19/07, 2/08, 9/09). 76

77 Takođe je potrebno odrediti lice koje će vršiti poslove koordinacije upravlјanja otpadom koordinatora za otpad Mjere ublažavanja tokom građenja i korištenja sa monitoring planom. Parametar Mjesto Metoda Vrijeme Dodatni monitoringa monitoringa monitoringa monitoringa troškovi Buka Učestalost mjerenja Mjerenje treba buke treba provoditi Gradilište i primijeniti prema preduzeće okolina važećim propisima, registrovano za a najmanje jednom mjerenje buke u toku izgradnje. Kvalitet vazduha(emisija prašine) Zbrinjavanje otpada Gradilište Gradilište Vizualno Kontrola radova izvođača Tokom sušnog razdoblja Jednom mjesečno Uređenje pejzaža Okolina gradilišta Vizualno Jednom mjesečno Uzorkovanje zemlјišta na mjestu eventualnih akcidentnih situacija na prusustvo teških metala u zemlјištu Vršiti kontrolu prelivne vode iz separatora masti i ulja parametara vode u skladu sa Pravilnikom Gradilište i okolina Prije uliva u krajnji recipijent na prisustvo ulja, kao i na stasus osnovnih fizičkohemijskih Uzorkovanje treba provoditi preduzeće registrovano za ovu vrstu djelatnosti Angažovati licenciranu firmu za sprovođenje uzorkovanja i analize eksterna organizacija Samo u slučaju akcidentnih situacija izlјevanja naftnih derivata neophodno je odmah izvršiti analizu zemlјišta i to na mjestima izlјevanja. Jednom godišnje vršiti uzorkovanje. Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi su uključeni u cijenu izgradnje Troškovi korisnika 77

78 Mjere ublažavanja za vrijeme rada i održavanja sa monitoring planom Parametar monitoringa Buka Uzorkovanje zemlјišta na mjestu eventualnih akcidentnih situacija na prusustvo teških metala u zemlјištu Mjesto monitoringa U blizini stambenih objekata Sva mjesta gdje dođe do akcidenta Metoda monitoringa Mjerenje treba provoditi preduzeće registrovano za mjerenje buke Uzorkovanje treba provoditi preduzeće registrovano za ovu vrstu djelatnosti Vrijeme monitoringa Učestalost mjerenja buke treba primijeniti prema važećim propisima, a najmanje jednom u toku izgradnje. Samo u slučaju akcidentnih situacija izlјevanja naftnih derivata neophodno je odmah izvršiti analizu zemlјišta i to na mjestima izlјevanja. Dodatni troškovi Troškovi korisnika Troškovi korisnika Mjere za ublažavanje identificiranih socijalnih uticaja Prilikom rada na predmetnim lokacijama, obzirom da se radi o industrijskoj zoni, odnosno zoni u kojoj nema stambenih objekata, ne očekuju se veći uticaji na stanovništvo. Prilikom izvođenja radova, svi gore navedeni uticaji na stambene objekte i ljude koji u njima žive a nalaze se u graničnom pojasu predmetnih lokacija, svešće se na dozvoljenu mjeru primjenjujući navedene mjere prevencije. Za zemljište u privatnom vlasništvu, vlasnik će dobiti odgovarajuću nadoknadu definisanu Zakonom o eksproprijaciji nekretnina u Brčko Distriktu (Sl.gl. BD br 26/04, 19/07, 02/08, 19/10, 15/11). Pored navedenog, planirani radovi imaće svoj pozitivni uticaj kroz zapošljavanje nezaposlenih ljudi za vrijeme njihovog izvođenja. 78

79 KORIŠĆENA DOKUMENTACIJA U toku izrade Zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole, korišćena je slijedeća priložena dokumentacija: Projektni zadatak za nabavku usluga izrade dokumenata "Zahtjev za izdavanje ekološke dozvole za izgradnju infrastrukturnih objekata u luci Brčko i povezivanje sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije" broj predmeta: /11, broj akta: PG-08/12 od godine, Odjeljenje-Odjel za privredni razvoj, sport i kulturu, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Uvjerenje na lokacijske uslove, broj predmeta: /12, broj akta: SC-002/12 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Uvjerenje na lokacijske uslove, broj predmeta: /12, broj akta: SC-003/12 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Plan aktivnosti sa mjerama i rokovima za postupno smanjenje emisija, odnosno zagađenja, i za usaglašavanje sa najboljom raspoloživom tehnikom za pogone i postrojenja za JP "Luka Brčko" d.o.o., Brčko Distrik BiH, broj 035/08 od maj god., Centar za ekološki inžinjering Instituta za mašinstvo, Mašinski fakultet Univerziteta u Zenici Idejni projekat za uklapanje željezničke pruge (krak za luku Brčko) na kolosijek na dijelu kranske staze uz obalu rijeke Save u Brčkom, od januar god., Institut za građevinarstvo "IG" Banja Luka Idejni projekat za rekonstrukciju prilaznog puta od bijeljinske ceste ka luci Brčko, broj: П-02/Х/10 od god., "N-ING" d.o.o., Brčko Analiza postojećeg stanja i idejni prjekat industrijskih kolosijeka u Brčkom (knjige 1 i 2), broj P-01/X/10 od oktobar god., "N-ING" d.o.o., Brčko Idejni projekat asfaltnog platoa sa odvodnjom oborinskih voda, broj /09-01 od decembar god., projektni biro "Restart" d.o.o., Kiseljak 79

