Kvinnherad kommune Rådmannen Vår ref: 2014/2663 Dato: Budsjett 2015 Økonomiplan Handlingsplan

Transkript

1 Rådmannen Vår ref: 2014/2663 Dato: Budsjett 2015 Økonomiplan Handlingsplan

2 ~ 2 ~ INNHALD 0. FORSLAG TIL VEDTAK RÅDMANNEN SINE KOMMENTARAR Tabell 1 Kapitalkostnader INNTEKTER FRIE INNTEKTER Skatteinntekter Tabell 2. Rammeoverføring ANDRE INNTEKTER Kraftfondet Konsesjonsstraum Eigedomsskatt Utbyte Kvinnherad Energi Andre poster UTGIFTER KONSEKVENSJUSTERT BUDSJETT VERKSEMDER Tabell 3 Konsekvensjustert budsjett Tabell 4 Verknad statsbudsjettet Tabell 5 Rådmannen sitt forslag til saldering Tabell 6 Rammer til Verksemdene. Økonomiplan Tabell 7. Inntekter økonomiplan INVESTERINGSBUDSJETT FOR 2015 OG Ø-PLAN 2015/2018: Tabell 8. Prosjekt 50 Vatn og Prosjekt 51 Avløp Tabell 9. Prosjekt 52 Veg/Park/Idrett, prosjekt 53 Bygg og Prosjekt 59 andre prosjekt Tabell 10. Prosjekt Nye Tiltak- ynskjer frå verksemdene Tabell 11 Totale investeringar HANDLINGSPLAN A. BRUKAR / INNBYGGJAR B. SAMFUNNSUTVIKLING C. TILSETTE D. ØKONOMI

3 ~ 3 ~ 0. Forslag til vedtak. Tilråding frå rådmannen: Budsjettvedtak: 1. Kommunestyret godkjenner driftsinntektene for budsjett 2015 slik det går fram av tabell Kommunestyret godkjenner rammene til skulane, barnehagane, sonene og dei andre verksemdene i budsjettet for 2015 slik det går fram av tabell Kommunestyret godkjenner investeringane i budsjettet for 2015 slik det går fram av tabell 8, tabell 9 og tabell Kommunestyret godkjenner økonomiplan slik det går fram av vedlegg tabell Kommunestyret godkjenner handlingsplan slik det går fram av vedlegg 2. Handlingsplan Ordføraren si godtgjersle for 2015 blir sett til 95,0 % av løna til ein stortingsrepresentant, medan varaordføraren si godtgjersle for 2015 blir sett til 15,0 % av ordføraren si godtgjersle. 7. Inntekts- og formuesskatten for 2015 blir utlikna etter dei satsar som Stortinget bestemmer. 8. Marginalavsetjing av innbetalt skattesum blir sett til 9,0 %. 9. I medhald av eigedomsskattelova 2, 3 og 4 blir det i 2015 vidareført utskriving av eigedomsskatt. A. Eigedomsskatteområdet er verk/bruk og næring i heile etter Eigedomsskattelova 3d. B. Skattesatsen for kommunen vert sett til 7 o/oo, jamfør Eigdomsskattelova 11. C. Skattevedtektene i kommunen etter Eigedomsskattelova 10 er justert i tråd med nye regelendringar som gjeld frå 2013, og som er godkjende av kommunestyret den Ved taksering og utskriving av eigedomsskatt nyttar kommunen tidlegare vedtekne skattevedtekter. D. Skatten forfell til betaling i to terminar, 20. april og 20. oktober 2015, jamfør Eigedomsskattelova 10. I medhald av Eigedomsskattelova 7 bokstav a og b, vert det fritak for eigedomar til stiftingar og institusjonar som tek sikte på å gagne kommunen, fylket eller staten, samt bygningar av historisk verdi. 11. Arbeidet med å redusere driftsnivået med inntil kr. 70,0 mill. skal vidareførast. 12. Kommunen betalar avdrag som i tråd med brev frå revisor blir sett til rundt 3,5 % av samla lånegjeld. Ved endeleg utrekning kan summen avvike ein del frå løyvinga i budsjettet. 13. Eit mogeleg positivt premieavvik for pensjonsinnbetalingane skal setjast av på eit avviksfond. Kostnaden relatert til tidlegare premieavvik skal dekkast av dette fondet. 14. Ordninga med politisk godkjenning av tilsetjingar blir vidareført i Det skal framleis liggja ei streng vurdering til grunn for å nå målet om reduksjon av talet på tilsette med minst 100 årsverk. Vikariat i samband med ferie og svangerskap, samt stillingar knytt til turnus vert haldne utanom. Tidlegare godkjente tilsettingar der tilsetjing ikkje er gjennomført, treng ikkje ny godkjenning. Det same gjeld for faste lærarstillingar i skulen. 15. Dei verksemdene som overskrid tildelte rammer skal året etter dekke inn deler av overskridinga. Dei verksemdene som går med overskot skal året etter få med seg ein del av overskotet. Tertialrapportane skal og rapportera førebels resultatrekneskap i høve til budsjett for dei einskilde sektorane og verksemdene. Forslag til korrigerande tiltak ved budsjettoverskriding skal leggjast fram for politisk handsaming. 16. For 2015 blir det lagt opp til ei samla investeringsramme på kr. 110,055 mill. kr. Av dette er kr. 38,11

