Kunnskapsgrunnlag kompetanse og rekruttering

Transkript

1 Kunnskapsgrunnlag kompetanse og rekruttering Analyserapport - vedlegg til styresak 142/14 November

2 Innhald Innleiing... 3 Det nasjonale bilete... 4 Scenario... 6 Helse Vest bilete... 6 Aktiviteten frå 2012 til Alders- og kjønnsfordeling i Helse Vest Sårbare område i helseføretaka Sårbarheit og turnover Ulike yrkesgrupper i Helse Vest Endringar i netto månadsverk i ulike yrkesgrupper Helsefagarbeidarar Sekretærar / autoriserte helsesekretærar Personell prehospitale tenester Bioingeniørar Fysioterapeutar Vernepleiarar Radiografar Pleiegruppa Sjukepleiarar Spesialsjukepleiarar Anestesi-, operasjons- og intensivsjukepleiarar (AIO) Barnesjukepleiarar Jordmødrer Legar Psykologar Leiing Andre stillingar Konklusjon Referansar

3 Innleiing Tilgang på personell med rett kompetanse er ein føresetnad for at Helse Vest også i framtida kan tilby pasientar rett og tilstrekkeleg behandling. Med utgangspunkt i nasjonale framstillingar vurderer rapporten utdanningskapasitet og eksisterande kompetansesamansetjing i Helse Vest, og likeins det framtidige utfordringsbiletet for ulike personellgrupper fram mot I hovudsak fokuserer rapporten på personellgrupper som utgjer dei store faggruppene i sjukehuset, eller dei som har nødvendig kjernekompetanse. Bakgrunnsdata er henta frå personalsystema (Agresso/HR kuben). Nasjonale data er henta frå offentlege rapportar, i hovudsak frå HELSEMOD. Kva seier statistikken? Vi meiner at våre verktøy og metodar og talgrunnlag frå Datavarehuset/NPR/SSB er tilstrekkeleg kunnskapsgrunnlag til å fungere som støtte for avgjerder og strategisk planlegging i ei kunnskapsverksemd som Helse Vest. Framskrivingar kan seie oss noko om kva som på visse føresetnader vil skje om det ikkje blir sett inn tiltak. Dei kan òg fortelje oss kva dette inneber for det sørgje-for-ansvaret vi har, for eigendekning, pasientstraumar og forbruk av spesialisthelsetenester sett i samanheng med sjukdomsbilete og behov for hjelp, og for tilgangen på kompetente medarbeidarar og leiarar. Framskrivingar kan beskrive korleis framtida ser ut basert på mange indikatorar, men korleis det faktisk blir for spesialisthelsetenesta på Vestlandet, er avhengig av mange ulike faktorar. Vi må ha dei rette tiltaka for å sikre at vi er i takt i 2020 og

4 Figur 1. Det nasjonale bilete Slår framskrivingane til, kan folketalet i Noreg nå 5,5 millionar i 2020, 6,3 millionar i 2040 og 6,9 millionar i 2060 (SSB). Utrekningane til SSB byggjer på mellomalternativet for alle dei fire komponentane (MMMM). For å illustrere uvissa om den framtidige utviklinga er det vanlegvis lagt alternative føresetnader til grunn for dei fire komponentane i framskrivingane: fruktbarheit, dødelegheit, flytting og innvandring, med nemninga L (låg), M (mellom) og H (høg). Den nye framskrivinga gir gjennomgåande noko høgare folketal enn den førre. Dette kan hovudsakleg komme av større nettoinnvandring. Folkemengda vil halde fram med å vekse i mange år framover med mindre både innvandring og fødselstal går ned. Helse Vest nyttar MMMH-modellen fordi det har vist seg å vere høgare vekst i vår region enn det er for landet samla sett. Dersom framskrivingane slår til ut frå denne modellen, vil folketalet i regionen auke med om lag 32 prosent frå i dag til Aldringa i befolkninga tilseier ein betydeleg sysselsetjingsvekst i helse- og omsorgssektoren. Befolkninga over 67 år vil auke med 10 prosentpoeng i perioden fram til 2030, samtidig som den yngre delen av befolkninga går ned. Befolkninga blir raskt eldre, særleg etter 2013, då dei store etterkrigskulla blir pensjonistar. Dette er i seg sjølv ikkje negativt, men ein konsekvens av mange positive endringar, også innsatsen i spesialisthelsetenesta. Vi kan gjere meir for befolkninga i dag enn vi kunne for 20 år sidan. Den var litt over personar 67 år eller eldre. I 2040 vil dette talet vere om lag dobla til mellom 1,1 og 1,6 millionar (nasjonalt). Talet på innbyggjarar som er 80 år eller eldre, vil vekse endå raskare til mellom det doble og det tredoble i Trass i betre helsetilstand på kvart alderstrinn vil det truleg bli ein betydeleg auke i behovet for helseog sosialtenester (Framskrivinger av befolkning og arbeidsstyrke etter utdanning med alternative forutsetninger for innvandring. Hege Marie Gjefsen, Trude Gunnes og Nils Martin Stølen, SSB). HELSEMOD-rapporten presenterer oppdaterte nasjonale framskrivingar av tilbod og etterspørsel etter ulike typar helse- og sosialpersonell fram mot Tilbodet er framskrive under føresetnad av at 4