80 PRIMIJENJENA ZAKONSKA REGULATIVA U izradi ovog Zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole rukovodili smo se slijedećim zakonskim i podzakonskim propisima sa kojima je potrebno uskladiti stanje objekta u toku eksploatacije: Zakon o zaštiti životnog okoliša (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 24/04, izmjene i dopune: 1/05,19/07, 9/09), Zakon o zaštiti zraka (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 25/04, izmjene i dopune: 1/05,19/07, 9/09), Zakon o zaštiti voda (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 25/04, izmjene i dopune: 1/05,19/07), Zakon o upravljanju otpadom (''Službeni glasnik Brčko distrikta BiH'', br. 25/04, izmjene i dopune: 1/05, 19/07, 2/08, 9/09) Zakon o zaštiti na radu Brčko Distrikta BiH (''Službeni glasnik Brčko distrikta BiH'' br. 31/05, 35/05), Zakon o zaštiti od požara (''Službeni glasnik Brčko distrikta BiH'', br. 09/06), Pravilnik o uslovima za podnošenje zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole za pogone i postrojenja koja imaju izdate dozvole prije stupanja na snagu zakona o zaštiti životne sredine (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 02/07), Pravilnik o kategorijama otpada sa listama (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 30/06), Pravilnik o monitoringu emisija zagađujućih materija u vazduh (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 30/06), Pravilnik o monitoringu kvaliteta vazduha (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 30/06), Pravilnik o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SR BiH br. 46/89) Pravilnik o mjerama i normativima zaštite na radu na oruđima za rad (Službeni list SFRJ, br. 18/91) 80

81 Izvještaj radne organizacije - nosioca unutrašnje kontrole o usaglašenosti Projekta I Z V J E Š T A J O usaglašenosti projektne dokumentacije i izvršenoj unutrašnjoj kontroli DOKAZA UZ ZAHTJEV ZA IZDAVANjE EKOLOŠKE DOZVOLE 1. Projektna dokumentacija je izrađena saglasno Projektnom zadatku Investitora. 2. Projektna dokumentacija je izrađena u skladu sa zakonskim odredbama Zakona o zaštiti životnog okoliša (''Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH'', br. 24/04, 1/05, 19/07, 9/09), standardima i normativima čija je primjena obavezna za predmetni nivo dokumentacije. 3. Postoji puna saglasnost između odgovornog nosioca izrade Projekta i vršioca unutrašnje kontrole. Banja Luka godine VD DIREKTORA Doc. dr Predrag Ilić 81

82 PRILOZI 82

83 SPISAK PRILOGA UZ ZAHTJEV ZA IZDAVANjE EKOLOŠKE DOZVOLE Projektni zadatak za nabavku usluga izrade dokumenata "Zahtjev za izdavanje ekološke dozvole za izgradnju infrastrukturnih objekata u luci Brčko i povezivanje sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije" broj predmeta: /11, broj akta: PG-08/12 od godine, Odjeljenje-Odjel za privredni razvoj, sport i kulturu, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Rješenje na lokacijske uslove, broj predmeta: UP-I /11, broj akta: SC-01/11 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Uvjerenje na lokacijske uslove, broj predmeta: /12, broj akta: SC-002/12 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta Uvjerenje na lokacijske uslove, broj predmeta: /12, broj akta: SC-003/12 od godine, Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove, Vlada Brčko Distrikta zemljišnoknjiški izvoci grafički prilozi zapisnik o hemijskoj analizi zemljišta zapisnik o ispitivanju nivoa buke u životnoj sredini elaborat o nultom stanju-ispitivanje kvaliteta vazduha u životnoj sredini 83

84 РЕПУБЛИКА СРПСКА НАУЧНА УСТАНОВА ИНСТИТУТ ЗАШТИТЕ, ЕКОЛОГИЈЕ И ИНФОРМАТИКЕ НАУЧНОИСТРАЖИВАЧКИ ИНСТИТУТ БАЊА ЛУКА Тел Факс БАЊА ЛУКА 1976 REPUBLIC OF SRPSKA SCIENTIFIC INSTITUTION INSTITUTE OF PROTECTION, ECOLOGY AND INFORMATICS SCIENTIFIC-RESEARCH INSTITUTE BANJA LUKA Теl Fax Certificate CH05/0682 Бања Лука, Видовданска 43, тел: , факс: З А П И С Н И К о хемијској анализи земљишта Јавно предузеће Лука Брчко ДОО Бања Лука, август године

85 ОПШТИ ПОДАЦИ: ПРЕДМЕТ Записник о хемијској анализи земљишта у животној средини Лука Брчко ДОО Брчко НАРУЧИЛАЦ Лука Брчко ДОО Брчко НОСИЛАЦ ИЗРАДЕ ИНСТИТУТ ЗАШТИТЕ, ЕКОЛОГИЈЕ И ИНФОРМАТИКЕ Видовданска 43, Бања Лука БРОЈ РАДНОГ НАЛОГА 629/12 БРОЈ ПРОТОКОЛА 385/12 Доц. др Предраг Илић УЧЕСНИЦИ У ИЗРАДИ Весна Митрић, дипл. инж. технол. Дубравка Аничић, дипл. инж. технол. Светлана Илић, дипл. инж. пољ. ВД ДИРЕКТОРА: Доц. др Предраг Илић 2

86 СЕРТИФИКАТ ISO 9001:2008 3

87 РЈЕШЕЊЕ ЗА ОБАВЉАЊЕ ДЈЕЛАТНОСТИ ИЗ ОБЛАСТИ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ 4

88 5

89 ЛИЦЕНЦА ЗА ОБАВЉАЊЕ ДЈЕЛАТНОСТИ ИЗ ОБЛАСТИ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ 6

90 РЈЕШЕЊЕ О УПИСУ У РЕГИСТАР НАУЧНО-ИСТРАЖИВАЧКИХ УСТАНОВА 7

91 Дана године извршено је узорковање земљишта на локацији Лука БрчкоДОО На основу Наруџбе број /11 од године, извршено је узорковање земљишта на једној локацији. 1. Плато Лука Брчко Након узимања узорака извршена је лабораторијска анализа узоркованог земљишта на присуство и концентрације тешких метала и то: олова (Pb), бакарa (Cu) и цинка (Zn). ПРИМИЈЕЊЕНИ ПРОПИСИ И СТАНДАРДИ Закон о заштити животне средине ("Службени гласник Републике Српске", број 71/12), Правилник о дозвољеним количинама тешких метала у земљишту (Сл. гласник С.Р. Србије бр. 11/90), Правилник о утврђивању дозвољених количина штетних и опасних материја у земљишту и методе њиховог испитивања ( Службене новине ФБиХ бр.72/09), 8

