SAKSFRAMLEGG. Sakshandsamar: Inger Moe Arkiv: K54 Arkivsaksnr.: 10/2533

Transkript

1 SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Inger Moe Arkiv: K54 Arkivsaksnr.: 10/2533 Regional plan for vassforvaltning Høyringsuttale frå Luster kommune Rådmannen sitt framlegg til høyringsuttale: ::: Sett inn innstillingen under denne linja Luster kommunestyre ser positivt på innsatsen som no vert gjort for å sikra berekraftig forvaltning av vassressursane. Kommunen ynskjer å ta aktivt ansvar for vatnet innanfor Luster sine grenser, og medverka i samarbeidet for å nå miljømåla som vert fastsette. Luster kommunestyre meiner likevel at regional plan for vassforvaltning på fleire område ikkje held mål; Implementeringa av vassdirektivet påfører kommunane til dels store arbeidsoppgåver og kostnader, utan at det er lagt opp til å tilføra ressursar til dette. Styrka økonomiske rammer er avgjerande for å få planen ut i praksis. Det er kategorisk lagt til grunn at alle vassdrag som har landbruk i nedbørsfeltet er påverka av avrenning frå kjelder knytt til landbruk, og tilsvarande kategorisk er ingen vassdrag førte opp med ureining frå spreidde avløp. Luster kommune meiner at dette vert for enkelt. Kostbar kartlegging og tiltak bør rettast mot vassførekomstar der ein har kvalifisert grunn for å vera uroleg eller dokumentasjon for at tilstanden ikkje er god nok. I Luster er fylgjande vassdrag svært lite sannsynleg påverka av landbruksureining: Nedre del av Fortunselva Nedre del av Dalsdalselva Storelvi Leirdøla Yttrisgrovi Øvre del av Årøyelva Nedre del av Jostedøla (ikkje prioritert i planen) Hafslovatnet ( L) er oppført med «antatt god» økologisk status, og utan risiko for å ikkje nå miljømåla, jf. vann-nett.no. Under parametrane «vannplanter» og «fisk» er det ført opp «ingen registreringar». Dette samsvarar ikkje med den velkjende og godt dokumenterte situasjonen der attgroing er i ferd med å redusera viktige brukar-kvalitetar og mykje truleg også medfører ei forringing av levekåra for artar i vatnet. Luster kommune spelte inn ynskje om at Årøyvassdraget måtte få høgste prioritet i konsesjonsrevisjonane, men fekk ikkje gehør for dette. Anadrom sone av vassdraget er nasjonalt laksevassdrag. Slik me ser det bør Hafslovatnet koma i kategorien SMVF. Det bør stillast krav til regulanten om avbøtande tiltak mot attgroinga. Tiltaka må tilpassast med omsyn til gyteplassar, drikkevasskjelda og tilhøva i anadrom strekning, og dessutan utførast innan rammene av verneforskrifta for Hafslovatnet fuglefredingsområde. Vidare bør attgroingssituasjonen ha høgt fokus ved revisjon av konsesjonen, der ein mellom anna ser på om manøvreringsreglementet bør verta meir miljøtilpassa. Tiltak som gjev stor miljøvinst i høve kostnader og ulemper skal prioriterast, men for å rangera tiltaka er det naudsynt å føreta kost/nytte-vurderingar. Luster kommune saknar slik vurdering for samtlege av tiltaka i regulerte vassdrag. Auka minstevassføing vil medføra stort vasstap i

2 kraftverka og store tapte inntekter både for kraftselskap og kommune. Dei negative konsekvensane kan her vera av slik storleik at dei ikkje på nokon måte samsvarar med gevinst for betre økologisk status. Kost/nytte vurderingar vert her sentrale. I samband med kost/nytte-vurderinga må det takast stort omsyn til nasjonale målsetjingar for miljøvenleg kraftproduksjon. Tiltak som ikkje er kost/nytte-vurderte kan ikkje vedtakast. Arbeidet med felles kunnskapsbase gjennom vann-nett.no må styrkast. Fleire kjeldetilvisingar må på plass, slik at det let seg gjera å vurdera kvaliteten på det grunnlaget som ligg i botnen for fastsetjinga av tilstandskategorien for kvar enkelt vassførekomst. Det står att ein del på reinskriving, presentasjon av figurar, sidetal og diverse. Dette reknar me med vert retta opp før endeleg vedtak, og kommenterer ikkje på detaljane. Konkret vil me likevel nemna at tabell 58 er ufullstendig; vassdrag verna mot kraftutbygging er ikkje tekne med i tabellen, i Luster gjeld det Feigedalselva og Mørkridsdalselva, samt Utla (hovudsakleg Årdal kommune). ::: Sett inn innstillingen over denne linja... Sett inn saksutredningen under denne linja