5 studentopptak og fullføringsgrad held seg på same nivå som i Framtidig etterspørsel er berekna med utgangspunkt i venta vekst i befolkninga for aktuelle brukargrupper, i tillegg til ei beskjeden standardheving. På desse føresetnadene viser framskrivingane aukande underdekning av helse- og sosialpersonell fram mot For spesialisthelsetenesta kan dette få betydning for rekruttering av helsefagarbeidarar, sjukepleiarar, bioingeniørar og nokre grupper legar. Den nasjonale underdekninga er venta å bli spesielt stor for helsefagarbeidarar ( årsverk i 2035) og for sjukepleiarar ( årsverk i 2035), heile helse- og omsorgssektoren sett under eitt. Vi antek at sjukdomsbiletet framover blir prega av kroniske lidingar som kols, diabetes, hjarte- og karsjukdommar, kreft og psykiske og rusrelaterte lidingar. Hovudårsaka er at det stadig blir fleire eldre i befolkninga, sjølv om mange vil vere friske eldre. Mange vil leve lenger med samansette lidingar, og barn som blir fødde med kompliserte og alvorlege lidingar, vil ha behov for spesialisert oppfølging og behandling gjennom heile livet. Den siste gruppa kan vi anta vil auke. Det framtidige sjukdomsbiletet indikerer eit auka behov for kompetanse i behandlinga av aldersrelaterte lidingar, særleg hos eldre med akutte og samansette lidingar. Nasjonal helse- og sjukehusplan vil stille endra krav til spesialisthelseteneste på Vestlandet, men vi veit enno ikkje kva krav som vil påverke oss. Om vi til dømes ser nærmare på fødemeldinga, blir det der stilt krav til auka jordmorbemanning i fødeinstitusjonane. I tillegg er meir enn halvparten av alle gynekologane i regionen over 50 år. Nye kvalitetskrav til fødselsomsorga inneber minst firedelt vaktordning for gynekologar, og fast tilsette spesialister må utgjere hovuddelen av bemanninga ved fødeavdelingar. Dette medfører at vi må ha dei rette tiltaka for å få eit tilstrekkeleg tal jordmødrer og gynekologar med rett kompetanse og erfaring. Dette er eit døme på eit fagområde der vi skal sikre at vi rekrutterer/utdannar tilstrekkeleg mange gynekologar og jordmødrer samstundes som vi må auka kapasiteten. Det tek om lag åtte år å utdanne nye spesialistar (kjelde: Helsedirektoratets høyringsdokument for spesialistutdanning av legar). Det blir heilt nødvendig å gå gjennom analysane så snart det ligg føre vedtak om endringar for spesialiststrukturen. For nokre fag må vi heile tida sikre at vi rekrutterer/utdannar nok personell til å erstatte dei medarbeidarane som naturleg avsluttar yrkeskarrieren sin, men vi skal òg ta omsyn til 1. naturleg avgang 2. at medarbeidarar nyttar moglegheitene i arbeidsmarknaden 3. auka behov Denne kombinasjonen av hendingar må vi meistre, ikkje berre i tal. Vi må òg evne å sjå nærmare på tiltak som kan harmonere betre med tilgangen på arbeidskraft. Det vil særleg bli auka behov for fleire helsefagarbeidarar, sjukepleiarar og bioingeniørar. Ifølgje HELSEMOD er prognosen eit nasjonalt underskot i primær- og spesialisthelsetenesta på om lag helsefagarbeidarar, 2600 bioingeniørar og om lag sjukepleiarar i Helse Vest utgjer om lag 20 prosent av spesialisthelsetenesta. Vårt eige talmateriale underbyggjer og forsterkar dataa frå både Spekter og HELSEMOD. Det er ei viktig målsetjing å utnytte eksisterande personalressursar på ein god måte. Kontinuerleg strategisk kompetanseplanlegging som er forankra i strategiske verksemdsplanar, er heilt avgjerande. Kompetanse og rekruttering kan ikkje stå som isolerte innsatsområde. Tiltaka må vere eit resultat av overordna planverk der alle utviklingstrekk som er avgjerande for spesialisthelsetenesta på Vestlandet, er godt gjennomarbeidde. 5

6 Scenario Eit døme på dette er å etablere prosessar og ikkje minst scenario for å utfordre oss sjølve på kva som kan endrast dersom vi evnar å stille opne spørsmål om framtida. Deretter må vi i fellesskap vere villige til å beskrive tiltak som kanskje ikkje er openberre om vi ikkje klarer å utvikle verksemdsplanar etter ein arbeidsmetodikk med ulike scenario. Styret har gitt signal om at revisjonen av Helse2020 til Helse2030 skal leggje tre ulike scenario til grunn. Eksempel på opne spørsmål i ein slik prosess kan vere: 1. Trur vi at oppgåvene vil bli løyst som i dag? 2. Trur vi at det vil komme nye behandlingsmetodar og legemidlar som vil endra måten vi behandlar ulike lidingar på? 3. Trur vi at befolkninga i 2030 er van med å bruke teknologi som naturleg kommunikasjonstiltak med spesialisthelsetenesta på ein helt anna måte enn i dag Vi trur ikkje nokon vil svare nei på spørsmåla, men det er når vi spør kva tiltak vi må setje inn når vi svarer ja når vi utnyttar tida før vi er der, til å vere førebudde, når medarbeidarane er trygge i arbeidsdagen sin, når vi er attraktive arbeidsgivarar som rekrutterer dei rette til spesialisthelsetenesta, og når utdanningsinstitusjonane også førebur innhaldet i utdanninga og held tritt med behovet i helseføretaka det er først då vi kan rette tiltaka godt nok inn. Vi vil kunne tilby meir pasientmedverknad, noko som igjen kan avlaste føretaka frå mange manuelle og til dels svært krevjande arbeidsprosessar. Framtidas pasientar vil vere mykje meir aktive og kunne delta i planlegginga gjennom digital kommunikasjon. Nye utdanningsformer, intern sertifisering av medarbeidarar og akkreditering for prosedyrar/oppgåver kan bli ein heilt vanleg situasjon i sjukehusa og opne for ei heilt anna oppgåvedeling mellom faggruppene. Profesjonane vil bestå, men oppgåvefordelinga mellom dei vil vere meir finmaska og ta større omsyn til kven som kan utføre oppgåvene, og kven som i kraft av utdanning, praksis og erfaring sjølvsagt kan utføre dei. Ei spesialisthelseteneste som berre har deltid for rettigheiter i medhald av lov eller tariffavtalar, er avvikla. Slik det er i føretaksgruppa Helse Vest no, er der ikkje nokon større arbeidskraftsreserve, men vi kan unngå at det som har vore ein kultur, blir vidareført. Heiltidskultur vil støtte kontinuitet og kvalitet i pasientbehandlinga. Vi tilset så mange som vi treng til ulike oppgåver, men doblar ikkje talet som må utdannast for å ha tilstrekkeleg kapasitet. Det er ein årelang ukultur som vi har lagt bak oss. Samhandlingsreforma er ikkje lenger ei reform. Det er etablert ei ny oppgåvedeling mellom aktørane, fastlegane har vidareutvikla praksisen sin, og avtalespesialistane er svært godt integrerte med helseføretaka. Uavhengig av alle desse endringane kan vi ikkje vente at fjerdekvar ungdom skal utdanne seg til helse- og sosialoppgåver. Det må vere nok arbeidskraft til å ha eit velfungerande næringsliv, som vi så må «dele» den framtidige arbeidskrafta med. Helse Vest bilete For føretaksgruppa Helse Vest har veksten innanfor helse og omsorg vore sterkare enn på landsbasis, spesielt i Hordaland og Rogaland, jf. Rapport IRIS 2011/100. Det gjeld både kommunale pleie- og omsorgstenester og spesialisthelsetenesta. Særlig høy har veksten innanfor pleie og omsorg vore i sentrale vekstkommunar nær Stavanger. Høy vekst i befolkninga og ein relativt velståande region er viktige årsaker til dette. Ein høy vekst i befolkninga med innvandringsoverskot er eit sannsynlig scenario også framover dersom desse kommunane fortsatt får ein god økonomisk utvikling, slik fylket har hatt sida tidlig på 70-talet. 6