92 УВОД Земљиште представља сложени природни систем у коме под дејством живих организама и других фактора долази до стварања и разлагања неорганских и органских супстанци. Поред тога, земљиште је свакодневно изложено посредној или непосредној деградацији и загађењу. За разлику од воде и ваздуха, овај елемент животне средине је релативно статичан, те је ефекат смањења загађења разблаживањем и пречишћавањем мањи, због чега долази до интензивније акумулације свих материја, а нарочито оних нерастворних. Земљиште се у природи споро образује, а у процесу деградације брзо. Коришћењем земљишта долази до поремећаја равнотеже између педогенетских фактора, а човјек својом активношћу може да повећа природну отпорност земљишта према различитим видовима његове деградације. Деградација земљишта се може дефинисати као скуп процеса узрокованих човјековом активношћу, који смањују садашњи и будући потенцијали земљишта као услов опстанка живог свијета на нашој планети (Секулић, Кастори, Хаџић 2003). Да би се земљиште успјешно штитило од загађивања потребно је познавати изворе загађивања, количину и особину загађујућих материја као и њихово штетно дејство. Број и врста загађивача животне средине, те према томе и земљишта, неограничени су, пошто се стално мјењају и допуњавају зависно од начина коришћења природних ресурса, примјењених технологија, урбанизације, саобраћаја и др.(кастори,1993,1997). Тешки метали се природно налазе у земљишту, у одређеним концентрацијама, и воде поријекло од матичне стијене, односно супстрата на којем је земљиште настало. У површинским хоризонтима земљишта често се могу наћи и тешки метали који нису геохемијског већ антропогеног поријекла, односно, доспјели су у земљиште као посљедица различитих људских актовности (индустрија, сагорјевање фосилних горива, примјена агрохемикалија, атмосферска депозиција...). Поред ових неорганских загађујућих материја у земљишту су често присутне и бројне органске загађујуће материје које због ниске биодеградабилности називамо перзистентним (перзистентни органски полутанти тзв. POPs) у које спадају полициклични ароматични угљоводоници (PAH), пилихлоровани бифенили (PCB) и остаци пестицида и њихових метаболита. Урбана земљишта, у односу на рурална, често су више изложена антропогеном утицају због веће густине насељености, интезитета саобраћаја, близине индустрије итд. Дуготрајно уношење загађујућих материја у земљиште може довести до смањења његовог пуферског капацитета што као посљедицу може имати трајну контаминацију земљишта и подземне воде. Данас све више расте свијест људи да загађујуће материје као што су тешки метали и перзистентни органски полутанти који се налазе у земљишту могу имати озбиљне посљедице по људско здравље. Тешки метали који се акумулирају у људском организму могу изазвати тровања, угрозити дјеловање централног нервног система и изазвати низ других тешких поремећаја. Индустрија контаминира земљиште непосредно токсичним загађујућим супстанцама и посредно таложењем полутаната (мокро и суво таложење) из ваздуха. Емисија аерозагађења прије или касније у измењеном или у неизмењеном облику падну на земљиште. Хемијско загађење је посљедица увођења у производњу хемикалија, производње електричне енергије, отпадне технолошке емисије. Загађујуће материје контаминирају не само земљиште, већ продиру дубље у слојеве и загађују подземне воде. Из земљишта их биљке апсорбију и тако улазе у ланце исхране разних конзумената, све до човјека. Пад вриједности ph (под утицајем киселих киша) иницирају у земљишту друге промјене са негативним посљедицама. Једна од евидентних посљедица киселих киша је снижавање вриједности ph земљишта. Мјерење виједности ph узорака атмосферских падавина показују да су кише вишеструко киселије изнад индустријских регија него у руралним срединама. Тешки метали се претежно задржавају у површинском, 9

93 органском слоју који је од изузетног значаја за продуктивност екосистема. Степен токсичности тешких метала у земљишту зависи од више фактора: киселости, количине и својстава органских материја у погледу капацитета комплексовања метала са глином и другим неорганским материјалима са којима могу ступити у интеракције. У условима загађења земљишта тешким металима мјењају се битни парамтери за растење, густину популације, ефикасност метаболизма, што резултује застојима биолошких трансформација. МЕТОДЕ И ИНСТРУМЕНТИ Узорковање земљишта је извршено опремом за узорковање, произвођача ''Eijkelkamp Agrisearch Equipment'', Холандија, узоркивач са дељивом цијеви. Узоркована локација је: Узорак 1 Плато Лука Брчко Концентрације тешких метала олова, бакра и цинка извршена је следећом стандард/методом BAS ISO и Слика брoj 1. Опрема за узорковање земљишта OПШТЕ КАРАКТЕРИСТИКЕ АНАЛИЗИРАНИХ ПАРАМЕТАРА Тешки метали су у малим количинама присутни у биљним и животињским организмима (као елементи у траговима), гдје имају врло важне функције. Ови метали, изузетно токсични чак и смртоносни су посебно опасни по живи свијет, карциногени су и за разлику од органских материја које се временом разграде, они практично заувијек круже у природи. Утичу на минералну исхрану, водни режим, фотосинтезу, дисање, односно на све физиолошко-биохемијске процесе биљака. 10