4 ~ 4 ~ mill. lån som kommunen sjølv må betale, kr. 44,4 mill. er lån der renter og avdrag vert betalt av andre. Husbanklån utgjer kr. 25,0 mill. Eigenkapitalinnskot til KLP er kr. 2,6 mill. Investeringane blir finansierte med kr. 0,5 mill. i sal av eigedomar og kr. 9,8 mill. i refusjon MVAmidlar. Trekt i frå kr. 42,3 mill. i avdrag blir endringa i kommunen sine lån på kr. 57,9 mill. Unytta lånemidlar i 2014 vil ved budsjettrevisjonen våren 2015 bli trekt frå låneopptaket. Låna får ei løpetid i tråd med kommunelova 50. Avdraga blir sett til maksimum 40 år. Rådmannen får fullmakt til å godkjenne lånevilkåra innan vedtekne budsjettrammer. 17. Kommunestyret vedtek låneporteføljen til, og alle lån i porteføljen kan vere gjenstand for refinansiering i Rådmannen får fullmakt til å avgjere kva lån som skal nedbetalast, uavhengig av tidlegare vedtak om nedbetaling. 18. Det vert ikkje lagt inn midlar til ny Undarheim skule før etter planperioden. 19. Rosendalstunet skal byggjast ut i økonomiplanperioden. Prosjektgruppa skal arbeida vidare med utbygginga med utgangspunkt i kommunestyrevedtaket frå november I økonomiplanen er det lagt inn kr. 2,0 mill. kr til planlegging og kr. 0,5 mill. til grunnkjøp i 2014 og kr.70 mill. i 2016 og kr. 130 mill. i Desse summane er kommunen sine brutto kostnader. Tilskot berekna til kr. 82,5 mill. og momskompensasjon med 25 % av investeringane kjem til frådrag i netto kostnad. Summane kan bli justerte når plan for prosjektet er klar. Etter at utbygginga er ferdig har Rosendalstunet 60 sjukeheimsplassar/omsorgsplassar med heildøgnomsorg. Planlegginga skal resultera i ein funksjonsbeskrivelse som skal vera grunnlaget for anbodsutlysing av prosjektet. 20. Rådmannen skal utgreia behov for omsorgsbustadar med og utan døgnbemanning. Desse skal liggja ved Halsnøytunet, i Husnes sentrum, ved Hagatunet i Uskedalen og i Rosendal sentrum. Det skal utarbeidast eit anbodsgrunnlag slik at bygging kan koma i gang snarast råd. Husbanken sine ordningar skal nyttast best mogeleg. 21. Så snart Kvinnheradpakken er ferdig handsama i komite for Næring og Samferdsle skal pakken leggjast fram for formannskap og kommunestyre for godkjenning. Då skal også mandat for det vidare arbeidet vedtakast. 22. Det blir sett av midlar til vatn og kloakk som er i tråd med dei framlagde kommunedelplanane. Prosjekt over kr. 0,5 mill. skal godkjennast politisk før arbeidet kan starte opp. 23. Frå eller frå den tid det er lovleg eller praktisk kan gjerast, vert følgjande gebyr eks. mva i innan Vatn, avløp, renovasjon og slamtøming endra slik: Tilknytingsgebyr for vatn og avløp vert auka frå kr ,- til kr ,-. Abonnementsgebyr vatn og avløp vert auka frå kr ,- til kr M3-sats drikkevatn vert auka frå kr. 12,50 til kr. 13,20 eks. mva, og M3-sats avløp vert auka frå kr. 11,50 til kr. 12,- eks. mva. Plomberingsgebyr vert auka frå kr ,- til kr ,-. Avlesingsgebyr vassmålar vert uendra. Gebyr for leige av vassmålarar vert uendra. Slamtømegebyr hus vert uendra. Slamtømegebyr hytter vert uendra. Renovasjonsgebyra vert ikkje endra. 24. Gebyr og betalingssatsar knytt til kommunale vegar vert ikkje endra. 25. Gebyr og betalingssatsar innan pleie og omsorg vert ikkje endra. 26. Gebyr og betalingssatsar knytt til varmebassenga vert endra til: Vaksne: frå 100 kr til 120kr, Barn frå 50 kr til 60 kr, årskort vaksne frå 1800 kr til 2000 kr, årskort barn frå 900 kr til 1000 kroner, ½ årskort vaksne frå 1000 kr til 1200 kr og ½ årskort barn frå 500 kr til 600 kr Pris per time for lag og organisasjonar aukar frå 500 kr til 700 kr, enkelttimar med badevakt aukar frå 800 kr til 1000 kr per time. 27. Frå eller frå den tid det lovleg eller praktisk kan gjerast, vert følgjande avgifter, gebyr og betalingssatsar endra: Utsleppssaker og utstikking bygg vert auka tilsvarande konsumprisindeksen. Det vert innført følgjande nytt gebyr: Prosjektering skogsbilvegar: o Opprustning eksisterende veg kr. 12 pr. meter eks moms. o Nyanlegg kr. 25 pr. meter eks moms. Kartforretning, byggesak og reguleringsplaner vert auka tilsvarande konsumprisindeksen.

5 ~ 5 ~ Pris for jordlov- og konsesjonssaker delegert til administrasjonen vert uendra på kr ,- Pris for konsesjonssaker til politisk handsaming vert uendra på kr ,- Seksjoneringssaker som krev synfaring: 5 x rettsgebyr, jamfør lov om eigarseksjonering. Seksjoneringssaker som ikkje krev synfaring: 3 x rettsgebyr, jamfør lov om eigarseksjonering. Årsplass kulturskulen vert auka med 3,0 %. Instrumentleige kulturskulen og dirigenttenester vert auka med 3,0 %. Foreldrebetaling SFO vert auka med 3,0 %. Barnehagesatsane vert sett lik Stortinget sine maksimalsatsar. Idrettsbaneleiga for Husnes, Rosendal og Halsnøy vert ikkje auka. Gebyr for unødig brannalarm meir enn ein gong pr. år blir auka frå kr ,- til kr ,- eks. mva. Feiegebyr for skorstein med eit løp vert auka frå kr 225,- til kr 230,- eks. mva. Feiegebyr for skorstein med to eller fleire løp aukar frå kr 280,- til kr 285,- eks. mva. Feiegebyr for to skorsteinar med eit løp vert auka frå kr 350,- til kr 355,- eks. mva. 28. Alle husleiger blir auka i tråd med konsumprisindeksen. I tillegg skal husleigene vere identiske når husværa overstig 100 m2. For vanskelegstilte, minstepensjonistar og unge uføre er husleiga eks. straum sett til maks kr ,- kr pr. månad. For par som begge er vanskelegstilte, minstepensjonistar eller unge uføre er maks husleige eks. straum sett til 7 000,- kr pr. månad. 29. A. To gonger i året vert det betalt ut godtgjersle til folkevalde på grunnlag av rapport om oppmøte på møta (oversikt finst i sekretariatet) og eventuelle innsendte krav frå folkevalde. B. Dei som ikkje har spesielle krav sender ikkje inn, og vil då få utbetalt godtgjersle i tråd med reglement. C. Gjennom etterskotsvis utbetaling vil me unngå utbetaling av godtgjersle til folkevalde som ikkje har møtt, og arbeid med å krevje dette inn att. 30. Budsjett og rekneskap skal vise dei verkelege utgiftene med politisk aktivitet i kommunen, slik at den blir skilt frå administrative kostnader innafor same budsjett/rekneskapskapittel. 31. Av avkastinga frå kraftfondet vert det budsjettert med kr. 20 mill. i heile økonomiplanperioden. Beløpet vert nytta til drift. Handlingsregelen frå budsjett 2014 vert oppheva. 32. Ved utarbeiding av framtidige investeringsbudsjett skal ein i alle kommunale prosjekt der private deltek, legge inn ein ekstra sum tilsvarande prosjektet sin momskompensasjon. Dett efor å unngå at kommunen»tener» på prosjektet der andre deltek. 33. Alle løyvingar til tiltak i investeringsbudsjettet som blir overført frå eit år til neste skal visast i årsmelding og revidert budsjett. 34. Øyatun Ungdomsskule vert nedlagt sumaren 2016 og elevane vert overført til Husnes Ungdomsskule.