7 Figur 2. Befolkningsvekst i fylka - prosentvis endring. SSB forklaring: MMMM betyr middels fruktbarhet, middels levealder, middels innanforlands flyttenivå og middels nettoinnvandring, det vil si det midterste hovedalternativet. Lav nasjonal vekst (LLML) bygger på lav fruktbarhet, lav levealder og lav innvandring, mens høy nasjonal vekst (HHMH) gjør det tilsvarende for høy fruktbarhet, høy levealder og høy innvandring. Det er imidlertid lite sannsynlig at alle de demografiske komponentene samtidig og over en lengre tidsperiode skal anta såpass ekstreme verdier Ifølgje ein rapport frå Statistisk sentralbyrå, «Arbeidsmarkedet for helse- og sosialpersonell fram mot år 2035» (Kristian Roksvaag og Inger Texmon), er det sannsynleg at det blir eit underskot på årsverk for sjukepleiarar på landsbasis i 2035 om ein ikkje set inn tiltak no. SSB-rapporten per 15. oktober 2014 (talgrunnlag frå 2012) understreker behovet framover ytterlegare: På vidaregåande nivå inneber redusert oppslutning om utdanning innanfor helsefag at det etter kvart blir ei betydeleg underdekning av helsefagarbeidarar. På høgskulenivå vil det etter kvart vere nødvendig å auke utdanningskapasiteten for å unngå større underdekning av bioingeniørar, fysioterapeutar og sjukepleiarar. HELSEMOD 2014 og tidlegare framskrivingar viser at det kan ventast overskot på mellom anna radiografar, men den overkapasiteten kan kanskje nyttast til å avlaste radiologar dersom radiografar blir sertifiserte/akkrediterte for prosedyrar som no blir utførte av radiologar. For legar og sjukepleiarar går det truleg mot underdekning, men resultata for gruppene på universitetsnivå er klart avhengige av føresetnadene. For mange legespesialistgrupper treng vi allereie no tiltak for å sikre rett tilgang på grunn av naturleg avgang, medarbeidarar som nyttar moglegheitene i arbeidsmarknaden, og auka behov. Anslaget for underdekninga mot slutten av berekningsperioden er større i HELSEMOD 2030 enn i tidlegare berekningar, ettersom talet på personar over 80 år aukar meir frå 2020 til Dette gjeld særleg for helsefagarbeidarar og sjukepleiarar med ei forventa underdekning på høvesvis årsverk og årsverk i referansealternativet. Etter kvart som meir og meir kompliserte behandlingsforløp skal koordinerast og planleggjast, får vi òg behov for ei heilt anna utdanning for helsesekretærar. Vi trur at helsesekretærane vil få ei heilt nye rolle, og ei målretta utdanning for oppgåvene blir heilt annleis enn i dag (pasientkoordinatorar). 7

8 Figur 3. Kjelde: SSB. 8

9 Helsetenestemodellen som bereknar framtidige behov for helsetenester på Vestlandet med moglegheit for justering av ei rekkje inputvariablar i ein kombinasjon av fleire element, er vist i figur 4 nedanfor. Helse Vest nyttar MMMH fordi det har vist seg at Rogaland og Hordaland har ein høgare vekst i befolkninga enn andre fylke. Kjelder er helsetenestebehovsmodellen, SSB, Datavarehus og NPR. Modellen bereknar framtidig helsetenestebehov på Vestlandet med moglegheit for justering av ei rekkje inputvariablar. Figur 5. Framskriving Helse Vest Dersom framskrivingane (MMMH) slår til, blir det ein vekst i Helse Vest-regionen på om lag 32 prosent, med dei konsekvensar det får for rekrutterings- og kompetanseområdet. 9

10 Figur 6. Befolkningsutvikling per kommune i Helse Vest, henta frå SSB, alternativet MMMH er valt. M: fruktbarheit M: levealder M: innanlands flytting H: innvandring. Figur 7. Aldersfordelinga i befolkninga på Vestlandet henta frå SSB. 10

11 Tabell 1. Framskriving MMMM og MMH H befolkning Helse Vest Befolkningsutvikling perioden MMMM Føretaksgruppa Helse Vest Helse Bergen Helse Stavanger Helse Fonna Helse Førde Tal innbyggarar Tal innbyggarar Tal innbyggarar Befolkningsvekst 20 % 21 % 25 % 17 % 9 % Befolkningsutvikling perioden Føretaksgruppa Helse Vest 2030 MMMH Helse Bergen Helse Stavanger Tal innbyggarar Tal innbyggarar Tal innbyggarar Befolkningsvekst 27 % 28 % 33 % Helse Fonna og Helse Førde er ikkje med i MMMH modellen då det er forventa ein lågare vekst der. Aktiviteten frå 2012 til 2030 Helse Vest leverer sjukehustenester til om lag 1,1 million innbyggjarar, om lag 20 prosent av befolkninga i Noreg. I tillegg har Helse Bergen landsfunksjonar på nokre områder som forbrenningar/brannskadar og elektiv hyperbar (trykkammer-)behandling. På det somatiske området var det i helseføretaka i Helse Vest i 2013 o o opphald (døgn, dag) og konsultasjonar, basert på tilvisingar for pasientar Framskrivingane for er baserte på tilvisingar til spesialisthelsetenesta for pasientar i Helse Vests opptaksområde i Det er berre teke omsyn til vekst i befolkninga (MMMH), og det er vist døme på vekst for utvalde hovudkapittel (ICD-10) og hovuddiagnosegrupper (HDG/DRG). Vi ser nærmare på demografi og epidemiologi. Det er òg lagt vekt på samhandlingsreforma med overføring av oppgåver til kommunehelsetenesta og redusert liggjetid. Framstillinga er kategorisert i fire hovudkapittel (ICD-10) for tilstand/hovuddiagnose. Formålet med å trekkje dette fram og vise nokre døme er å synleggjere at det for nokre område må takast grep raskt for heile føretaksgruppa. For å vise kva utfordringar som ligg framfor oss, har vi òg sett på ventetider og fristbrot for enkelte fagområde som helseføretaka har trekt fram som særleg vanskelege dei siste åra. Vi har valt lungefaget som eitt av områda: 11

12 Tabell 2. Balansen i tal mellom legar i spesialisering og overlegar for lungefaget. Tabell 3. Framskriving ICD-10 (hovuddiagnose) kap. X: J00 J99 sjukdommar i pusteorgana. Behandling/forbruksrate (alle HF og private) HDG 4: sjukdommar i pusteorgan. Tabell 4. Balansen i tal mellom legar i spesialisering og overlegar for svangerskap, fødsel og barsel. Talet på yngre kvinner i fertilitetsalder aukar mindre enn gjennomsnittsveksten i befolkninga på 32 prosent frå 2012 til