94 Као резултат ових појава настају анатомске и морфолошке промјене и долази до смањења продукције и до промјене хемијског састава биљака. У атмосфери се јављају: кадмијум, бакар, арсен, олови и цинк. Они се преносе у друге медијуме животне средине преко атмосфере. Олово (Pb) - је метал сиво плаве боје, који се у природи јавља у облику једињења сулфата, сулфида и карбоната. Контаминација земљишта Pb је антропогеног поријекла и главни извори су: рудници и топионице, примјена отпадних муљева, издувни гасови возилаи олово арсената који се примјењује у воћњацима за сузбијање инсеката. Сматра се једним од главних загађивача животне средине. Олово уопште загађује земљиште на свим површинама изузев удаљених површина од насеља и саобраћајница. На срећу његова растворљивост, мобилност и приступачност за микороорганизме и биљке је врло ниска. Ипак, у многим животним срединама олово се налази у сувишку, тако да постоје потенцијални ризици за здрављ, посебно поред великих индустрија олова и великих градова. Највећи загађивач природе оловом су моторна возила. Накупљање олова у бљкама у близини аутопутева зависи од бројних фактора као што су удаљености биљака од саобраћајница, покровности земљишта биљним покривачем, дужине трајања вегетације и правца интезитета вјетра. Бакар (Cu) - је елемент црвене боје са врло широком примјеном у индустрији. У природи се углавном налази у облику једињења: сулфида, карбоната, и оксида. Руде бакра често садрже значајне количине злата и сребра. У малим концентрацијама је есенцијалан, неопходан за нормално развиће и раст биљака. Има врло важну функцију за метаболизам биљака, али је изузетно токсичан када се у ткиву нађе у великим количинама. Растворљиве соли бакра дјелују надражујуће на кожу и слузокожу. Ако се прогутају изазивају мучнину и повраћање. У високим концентрацијама бакар узрокује оштећење јетре и анемију. Бакар у земљишту је поријеклом из матичног супстрата и антропогених извора. Осим из матичног супстрата високе концентрације Cu у површински хоризонт земљишта доспијева из топионица метала, од примјене ђубрива ба бази бакра, отпадних муљева, фунгицида и бактерицида, свињског и живинског стајњака. Грозница послије латенције од 4 до 8 сати експозиције. Цинк (Zn) -укупан садржај цинка у земљишту у великом зависи од матичног супстрата. Просјечан садржај цинка је око 40 mg/kg у киселим стијенама до 100 mg/kg у базалтним стијенама. У глиновитим седиментним стијенама садржај Zn је mg/kg, док у кречњацима и доломитима од mg/kg. Укупан садржај Zn у литосфери је приближно око 80 mg/kg, а у земљишту се обично налази између 10 и 300 mg/kg, просјечно 50 mg/kg. Цинк (Zn) је један од значајних загађујућих материја у земљишту. Главни извор загађења земљишта Zn су: рудници и ливнице Fe, коришћење отпадних (комуналних) муљева у пољопривреди, компростирани материјали, пестициди и ђубрива (органска и минерална). Цинк дјелује иритативно и има токсично дејство на многе органе и системе. При инхалацији виших концентрација се јавља појачано сузење и печење у очима, печење у ждријелу, ретростернални бол, кашаљ, са пјенушавим искашљавањем, диспнеја и токсични едем плућа. Код изложености цинком јавља се ливачка грозница послије латенције од 4 до 8 сати експозиције. 11

95 РЕЗУЛТАТИ ХЕМИЈСКЕ АНАЛИЗЕ ЗЕМЉИШТА Табела број 1. Резултати хемијске анализе земљишта на Редни број Мјерни параметри Узорак-1 1. Садржај олова (Pb) укупни облик (у mg/kg) 77,70 2. Садржај бакра (Cu) укупни облик (у mg/kg) 35,58 3. Садржај цинка (Zn) укупни облик (у mg/kg) 41,75 Коментар резултата анализе Садржај олова (Pb) у укупном облику код истраженог узорка је 77,70 mg/kg земљишта, што указује да се налази испод дозвољене граничне вредности. Садржај бакра (Cu) у укупном облику код истраженог узорка је 35,58 mg/kg земљишта, што указује да се налази испод дозвољене граничне вредности. Садржај цинка (Zn) у укупном облику код истраженог узорка је 41,75 mg/kg земљишта, што указује да се налази испод дозвољене граничне вредности. Тренутно у Републици Српској не постоји правилник који регулише количине штетних и опасних материја у земљишту те је коришћена законска регулатива Федерације БиХ, односно Упутство о утврђивању дозвољених количина штетних и опасних материја у земљишту и метода њиховог испитивања (''Службене новине ФБиХ'' број 72/09) и законска регулатива Републике Србије Правилник о дозвољеним количинама опасних и штетних материја (Службени гласник Републике Србије бр.11/90). Ред. број Елемент Службени гласник Службене новине ФБиХ бр. 72/09, (mg/kg) Републике Србије бр.11/90, (mg/kg) песковито земљиште прашкастоиловасто глиновити земљиште 1 Бакар Cu до Олово Pb до Цинк (Zn) до Напомена: Оба горе наведена Правилника се односе на пољопривредно земљиште, јер не постоје граничне вриједности о контаминираности индустријског земљишта на тешке метале. Концентрације тешких метала у пољопривредним земљиштима (mg/kg) (Webber 1984.) Елементи Опсег Уобичајена вриједност Ag 0,01-8 0,05 As 0, Au 0,001-0,002 - Cd 0,01-2,4 0,2-1 Co Cr Cu Hg 0,01-0,3 0,03-0,06 Mn Mo 0, Ni Pb рурално подручје урбано подручје Sb 0,

96 ЗАКЉУЧАК: Se 0,01-2 0,05 Sn Ti 0, U 0,7-9 <2 V W 0,5-83 1,5 Zn Максимално дозвољен садржај неких метала у пољопривредним земљиштима према Службеном гласнику Југославије и неким истраживањима (mg/kg) Елементи Службени гласник 11/90 Bowen 1966 Kloke 1980 Mineev 1988 Cu Mn Zn B Ni Pb Cd 2 0,7 3 3 Hg 2 0,3 2 2 Ag Cr Fe С обзиром да код истраженог узорка земљишта добијене вредности тешких метала не прелазе граничне вредности по горе наведеном Правилнику, може се закључити да је истражено земљиште није контаминирано тешким металима оловом (Pb), бакром (Cu) и цинком (Zn). ВД ДИРЕКТОРА: Доц. др Предраг Илић 13

97 ЗАПИСНИК СА ТЕРЕНА Назив пројекта : Записник о анализи земљишта за Лука Брчко Датум одласка на терен: године Датум повратка са терена: године Мјесто: Лука Брчко Чланови радног тима : 1. Ранко Вељко, дипл.инж.маш. 2. Светлана Илић, дипл.инж.пољ. Предмет терена: Дана године извршено је узорковање земљишта и то у кругу предметног предузећа. 14