3 Saksutgreiing: Prenta vedlegg: Oversendingsskriv frå Sogn og Fjordane fylkeskommune datert Uprenta vedlegg: Regional plan for vassforvaltning for Sogn og Fjordane vassregion Tiltaksprogram for Sogn og Fjordane vassregion Samandrag: Regional plan for vassforvaltning for Sogn og Fjordane vassregion er ute til offentleg ettersyn, med frist for innspel 31. mars. Planen er heimla i vassforskrifta, som definerer rammene for vassforvaltning i tråd med EU sitt vassdirektiv. Planen omfattar eit plandokument og eit tiltaksprogram, som tek føre seg utfordringar, målsetjingar og tiltak for vassførekomstane i fylket. Alle vassførekomstar som innfrir krava til god økologisk og kjemisk status treng ikkje vidare oppfylgjing med mindre det skjer endringar som medfører risiko for endra miljøtilstand. Dei som har tilstand «moderat» eller dårlegare er med i tiltaksprogrammet, med målsetjingar og tiltak for kvart enkelt. For nokre vassførekomstar vil det ikkje vera mogleg å oppnå god status utan urimelege negative konsekvensar for nytteverdiane, desse får merkelappen «sterkt modifisert vassførekomst» (SMVF), og eigne tilpassa miljømål. Dette gjeld svært mange av vassdraga våre i Luster som fylgje av kraftutbyggingane. Ved sida av kraftutbygging er sur nedbør den største påverknaden i vassregionen, men relativt lite hjå oss. Den største jobben og kostnaden for Luster kommune er knytt til vassførekomstar som i fylgje planen er truga av ureining frå landbruket. Det er lagt opp til omfattande kartlegging i fyrste planperiode, og at ein tek stilling til tiltak fyrst i samband med rullering av planen. Saksframlegget støttar berekraftig forvaltning av vassressursane. Det vert gjort framlegg om å fremja innvendingar på fylgjande punkt: Manglande økonomiske vilkår for oppfølging av tiltaksprogrammet. Kategorisk påstand om landbruksureining i alle vassdrag som har landbruk i nedbørsfeltet. Behov for tiltak mot attgroinga i Hafslovatnet Manglande kost/nytte-vurdering Behov for forbetring av kunnskapsbasen vann-nett.no. Uferdig utføring av plandokumentet Utval som har vedtaksmynde: Kommunestyret Lovgrunnlag: Forskrift om rammer for vannforvaltningen (vassforskrifta) av nr Grunnlag: Regional plan for vassforvaltning med tilhøyrande tiltaksprogram ligg ute til høyring med frist for innspel 31. mars. Planen skal vera heilskapleg og sektorovergripande for Sogn og Fjordane vassregion. Til grunn for arbeidet ligg vassforskrifta, som set rammene for korleis Noreg skal innfri krava i EU sitt vassdirektiv. Etter høyringa skal planen slutthandsamast av fylkeskommunen (vassregionmynde) og vassregionutvalet. Vassregionutvalet består av 2 politisk valde representantar frå fylkestinget, (Karen Marie Hjelmeseter/leiar, Jorunn Eide Kirketeig/nestleiar) og medlemmene som er kommunane, aktuelle fylkeskommunar, statlege og regionale styresmakter og vassområda. Luster er tilknytt Indre Sogn vassområde. Til slutt skal planen godkjennast av Kongen i statsråd innan 1. juli Planen gjeld for perioden og skal deretter reviderast kvart sjette år i til saman tre planperiodar. Alle tiltak skal vera igangsette innan dei fyrste tre åra, og måla skal normalt vera