13 Framskrivinga for er basert på forbruksrate / behandlingar utførte i spesialisthelsetenesta for institusjonar (offentlege sjukehus, private ideelle og private kommersielle) i Helse Vest-regionen i 2012, kategorisert i fem hovuddiagnosegrupper i DRG-systemet. Dersom ein etablerer ein heilskapleg strategi med «lærande arbeidsplassar», møter ein høgt utdanna akademiske grupper. Til dømes er det gjennom arbeid i sjukehusa kombinert med kurs og liknande at legane spesialiserer seg. Både for sjukepleiarar, helsefagarbeidarar, helsesekretærar, IKT-personell og andre er arbeidsplassen den beste læringsarenaen. Det er forska mykje på dette. Utfordringa for spesialisthelsetenesta er at ein ikkje har sagt tydeleg nok frå eksternt og internt om kor stor verdi læringa på arbeidsplassen har. Det er her Corporate University kan vere eit verkemiddel å ta i bruk. Det er viktig å halde på dyktige seniorar dei kan vere dei beste læringsagentane spesialisthelsetenesta kan få. I tillegg kan det gi samfunnsgevinstar på ulike måtar. Trass i relativt god tilgang på nyutdanna personell i dei fleste yrkesgruppene ser vi ei generell utfordring når det gjeld å rekruttere personell med spesialkompetanse og erfaring på mange fagområde. Sjukehusa må i stor grad utvikle dette internt, og både strukturert internopplæring og opplæring i dei daglege arbeidssituasjonane er viktig for å sikre nødvendig og tilstrekkeleg kompetanse. Frå oktober 2008 til oktober 2014 auka talet på netto månadsverk i Helse Vest med 2640 månadsverk. Figur 7. Netto månadsverk i Helse Vest oktober 2008 oktober Alders- og kjønnsfordeling i Helse Vest Om lag 33 prosent av medarbeidarane i Helse Vest er over 50 år. Det gjeld òg om vi ser på kvinner og menn kvar for seg. Totalt er 76 prosent av dei tilsette i føretaksgruppa Helse Vest kvinner. Det første ein bør gripe fatt i i framtida, er å unytte rekrutteringsgrunnlaget blant kvinner og menn betre. Ein må både sikre rekruttering og arbeide for ein betre kjønnsbalanse. Studenttalet for sjukepleiarane har auka dei siste tiåra, med eit opptak på i underkant av 5000 studentar årleg (nasjonalt). Med det fråfallet ein ser i dag, er ikkje dette tilstrekkeleg. Eit lågt studentopptak i kombinasjon med at 37 prosent av sjukepleiarane er 50 år eller eldre, gjer at vi berre kan forvente ein moderat vekst i tilgangen på nyutdanna sjukepleiarar. Dette er noko lågare enn tilbodsveksten i førre versjon av HELSEMOD. 13

14 Etterspørselsveksten for sjukepleiarar er venta å halde seg høg gjennom framskrivingsperioden. Med føresetnadene som blir lagde til grunn i referansebana, vil etterspørselsveksten vere éin av dei høgaste blant alle personellgruppene fram mot Dette kjem i første rekkje av at sjukepleiarane er sysselsette i aktivitetsområde der den eldre delen av befolkninga utgjer den største delen av brukarane. Dette gjer seg spesielt gjeldane frå og med 2020, då veksten i etterspørselen aukar kraftig som følgje av at det blir fleire eldre i befolkninga. Med ein sterkare vekst i etterspørsel enn tilbod vil det allereie tidleg i perioden bli underdekning av sjukepleiarar. Vi viser elles til styresak 113/14. Figur 8. Alders- og kjønnsfordeling tilsette i Helse Vest oktober Sårbare område i helseføretaka Helse Stavanger Sjukepleiarar og spesialsjukepleiarar Legespesialistar innanfor fleire spesialitetar Bioingeniørar, spesielt til stillingar som skal jobbe tredelt turnus Erfarne psykologspesialistar Det er òg utfordringar med å rekruttere til andre nøkkelstillingar som medisintekniske ingeniørar, bygnings- og sivilingeniørar, pedagogisk personell, økonomar, innkjøpsrådgivarar, juristar og fagarbeidarar i tillegg til logopedar og ernæringsfysiologar. Føretaket har stor merksemd på utfordringane med rekruttering og jobbar med fleire ulike tiltak. Desse blir kontinuerleg evaluerte og eventuelt endra i takt med utfordringane i føretaket. Oppgåvedeling mellom yrkesgrupper er eit viktig tiltak for å stette behova i framtida. Nye yrkesgrupper med ein heilt annan kompetanse enn det som blir etterspurt i føretaket i dag, er eit anna viktig bidrag. Det kan i den samanheng nemnast logistikkmedarbeidarar, tekniske medarbeidarar og utvida funksjon for servicemedarbeidarar. Tilgangen på bustad i regionen og lønnsnivået samanlikna med det private næringslivet og kommunane i Stavanger-regionen har innverknad på utfordringane med rekruttering for Helse Stavanger. 14

15 Helse Bergen Helsefagarbeidarar, helsesekretærar og prehospitalt personell Bioingeniørar, fysioterapeutar, vernepleiarar, radiografar og sjukepleiarar (bachelornivå) Anestesi-, intensiv- og operasjonssjukepleiarar (AIO), barnesjukepleiarar og jordmødrer Legar (overlegar og LIS) og psykologar (profesjonsutdanning universitet) Personell med realistkompetanse og farmasøytar (master/hovudfag/ph.d. universitet) Audiografar Helse Førde Legespesialistar Psykologar/psykologspesialistar Bioingeniørar Spesialsjukepleiarar Legespesialistar innanfor laboratoriefag, smittevern og fysikalsk medisin Demografien viser at Helse Førde prosentvis har betydeleg fleire eldre medarbeidarar enn dei andre helseføretaka i Helse Vest og landet elles (jf. statistikk frå KLP). Dette gjeld alle faggrupper, både legar, sjukepleiarar og andre. Det har samanheng med at sjukehuset blei bygd på 1970-talet, og at mange av dei som blei tilsette då, nærmar seg pensjonsalder. Dei største utfordringane framover er innanfor gruppene nedanfor. Helse Fonna Legespesialistar innan radiologi, gynekologi og patologi Psykiatrar Psykologar/psykologspesialistar Anestesi-, intensiv- og operasjonssjukepleiarar (AIO) Spesialsjukepleiarar Sjukepleiarar og spesialsjukepleiarar (Odda sjukehus) Sjukepleiarar og spesialsjukepleiarar i psykisk helsevern (Valen sjukehus og Folgefonn DPS) Tekniske ingeniørar Føretaket rekrutterer rimeleg godt til dei fleste legespesialitetar innan somatikk, men har generelt utfordringar med å rekruttere til Stord, Odda og Valen. I psykisk helsevern har ein nytta rekrutteringsfirma når det gjeld psykiatrar. Ein har hatt betydelege vanskar med å rekruttere og behalde psykologar i føretaket i område med lågt befolkningsgrunnlag. Rekrutteringssituasjonen på Haugalandet er generelt god og er i betring i ein del område der næringslivet no har lågare sysselsetjing. Det blir arbeidd med å etablere større fagmiljø, mellom anna ved å flytte / slå saman allereie etablerte fagmiljø, då dette har vist seg å vere mest effektivt både med omsyn til å rekruttere og behalde kompetanse. Vriding frå døgnarbeid til poliklinisk og ambulant arbeid vil gi større behov for behandlarkompetanse framover. Satsing på rus og psykisk helse gjer at det er venta ein auke i rekrutteringa framover. Det vil bli nødvendig å rekruttere jordmødrer grunna høg gjennomsnittsalder. Sårbarheit og turnover Den norske legeforening gir annakvart år ut ein rapport med samanstilling av tilbakemeldingar frå turnuslegar om turnustida i helseføretaka. Helse Førde opplevde for nokre år sidan at dei kom særs dårleg ut i undersøkinga. Dei sette inn tiltak og har i seinare rapportar fått gode tilbakemeldingar. Dette har hatt positiv innverknad på rekruttering av legar i spesialisering. Bevisst rekruttering av legar i spesialisering med tilknyting til Sogn og Fjordane har òg bidrege til gode resultat i fleire fag. Det same gjeld i Helse Fonna. 15