98 РЕПУБЛИКА СРПСКА НАУЧНА УСТАНОВА ИНСТИТУТ ЗАШТИТЕ, ЕКОЛОГИЈЕ И ИНФОРМАТИКЕ научноистраживачки институт БАЊА ЛУКА БАЊА ЛУКА 1976 REPUBLIC OF SRPSKA SCIENTIFIC INSTITUTION INSTITUTE OF PROTECTION, ECOLOGY AND INFORMATICS scientific-research institute BANJA LUKA Certificate CH05/0682 Banja Luka, Vidovdanska 43, tel: , faks: Zapisnik o ispitivanju nivoa buke u životnoj sredini nulto stanje ZA IZGRADNJU INFRASTRUKTURNIH OBJEKATA U LUCI BRČKO I POVEZIVANJA SA ŽELJEZNIČKOM STANICOM BRČKO NOVO I ZONOM RADA I INDUSTRIJE Banja Luka, juli godine

99 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа OPŠTI PODACI: PREDMET NARUČILAC NOSILAC IZRADE ZAPISNIK O ISPITIVANјU NIVOA BUKE U ŽIVOTNOJ SREDINI U OKOLINI PREDUZEĆA ODJELJENJE ZA PRIVREDNI RAZVOJ, SPORT I KULTURU VLADA BRČKO DISTRIKTA, BRČKO DISTRIKT BiH Institut zaštite, ekologije i informatike BROJ ZAHTJEVA 629/12 BROJ RADNOG NALOGA 385/12 Doc. dr Predrag Ilić Svetlana Ilić, dipl. inž. polj. UČESNICI U IZRADI Vesna Mitrić, dipl.inž.tehnol. VD DIREKTOR : Doc. dr Predrag Ilić 2

100 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа 1. UVODNO OBRAZLOŽENјE Ministar za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju na osnovu člana 112.stav 3. Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske (Službeni glasnik RS br.16/02, 62/02, 38/03, 42/04 i 49/06), člana 95.Zakona o zaštiti životne sredine- Prečišćen tekst (Službeni glasnik RS broj 28/07), člana 5. Pravilnika o uslovima obavlјanja djelatnosti iz oblasti zaštite životne sredine (Službeni glasnik RS broj 15/07) i Rješenja o ispunjenosti uslova za obavlјanje djelatnosti iz oblasti zaštite životne sredine br.4-e/03,od donijelo je Rješenje o ispunjenosti uslova za obavlјanje djelatnosti iz oblasti zaštite životne sredine. Na osnovu citiranog Rješenja, a povodom Zahtjeva investitora Odjeljenje za privredni razvoj, sport i kulturu vlada Brčko distrikta, Brčko distrikt BiH, kojim se traži procjena uticaja na životnu sredinu buke, koja se stvara izvan kruga preduzeća, Institut shodno dobijenom ovlaštenju u nastavku daje Zapisnik o mogućem uticaju ukupne buke na stambene objekte i stanovništvo koje u njemu boravi. Parametri koji determinišu uslove radne sredine u objektu nisu predmet ovih mjerenja. 2. PRIMJENјENI PROPISI I STANDARDI Pravilnik o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SRBiH br. 46/89). Pravilnik o tehničkim merama i uslovima za zvučnu zaštitu zgrada (Sl.list SFRJ br.35/70), Zakon o zaštiti životne sredine RS (Sl. gl. RS, br. 28/07 - Prečišćeni tekst) Zakon o izmjeni Zakona o zaštiti životne sredine (Sl.gl. RS br. 41/08 i 29/10). 3

101 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа 3. MJERNI UREĐAJ I OPREMA Podaci o mjernom instrumentu i opremi: Bukomjer Proizvođač: Bruel & Kjaer Tip: 2260 Observer Tv.broj: Kalibrator Proizvođač: Bruel & Kjaer Tip: 4226 Tv.broj: BUKA Buka je opisana kao zvuk bez prihvatlјivog muzičkog kvaliteta ili kao nepoželјan zvuk. Buka nastaje nepravilnim vibratornim treperenjem čvrstih tijela, tečnih i gasovitih fluida čije se oscilacije prenose do našeg uha. Ljudsko uho ne otkriva sve zvukove. Ono je sposobno da primi spektar zvuka od oko Hz. Zvučne talase manje od 16 Hz čovjek ne čuje (spadaju u oblast infrazvuka, a registruju se kao potresi, vibracije). Frekvencije zvuka veće od Hz čovjek takođe ne čuje i one se nazivaju ultrazvukom. Uho čovjeka ne prima podjednako sve talase dužine zvučnog spektra. Najbolјe se čuju zvuci talasnih dužina kojima odgovaraju frekvencije između 500 i 4000 Hz. S industrijalizacijom dolazi i do velike migracije stanovništva u gradove, zbog čega se javlјa nedovolјan planski razvoj gradova. Saobraćaj se takođe intenzivno razvija, dolazi do veće primjene tehničkih aparata, što ima za poslјedicu povećanje broja bučnih izvora kako u radnoj tako i u životnoj sredini. Buka se uglavnom može podjeliti na industrijsku i gradsku ili komunalnu buku. Gradska buka potiče najvećim dijelom od saobraćaja. Značajno mjesto u stvaranju gradske buke zauzimaju zvučni signali, kao i buka u stanovima i drugim objektima koja potiče od upotrebe raznih tehničkih aparata. Komunalna buka je vremenski nedeterminisana, po tipu najčešće diskontinualna, što je od izuzetnog značaja za časove odmora, jer na diskontinualnu buku ne postoji navikavanje. Buka može dovesti do oštećenja sluha (prskanja bazilarne membrane, prskanje bubne opne, ali je mnogo češće smanjenje slušne osjetlјivosti zbog dužeg izlaganja srednje visokoj i visokoj industrijskoj buci-profesionalno gublјenje sluha). Izlaganje buci može da utiče na govornu komunikaciju, što dovodi do slablјenja pažnje. Zabilјeženo je da buka može da izazove pad obima i efikasnost rada, kao i zamor pored već postojećih tegoba koje nemaju veze sa poslјedicama po sluh. Mjerenje buke se može razvrstati u dvije grupe: na objektivna i subjektivna. Objektivna mjerenja vrše se pomoću raznih instrumenata i aparata, a subjektivna se 4