6 ~ 6 ~ 1. Rådmannen sine kommentarar. Rådmannen legg med dette fram følgjande dokument: Budsjett for 2015 Økonomiplan for Handlingsplan for har i utgangspunktet eit godt økonomisk grunnlag fordi kommunen har inntekter frå kraft i form av : Eigedomsskatt på verk og bruk ca. 50,0 mill, Konsesjonsstraum ca. 23,5 mill, Konsesjonsavgift ca. 8.5 mill. I høve til dei fleste kommunar på vår storleik gjev dette oss eit handlingsrom. Men som KOSTRA-tala har vist år etter år, nyttar vi meir midlar på skule og pleie/omsorg enn dei andre kommunane. Sjølv om kommunen dei siste åra har redusert talet på tilsette, er talet på tilsette i desse sektorane fortsatt høgt og lønskostnadane våre er store samanlikna med andre kommunar. Staten gjev kommunane rammeoverføringar utifrå mellom anna ein forventa lønsvekst. Vårt problem i den samanhengen er at vi ikkje får kompensert lønsauken for den delen av lønsmassen som er over snittet. Dette er for tida vår største utfordring. Så lenge vi ikkje maktar å effektivisera tenestene i skule og pleie/omsorg, vil problemet fortsetja, og også auke i åra framover. Då det ikkje ligg føre vedtak om strukturendringar, vil rådmannen i budsjettframlegget for 2015 rå til at inntektene blir auka: Eigedomsskatt for næring frå kr. 5 mill. Nytta avkasting frå kraftfondet rett i drifta - kr. 20 mill. Eigedomsskatt på hus/hytter vert føreslege frå 2016 med inntekt kr. 15 mill. Samstundes finn rådmannen ikkje anna løysing enn å skjere ned på løyvingane til verksemdene til eit absolutt minimum ved å foreslå ei snittløyving på 3.63 %. Statsbudsjettet seier at lønsauken til neste år vert 3,3 %. I investeringsbudsjettet, som har verknad for kapitalkostnadane i drifta, legg rådmannen inn vedteken økonomiplan for perioden , men finn ikkje plass til vedtekne løyvinga til Undarheim skule. Av alle tiltaka som er føreslegne frå verksemdene, til saman kr. 41, 8 mill. i 2015, foreslår rådmannen berre eit nytt tiltak, ombygging av Aksen med kr er ein av dei kommunane som har høg gjeld i høve til folketalet. Det er viktig å vera klar over at investeringar ( når ein ser bort ifrå investeringar til VA, som er sjølvfinansierande) kjem til å tappa av disponible inntekter til drift. Forenkla er det slik at investering i eit bygg på kr. 400 mill., som er 100% finansiert med lån, vil redusere inntektene til drift med kr. 10 mill. årleg i 40 år. I tillegg kjem rentekostnader som ved 3% rente gjev kr. 12

7 ~ 7 ~ mill. i renter første år. Dette medfører at dersom vi ikkje maktar å redusera driftskostnadane, vil det ikkje vera mogeleg å investera. Renta i Noreg har vore lav dei siste åra, men 1-1,5 % høgare enn våre naboland. No vert det hevda at renta vår skal ned og tilpassast til omverda. har gjennom fleire år opparbeida seg ei gjeld som målt pr. innbyggar er blant dei høgaste i landet. Ved utgangen av 2. tertial 2014 er gjelda kr eller kr pr. innbyggar. Med ei så høg gjeld vil ei kvar endring i renta slå kraftig ut i budsjett/økonomiplan. Med dei låna og vilkåra vi har på våre lån inn i 2015, sett vi snittrenta for 2015 til 2,91 %. I dag er denne 3,21 %. For økonomiplanperioden legg vi inn at den vil stige gradvis fram mot 2018 der vi legg inn 3,4 %. Med dette utgangspunktet og rådmannen sitt forslag til investeringsbudsjett i Tabell 4, vil kommunen ha slik utvikling i lånegjeld. 1.0 Tabell 1 Kapitalkostnader Investeringer, låneopptak og gjeld Budsjett Øk.plan Øk.plan Øk.plan Investeringer i ø-plan Låneopptak i ø-plan Total gjeld Gjeld pr.innbygger Avdrag gamle lån Renter gamle lå Avdrag nye lån Renter nye lån Kapitalkostnader Sjølv utan nye investeringar utover det som tidlegare er vedteke, når ein ikkje målsetjinga om å redusere lånegjelda i perioden. I gjeldande Handlingsplan har ein ei målsetjing om 3,0 % overskot på netto driftskostnader. Staten seier no at alle kommunar bør ha eit overskot på 2,0% Rådmannen finn dessverre ikkje rom for å budsjettere med noko overskot Inntekter Frie inntekter Forenkla er det slik at frie inntekter, som er skatt og rammetilskot frå staten, er det kommunane treng for å drifta tenestene sine, samt dekke renter/avdrag på investeringar. Desse vert justert etter mange faktorar, mellom anna folketal. Staten har som mål at dei frie inntektene skal ha ei utvikling som svarar til forventa pris og lønsvekst for sektoren. I Fylkesmannen sitt notat om statsbudsjettet står det:

8 ~ 8 ~ Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2015 Prisindikatoren for 2015 er i framlegget 3,0 prosent. Prisindikatoren blir nytta til prisjustering av statleg rammeoverføring og øyremerka tilskot i statsbudsjettet. Prisindikatoren består av : Lønsvekst Varer og tenester Samla prisvekst 3,3 prosent 2,5 prosent 3,0 prosent Fordi vi har større lønsutgifter enn snittet av norske kommunar vert samla prisvekst hos oss 3,26%. Dette betyr at vi ikkje får dekka all løns- og prisvekst Skatteinntekter Det er rekna med ein nominell skatteauke for kommunane frå 2014 til 2015 med 4,7 prosent. Denne auken er rekna i høve til det som no er pårekna skatteinngang for i år. Dette ville for Kvinnherad ha gjeve ein skatteinngang på kr. 337 mill. i har budsjettert med kr. 321,4 mill. i skatteinntekter i 2014, mot rekneskap i 2013 kr. 311,9 mill. Som vist i tertialrapporten er det mykje som tyder på svikt i skatten i 2014, og ein kan ikkje rekna med særleg meir enn kr.312 mill. i Framskriving av dette med 4,7 % gjev kr.326,6 mill. i Under føresetnad av at dei andre kommunane i Noreg har ei betre utvikling enn Kvinnherad vil kommunen få kompensert 60 % av svikten. Gitt desse føresetnadane vil rett skatteanslag med inntektsutjamning vil vere 332,8 mill.kr. I forslag til saldert budsjett finn rådmannen likevel ikkje anna råd enn å halde seg til statsbudsjettet og Fylkesmannen sitt anslag på kr. 337 mill Tabell 2. Rammeoverføring Rev.Budsjett K.J. Budsjett Endring Budsjett Innbyggjartilskot Skjønstilskot Selskapsskatt/ Distriktstilskot Inntektsutj./komp. for endr Skatt Sum frie inntekter MVA investering MVA drift Eigedomsskatt Utbytte frå Kvinnh. Energi Vinst / tap frå kraftfondet Førehandssal kons.kraft Konsesjonsstraumsal Konsesjonsavgifter Andre inntekter og utgifter Sum andre inntekter Renter diverse bankinnskot Dekking VA-investeringar Refusjon renter skuleinnv Komp.tilskot husbanken

9 ~ 9 ~ Renter formidlingslån Renter næringslivslån Avdrag kommunale lån Renter kommunale lån Renter nye lån Avdrag nye lån Sum renter og avdrag MVA komp til investering Bundne fond Premieavvik pensjon Bruk av unytta overskot Dekking overskriding Vedlikehaldsfond Investeringsfond Sum bundne innt./ utgifter Sum disponible inntekter Overskot til driftsfond Sum inntekter til drift Driftskostnader Andre inntekter Andre inntekter kan variere frå kommune til kommune. Nokre kommunar, som Kvinnherad, har store inntekter. Dette er inntekter som ikkje har same utvikling som kostnadsveksten i sektoren. For Kvinnherad er dette også inntekter med store svingingar Kraftfondet Etter at kraftfondet har overført kr.78,8 mill til kommunekassen ( vedtak i kommunestyret juni 2013) er den verkelege justerte verdien av kraftfondet pr.1.jan kr. 498,3. Verdien 30. sept var kr. 539,7 og pr. dato (28/10) kr. 530,5 mill. Avkastning kraftfond for 2014 er i budsjettet sett til kr. 20 mill. Fylkesmannen, og kommunestyret gjennom vedtak, tilrår ikkje å nytta desse til drift, og inntektene er i 2014 sett til fond under bundne inntekter/utgifter. I budsjettet for 2015 og økonomiplanen finn rådmannen ikkje anna løysing enn å gå bort frå vedtaket og foreslår å nytte kr. 20 mill. av avkastninga frå kraftfondet direkte i drifta Konsesjonsstraum Inntekter konsesjonsstraum er redusert frå kr. 36 mill. i 2012 til kr. 31 mill. i Ved budsjettrevisjonen i juni vart inntekta sett til kr. 27 mill. for Ut frå dei siste tala ser det ut som om det reelle talet for 2014 vert kr mill. Kommunen har no inngått avtale med Markedskraft/ Kvinnherad Energi om sal av konsesjonsstraumen for perioden , og utifrå signal frå forhandlingar med MK/KE set rådmannen anslaget for 2015 til kr. 23,5 mill. Prisen på straum er fram til 2017 venta å gå ned for så sakte å stige igjen Eigedomsskatt Utvikling eigedomskatt på verk og bruk er over tid, over ein 5-års periode, avhengig av utviklinga i resultatet for Statkraft og SKL. Sjølv om reduserte straumprisar truleg vil føra til reduserte

10 ~ 10 ~ inntekter frå desse selskapa, vel rådmannen å halde på tidlegare vedtekne inntekter. Eigedomsskatt er ein skatt kommunen rår over og kan innføre for å betre budsjettsituasjonen. For 2015 rår rådmannen til at ein igjen innfører eigedomsskatt på næring. Dette gjer ei meirinntekt på kr. 5 mill. For 2016 vil rådmannen også rå til at ein innfører eigedomsskatt også for alle andre eigedomar slik ein hadde i Meirinntekta av dette er kring kr. 15 mill. kvart år Utbyte Kvinnherad Energi Når det gjeld utbyte frå Kvinnherad Energi er utbetalingane i år lågare enn budsjettert. Det er også uklart kva ein kan forvente av inntekter framover, då energiselskapet har store investeringar framfor seg. Reiten-utvalet si innstilling vil og ha innverknad på kva utbyte ein kan venta i åra framover. Ut frå klare signal frå selskapet legg likevel rådmannen opp til same utbytte i økonomiplanperioden som i altså kr. 9 mill Andre poster Konsesjonsavgift vert revidert utifrå nye utbyggingar og vert auka med kr.0,2 mill. utifrå rekneskapstala. Kompensasjonsordningane frå Husbanken når det gjeld skuleutbyggingar og omsorgsbustader er tidsavgrensa, og einskilde tiltak får vi ikkje lengre kompensasjon for, og inntektsposten må reduserast med kr. 2 mill. til saman kr.5,5 mill. Premieavvik på pensjon er ein kostnad som er blitt eit problem for kommunen. Grunna ei ordning som vart innført i 2004 har kommunen opparbeida eit etterslep på pensjon på rundt 90 mill. kr. Dette må dekkast inn i åra som kjem og difor rår rådmannen til å auka summen med 2,3 mill kr til 9,0 mill kr Utgifter Konsekvensjustert budsjett verksemder Utgiftene er korrigert med konsekvensjusterte tal for verksemdene der verksemdene sine innspel er tatt med. Det er teke omsyn til at arbeidsgjevaravgift vert sett ned frå 14,1 % til 10,6 % For verksemdene samla vert det ei innsparing på kring 22,3 mill kr. Denne summen er identisk med reduksjonen i rammetilskotet for Rådmannen har gått igjennom kvar verksemd sine budsjett og sett på dei kostnadene dei har når dei skal føra vidare dagens driftsnivå. Kommunestyret gjev rammer for drifta til skule, barnehage og sonene i tillegg til dei øvrige verksemdene.