16 Sårbarheit heng ofte saman med om LIS-legar under utdanning i dei mindre helseføretaka vel å fortsetje i føretaket etter at spesialiseringa er avslutta. Helse Førde har i fleire år praktisert fast tilsetjing for legar i spesialisering. Små fagområde/spesialistområde gir òg utfordringar. Same trenden som hos legar i spesialisering ser ein når det gjeld psykiatrar. Det same gjeld psykologar under spesialisering og psykologspesialistar. Ny struktur for spesialistutdanning kan ha betydeleg innverknad på organiseringa også innan Helse Vest. Konkrete avtalar om utdanningsløpa regionalt er særleg viktig. Føretaksgruppa er svært avhengig av grunnutdanninga for sjukepleiarar når det gjeld rekruttering av sjukepleiarar/spesialsjukepleiarar, sjå styresak 113/14. Det er viktig at det er utdanningstilbod i Sogn og Fjordane og i Helse Fonna sitt opptaksområde. Det vil vere svært krevjande dersom grunnutdanninga blir sentralisert, og endå vanskelegare om vidareutdanning til spesialsjukepleiarar blir det. Samtidig er det viktig at sjukepleieutdanninga på heile Vestlandet er av god kvalitet, jf. tidlegare informasjon til styret om utdanningskapasitet og kvalitet i grunnutdanninga for sjukepleiarar. Små fagmiljø som urologi, kar, øyre-nase-hals, auge, nevrologi/nevrofysiologi, onkologi og patologi er sårbare. I eit lengre tidsperspektiv har føretaksgruppa ei aldersutvikling som viser utfordringar innan generell kirurgi, anestesi, indremedisin og psykiatri. Ulike yrkesgrupper i Helse Vest Endringar i netto månadsverk i ulike yrkesgrupper Det har vore ein generell auke i netto månadsverk i Helse Vest frå oktober 2008 til oktober 2014 (figur 7). For mange yrkesgrupper har det vore forholdsvis små endringar, men for nokre grupper ser vi ei større endring i denne perioden. Talet på netto månadsverk for LIS-legar har auka med 1361 frå oktober 2008 til oktober 2014 i heile føretaksgruppa. I same perioden har det for overlegane vore ein auke på 2669 netto månadsverk i heile føretaksgruppa. Når det gjeld brutto månadsverk, har det vore ein auke på 2987 for overlegane og 1769 for LIS-legar frå oktober 2008 til oktober For hjelpepleiarar/helsefagarbeidarar har det vore ein nedgang på 2682 netto månadsverk frå oktober 2008 til oktober 2014 og ein nedgang på 2949 brutto månadsverk i same perioden. For sjukepleiarane har det vore ein auke i netto månadsverk (fig. 3). Det har òg vore ein auke for vernepleiarar, psykologar og bioingeniørar og for samlekategorien «merkantile stillingar», som omfattar medarbeidarar i administrative stillingar med unntak av leiarar, tillitsvalde og verneombod. 16

17 Helsefagarbeidarar 59 prosent av helsefagarbeidarane i Helse Vest er over 50 år, noko som medfører ein forholdsvis stor avgang dei neste åra. Figur 9. Tal på tilsette helsefagarbeidarar/hjelpepleiarar. Tabell 5. Lærlingar i Helse Vest. Lærlingar 2013 inkludert TAF lærlingar Eigne lærlingar Eksterne lærlingar Helsefagarbeidarar utplasserte frå kommunane - Føretak Lærlingar innan Sum Ambulanse Helsefagarbeidarar varierer fra år til år i andre fag forhold til volum lærlinger kommunene tar inn Helse Stavanger Helse Fonna Helse Bergen Helse Førde Sjukehusapoteka Vest 0 Helse Vest IKT 3 3 Totalt * Helse Bergen har lærlingar i samarbeid med kommunane. ** Sjukehusapoteka Vest er ikkje godkjend lærebedrift. Ifølgje Rapport IRIS 2011/100 kan det bli ein mangel på om lag 1300 årsverk for helsefagarbeidarar i Stavanger-regionen fram mot Dette om lag 45 prosent av dagens årsverksinnsats. Føretaket har god rekruttering, men utfordringar med å gi helsefagarbeidarane full fast stilling. 17

18 Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Vi har tidlegare vist kva som kan vere potensialet for å betre balansen i pleiegruppa. For det første må oppgåvedelinga bli betre. For det andre må alle einingar bidra til å rekruttere lærlingar og halde på dei som blir dyktige helsefagarbeidarar. For å lukkast med ei betre oppgåvedeling er det heilt avgjerande å få fleire lærlingar i helsefagarbeidarfaget og andre grupper som merkantile grupper/helsesekretærar. For å synleggjere kva moglegheiter ein slik strategi kan gi, er det viktig at vi får etablert ei offensiv tilnærming og ein tilsvarande policy på området. Vi har rekna ut korleis dette kan gjerast når nokre grunnleggjande tal er gitt. I utrekninga har vi ikkje teke omsyn til fordelinga frå 30 til 80 prosent lønn i læretida, men gått ut frå ei forenkla kostnadsfordeling med 50 prosent kostnadar jamt fordelt over dei to åra som lærling. Utgangspunktet for berekninga er minstelønn for fagarbeidar på kroner ,- per år (2010-tal). Tabell 6. Utgifter per år for lærlingar. Vi kan rekruttere i samfunnsgrupper som er underrepresenterte i arbeidslivet, til dømes slik vi gjer i eit samarbeid mellom Helse Vest, Helse Stavanger og Rogaland fylkeskommune. Vi har allereie hatt eit prosjekt som har fått nasjonal fokus, Vi har tatt av oss skoa og gått inn i moskeane, for å motivere til utdanning og deltaking. Det er faktisk det som er gjort, og imamane har vore ein del av dialogen for å få det til. Vi hadde 30 deltakarar som er tydelege bevis på at det nyttar, og ikkje minst: Dei vil bli kompetente og lojale medarbeidarar. Innvandrarkvinner har ei nødvendig og god haldning til pleie og omsorg som vi vil vere avhengige av om vi skal lukkast. Det blir ikkje nok ungdommar vi skal konkurrere med mange andre interessante bransjar. Då må spesialisthelsetenesta bli best på nokre område. Eit anslag på mellom 500 og 1000 lærlingar kan synast høgt, men når ein ser på talet på nytilsette kvart år og talet på innleigde vikarar, blir tala små samanlikna med talet på eksterne som er innom helseføretaka i løpet av eitt år. Det vil kunne dempe «trykket» operasjonelt og økonomisk i føretaka. 18

19 Figur 10. Utvikling hjelpepleiarar/helsefagarbeidarar Figur 11.Tal tilsette Sekretærar / autoriserte helsesekretærar Nasjonale utfordringar: Det er venta eit auka behov for helsesekretærar nasjonalt. Yrket er kvinnedominert, og det er relativt låg yrkesdeltaking. Nasjonalt er det venta ei underdekning på om lag 4000 helsesekretærar i Utdanningskapasitet lokalt: Sekretær er ikkje ei einsarta faggruppe, og personell i gruppa har ulik utdanningsbakgrunn. Nokre har gjennomført treårig fagutdanning på vidaregåande skule og er autoriserte helsesekretærar, andre har kursbaserte utdanningar (til dømes legesekretær) eller anna utdanning. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Kompetansen til denne gruppa er etterspurd i avdelingane/divisjonane for å effektivisere tenesta. I åra framover ventar vi at denne yrkesgruppa får 19

20 endra arbeidsoppgåver. Vi har inngått intensjonsavtale med Fagforbundet for fagskuleutdanning for helsesekretærane. Dei får heilt andre roller og oppgåver i framtida. Her kan vi skrive ein del om samarbeid og det som skjer no, som eitt av fleire tiltak under «Alle møter»-prosjektet. Figur 12. Tal på tilsette helsesekretærar. Personell prehospitale tenester Nasjonale utfordringar: Nasjonalt har det vore god tilgang på ambulansefagarbeidarar, og det er venta eit overskot framover. Utdanningskapasitet for prehospitale tenester nasjonalt: Dei seinare åra har det vore aukande krav til kompetanse for personell som arbeider i dei prehospitale tenestene. Det går for seg ein diskusjon nasjonalt om kva utdanningsnivå personell som skal bemanne ambulansar, skal ha i framtida. Ei arbeidsgruppe nedsett av Helsedirektoratet har avslutta arbeidet sitt, og høyringsversjonen av rapporten ligg føre. Denne seier: «Tidlegare utrekningar og arbeidsgruppa si vurderingar peikar på at ambulansetenesta nå og i framtida trenger personell med kompetanse på ulike nivå. Det er behov for den grunnkompetansen ambulansearbeidarar har i dag, men også kompetanse på eit høgare nivå». Utviklingstrekk i samfunnet som påverkar kompetansebehovet, er endra organisering av tenestetilbodet som følgje av samhandlingsreforma, endra organisering av legevakta og auka spesialisering av sjukehusfunksjonar. Samla aukar dette behovet for ambulansetenester. Utgreiinga konkluderer med at bachelorutdanning i paramedic ikkje gir ein eigen autorisasjon som helsepersonell, og det blir foreslått etablert to utdanningsvegar frå norsk utdanning til autorisasjon som ambulansefagarbeidar: fagbrev i ambulansefag og gjennomført og bestått bachelorutdanning i paramedic. Det er tilrådd oppstarta to tre pilotprosjekt som kan bidra til utprøving av ei bachelorutdanning i paramedic. 20

21 Utdanningskapasitet lokalt: I Rogaland fylkeskommune er det Sauda vidaregåande skule som tilbyr vg2 ambulansefag. Både Helse Vest og Helse Fonna HF rekrutterer lærlingar frå denne skulen. I Hordaland er det Os vidaregåande skule som tilbyr vg2 ambulansefag, i Sogn og Fjordane Mo og Øyrane vidaregåande skule. Universitet i Stavanger har i 2014 starta opp ei masterutdaning i prehospital akuttmedisin. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Helse Vest er lærebedrift og rekrutterer godt frå grupper som har hatt læretida si i føretaket. Ambulansetenesta utgjer ein viktig del av behandlingskjeda for akutt alvorleg / livstruande sjuke og skadde pasientar. At tenesta kan fylle si rolle, er i mange tilfelle avgjerande for at behandling på sjukehuset skal ha effekt. Vidare kan intensjonane i samhandlingsreforma om handtering av pasientar på beste effektive omsorgsnivå komme til å stille store faglege krav til kompetansenivået i tenesta. Derfor er det avgjerande å ha tilstrekkeleg rekruttering av personell med formalkompetanse både på fagbrev- og paramedic-nivå. Samarbeidet mellom UiS og Helse Vest om utdanning i ambulansefaget er godt. Det er òg viktig å vidareføre og vidareutvikle eit godt samarbeid med den vidaregåande skulen som har ambulansefag. Vi viser til Helse Vests høyringuttale til rapporten «Utredning av utdannings- og kompetansebehov i ambulansetjenesten». Føretaksgruppa i Helse Vest er ikkje samd med arbeidsgruppa i at det å etablere ei bachelorutdanning i paramedic er ei opplagd løysing på utfordringa. Vi føreslo i våre innspel at det bør greiast ut fleire alternativ før ein konkluderer med kva nivå utdanninga av ambulansepersonell skal ha i framtida. Arbeidsgruppa gjorde greie for status og utfordringar knytte til dagens drift og kvalitet i pasientbehandlinga. Likevel kan det synast som om gruppa på nokre punkt konkluderte raskt utan at temaet var tilstrekkeleg nyansert og belyst frå fleire sider. Føretaksgruppa i Helse Vest går i utgangspunktet ikkje inn for ein bachelor, men dersom ein skal etablere ein bachelor, må det gjerast ein grundig gjennomgang av dei praktiske forholda for å sikre at ordninga kan fungere i føretaka. Så langt vi kan sjå, er det er ikkje drøfta korleis ein skal etablere gode praksisplassar til bachelorstudentar samstundes som lærlingordninga skal vidareførast. Praksis med læringsutbyte krev tilstrekkeleg mange læresituasjonar i tenesta. Det er truleg dei same ambulansestasjonane som har lærlingar i dag, som òg må ta imot studentar i praksis. Praksisplassar for generell helsefagleg grunn- og vidareutdanning er ein flaskehals i dag. Føretaksgruppa i Helse Vest kan slutte seg til at det blir etablert ein pilot. 21

22 Figur 12. Tal på tilsette ambulansepersonell. Bioingeniørar Nasjonale utferdingar: Det er forholdsvis låg tilgang på kandidatar, noko som mellom anna kjem av relativt stort fråfall frå utdanningane. Bioingeniør er eit kvinnedominert yrke (90 prosent) med noko overvekt av personar over 50 år. Ifølgje HELSEMOD er det venta om lag 50 prosent auke i etterspurnaden fram til 2035 og dermed eit underskot på bioingeniørar nasjonalt på om lag Utdanningskapasitet lokalt: Høgskolen i Bergen er einaste utdanningsstad i Helse Vest, men Universitetet i Agder (UiA) tilbyr òg denne utdanninga. Høgskolen i Bergen har årleg eit opptak på om lag 30 studentar og har dei seinare åra uteksaminert 25 per år. UiA har budsjetterte studieplasser for bioingeniørar, men tok opp 31 studentar på grunn av risikoen for fråfall i løpet av studiet. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Behovet for bioingeniørar vil auke i Helse Vest i åra som kjem. Det kjem mellom anna av fleire analyseparametrar, auka bruk av laboratorieanalysar i diagnostikken og ei større befolkning med fleire eldre og meir samansette sjukdomsbilete. Meir spesialiserte arbeidsoppgåver i framtida, mellom anna metodeutvikling, forsking, rettleiing i bruk av laboratorieanalysar og høgare krav til kunnskap innanfor IT-fagfeltet og molekylærbiologi, og likeins fleire bioingeniørar ute i kommunane i samband med samhandlingsreforma, bidreg òg til auka behov for bioingeniørar og bioingeniørar med kompetanse utover grunnutdanninga. Helse Vest rekrutterer bioingeniørar frå heile Noreg, men hovudsakleg frå nærliggjande bioingeniørutdanningar. Utdanningskapasiteten for Vestlandet blir no gjennomgått. Om fem år er 24 prosent av bioingeniørane som er tilsette i føretaket i dag, mellom 60 og 67 år, og 10 prosent av dagens bioingeniørar har gått av med pensjon. Med den utdanningstakten som er i dag, vil føretaket om 5 10 år stå overfor ein endå større mangel på bioingeniørar. Helse Bergen sin analyse for bioingeniørar i figur 13 nedanfor viser korleis ein bør analysere yrkesgruppene per helseføretak og samla for føretaksgruppa Helse Vest. 22

23 Årsverk antall ansatt hvis vi rekruitere 25 nye ansatt pr år4,5% turnover pr år (inkludert turnover med avgang ved pensjoneiring) ansatt med nåvarende økningsfaktor Dagens ansatt Årsverk antall ansatt hvis vi rekruitere 25 nye ansatt pr år8,5% turnover pr år (inkludert turnover med avgang ved pensjoneiring) ansatt med nåvarende økningsfaktor Dagens ansatt 34 23

24 Figur 14. Tal på tilsette bioingeniørar. Fysioterapeutar Nasjonale utfordringar: Fysioterapi er den helsefaglege utdanninga som har jamnast fordeling mellom kjønna, men om lag 40 prosent er 50 år eller eldre. Det er forholdsvis låg studiekapasitet med 350 uteksaminerte kandidatar per år medrekna utanlandsstudentar. Nasjonalt er det uvisst om det blir underdekning, men auka etterspurnad i pleie- og omsorgssektoren kan føre til noko underdekning. Grunna ny oppgåvedeling med kommunehelsetenesta kan behovet for fysioterapeutar i spesialisthelsetenesta kanskje bli noko redusert i framtida. Utdanningskapasitet lokalt: Høgskolen i Bergen uteksaminerte 51 nye fysioterapeutar i 2013 og er den einaste skulen i Helse Vest som utdannar fysioterapeutar. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Helse Vest rekrutterer fysioterapeutar frå alle høgskular i Noreg som tilbyr denne utdanninga, men hovudsakleg frå Bergen. Det har hittil ikkje vore problem med å rekruttere nyutdanna fysioterapeutar. Det er utfordrande å rekruttere spesialistar og spesialfysioterapeutar med den erfaringa og faglege breidda som trengst i spesialisthelsetenesta. 24

25 Figur 15. Tal på tilsette fysioterapeutar. Vernepleiarar Nasjonale utfordringar: Studiekapasiteten for vernepleiarar har auka kraftig dei seinare åra, noko som fører til at det er relativt mange unge arbeidstakarar. Det er venta ein auke i etterspurnaden innanfor pleie- og omsorgssektoren i kommunane, men likevel blir det berekna eit overskot av vernepleiarar nasjonalt. Utdanningskapasitet lokalt: I vår region blir det tilbydt vernepleiarutdanning ved Høgskolen i Bergen og ved Diakonhjemmet Høgskole i Sandnes. I 2013 uteksaminerte Høgskolen i Bergen 65 nye vernepleiarar. Ved Diakonhjemmet Høgskole i Sandnes er det etablert både heiltidsstudium og deltidsstudium. I 2014 er det 75 heiltidsplassar og om lag 40 deltidsplassar. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Dette er ei forholdsvis lita yrkesgruppe med unge arbeidstakarar som i hovudsak arbeider innanfor psykisk helsevern og rus. Det er ikkje venta mangel på folk i denne yrkesgruppa framover. 25

26 Figur 16. Tal på tilsette vernepleiarar. Radiografar Nasjonale utfordringar: Yrkesgruppa kan bli viktigare og meir etterspurd på grunn av det aukande talet på krefttilfelle og nye utgreiings- og behandlingsformer. Nasjonalt er det mange unge radiografar under 35 år. Trass i auka behov er det venta nasjonal overkapasitet i denne yrkesgruppa. Utdanningskapasitet nasjonalt og lokalt: I Noreg er det seks utdanningsstader for radiografar. Høgskolen i Bergen er den einaste høgskulen i regionen som utdannar radiografar. Det er stort fråfall frå utdanninga, og i 2013 blei berre 24 radiografar uteksaminerte. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Helse Vest rekrutterer i hovudsak radiografar frå Bergen, men ein del kjem òg frå Tromsø og Trondheim. Føretaka rekrutterer lite frå dei tre skulane på Austlandet. Behovet for radiografar vil auke i takt med krav om raskare diagnostisering og behandling av pasientar. Utviklinga viser at det blir større behov for å utvide normaldrifta til å gjelde fleire timar per døgn. 26

27 Figur 17. Tal på tilsette radiografar. Pleiegruppa Sjukepleiarar Nasjonale utfordringar: I 2010 var det personar som hadde utdanning som sjukepleiarar. Desse utførte årsverk, noko som svarer til ein yrkesaktivitet på 73 prosent. Gruppa er kvinnedominert, og berre om lag 10 prosent av sjukepleiarane er menn. På somatiske sjukehus utgjer sjukepleiarar 38 prosent av årsverka. Studenttala har auka kraftig dei seinare åra, men det er venta at etterspurnaden vil halde seg høg framover. Frå 2020 reknar ein med underdekning av sjukepleiarar, og i 2035 er det venta at underdekninga blir på personar nasjonalt. Vi viser òg til styresak 113/14 «Tiltak for å auke utdanningskapasiteten for sjukepleiarar i regionen», der det er påpeikt at talet på obligatoriske praksisplassar for føretaksgruppa Helse Vest er redusert, samtidig som etterspurnaden etter sjukepleiarar vil auke på landsbasis, ifølgje opplysningane i Kristian Roksvaag og Inger Texmon: Arbeidsmarkedet for helse- og sosialpersonell fram mot år I føretaksgruppa Helse Vest er det totalt tilsett 8554 sjukepleiarar fordelt på sjukepleiarar, spesialsjukepleiarar og jordmødrer. Aldersfordelinga viser at den største gruppa sjukepleiarar nærmar seg pensjonsalder i Utviklinga i årsverk samla for sjukepleiarane viser ein stigande tendens frå 2008 til Helse Vest må vere med og sikre at kapasiteten for grunn- og vidareutdanning av sjukepleiarar står i forhold til behova i tenesta. Utdanningsinstitusjonane på Vestlandet må utdanne eit tilstrekkeleg tal dyktige sjukepleiarar til å stette behova i sektoren. Det er viktig at også vidareutdanning for spesialsjukepleiarar og jordmødrer blir vareteke på ein god måte. Frå oktober 2008 til oktober 2014 auka talet på sjukepleiestillingar jamt. I alt var auken i perioden på netto månadsverk. I oktober 2014 er berre 31 prosent av sjukepleiarane i Helse Vest over 50 år, og om lag 11 prosent av sjukepleiarane i føretaket er menn. 27

28 Figur 18. Tal på tilsette sjukepleiarar. Figur 19. Tal på tilsette i sjukepleiargruppa. Utdanningskapasitet lokalt: Universitetet i Stavanger og Høgskolen Stord/Haugesund tilbyr bachelorutdanning i sjukepleie. UiS har både ordinær bachelorutdanning i sjukepleie på tre år og nettbasert utdanning på fire år. Til saman hadde UiS 240 budsjetterte plassar i 2014, men tok opp rett under 300 studentar. 40 av desse studentane tek den nettbaserte utdanninga. Ifølgje Universitetet i Stavanger har sjukepleiarutdanninga hatt eit noko større fråfall og levert lågare gjennomstrøyming enn ønskeleg dei siste åra. I 2014 har Høgskolen Stord/Haugesund 110 studieplassar for sjukepleiarar i Haugesund og 90 studieplassar på Stord. Helse Vest er kjent med at fusjon mellom Høgskolen i Stord/Haugesund og UiS blir diskutert. 28

29 Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Føretaksgruppa har utfordringar når det gjeld sjukepleiarar. Sjukepleiarar har kritisk kompetanse, og ein nasjonal mangel vil også få store konsekvensar for Helse Vest. Kommunane vil på grunn av samhandlingsreforma sannsynlegvis ha behov for å auke rekrutteringa av sjukepleiarar, noko som vil føre til større konkurranse om denne gruppa. Ifølgje IRIS-rapport 2011/100 vil Stavanger-regionen fram mot 2030 ha ein mangel på 700 årsverk sjukepleiarar dersom tiltak ikkje blir sette i verk. Det svarer til om lag 20 prosent av dagens årsverksinnsats. Sjukepleiargruppa har låg gjennomsnittsalder. Det fordi sjukepleiarar tek vidareutdanning som spesialsjukepleiar eller sluttar i føretaket. Beskrivne forhold betyr mykje for tilgangen og for å halde ved lag nødvendig sjukepleiekompetanse i Helse Vest. Figur 20. Turnover sjukepleiar (eb). Spesialsjukepleiarar Spesialsjukepleiarar er ein viktig ressurs for føretaksgruppa, og det har vore ein auke i netto månadsverk på 2775 frå oktober 2008 til oktober Per oktober 2014 stod spesialsjukepleiarar for 37 prosent av samla tal netto månadsverk i heile sjukepleiargruppa (sjukepleiarar, spesialsjukepleiarar og jordmødrer). Auken i brutto månadsverk har vore på 2982 i den same perioden. Spesialsjukepleiarar er sjukepleiarar med vidareutdanning på ulike fagfelt med 30, 60 og 90 studiepoengs varigheit. Nokre vidareutdanningar er dei seinare åra omgjorde til toårige vidareutdanningar på masternivå. Dei nærmaste åra skal fleire av dei etablerte vidareutdanningane (til dømes anestesi, barn, intensiv og operasjon ABIO) gjerast om til toårige vidareutdanningar. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Det er venta at behandlingane i framtida vil bli meir kompliserte og stille større krav til kompetanse og erfaring. I åra som kjem, vil føretaket derfor ha eit aukande behov for spesialkompetanse. Føretaket har størst behov for fleire sjukepleiarar med spesialutdanning. I tillegg er det behov for sjukepleiarar med mastergrad. Føretaket ønskjer at det framleis skal vere mogleg å ta ei spesialutdanning utan at alle må fullføre ei masterutdanning. Føretaksgruppa i Helse Vest har utfordingar når det gjeld å få tak i nok spesialsjukepleiarar. 29

30 Anestesi-, operasjons- og intensivsjukepleiarar (AIO) Nasjonale utfordringar: Nasjonalt er det mangel på spesialsjukepleiarar innanfor desse gruppene. Spesielt har det vore fokus på mangelen på operasjonssjukepleiarar, og det skal setjast ned arbeidsgrupper som skal sjå på om «operasjonsteknikarar» kan erstatte visse funksjonar hos operasjonssjukepleiarane. Dette kan påverke det framtidige behovet for denne yrkesgruppa. Utdanningskapasitet lokalt: I Rogaland har UiS auka utdanningskapasiteten i intensiv- og operasjonsstudiet og tilbyr 38 studieplassar i AIO-utdanning. Som følgje av omlegging til toårig mastergradsstudium er det no årlege opptak. I Hordaland er det i hovudsak Høgskolen i Bergen som står for utdanninga av nye spesialsjukepleiarar innanfor AIO. På grunn av mangel på spesialsjukepleiarar har talet på studieplassar auka ved dei seinare opptaka, og det har vore gjennomført opptak med tettare intervall. Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Mangel på AIO-sjukepleiarar vil få store konsekvensar og føre til fleire fristbrot i føretaka. Sidan nyutdanna spesialsjukepleiarar frå UiS er den viktigaste kjelda til rekruttering i Helse Stavanger, vil utdanningskapasiteten der vere ein avgrensande faktor for tilgangen på spesialsjukepleiarar innanfor AIO, men føretaket har òg rekruttert nokre få via andre utdanningsstader i Noreg og Sverige ved å tilby praksisplass under utdanninga. Figur 21. Tal på tilsette spesialsjukepleiarar. Barnesjukepleiarar Utdanningskapasitet lokalt: Vidareutdanning i barnesjukepleie har vore ei 90 studiepoengs vidareutdanning ved Høgskolen i Bergen, og det blir no planlagt ei 30 poengs påbygging til mastergrad. På grunn av lågt søkjartal har ikkje utdanninga vore gjennomført dei seinare åra, men ho skal etter planen starte opp igjen hausten Vurdering / framtidige konsekvensar for Helse Vest: Helse Vest har vanskar med å rekruttere spesialsjukepleiarar i barnesjukepleie/nyføddsjukepleie, noko som truleg vil vare ved, då det mellom anna ved UiS ikkje lenger er vidareutdanning i desse spesialitetane. Føretaket fokuserer derfor på utviklingstiltak for eigne sjukepleiarar for å dekkje kompetansegapet. I samband med nytt barne- og ungdomssenter i Helse Bergen (BUSP, ferdigstilt i 2022) vil det vere aukande behov for sjukepleiarar med denne kompetansen. 30