102 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа zasnivaju na procjeni pojedinaca što, uglavnom, predstavlјa statističku vrijednost subjektivnih ocjena ili poređenja mjerlјivih veličina, a izvode se na odabranoj populaciji. Međutim potrebno je da se objektivnim mjerenim metodama utvrdi da li postoji prekomjerna buka ili ne. Metode mjerenja nivoa buke Mjerenje nivoa buke je obavlјeno prema Pravilniku o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SRBiH br.46/89), odnosno članu 4. (vanjska buka se mjeri na visini 1.7 m od nivoa terena, na udalјenosti najmanje 3 m od prepreka koje reflektuju buku). Dopušteni nivoi buke Najviši dopušteni ekvivalentni nivoi vanjske buke određeni su prema namjeni područja i dati su u Tabeli 1. Pravilnika o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SRBiH br.46/89) - tabela 1. u nastavku. U skladu sa namjenom posmatranog područja, preduzeće se nalazi u zoni VI. Tabela 1. Dozvolјeni nivoi vanjske buke prema namjeni područja Najviši dozvolјeni nivo vanjske buke (dba) Namjena područja Ekvivalentni nivoi Vršni nivoi dan noć L 10 L 1 I Bolničko, lјečilišno II Turističko, rekreacijsko, oporavilišno Područje (zona) III Čisto stambeno, vaspitno-obrazovne i zdravstvene institucije, javne zelene i rekreacijske površine IV V Trgovačko, poslovno, stambeno i stambeno uz saobraćajne koridore, skladišta bez teškog transporta Poslovno, upravno, trgovačko, zanatsko, servisno (komunalni servis) VI Industrijsko, skladišno, servisno i saobraćajno bez stanova NAPOMENA 1) u smislu ovog pravilnika dan je od do sata, a noć je od do sati. 2) vršni nivoi L 10 i L 1 su oni nivoi buke, koji su prekoračeni u trajanju od 10 % odnosno 1% ukupnog vremena mjerenja odnosno period dan ili noć. 5

103 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа 5. LOKACIJE MJERENјA Dana godine izvršena su ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini. Ispitivanja su izvršena od strane Instituta zaštite, ekologije i informatike-banja Luka. Predmet mjerenja Naziv objekta: Mjesto: Primarni izvor buke-objekta: Sekundarni izvori buke-okoline: Postojanje susjednih izvora buke: Prisustvo komunalne buke: Izgradnja infrastrukturnih objekata u Luci Brčko i povezivanja sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije Brčko Luka Brčko komunalna buka, Da Da Ispitivanja nivoa buke su izvršena na četri mjerna mjesta u životnoj sredini. Nazivi mjernih mjesta u životnoj sredini su dati u tabeli 2. Tabela 2. Ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini MJERNO NAZIV MJERNOG MJESTA MJESTO BROJ 1. Kod pretovarnog krana 1 2. Kod pretovarnog krana 2 3. Na pristupnoj saobraćajnici Bijeljinski put-luka Brčko 4. Na željezničkoj stanici Brčko Novo 6

104 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа Na mapi lokacije su označena mjerna mjesta kao što su navedena u tabeli od broja 1 do Slika 1. Lokacije mjernih mjesta mjerenja nivoa buke u životnoj sredini Legenda: Мјерна мјеста Komunalna buka Komunalna buka je visokog intenziteta s obzirom na pristupne saobraćajnice i željezničku prugu. Okolni stambeno-poslovni objekti su direktno izloženi komunalnoj buci od navedenih izvora kao i od gradilišta koje se nalazi u neposrednoj blizini. Izvor buke Izvorom buke se smatra Luka Brčko. 7

105 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа Okolina objekta-ugroženi prostor S obzirom na sam položaj Luke Brčko kao i pristupne saobraćajnice i željezničke pruge, mjerenje je vršeno na četri mjerna mjesta. Građevinska konstrukcija objekta Okolni stambeno-poslovni objekati su uglavnom veće spratnosti. Na njima se nalazi veliki broj svijetlih otvora (prozori i vrata). Buka unutar ugroženog objekta U cilјu dobijanja pravog stanja nivoa buke koja djeluje na stambeno-poslovne jedinice potrebno je izvršiti mjerenje buke u skladu sa članom 4. stav 1. Pravilnika o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl.list SRBiH broj 46/89) Nije izvršeno mjerenje buke u prostorijama ugroženih stambeno poslovnih objekta jer nije obezbjeđen ulazak u prostorije koje se smatraju ugroženim. 6. REZULTATI ISPITIVANјA NIVOA BUKE Ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini su izvršena na mjestima koja se nalaze u krugu predmetnog objekta. Izmjerene vrijednosti nivoa buke i dozvolјene vrijednosti istih su date u tabeli 3. Tabela 3. Izmjerene vrijednosti nivoa buke na 4 mjerna mjesta MJERENI PARAMETRI MJERNO MJESTO BR. 1 MJERNO MJESTO BR. 2 MJERNO MJESTO BR. 3 MJERNO MJESTO BR. 4 DOZVOLjENA VRIJEDNOST PO PRAVILNIKU Buka db(a) db(a) Smanjenje nivoa buke od izvora do ugroženog područja a) sniženje buke sa udalјenošću S obzirom da se radi o tačkastom izvoru zvuka i najbližem ugroženom objektu (stambene jedinice iznad ) očekivati je smanjenje buke sa udvostručenjem udalјenosti od mjesta mjerenja ispred objekta u slobodnom prostoru. Ovakva zakonitost slablјenja naziva se «zakon 6 db, jer se nivo zvuka smanjuje za 6 db pri udvostručenju rastojanja od izvora. 8