11 ~ 11 ~ 1. Tabell 3 Konsekvensjustert budsjett Rev.bud 2014 Konsekvensjust. Endring Auke i prosent budsjett /2015 inkl.red.arb.gj.avg. HALSNØY OPPVEKSTSENTER ,88 % BRINGEDALSBYGDA OPPVEKST ,13 % NORDSIDO OPPVEKSTOMRÅDE ,43 % USKEDALEN OPPVEKSTSENTER ,10 % ÅKRA OPPVEKSTSENTER ,21 % OMVIKDALEN OPPVEKSTSENTER ,89 % SKARVELAND SKULE ,36 % MALMANGER OPPVEKSTSENTER ,34 % VALEN SKULE ,74 % SUNDE SKULE ,99 % UNDARHEIM SKULE ,30 % ROSENDAL UNGDOMSSKULE ,37 % ØYATUN UNGDOMSSKULE ,56 % HUSNES UNGDOMSSKULE ,98 % HUSNES BARNEHAGESENTER ,33 % FELLESUTGIFTER SKULE ,08 % FELLESUTGIFTER BARNEHAGE ,67 % SUM Skule/barnehage ,05 % HALSNØYSONA ,88 % HUSNESSONA ,88 % HERØYSUNDSONA ,88 % ROSENDALSSONA ,88 % FELLESUTGIFTER SONENE ,02 % SUM Pleie og omsorg ,89 % FELLESTENESTER ,68 % KYRKJA OG ANDRE TRUSSAMFUNN ,92 % POLITIKK ,66 % NAV ,43 % SAMFUNNSUTVIKLING ,57 % TEKNISKE TENESTER ,20 % KULTUR OG FRITID ,54 % TILTAK OG TENESTER BARN OG UNGE ,75 % HELSETEN. OG REHABILITERING ,11 % SUM ,25 % TOTALT ,48 %

12 ~ 12 ~ Her viser ei framskriving, medrekna redusert arbeidsgjevaravgift, for ansvarsområda og dei andre verksemdene. Før ein tek inn verknaden av statsbudsjettet og rådmannen sitt forslag til saldering, ligg det no inne ei snitt auke på 4,48 %. For å kome fram til forslag til rammer for 2015 og økonomiplanperioden må ein ta omsyn til verknaden av statsbudsjettet. Kommunal medfinansiering (samhandlingsreforma) blir fjerna og dette utgjer den største endringa på 15,294 mill kr. I tilegg kjem ei mengd endringar slik det går fram av tabell 4 under Tabell 4 Verknad statsbudsjettet Endringar i statsbudsjettet: Budsjett Øk.plan Øk.plan Øk.plan Auka likeverdig handsaming private og kommunale barnehagar 258 Valfag 10. året i ungdomsskulane 265 Gjeldsrådgjeving 30 Redusert barnehagekostnad grunna auka kontantstøtte Reversering av kulturskuletilbod i skule/sfo -292 Reversering av ordning med gratis frukt og grønt i skulen -416 Korreksjon for endra tal elevar i statleg og private skular -207 Redusert eigenandel for personar i dobbeltrom på sjukeheimar 42 Auka eigenandel i statlege barnevernsinstitusjonar 444 Styrking av NAV kontaktsenter -32 Flytting av utgreiingsansvar for adopsjon til Bufetat -12 Endring produksjon og utsending valkort -49 Reversert kommunal medfinansiering Samhandlingsreforma Uttrekk midlar ved utbygging av tilbod om omgåande hjelp -240 Brukarstyrt personleg assistent 809 Auka maksimalpris barnehagane -841 Auka kostnad ved uttrekk kontantstøtte 680 Moderasjonsordning i barnehagane 300 Andre mindre endringar i statsbudsjettet Summen her er kr Desse tala vert fordelt på verksemdene utifrå kven som har ansvaret. For pleie og omsorg vert ramma redusert med kr.15,3 mill., men effekten av det er 0 da ein heller ikkje får denne utgifta Tabell 5 Rådmannen sitt forslag til saldering Forslag til endringar i rådmannen si budsjettsaldering: Budsjett Øk.plan Øk.plan Øk.plan Auka drift etter utbygging Rosendalstunet Valkostnader Strukturendring skulane-øyatun Auke i pleie og omsorg grunna underbudsjettering og nye vedtak Utbytte frå kraftfondet nytta til drift Eigedomsskatt på bustadhus, fritidseigedomar og næring Eigedomsskatt på næring Reduserte straumkostnader -500 Frå tre til to kommunalsjefar Endringer i driftsrammer: Effektivisering av drifta Skulane

