Kulturhistoriske registreringar

Transkript

1 Kulturhistoriske registreringar Kultur og idrettsavdelinga, seksjon for kulturminnevern og museum Kulturminneregistreringar i samband med oppstart av reguleringsplan for Ytrebygda, gnr 109 bnr 10 m.fl., Tangavika friområde, Bergen kommune Rapport

2 Forord Etter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminne i plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon for kulturminne og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglege arbeidet. Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysningar om kjente automatisk freda kulturminne. Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det skal gjerast arkeologiske feltregistreringar. Feltarbeidet har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil komma i konflikt med automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). Feltregistreringane omfattar overflateregistrering, prøvestikking og maskinell flateavdekking avhengig av mellom anna terrengtype, høgd over havet og nærleik til kjende kulturminne. I den grad tiltaket vil verka inn på nyere tids kulturminne vil desse bli kort omtalte. Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av utført arkeologisk feltarbeid. Rapporten gjev opplysningar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og skildrer om framlagde planar er i konflikt med kulturminne. I fylgje Kulturminneloven 10 må tiltakshavar bera kostnadene med gransking av automatisk freda kulturminne som nemnd i 8 og 9. 1

3 Innhald Samandrag side 3 Bakgrunn for saka side 5 Området side 5 Feltarbeidet side 5 Tidlegare funn i området side 6 Konklusjon side 9 Vedlegg: Utskrift frå Askeladden Fotoliste 2

4 Samandrag I samband med oppstart av reguleringsplan for gnr 109 bnr 10 m.fl., Tangavika, Bergen kommune, vart det gjort arkeologiske registreringar i planområdet. Undersøkinga vart gjort 15. oktober 2008 av arkeologane Ambjørg Reinsnos og Berit Vik på vegne av Kultur- og idrettsavdelinga, Hordaland Fylkeskommune. Etterarbeid og rapport vart utført av Ambjørg Reinsnos. Det vart nytta ein dag i felt, til saman 15 timar. Det vart ikkje registrert nye anleggsspor eller gjort andre funn som kjem inn under Lov om kulturminne 4. I planområdet ligg det imidlertid tidlegare registrerte automatisk freda kulturminne: ei gravrøys og ei nausttuft frå jernalder (Askeladden id-nr 25776). Figur 1. Tangavika. 3

5 Figur 2. Planområdet. 4

6 Bakgrunn for saka Bergen kommune har i brev av varsla om oppstart av reguleringsplan for Ytrebygda, gnr 109 bnr 10 m.fl., Tangavika (figur 1 og 2). Planarbeidet skal leggje til rette for friområde, turveg og eventuell lokal badeplass, og i tillegg skal ny veg til området og parkeringsplass vurderast. Etter synfaring i området, og med kjennskap til automatisk freda kulturminne i den søre enden, vart planområdet vurdert til å ha potensiale for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne. Området Planområdet ligg nordaust for snøggbåtterminalen i Fleslandsvika på Flesland (figur 2). Området femnar om Træshaugen og areal i sjø. Planområdet er samla om lag 84 daa. Arealet er kupert, med lauvskog og bergknausar. Det ligg i dag fleire privatbustader og hytter innanfor området. På planen er det skissert to alternativ for veg til området. Det eine alternativet går inn frå sør, over privat veg ned til naustområde og molo i Fleslandvika. Det andre alternativet er tenkt frå nord, over privat bustadveg som går ut frå Fleslandvegen. Feltarbeidet Registreringa vart gjort ved overflateregistrering, sondering med jordbor og graving av prøvestikk. Prøvestikka er gravne for hand i ruter på ca 40x40 cm, ned til undergrunn. Massane vert sålda i vatn i såld med 4 millimeter maskevidde, og prøvestikka er kartfesta med GPS. Om prøvestikka er funnførande, vert dei óg dokumenterte med profilteikning, og eventuelt foto. Distribusjonen både av funnførande og tomme prøvestikk viser då lokaliteten si utstrekning. Det vart grave sju prøvestikk i planområdet (figur 3). Alle prøvestikka var utan funn. I den nordlege delen av planområdet var undergrunnen mykje omrota som følgje av nyare tids aktivitet. 5