106 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа Nivo buke u stambenim objektima zavisi od kvaliteta urađenih radova i kvaliteta ugrađenih prozora. b) sniženje buke pod uticajem prostora U okolini predmetnog objekta neposredno prema ugroženom objektu se ne nalazi listopadno drveće koje jednim dijelom utiče na smanjenje nivoa buke. c) sniženje buke pod uticajem prepreke i konfiguracije terena U okolini predmetnog objekta neposredno prema ugroženom objektu se ne nalaze drugi objekti. Apsorpcija zvuka u prostoru Na konačan efekt redukcije buke u građevinskim objektima znatan uticaj može imati apsorpcija zvuka u prostoru. Apsorpcija zvuka je proces oslablјivanja zvuka koji ovisi od prirode površine na koju zvučni talas nailazi. Apsorpcija materijala nije konstantna po cijelom opsegu frekventnog spektra. Efikasnost zvučne apsorpcije određuje se pomoću koeficijenta apsorpcije materijala, broja koji se kreće od 0 do 1. Apsorpcija materijala nije ovisna samo od koeficijenta apsorpcije,već je ovisna i od ugla upadnog zvučnog talasa. Proces oslablјenja zvuka u prostoru,sastoji se od složenog rasporeda višestrukih zvučnih talasa koji se kreću u prostoru i reflektuju od površina,pri čemu svaka refleksija oslablјuje jačinu talasa do određenog stepena. 7. KOMENTAR REZULTATA MJERENjA Infrastrukturni objekti u Luci Brčko i nihovo povezivanje sa željezničkom stanicom Brčko Novo i zonom rada i industrije se nalaze u VI zoni. Prema Pravilniku o dozvolјenim granicama intenziteta zvuka i šuma (Sl. list SR BiH, br. 46/89) tabela 1. (dozvolјeni nivoi vanjske buke) za VI područje (zonu)- Industrijsko, skladišno, servisno i saobraćajno bez stanova gdje je ekvivalentni nivo buke 70 dba za dan i 70 dba za noć. Na osnovu naprijed navedenog zaklјučuje se da nivo buke prema pomenutom Pravilniku na mjernim mjestima 1-3 ne prelazi maksimalno dozvolјeni nivo. Na mjernom mjestu 4 dolazi do prekoračenja dozvoljenih vrijednosti buke zbog izražene komunalne buke od saobraćanja vozova. U slučaju promjene rada (povećanja kapaciteta) postrojenja u odnosu na projektovani kapacitet, promjena sredstava rada, izmjene građevinske konstrukcije objekata, kao i izgradnje novih objekata u neposrednoj blizini koji bi bili izvor buke, potrebno je izvršiti nova mjerenja. 9

107 Записник о испитивању нивоа буке у животној средини у околини предузећа 8. ZAKLjUČAK Na osnovu naprijed navedenog zaklјučuje se da nivo buke prema pomenutom Pravilniku na mjernim mjestima 1-3 ne prelazi maksimalno dozvolјeni nivo. Na mjernom mjestu 4 dolazi do prekoračenja dozvoljenih vrijednosti buke zbog izražene komunalne buke od saobraćanja vozova. 10

108 РЕПУБЛИКА СРПСКА НАУЧНА УСТАНОВА ИНСТИТУТ ЗАШТИТЕ, ЕКОЛОГИЈЕ И ИНФОРМАТИКЕ научноистраживачки институт БАЊА ЛУКА БАЊА ЛУКА 1976 REPUBLIC OF SRPSKA SCIENTIFIC INSTITUTION INSTITUTE OF PROTECTION, ECOLOGY AND INFORMATICS scientific-research institute BANJA LUKA Certificate CH05/0682 Бања Лука, Видовданска 43, тел: , факс: Е Л А Б О Р А Т о нултом стању -испитивање квалитета ваздуха у животној средини- НА ЛОКАЦИЈИ ЗА ИЗГРАДЊУ ИНФРАСТРУКТУРНИХ ОБЈЕКАТА У ЛУЦИ БРЧКО И ПОВЕЗИВАЊА СА ЖЕЉЕЗНИЧКОМ СТАНИЦОМ БРЧКО НОВО И ЗОНОМ РАДА И ИНДУСТРИЈЕ БАЊА ЛУКА, август г.

109 ОПШТИ ПОДАЦИ: ПРЕДМЕТ Елаборат о нултом стању -испитивање квалитета ваздуха у животној средини- на локацији за изградњу инфраструктурних објеката у луци Брчко и повезивања са жељезничком станицом Брчко ново и зоном рада и индустрије НАРУЧИЛАЦ НОСИЛАЦ ИЗРАДЕ ОДЈЕЉЕЊЕ ЗА ПРИВРЕДНИ РАЗВОЈ, СПОРТ И КУЛТУРУ ВЛАДЕ БРЧКО ДИСТРИКТА, БРЧКО ДИСТРИКТ БиХ ИНСТИТУТ ЗАШТИТЕ, ЕКОЛОГИЈЕ И ИНФОРМАТИКЕ Видовданска 43, Бања Лука БР. РАДНОГ НАЛОГА 629/12 БРОЈ ЗАХТЈЕВА 385/12 Доц. др Предраг Илић, дипл.еколог за заш. жив. сре. УЧЕСНИЦИ У ИЗРАДИ Весна Митрић, дипл. инж. технологије Светлана Илић, дипл.инжењер пољопривреде Мирослав Рачић, дипл.инжењер машинства ВД ДИРЕКТОРА Доц. др Предраг Илић 2

110 На основу Захтјева Одјељења за привредни развој, спорт и културу владе Брчко дистрикта, Брчко дистрикт БиХ., извршено је испитивање квалитета ваздуха (испитивање 1- часовних узорака ваздуха на присутне концентрације сумпордиоксида, азотдиоксида, УЛЧ, угљенмоноксида и озона) на локацији за изградњу инфраструктурних објеката у луци Брчко и повезивања са жељезничком станицом Брчко ново и зоном рада и индустрије. ТЕОРЕТСКИ ДИО ИЗВОРИ ЗАГАЂИВАЊА ВАЗДУХА У УРБАНИМ СРЕДИНАМА Извори загађења ваздуха резултат су углавном људских активности и могу се сврстати у три групе: 1. Стационарни извори извори загађења у руралним подручјима везаним за пољопривредне активности, рударство и каменоломе, извори загађења везани за индустрије и индустријска подручја, хемијску индустрију, производњу неметала, металску индустрију, производњу електричне енергије, извори загађења у комуналним срединама као што су загријавање, спаљивање отпада, одлагалишта чврстих отпадака, индивидуална ложишта, отворени роштиљи за припрему хране, перионице, сервиси за хемијско чишћење и др. Слика 1. Стационарни извори загађења ваздуха 3