13 ~ 13 ~ Barnehagane Sonene samla 0 TTBU TRV NAV -500 Helse og rehabilitering Samfunnsutvikling -800 Tekniske tenester Kultur og fritid -300 Fellestenester -100 Politikk -300 Kyrkja og andre trussamfunn 1. Her legg rådmannen opp til at Øyatun Ungdomsskule vert lagt ned frå sommaren 2016 og at elevane vert overført til Husnes Ungdomsskule. Samla driftsinnsparing er sett til kr.10 mill. 2. I fleire år har pleie og omsorgstenesta i kommunen ikkje makta å halde seg til vedtekne rammer. Rådmannen finn å foreslå ei styrking på kr. 5 mill. i 2015 som vert vidareført i resten av økonomiplanperioden. Dette vil likevel bli eit stramt budsjett for tenesta. a. Det er ikkje lagt inn midlar til å halde Varaldsøy oppe i 2015/2016 fram til Rosendalstunet står klart. Kostnadane pr. år er berekna til kr.7,8 mill. b. Driftskostnadane etter utbygging av Rosendalstunet er teke med i 2017/2018 med til saman kr.24,9 mill. 3. Rådmannen foreslår at utbyte frå Kraftfondet vert sett til kr. 20 mill. kvart år i planperioden, og rår til at det vert nytta i drifta. Dette er i strid med kommunestyrevedtak, men rådmannen finn likevel å måtte tilrå ei slik løysing. 4. Eigedomsskatt vert no innført i mange kommunar i Noreg. takserte og innførte eigedomsskatt i 2010, men fjerna den for hus og hytter igjen seinare. I 2013 vedtok ein også å gje fritak for næringsverksemd. Ein vil igjen peike på Fylkesmannen sine kommentarar til tildeling av skjønsmidlar frå statsbudsjettet, der han skriv; a. har høg årleg eigedomsskatt frå kraftanlegg. Kommunen har mykje kapital i fond og har hatt store netto driftsoverskot i 2012 og 2013 knytte til utviklinga i aksjemarknaden. b. Kommunen har høg eigedomsskatt frå kraftverk. Vi finn ikkje å kunne gi ordinært skjøns-tilskot. kan etter dette ikkje rekna med skjønstilskot i åra framover og med dei utfordringane ein står ovafor spesielt innan skule og pleie/omsorg, finn rådmannen igjen å foreslå å innføre eigedomsskatt: a. Frå 2015 eigedomsskatt vert innført på næringseigedomar b. Frå 2016 vert det igjen eigedomsskatt for heile kommunen. For hus/hytter/naust med 2 promille av taksten frå Låge straumprisar gjev innsparing på drifta, og rådmannen finn å leggje inn kr i innsparing frå Ved budsjettrevisjonen i juni 2014 vart det trekt inn midlar frå Tekniske tenester og Samfunnsutvikling, mellom anna grunna oppretta stillingar som det ikkje var tilsett nokon i. Det var ein føresetnad for vedtaket at midlane skulle førast tilbake i budsjettet for Rådmannen finn no å måtte foreslå å vidareføra nedskjeringa og samstundes foreslå nedskjeringar også innan Fellestenester, politikk og Kultur og fritid. 7. Som det går fram av Tabell 2 er det konsekvensjusterte budsjettet for politikk lagt inn med ei auke på heile 19,25%. Rådmannen foreslår ein reduksjon på kr , og vil igjen peike på at ein må vurdere å gå over til kveldsmøte på same måten som nesten alle andre kommunar i Noreg har. Ei slik endring vil føre til monalege innsparingar. 8. Rådmannen foreslår å fjerne ein kommunalsjefstilling frå For å få balanse i budsjettet foreslår rådmannen ei ytterlegare nedskjering likt fordelt på alle verksemdene med 1,3 %. Etter dette får ein slike føreslegne rammer til verksemdene:

14 ~ 14 ~ Tabell 6 Rammer til Verksemdene. Økonomiplan Verkemd Vekst 2015 Skulane ,03 % Barnehagane ,04 % Sonene samla ,75 % TTBU ,47 % NAV ,97 % Helse og rehabilitering ,11 % Samfunnsutvikling ,80 % Tekniske tenester ,45 % Kultur og fritid ,91 % Fellestenester ,59 % Politikk ,78 % Kyrkja og andre trussamfunn ,92 % Effektivisering av drifta Budsjettrammer for verksemdene samla ,63 % Framskriving av verksemdene sine kostnader er i økonomiplanperioden gjort med ein deflator på 3,63% i 2015, 4,55 % i 2016 og 3,26 % i 2017 og i Årsaka til den større auken i 2016 er innføring av eigedomskatt. Alternativet kan vera å halda på same auke som i 2015, og deretter nytta overskotet til å redusera driftsreduksjonane i 2017 og Tabell 7. Inntekter økonomiplan Tal i 1 000,- Budsjett Øk.plan Øk.plan Øk.plan Inntektspostar Innbyggjartilskot Skjønstilskot Selskapsskatt/ Distriktstilskot Inntektsutj./komp. for endr Skatt Sum frie inntekter MVA investering MVA drift Eigedomsskatt Utbytte frå Kvinnh. Energi Vinst / tap frå kraftfondet Konsesjonsstraumsal Konsesjonsavgifter Andre inntekter og utgifter Sum andre inntekter Renter diverse bankinnskot Dekking VA-investeringar Refusjon renter skuleinnv Komp.tilskot husbanken Renter formidlingslån Renter næringslivslån Avdrag kommunale lån Renter kommunale lån Avdrag nye lån Renter nye lån Sum renter og avdrag MVA komp til investering Bundne fond Premieavvik pensjon Bruk av unytta overskot/dekking underskot

15 ~ 15 ~ Vedlikehaldsfond/Investeringsfond 0 Sum bundne innt./ utgifter Sum disponible inntekter Overskot til driftsfond Sum inntekter til drift Driftskostnader Underskot i året Her er det balanse i økonomiplanen for perioden Den har kome på plass ved at rådmannen legg inn ei effektivisering av drifta i 2017/2018 som ein verknad av Kommunereforma. Rådmannen sende for nokre veker sidan ut eit notat om nedskjeringar/innsparingar. Notatet vart lagt fram til formannskapet sitt møte 9.oktober og ligg som vedlegg til formannskapet sak nr. 2014/95. Reduksjon i drift ved nedlegging av skular Fjerning av ikkje lovpålagte oppgåver I tråd med tidlegare vedtak, redusere ytterlegare i stillingar Privatisering Auke inntektene Utifrå tilbakemeldingane frå politisk hald om ikkje å gjennomføre mange av tiltaka i notatet, finn rådmannen å måtte auke inntektene for å få balanse i budsjettet Investeringsbudsjett for 2015 og ø-plan 2015/2018: Investeringsbudsjettet er inndelt i prosjektområde Tabell 8. Prosjekt 50 Vatn og Prosjekt 51 Avløp Prosjekt: 50 VATN Revidert Budsjett 2014 vedteke ø- plan VATN UTBYGGING GENERELT RULLERING HOVEDPLAN UTBYGGING ØLVE VASSVERK VASSBEHANDLINGSANLEGG MURADALEN OVERFØRING/H.BASSENG OMVIKDALEN NYE VA LEIDNINGAR OPSANGERVEGEN M GRØFT MURADALEN TILTAK SVARTAVATNET HUSNES SANDVOLL VASSVERK, TILTAK EKS TILTAK ÆNES VASSVERK VASSFORSYNING ÅRSNES VASSLEIDNING FOSSBERG-BARONIET TILTAK NEDSLAGSFELT VARALDSØY TILTAK NEDSLAGSFELT HERØYSUND AUKA KAPASITET HUSNES VBA