4 nådde i løpet av planperioden. Ein del tiltak har utsett frist, dette gjeld særleg tiltak kopla mot konsesjonsrevisjonar. I tillegg skal det fylgjast opp med handlingsprogram (årleg revisjon) og våre saker/tiltak må innarbeidast i kommunen sine eigne planar. Planen tek føre seg dei viktigaste trugsmåla mot økologien og kjemien i vassførekomstane i fylket, der vassførekomstar omfattar elvar og bekker, innsjøar, kystvatn og grunnvatn. Dei viktigaste påverknadene er fylgjeverknader av vasskraftutbygging og sur nedbør (gjeld i hovudsak dei sørvestlege delane av fylket). Det er også ein del vassførekomstar som er utsette for ureining frå landbruk, avløp og industri, eller avrenning frå avfallsdeponi. For kvar vassførekomst er det fastsett miljømål, som i utgangspunktet skal vera minimum «god økologisk tilstand» og «god kjemisk tilstand». Unntaket er dersom dei endringane som må til for å oppnå dette medfører vesentlege negative konsekvensar for samfunn, bærekraftige verksemder, miljø eller anna. Slike vassførekomstar vert definerte som sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF), og skal ha eigne miljømål. I Luster gjeld dette alle regulerte vassdrag. Miljømåla er fastsette i samsvar med 4-6 i vassforskrifta, og unntaka i samsvar med Kunnskapsgrunnlaget er jamt over nokså dårleg, så kartlegging er eit gjennomgåande tiltak. I plandokumentet vert problemstillingane omhandla generelt, og det er presentert mykje statistikk som fortel om overordna omfang av kvar enkelt påverknad. For å få innblikk i den konkrete situasjonen i Luster kommune, lyt ein gå inn i eit stort rekneark som er vedlegg til tiltaksplanen. Her er alle vassdrag som ikkje innfrir kravet om «god» eller «særleg god» økologisk status, samt «god kjemisk status» lista opp. Årsak til tilstanden er sett opp saman med miljømål og framlegg til tiltak for å nå målet innan 2021, eller 2027 for dei som har utsett frist. For Luster kommune er lista svært lang på grunn av alle reguleringsmagasina og regulerte elvestrekningar. Om kunnskapsgrunnlaget kan ein også seia at det er etablert ein kartbasert portal, vannnett.no, som vert drifta av fylkesmannen. Det er mange som har medverka med informasjon om dei einskilde vassførekomstane til basen, men det er framleis svært mykje som manglar. Når mange instansar skal samarbeida om vassforvaltninga som forvaltningsplanen legg opp til, er det viktig å ha ein god og fungerande felles kunnskapsbase. Det er difor gjort framlegg om at arbeidet med vann-nett.no vert styrka. Fleire kjeldetilvisingar må på plass, slik at det let seg gjera å vurdera kvaliteten på det grunnlaget som ligg i botnen for fastsetjinga av tilstandskategorien for kvar enkelt vassførekomst. Kommunen sine oppgåver i samband med planen spring ut frå rollane våre mellom anna som arealforvaltar, ureiningsmynde og tenestetilbydar (særleg VA). I tråd med prinsippet om at ureinar skal betala, vil kostnadene med istandsetjing av avløpssystem og gjødselslager osv. måtta dekkast av private, men det er kommunen si oppgåve å fylgja opp med pålegg, tilskotshandtering, og kontroll. Finansiering: I tiltaksprogrammet (s. 60) står det at Luster venteleg vil bruka kr i den fyrste planperioden til problemkartlegging. I tillegg kjem kostnader knytt til prosjektleiar (truleg felles for Indre og Ytre Sogn), og me lyt rekna med auka ressursbruk når kommunen skal fylgja opp private med pålegg, tilskotsadministrasjon og politiske prosessar i samband med oppfølging på kommunen sine ansvarsområde, som er drikkevatn, avløp, ureining, eldre avfallsplassar, arealforvaltning og kommunal planlegging, mm. Rådmannen meiner det er altfor store kostnader som er tenkt dekka gjennom kommunale budsjett utan auka rammeoverføringar. Merknader til innhaldet i planen: Ureining frå landbruk og spreidde avløp:

5 Det er kategorisk lagt til grunn at alle vassdrag som har landbruk i nedbørsfeltet er påverka av avrenning frå kjelder knytt til landbruk, og tilsvarande kategorisk er ingen vassdrag førte opp med ureining frå spreidde avløp. Rådmannen meiner at dette vert for enkelt. I staden for å bruka ressursar på prøvetaking i samtlege elvar som passerer gardsbruk ( kr på kvar av 8-9 elvar), har kommunen gjentekne gonger gjennom planprosessen argumentert for at ein heller bør velja ut sannsynlege problemførekomstar på grunnlag av tilgjengeleg kunnskap og skjøn. I enkelte vassdrag er det ikkje er føremålstenleg å bruka ressursar på kartlegging av landbruksureining. Dette gjeld til dømes Yttrisgrovi, der det berre ligg eitt gardsbruk (sau) og ein i tillegg har dokumentasjon frå 2013, frå prøvetaking ved Rådgivende Biologer, som tilrådde å setja tilstanden til kategorien «god». I andre vassdrag kan ein ikkje avskriva ureining utan å gjennomføra ei enkel kartlegging, men då bør ein ha som utgangspunkt at eventuell ureining også kan koma frå spreidde avløp. Fylkesmannen har støtta oss konkret på at det ikkje er behov for tiltak i ein del vassførekomstar der landbruk har liten påverknad (brev dat ). Dette gjeld nedre del av Fortunselva, nedre del av Dalsdalselva, Storelvi, Leirdøla og Yttrisgrovi. I eitt vassdrag, Dalselvi på Indre Hafslo, veit me at me har eit problem og at det vil krevja medverknad både frå kommunen, gardbrukarar og husstandar for å få rydda opp. Planen legg berre opp til kartlegging, ikkje tiltak før rullering etter seks år. Prioritering av tiltak, vasskraft og oppdrettsnæring: At planen er heilskapleg og sektorovergripande inneber at tiltak skal kunna vurderast opp mot einannan på tvers av sektorar. Dei tiltaka som gjev størst miljøvinst i høve kostnad og ulemper skal prioriterast på tvers av sektorar. For at vassregionen skal vera i stand til å vekta ulike tiltak mot einannan, må alle sektorar vera på plass med sine tiltaksframlegg og kost/nytte-vurderingar. Slik planen ligg føre no er det mest berre kommunen sine oppgåver som er kost/nytte-vurderte. For regulantane og NVE sin del ligg det inne ein del ulike tiltak, men ingen er kostnadsrekna. Auka minstevassføing vil medføre stort vasstap i kraftverka og store tapte inntekter både for kraftselskap og kommune. Dei negative konsekvensane kan her vera av slik storleik at dei ikkje på nokon måte samsvarar med gevinst for betre økologisk status. Kost/nytte vurderingar vert her sentrale. I samband med kost/nytte-vurderingar for regulerte vassførekomstar må det takast omsyn til nasjonale målsetjingar for miljøvenleg kraftproduksjon. Mange av tiltaka som er føreslegne er aktuelle i samband med vilkårsrevisjon, som til dømes innføring av standardvilkår fastsette av NVE. Tiltak som ikkje er kost/nytte-vurderte kan ikkje vedtakast. Rømt oppdrettsfisk og lakselus er oppdrettnæringa og mattilsynet sitt ansvar. Klima- og miljødepartementet saman med Nærings- og fiskeridepartementet har sett heile problemstillinga på vent til dei har utgreidd omfanget av påverknadene og fastsett berekraftsindikatorar. Dette medfører at desse alvorlege problema kjem litt bort i planen, og at næringa og mattilsynet sitt ansvar ikkje vert konkretisert godt nok. I Luster er det berre Mørkridselva som er oppført med lakselus og rømt oppdrettsfisk. Berre ureiningstiltak har fått tal for prioritet (1 eller 0) i tiltaksprogrammet, alle andre tiltak er førte opp utan prioritet. Hafslovatnet: Hafslovatnet ( L) er oppført med «antatt god» økologisk status, og utan risiko for å ikkje nå miljømåla, jf. vann-nett.no. Under parametrane «vannplanter» og «fisk» er det ført opp «ingen registreringar». Dette samsvarer ikkje med den velkjende og godt dokumenterte situasjonen der attgroing er i ferd med å redusera viktige brukar-kvalitetar og mykje truleg også vil medføra ei forringing av levekåra for artar i vatnet. Luster kommune spelte inn ynskje om at Årøyvassdraget måtte få høgste prioritet i konsesjonsrevisjonane, men fekk ikkje gehør for dette. Anadrom sone av vassdraget er nasjonalt laksevassdrag. Slik me ser det bør Hafslovatnet koma i kategorien SMVF. Det bør stillast krav til regulanten om avbøtande tiltak mot attgroinga. Tiltaka må tilpassast med omsyn til gyteplassar, drikkevasskjelda og tilhøva i anadrom strekning, og dessutan utførast innan rammene av verneforskrifta for Hafslovatnet

6 fuglefredingsområde. Vidare bør attgroingssituasjonen ha høgt fokus ved revisjon av konsesjonen, der ein mellom anna ser på om manøvreringsreglementet bør verta meir miljøtilpassa. Merknader til utforminga: Plandokumenta inneheld ei stor mengd statistikk som framstiller omfanget av problemstillingane på eit overordna nivå. Det er fyrst og fremst i excel-fila som fylgjer med tiltaksprogrammet ein finn konkrete informasjon om vassførekomstane med status og mål. Både teksten og figurane framstår som noko uferdig. Meir info: Meir informasjon om vassforskrifta og arbeidet med denne er å finna på vannportalen: Regionen sine eigne sider: Kartbase med informasjon om alle vassførekomstar er å finna på denne nettstaden: Dato Jarle Skartun rådmann Steinulf Skjerdal landbrukssjef Særutskrift skal sendast: m/kopi til:... Sett inn saksutredningen over denne linja Vassregionmynda for Sogn og Fjordane, Sogn og Fjordane fylkeskommune, Askedalen 2, 6863 Leikanger