111 2. Покретни извори обухватају било који облик возила мотора са унутрашњим сагоријевањем као нпр. лака возила која користе бензин, лака и тешка возила која користе дизел, мотоцикле, авионе. Слика 2. Покретни извори загађења ваздуха 3. Извори загађења из затвореног простора обухватају пушење цигарета, биолошка загађења (полен, гриње, пљесни, квасци, инсекти, микроорганизми, алергени поријеклом од домаћих животиња), емисија од сагоријевања и загријавања, емисија од различитих материјала или материја као што су испарљива органска једињења, олово, радон, азбест и различите синтетичке хемикалије и др. Последњих десетак година у развијеним земљама загађеност ваздуха затвореног простора представља озбиљан проблем, којем се посвећује посебна пажња. Слика 3. Органски полутанти 4

112 ПОДЈЕЛА ЗАГАЂУЈУЋИХ МАТЕРИЈА Загађујуће материје генерално се дијеле на гасове, паре, чврсте честице и у последње вријеме спомињу се мириси. Суспендоване честице даље се групишу у односу на величину честице: прашину, дим, испарења и измаглицу (аеросол). Гасовите загађујуће материје: Гасовите загађујуће материје укључују једињења сумпора (сумпордиоксид-so 2 и сумпортриоксид -SO 3 ), угљенмоноксид СО, угљендиоксид СО 2, једињења азота (азотмоноксид NO, азотдиоксид-no 2, амонијак NH 3 ), органска једињења (угљоводоници, испарљива органска једињења, полициклични ароматични угљоводоници, халогени деривати, алдехиди и др.), халогена једињења HF и HCl и материје специфичног мириса. Секундарне загађујуће материје настају под утицајем термалне, хемијске или фотохемијске реакције. Суспендоване честице: Честице суспендоване у ваздуху укључују укупне суспендоване честице (USČ), SČ 10 (SČ са средњим аеродинамичким пречником мањим од 10 μm), SČ 2.5 (SČ са средњим аеродинамичким пречником мањим од 2,5 μm), фине и ултрафине честице поријеклом из дизел мотора, летећи пепео од угља, минерална прашина (угљена, азбестна, силикатна, цементна), метална прашина и испарења (нпр. цинк, бакар, гвожђе и олово), киселе измаглице (аеросол) - нпр. сумпорна киселина, честице флуорида, пигменти боја, измаглице пестицида, угљеник, уљани димови и друго. ЗДРАВСТВЕНИ ЕФЕКТИ Штетно дјеловање загађујућих материја присутних у ресурсима животне средине, у овом случају говоримо о ваздуху, доводе до промјене квалитета ваздуха и на тај начин до пораста потенцијално негативних утицаја на здравље и то на више начина: интeнзивна изложеност токсичним материјама може узроковати акутне здравствене ефекте, изложеност нижим концентрацијама (нижим од дозвољених) штетних материја кроз дужи временски период може довести до хроничних обољења, изложеност појединим штетним материјама може изазвати генетске промјене, смањење имунолошке способности организма, изазивање субклиничких иритација и непријатних осјећања и утицај на погоршање постојеће болести. Ваздух као најнеопходнији природни извор живота, треба у сваком тренутку штитити од свих врста загађивача, јер на тај начин штитимо људски организам од уношења материја које штетно дјелују на здравље човјека. Загађеном ваздуху изложено је цјелокупно становништво, а нарочито су угрожене осјетљиве групе (дјеца, старе особе и различите категорије хроничних болесника). Загађујуће материје присутне у ваздуху спољне средине не оштећују у истој мјери сва ткива. На дејство сумпордиоксида, азотних оксида и озона (надражљивци) најосјетљивији је респираторни тракт. 5

113 Слика 4. Штетно дјеловање загађујућих материја у ваздуху на здравље човјека ЕКСПЕРИМЕНТАЛНИ ДИО ПРИМИЈЕЊЕНИ ПРОПИСИ И СТАНДАРДИ Закон о заштити животне средине (Сл. гласник Брчко дистрикта БиХ бр. 24/04, 1/05, 19/07 и 9/09), Закон о заштити ваздуха (Сл. гласник Брчко дистрикта БиХ бр. 25/04, 1/05, 19/07 и 9/09), Правилник о мониторингу квалитета ваздуха (''Службени гласник Брчко Дистрикта БиХ'', бр. 30/06), Правилник о граничним вриједностима квалитета ваздуха није донешен на територији Брчко дистрикта, те у недостатку истог користимо Правилник о граничним вриједностима квалитета ваздуха (Сл. гласник РС бр. 39/05). 6

114 МЕТОДЕ И ИНСТРУМЕНТИ У склопу мјерења квалитета ваздуха кориштен је GASMET DX4030 портабл анализатор гасова у амбијенту и радној средини са Fourier Transform Infrared (FTIR) спектрометром, произвођач GASMET - Финска. Поменути уређај може да мјери до 50 гасних компоненти истовремено, а посједује и Gasmet референтну библиотеку са 250 компоненти. Уређај је дизајниран за мјерења ниских концентрација различитих компоненти (органских и неорганских) у ваздуху, а са стандардним софтвером је повезан са лаптопом за проширене могућности анализирања. Слика 5. Уређај за испитивање квалитета ваздуха Концентрација укупне лебдеће прашине испитивана је уређајем MICRODUST 880 IS Aerosol Monitoring System. Слика 6. Уређај MICRODUST 880 IS 7

115 ЛОКАЦИЈА МЈЕРЕЊА Мјерење квалитета ваздуха је вршено на складишном платоу на локацији на којој је предвиђена изградња инфраструктурних објеката у луци Брчко и повезивања са жељезничком станицом Брчко ново и зоном рада и индустрије. Мјерење квалитета ваздуха је вршено године. Слика 7. Локација мјерења квалитета ваздуха у животној средини 8