7 Figur 3. Prøvestikka som vart gravne i planområdet, markerte med raudt. Tidlegare funn i området Heilt sør i planområdet er det tidlegare registrert ei gravrøys og ei nausttuft frå jernalder, med Askeladden id-nr (figur 4). Nausttufta ligg like opptil den gamle sjøvegen ned til vika, som er alternativet for veg til området frå sør. Nausttufta er om lag 40 meter lang og 8-10 meter brei, er orientert nord-sør, og har utsjånad som eit avlangt, djupt søkk i bakken. I sør er ein tørrmura kortvegg synleg. På ein bergknaus om lag 8 meter vest for nausttufta ligg det ei gravrøys, som er opp mot 12 meter i tverrmål. Røysa har synleg fotkjede i aust, og eit synleg kammer med ei aust-vest retning. Røysa er no noko uthivd og overgrodd. 6

8 Figur 4. Nausttufta og gravrøysa. Nausttufta og gravrøysa ligg som vist på figur 4 tett opptil det eine alternativet for veg til planområdet, alternativet frå sør. Desse automatisk freda kulturminna har ei sikringssone på 5 meter, denne er allereie gått inn i av den eksisterande vegen. Delar av desse kulturminna ligg difor innanfor planområdet, og både nausttufta og gravrøysa. Heilt sør i planområdet er det planlagt ein parkeringsplass (figur 2). Denne var allereie planert ut og fylt med grus/pukk då fylkeskommunen utførte feltarbeidet på staden (figur 7). 7

9 Figur 5. Nausttufta sett mot nord. Til høgre kan den eksisterande vegen skimtast. (Foto Atle Jenssen) Figur 6. Gravrøysa, sett mot nordaust. (Foto Atle Jenssen) 8

10 Figur 7. Utplanert område, planlagt som parkeringsplass. Konklusjon Det vart ikkje registrert nye automatisk freda kulturminne i planområdet. I den sørlege delen av planområdet er det tidlegare registrert ei gravrøys og ei nausttuft frå jernalderen. Kjelder: Per Fett 1971: Førhistoriske minne i Hordaland, Fana prestegjeld. Atle Jenssen 2008, Riksantikvarens fornminnedatabase Askeladden. 9

11 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Annen arkeologisk lokalitet - Flesland - Fet... Page 1 of Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Annen arkeologisk lokalitet - Flesland - Fetts fk. 1 og 2, Sjoarstykket Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Annen arkeologisk lokalitet Stedfesting Fylke: Hordaland ØK-kart: AF Kommune: Bergen Gårdsnavn: Flesland Museumsdistrikt: Bergen Museum Eiendomsopplysninger Eiendom 1 Kommune: Bergen Gnr: 109 Festenr: 0 Bnr: 1 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: (001,008,009) Eiendom 2 Kommune: Bergen Gnr: 109 Festenr: 0 Bnr: 8 Seksjonsnr: 0 Eiendom 3 Kommune: Bergen Gnr: 109 Festenr: 0 Bnr: 9 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: Øst: Metadata på digital stedfesting: Målemetode: 99 Ukjent målemetode Oppretting og ansvar Registrert Dato: Ansvarlig etat: Bergen Museum Utført av: Asle Bruen Olsen Instans: Registreringstype: Økonomisk kartverk Flyfoto, serie: E (R 001) Tidligere idnummer: Kontrollert Dato: Ansvarlig etat: Hordaland fylkeskommune Utført av: Atle Jenssen Instans: Utfyllende opplysninger Kilder (litteratur m.m.): Per Fett 1971: Førhistoriske minne i Hordaland, Fana prestegjeld.