16 ~ 16 ~ OVERFØRINGSLEIDNING SANDVOLL - VALEN TILTAK MATRE VASSVERK NY PUMPELEIDNING TOFTEVÅGEN NYTT HØGDEBASSENG ØLVE NYTT VASSBEHANDL.ANLEGG ØLVE ÆNES VASSVERK, UV ANLEGG OG HBASS M.M NY HOVEDVASSLEIDNING ØLVE TRYKKFORSTERKING LANDA, OMVIKDALEN UTSKIFTING ETERNITT VL, HUSNES VBA Sum grp. Prosjek: 50 VATN Prosjekt: 51 AVLØP Revidert Budsjett 2014 vedteke ø- plan UTBYGGING GENERELT AVLØP ØLVE AVLØPSSANNERING RØSSLAND-KALDESTAD AVLØPSSANERING USKEDALEN, BYGGETRINN AVLØPSSANERING VALEVÅGEN UTBYGGING AVLØPSANLEGG ÅRSNES AVLØPSLEIDNINGAR NY OPSANGERVEG UTVIDING LEIDNINGSNETT SKÅLAFJERO NY HOVEDLEIDNING LANGS SKÅLAELV AVLØPSTILTAK HUSNES IND.OMRÅDE OPPGRADERING UTSLEPP HAMNAVÅGEN SLAMAVSKILLAR ÆNES SLAMAVSKILLAR ROSENDALSTUNET SLAMAVSKILLAR BERGET, HERØYSUNDET SLAMAVSKILLAR KROSANDEN, HERØYSUNDET SLAMAVSKILLAR LANGÅT SLAMAVSKILLAR RUDLEN, SANDVOLL Sum grp. Prosjek: 51 AVLØP Vatn og avløp er sjølvfinansierande investeringar. Det vil seie at investeringar her ikkje vil påverka kommunen sine rente/avdrags-kostnadar, då dei er med i sjølvkostberekningane og såleis

17 ~ 17 ~ vert dekt av abonnentane. Investeringane her som til saman er heile kr.136,4 mill. er vedtekne i Hovudplan for vatn/avløp. Rådmannen vil ikkje foreslå endringar i høve til forslag til investeringar frå Tekniske tenester. Her vil rådmannen likevel peika på at renteoppgang vil føra til kraftig gebyrauke. Dette kan saman med eigedomskatt bli ei stor utfordring spesielt for unge etablerarar Tabell 9. Prosjekt 52 Veg/Park/Idrett, prosjekt 53 Bygg og Prosjekt 59 andre prosjekt. Prosjekt: 52 VEG/PARK/IDRETT Revidert Budsjett TRAFIKKSIKRING VALEN SKULE REP SKADE SJØSTOVA BORGUNDØY vedteke ø- plan TRAFIKKSIKRING ASFALTERING KOMMUNALE VEGAR KOMMUNALE VEGAR/KAIER FERGEKAI BORGUNDØY VEGLYS KAIFRONT ROSENDAL TRAFIKKSIKRINGSPLAN HERØYSUND PARKERING SUNDE FERGEKAI OPSANGERVEGEN TRAFIKKSIKRINGSPLAN KALDESTADV IDRETTSPARK HUSNES Sum grp. Prosjek: 52 VEG/PARK/IDRETT Prosjekt: 53 BYGG Revidert Budsjett 2014 vedteke ø- plan REHAB. SKULE BARNEHAGE USKEDALEN SKULE UTVIKL. ROSENDAL UNGDOMSSKULE ROSENDAL U.SKULE BASSENG Utvikling leikeplasser HATLESTRAND SKULE TAK HUSNES HELSESENTER HUSNES HELSESENTER UTBYGGING/OMBYGGING ROSENDALSTUNET Tilskot REHAB. SJUKEHEIMAR og andre inst ROSENDAL HELSESENTER ROSENDAL HELSESENTER

18 BUST. FOR VANSKELEGSTILT. Tilskot ~ 18 ~ RÅDHUSET HMT KULTURSKULE HUSNES ( TILLBYGG HUSNES 5703 KULTURHUS) UNGDOMSKLUBB HUSNES STOLAR KULTURHUSET FATLAND AKTIVITETSHUS REHAB FATLAND AKTIVITETSHUS REHAB ROSENDAL BRANNSTASJON MALING HUSNES BRANNSTASJON Sum grp. Prosjek: 53 BYGG Prosjekt: 54 EIGENDOM Revidert Budsjett SAL FORMÅLSBYGG vedteke ø- plan UTVIKLING AV NÆRINGSAREAL INDUSTRIOMRÅDE BØRNES SAL NÆRINGSBYGG/GRUNN SAL KOMMUNALE EIGEDOMAR GRUNNKJØP GRUNNKJØP VED HALSNØYTUNET PLAN OMRÅDE SJUKEHEIM SKULAR Sum grp. Prosjek: 54 EIGENDOM Prosjekt 59 Andre prosjekt Revidert Budsjett SKULEUTBYGGING SÆTRE SKULE SAL PRAKSISFLØY ROSENDAL U-SKULE 0 0 vedteke ø- plan UNDARHEIM SKULE DRIFTSOPT.TILTAK SONENE PROGRAMVARE IT DIGITAL KINO INDUSTRIOMRÅDE BØRNES DIGITALE KART KAI VARALDSØY KAI VARALDSØY SKOGSBILVEGAR MARKNADSFØRING KVINNH SKILTPLAN LØFALLSTRAND KOTE VEGLYS BUSSTERMINAL SKULE HUSNES REHAB. KOMM.VEG,KAIER OG BRUER 5433 TILTAKSPAKKE 0 0

19 ~ 19 ~ 5442 PLAN USKEDALEN REFUSJON STUI-MIDLER KUNSTGRASBANE HALSNØY Kunstgrasbane Ølve FJELLHAUGEN SKISENTER VALEPARKEN NASJONALPARKSENTER FOLGEFONNA NASJONALPARK BESØKSMÅL FOLGEFONNA NYE NASJ/INFOSENTER HEIMESIDE FOLGEFONNA NASJONALPARKSENTER VERDISKAPNINGSPROG.NATURARV KYSTSONEPLAN Husnes kyrkjegard BRANNSIKRING KYRKJER Sum grp. Prosjek: 59 ANDRE PROSJEKT Rådmannen legg inn i 2015 alle investeringar som i økonomiplanen for vart vedtekne for Men ein finn ikkje plass til utbygging av Undarheim skule i økonomiplanperioden. Løyvingar til trafikksikring, asfaltering, vegar/kaiar og veglys vert reduserte i 2016/ 2018 og fjerna i 2015/ Tabell 10. Prosjekt Nye Tiltak- ynskjer frå verksemdene. Prosjekt Ynskjer Overføres BRINGEDALSBYGDA OPPVEKST Tavler-klasserom Arbeidspl.b.hage Vognskur NORDSIDO OPPVEKSTOMRÅDE Tavler-klasserom MALMANGER OPPVEKSTSENTER Klatrestativ Garderobe Mauranger barnehage - VALEN SKULE SFO-utviding Styring straum SUNDE SKULE Stellerom/kjøkken/arbeidsrom - Arbeidsplassar/lager Trafikksikring - Belysning-henteplass - UNDARHEIM SKULE Stolar gymsal Tavler-klasserom

20 ~ 20 ~ ROSENDAL UNGDOMSSKULE - ØYATUN UNGDOMSSKULE - HUSNES UNGDOMSSKULE Gymsal/garderobe Øyatun til Husnes U- ombygging HUSNES BARNEHAGESENTER Arbeidsrom - - Terapirom - - FELLESUTGIFTER SKULE - FELLESUTGIFTER BARNEHAGE - SUM Skule/barnehage HUSNESSONA Pasientrom/bad rehab Fornying møblar Solskjerming Kjøling medisinrom Ombygging Aksen Utestad dagpasienter Ladestasjon el-bilar Ombygging dobbeltrom Omgjering leiligheter til korttidsplassar - HERØYSUNDSONA Ombygging dagsenter Obygging aktivitetsenter SUM Pleie og omsorg KYRKJA OG ANDRE TRUSSAMFUNN Husnes Kyrkjegard Brannsikring kyrker Varaldsøy kyrkjegard Kvinnherad- driftsbygning SAMFUNNSUTVIKLING Kjøp bil Konsulentbistand-planstrategi Park og Grønt Kystsoneplan Ny slåmaskin med grasoppsamlar og kraftig blåseutstyr ( ) Reinhald EL-Bil til Halsnøysona Brannvern Utskiftning av mannskapsbil Brannvern Årlig Utskiftning av brannmateriell (røykykkersett m/luftflasker, kompressorer, slagnemateriell, mm) Bygg Tilsynsavvik på 7 bygg i Forslag om årlig auke av Prosjekt 3100 HMT for avvikstiltak Veg Ny varebil Tipp/kasse Bygg Prosjektutredning

21 ~ 21 ~ KULTUR OG FRITID Stolar Kino ( løyst?) Kjøkken Husneshallen Ungdomssenter TILTAK OG TENESTER BARN OG UNGE HELSETEN. OG REHABILITERING Anleggsutvikling Ny Avlastningsbolig Husnes for mindreårige ressurskrevande brukarar Tak-ambulanseinngang- Rosendal SUM Andre verksemder Totalt Av alle tiltaka som er føreslegne frå verksemdene, til saman kr. 41, 8 mill. i 2015, foreslår rådmannen berre eit nytt tiltak, ombygging av Aksen med kr I tillegg legg ein inn ny gymsal og ombygging ved Husnes Ungdomsskule i 2016 for å ta imot elevane frå Øyatun Ungdomsskule Tabell 11 Totale investeringar SUM investeringer Prosjekt: 60 LÅN/AKSJER 9000 ETABLERINGSLÅN LÅN ETABLERINGSLÅN LÅN AKSJER/EK INNSKOT MOMSKOMPENSASJON Sum finansiering T O T A L T Eigenkapital innskot er berekna årleg innskot som eigenkapital til pensjonsleverandør KLP. I 2015 er det etter dette investeringar på kr. 82,5 mill. og eit låneopptak på kr.75,2 mill. Ved at ein har lagt inn utbygging av Rosendalstunet aukar låneopptaket i 2016/2017 sjølv om ein tek omsyn til tilskot og momskompensasjon. Ytterlegare investeringar ut over det som ligg inne er ikkje tilrådeleg, då berre ei auke i rente kostnadane på 1% i 2016 vil gje eit underskot på drifta med heile kr.13,3mill.

22 ~ 22 ~ Hovudmålsetjing (Frå kommuneplanen, samfunnsdelen:) I Kvinnherad vil vi stimulera til engasjement, ansvarskjensle og optimisme for at heile kommunen skal vera god å bu, arbeida og feriera i. Kommunen sine oppgåver skal løysast så nær brukaren som mogeleg. A. Brukar / innbyggjar Målsetjing Den kommunale organisasjonen er rasjonell og effektiv med god innbyggjardialog, gode digitale tenester og e-forvaltning. Samtidig er tenestetilbodet tilpassa den kommunale økonomien. Innsatsområde A1 Vidareutvikle den kommunale organisasjonen med fokus på effektivisering og mindre byråkrati. 1. KOSTRA-tal syner at kommunen er blitt meir effektiv og mindre kostnadskrevjande på alle tenesteområder. 3. Undersøkingar syner kommunen si utvikling over tid, og resultata kan samanliknast med andre kommunar. Dei økonomiske innstramingane viser att i undersøkingane. 5. Kvinnherad blir av brukarane oppfatta som ein kommune som leverer gode tenester, og det er ein aukande aksept for at auka kvalitet betyr samling av tenestene. 2. Strukturendringar har ført til rimelegare tenesteproduksjon og sunnare økonomi. 4. Mest mogeleg ressursar blir nytta til produksjon av tenester. Spesielt til sentral administrasjon og styring nyttar ein mindre enn snittet av kommunane i landet. 6. Brukarane og dei tilsette på alle nivå opplever reell medverknad i arbeidet med strukturendringar og reduksjon av tenestene. Innsatsområde A2 Betre kommunikasjon mellom innbyggjarane og den kommunale organisasjonen. På mange tenesteområde vert det behandla sensitive personopplysningar, og det er viktig å ta vare på personvern, teieplikt og innsynsrett for å oppretthalde tillit hos innbyggjarane. 1. Innbyggjarane opplever god kontakt og kommunikasjon i møte med kommunen. 3. Kommunen har leiingsforankra internkontroll og styringssystem på plass. 2. Alle som vender seg til kommunen får eit førebels eller endeleg svar innan 3 veker. 4. Kommunen har ein strategi for informasjonstryggleik.

23 ~ 23 ~ 5. