Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet Kommunestyret

Transkript

1 Vinje kommune Rådmannen Arkiv saknr: 2016/2503 Løpenr.: 19905/2016 Arkivkode: Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet Kommunestyret Sakshandsamar: Jan Myrekrok Høyring: Organisering av eigedomsoppmåling - forslag til endringar i matrikkellova mv. Dokument i saka: Matrikkellova med forskrifter. Innspel frå Norges ingeniør og teknologiorganisasjon (NITO) Bakgrunn: Regjeringa føreslår å fjerne det kommunale ansvaret for oppmåling av nye eigedomar. Forslaget går ut på at Staten skal overta føringa av matrikkelen, og at det skal etablerast ein privat bransje for eigedomsoppmåling. Forslaga er sendt på høyring, med frist 21. november. Bakgrunnen for høyringsforslaget frå regjeringa er eit dok 8-forslag frå Stortinget. Fire representantar for dei borgarlege partia bad regjeringa om å utgreie eit forslag om å oppheve det kommunale ansvaret for eigedomsoppmåling. Grunngjevinga var at gebyra varierer frå kommune til kommune, at det er lang ventetid, og at det var ønskje om eit skilje mellom lovforvaltinga og tenesteproduksjonen. Forslaget blei behandla i energi- og miljøkomiteen. Fleirtallet, (Høgre, Framstegspartiet, Venstre og Miljøpartiet Dei Grøne), gjorde fylgjande vedtak (I): Stortinget ber regjeringen om å utrede forslag om hvordan eiendomsoppmåling skal organiseres, herunder vurdere sertifiseringsordning for tilbydere av eiendomsoppmåling. Kristeleg Folkeparti snudde i denne saka, og saman med Arbeidarpartiet, Senterpartiet og Sosialistisk Venstreparti, støtta dei ikkje forslaget om å oppheve det kommunale ansvaret for eigedomsmåling.

2 Historikk. Då lova om kartlegging, deling og registrering av grunneigedom (delingslova) kom i 1980, fekk me for fyrste gong ei felles lov for heile landet. Kommunane fekk ansvar for oppmåling (kartforretning) og for registrering. Før 1980 blei arbeidet med deling av eigedomar som regel utført av skylddelingsmenn, som oppgav tomtene med skritt, metermål o.l. Større byar hadde eigne oppmålingsfolk som utførte dette arbeidet. Eit lovutval føreslo i NOU 1999:1 Ny lov om eiendomsregistrering at oppmåling av eigedomar og grenser skulle utførast av private landmålarar, medan kommunane framleis skulle føre matrikkelen. Forslaget blei lagt fram av regjeringa Bondevik II og vedtatt av Stortinget våren Kommunane kunne vedta kommunalt oppmålingsmonopol. Vedtaket om privat eigedomsoppmåling, blei derimot ikkje iverksett. Ved nytt lovvedtak i 2007, blei lova etter forslag av regjeringa Stoltenberg II, endra slik at kommunane framleis skulle ha ansvaret for eigedomsoppmålinga, jf. Ot.prp. nr. 57 ( ). Saksbehandlingsreglane i lova blei sett i kraft 1. januar Matrikkellova avløyste frå det tidspunktet delingslova. Kort oppsummering av departementets forslag. Kommunal- og moderniseringsdepartementet la ut forslaget på høyring 19. august. Departementet grunngir forslaget om privatisering med at det vil bli enklare for grunneigarar å få tilgang til landmåling, det blir billigare, og me får utvikla ein ny bransje i Norge. Kommunal- og moderniseringsminister Sanner uttalar i ei pressemelding: «Vi vil få en mer fleksibel og effektiv organisering av eiendomsoppmålingen. Personer og bedrifter vil få valgfrihet og vi forenkler systemet med registrering av eiendomsopplysninger, konkurranse og fri prisdannelse på oppmålingsdelen. Å samle mer av ansvaret for eiendomsregistreringen hos Kartverket vil effektivisere arbeidet og sikre ensartet føring av eiendom. Det vil også forenkle samordningen og forbedre kvaliteten.» Departementet viser også til korleis eigedomsoppmåling er organisert i andre europeiske land, og føreslår at arbeidet skal utførast av ein privat og autorisert landmålar, men også kommunane kan fortsetje med oppmåling, men då i konkurranse med private firma. Som konsekvensar av forslaget, meiner departementet at oppmålinga kan bli dyrare for nokre tomter, men at det kan gå raskare. Både køyreavstand og meirverdiavgift vil fordyre ein del tomter, medan tomter i utbyggingsfelt truleg vil bli billigare. Departementet ser at det kan vere ein fare for at mange kommunar vil miste fagfolk og kompetanse. Kommunane vil framleis ha ansvaret for anna matrikkelarbeid, som adressering og føring av bygningsopplysningar. Departementet reknar med at verknaden av forslaget vil bli ca. 100 mill. kr i tap for kommunesektoren samla. Samstundes vil kommunebudsjetta bli redusert i same storleiksorden, slik at dette vil balansere over tid. Det vil likevel vere eit budsjettproblem for kommunesektoren, at den negative verknaden kjem straks, medan den positive kjem gradvis over mange år. Departementet reknar at kostnadene ved å overta matrikkelføringa vil bli ca. 160 millionar kroner, men at det blir ein viss effektiviseringsgevinst, og at auka kostnader til matrikkelføring og autorisasjon hjå Kartverket vil bli dekt av gebyr. Link til departementet sine høyringsdokument finn de her

3 Vurdering: Sakshandsamingstid. Ut frå spørjeundersøkingar og KOSTRA-tal, viser det seg at over 90 % av nye bustadtomter i 2015 var godt innanfor lovas saksbehandlingsfrist på 16 veker. Oppmålingsgebyr for «standard bustadtomt» i 2015 var for dei aller fleste kommunar frå til kroner, slik at argumenta om raskare saksbehandlingstid og store sprik i gebyra, har lita fagleg grunngjeving. Gebyret i Vinje var til samanlikning kr , inklusive tinglysing. Berekningar etter prinsippet om sjølvkost syner at kommunen dei siste åra har ligge nær full inndekning. Dette betyr at oppmåling av eigedomar i Vinje i stor grad blir gjennomført innanfor eller betre enn det lovpålagte kravet. Manglande evaluering av dagens ordning. Det har blitt reist kritikk mot departementet for ikkje å fylgje opp stortingsvedtaket om å utgreie eigedomsmålinga. Kritikken går på at organiseringa av eigedomsoppmåling ikke er utgreidd, men at høyringa går rett på å tilrå ei privatisering av dagens ordning. Saka er i tillegg svært fattig på kva gjeld dokumentasjon av påstandar om lang ventetid og høge gebyr. Dyrare og dårlegare i småkommunane. Dette er eit forslag spesialtilpassa Oslo og storbyars utfordringar. Å oppheve den kommunale landmålingsordninga, vil kunne føre til eit dårlegare tilbod på landmålingstenester spesielt i grisgrendte strøk. Det vil vera best tilgang til oppmålingstenester i område med flest kundar, altså i sentrale område der utbygginga er størst. Oppmålingar i mindre sentrale område vil føre til både lang køyreveg for den private landmålaren og landmålaren vil ønske å samle opp fleire oppdrag i det same området før han reiser. Det er der for truleg at ei privatisering av landmålingstenestene vil kunne føre til både skilnader i pris og gjennomføringstid. Der det dyraste og minst tilgjengelege tilbodet vil vera i dei små- og mellomstore kommunane, som det er flest av i Noreg. Dei fleste grunneigarane som ønskjer å dele frå tomter i Vinje, blir godt hjelpte, og er fornøgde med den servicen kommunen tilbyr. I tillegg tilbyr eigedomsmeklarar og advokatar bistand på fleire av fagfelta departementet etterspør. Det tyder på at regjeringas forslag om privatisering er basert på et prinsipielt ønske, og ikkje eit krav frå forbrukarar eller kommunar. Lokalkunnskap, arkiv og rettleiing Private og sentrale aktørar vil ikkje ha tilstrekkeleg lokalkunnskap. Dette vil kunne skape unødig utsetjing av avgjerder fordi saka ikkje er blitt tilstrekkeleg opplyst. M.a. vil det vere ei ulempe om privat oppmålar ikkje har tilgang til kommunale arkiv. Rettleiing mot innbyggarane er tidkrevjande. Dei profesjonelle søkarane vil vere i mindretal. Private landmålarar vil normalt sitje lenger frå brukaren, noko som vil gje ei dårlegare rettleiing. Samanlikna med andre land har Norge eit unøyaktig eigedomskart. Det meste av grensene utanfor tettbygd strøk er ikkje oppmålt, og krev ofte mykje arbeid for å få plassert. Etter

4 kvart døyr lokalkunnskapen om dei gamle grensene ut, og det er desse unøyaktige grensene som er hovudårsaka til at Norge har relativt mange rettstvistar innan dette området. Ekstra økonomisk belastning for kundane. Som vist tidlegare i saka kan tomtemåling bli dyrare med det nye forslaget. Eit firma skal ha forteneste, og med både meirverdiavgift og reisetid, vil dette fordyre oppmålinga. Kommunane eller kartverket skal ha gebyr for matrikkelføringa, og kommunane vil ta betalt for dokumentasjon som er nødvendig for å gjennomføre oppmålingsforretninga. Kommunane misser fagpersonar. Rådmannen fryktar at forslaget inneber ein fare for å misse fagpersonar og kompetanse. I Norge er det ca. 60 personar i private firma som har gjennomført oppmålingsforretningar. Når det på landsbasis skal gjennomførast oppmålingsforretningar, seier det seg sjølv at mange norske kommunar vil misse fagfolk. Fagfolk frå kart- og oppmålingsmiljøet fungerer ofte som tekniske tilretteleggjarar av register og geodata, og har vore pådrivarar for effektive og innovative løysingar. For Vinjes del er dette tilfelle, med utvikling av webkartet, digital databehandling, planregister m.m. tenester som spesielt næringslivet har sett stor pris på, men også publikum og saksbehandlarar har stor nytte av. På sikt vil ei utarming av dei kommunale fagmiljøa innan kart og oppmåling sette mange store samarbeidsprosjekt i fare. I «Norge Digitalt» og «Geovekst» samhandlar stat, fylke og kommunar om å skaffe oppdaterte kart og temadata i alle nødvendige målestokkar. Mangel på kommunale fagfolk, kan igjen føre til at regjeringas satsing på digitalisering ikkje let seg gjennomføre. For å kunne benytte ByggLett o.l. web-baserte søknadsverktøy, må nemnde plan-, kart- og matrikkeldata vere på plass. Det blir hevda at kommunane manglar kompetanse på eigedomsdanning i komplekse og urbane prosjekt. Ei større utfordring i denne samanhengen, er mangelen på samsvar mellom plan- og bygningslova, seksjoneringslova og matrikkellova. Samspelet mellom kommunen, som plan- og bygningsmynde og førar av matrikkelen både på bygnings-, adresse- og eigedomssida, er svært nyttig i komplekse prosjekt. Den kommunale eigedomskompetansen er ofte til nytte for saksbehandlarar etter plan- og bygningslova og seksjoneringslova. Endra rettstryggleik som fylgje av uklar klageordning. Høyringa legg opp til forbrukarklageordning dersom tenesta blir privatisert. Rådmannen er skeptisk til ei ordning der det kan bli vanskeleg for kunden å plassere ansvaret, der både offentlege- og private aktørar er involvert i ein innfløkt prosess. Og kva skjer dersom ein privat aktør går konkurs, kven har ansvaret for landmålinga? Konsekvensar for matrikkelen. Rådmannen fryktar også konsekvensane for matrikkelen. Dagens organisering er effektiv og fleksibel. Det blir lite mistydingar og lite avvik frå plan og delevedtaka til oppmåling skjer. Partane får ein nøytral person, ein offentlig etat og ei einsarta klageordning å halde seg til i heile prosessen. Dette vil sikre at kvalitetshevinga av matrikkelen held fram. Det er knapt registrert klagesaker og rettssaker innan fagområdet, sidan kommunane fekk ansvaret i Overføring av ansvar til Kartverket. Departementet føreslår å overføre ansvaret for matrikkelføringa frå kommunane til staten v/kartverket. Grunngjevinga er bl.a. ein meir einsarta praksis. Rådmannen meiner at dagens

5 ordning, med kommunal føring av matrikkelen, er så regelstyrt av det dataprogrammet som blir nytta, at sentral føring ikkje vil kunne gje særleg meir einsarta praksis. I tillegg skal kommunane, som nemnd, framleis føre den delen av matrikkelen som gjeld bygg og adresser. Det er difor lite ønskeleg å dele opp dette fagmiljøet. Kartverket vil, i samband med at tinglysinga no skal bli digital, få frigjort mange tilsette, og vil nok på sikt kunne bygge opp ei matrikkelføringsavdeling. Ulempa, slik rådmannen ser det, er at forslaget vil innebere ei storstilt flytting av kompetansearbeidsplassar frå distrikta til det sentrale Austlandet. Dette vil ytterlegare forsterke dei pressproblema Oslo med omegn har. Framleis kommunal oppmåling, men organisert som KF eller AS. Departementet føreslår at kommunane framleis skal kunne tilby oppmålingstenester. Dette må i tilfelle organiserast som eit kommunalt føretak (KF) eller som eit aksjeselskap (AS). Den største faren med dette, er at føretaket/selskapet heile tida kan bli møtt med påstandar om kryss-subsidiering, jf. EØS-avtalens reglar om offentleg støtte. Drammen kommune har prøvd ei slik løysing, og har blanda erfaringar med dette. Truleg fleire konfliktar. Departementet samanliknar oppmåling av tomter med taksering av eigedomar. Dersom to eigarar er usamde om prisen på eit hus, blir det ofte bestilt to takstar. Ei eigedomsgrense er alltid eigd av to partar, og det kan då fryktast at partane vil stille med kvar sin landmålar. Dette vil fordyre heile prosessen, og rådmannen er redd for at forslaget vil auke presset på domstolane. Det er grunngjeve med at privat landmålar er betalt av ein av partane, og at det i forslaget til ny lov ikkje kan klagast på resultatet av oppmålingsforretninga. Rådmannen vil også minne om at eigedomsgrenser normalt ikkje er eit skjønnsspørsmål. Vinje kommune har ikkje registrert klagesaker til fylkesmannen på dette fagområdet frå God kvalitet i dagens ordning. I dag utfører landmålarane arbeidet og fører matrikkelen. Dette sikrar god kvalitet på arbeidet, me unngår mistydingar, og me har ingen forseinkande overleveringar av dokument og data. Ein kommunal landmålar vil normalt ha høg integritet, og vil difor bli sett på som habil og upartisk. Gebyrregulativet er justert ned for store eigedomar, slik at dette betre skal spegle faktisk tid på oppmålingsarbeidet. Samstundes gir regulativet publikum høve til å få målt tomter utanfor tettbygd strøk til ein overkomeleg pris. Kommunen har hatt måleoppdrag langt «utanfor allfarveg», noko som nesten ikkje vil la seg gjennomføre etter vanlege anbodsprinsipp. Rådmannen meiner at forslaget vil innebere ein svekking av eit fagmiljø som i dag tek hand om desse tenestene på ein god måte. Manglande evaluering av dagens ordning. Det har blitt reist kritikk mot departementet for ikkje å fylgje opp stortingsvedtaket om å utgreie eigedomsmålinga. Kritikken går på at organiseringa av eigedomsoppmåling ikkje er utgreidd, men at høyringa går rett på å tilrå ei privatisering av dagens ordning. Saka er i

6 tillegg svært fattig på kva gjeld dokumentasjon av påstandar om lang ventetid og høge gebyr. Konklusjon: Forslaget om å oppheve det kommunale ansvaret for eigedomsoppmåling og matrikkelføring vil tvilsamt føre til eit betre tilbod. I mange tilfelle vil prisen gå opp, sakshandsamingstida vil ikkje nødvendigvis bli kortare og fjerning av fagmiljø frå kommunane vil ikkje berre få konsekvensar for oppmålinga, men òg for andre oppgåver knytt til plan- og byggjesak. I tillegg vil forslaget kunne føre til auka konfliktar i eigedomstvistar og færre høve til å klage. Rådmannens framlegg til vedtak: 1. Vinje kommune stør ikkje forslaget om å oppheve det kommunale ansvaret for eigedomsmåling. Kommunen stør heller ikkje forslaget om å overføre matrikkelføring til Kartverket. 2. Dei viktigaste argumenta mot forslaget er at oppgåve ikkje eignar seg for marknaden, dei negative konsekvensane dette vil ha for matrikkelen, samt for kommunens samla drift. 3. Kommunalt ansvar for eigedomsoppmåling fungerer godt i Vinje kommune og kommune-noreg generelt, sett i ljos av vår historie, busettingsmønster, geografi og medvit om eigedomsgrenser som felles offentleg infrastruktur. 4. Korkje ventetid, pris eller kvalitet er saklege argument mot dagens organisering. Det er lite som talar for at oppgåvene samla sett blir billigare, betre eller generelt meir tilgjengelege, ved å oppheve det kommunale ansvaret. Rådmannen, Jan Myrekrok, rådmann /s/