12 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Annen arkeologisk lokalitet - Flesland - Fet... Page 2 of Beskrivelse: Fetts fk. 1, Nausttuft. Ei omlag 40 m lang og 8-10 m brei nausttuft, orientert N-S, ligg på Sjoarstykket ved hamnevika Fløyte. Ho har utsjånad som eit avlangt, djupt søkk i bakken. Rett O for tufta går den gamle sjøvegen ned til vika. Nedre kant er skoren gjennom av ein O-V gåande stikkveg, bygd i seinare år. På oversida av stikkvegen skjer ein 3-5 m brei voll seg inn mot O til midten av søkket frå den staden der gravrøysa ligg, slik at tufta her smalnar av. Nedanfor vegen, nær sjøen, ligg eit moderne naust i forlenginga av tufta. Det er idag uråd å sjå om tufta fortset ned til sjøen på nordsida av stikkvegen. Fleire store steinblokker ligg i dagen i søre kant av tufta. Desse er truleg rester etter veggmuren i naustet. Fetts fk. 2, Røys. På eigedomen til Asbjørn Midttun gnr. 109/8 ligg ei røys 6-8 m V for nausttufta og 20 m SSV for det nye naustet i nordre del av tufta, på ein låg knaus rett ovafor den nemnde stikkvegen. Røysa kan ha vore m i tverrmål, no svært redusert, omrota og overgrodd. Ei open kiste, mannslang O-V, eller mogleg 4 m lang, bygd av store steinar. Ei stor helle ligg attmed. I kista skal det vere funne ei reimspenne. Terrengbeskrivelse: Båe fornminne ligg på Sjoarstykket ved hamnevika Fløyte. Funnreferanse: Tapt - Reimspenne frå fk. 2 Merknad: : Kontrollert av A. Jenssen, Hordaland fylkeskommune, Nausttuften, Fetts fk. 1, er skjemmet av grusvei i Ø og av voll og nyere tids naust i N. I S kan oppmurt kortvegg observeres. Tilstanden er sannsynligvis mer eller mindre som da den ble ØK-registrert i Røysen, fk. 2, er svært overgrodd, men er fortsatt godt synlig. Fotkjede i Ø. Under kontrollen ble det registrert noe som kan være røys eller røysrest på et berg V for fk. 2. Dette mulige gravminnet er nesten helt dekket av gress, men det stikker fram både berg og rullesteiner. Tilhørende enkeltminner 1 Nausttuft AUT 2 Gravrøys AUT Tilstand registrert den Tilstand: Skjemmet Registrert dato: Årsak: Bygg/anlegg, industri/vei Registrert av: Atle Jenssen Arealbruk: Strandsone/elveløp Utførende instans: Hordaland fylkeskommune Oppdragsgiver: Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne Arkeologisk enkeltminne - Nausttuft - Fetts fk. 1, Sjoarstykket Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Nausttuft Opprinnelig funksjon: Forsvar Hovedgruppe: Organisert/offentlig

13 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Annen arkeologisk lokalitet - Flesland - Fet... Page 3 of Status: virksomhet Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Bergen Eiendomsopplysninger Kommune: Bergen Gnr: 109 Festenr: 0 Bnr: 0 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: Øst: Metadata på digital stedfesting: Datering Datering: Jernalder Metode: Eksakt datering: Kvalitet: Sannsynlig Utfyllende opplysninger Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: Tinglystdato: Paragraf: Enkeltminne Arkeologisk enkeltminne - Gravrøys - Fetts fk. 2, Sjoarstykket Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Gravrøys Opprinnelig funksjon: Gravminne Hovedgruppe: Religion/tradisjon/hendelse Status: Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Bergen Eiendomsopplysninger Kommune: Bergen Gnr: 109 Festenr: 0

14 Lokalitet Arkeologisk lokalitet - Annen arkeologisk lokalitet - Flesland - Fet... Page 4 of Bnr: 0 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: Øst: Metadata på digital stedfesting: Datering Datering: Jernalder Metode: Eksakt datering: Kvalitet: Sannsynlig Utfyllende opplysninger Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: Lovgrunnlag: Tinglystdato: Paragraf:

15 JPG Grunnmurar til naust. Mot søraust JPG Grunnmurar til naust. Mot søraust JPG Parkeringsplassen. Mot nordvest JPG Parkeringsplassen. Mot nordvest JPG Gravrøysa. Mot aust/nordaust Gravrøys, ligg like ved nausttuft. Båe har Askeladden id-nr JPG Gravrøysa. Mot aust/nordaust. Gravrøys, ligg like ved nausttuft. Båe har Askeladden id-nr JPG Gravrøysa. Mot nordaust. Gravrøys, ligg like ved nausttuft. Båe har Askeladden id-nr JPG Gravrøysa, kammeret. Mot aust/nordaust. Gravrøys, ligg like ved nausttuft. Båe har Askeladden id-nr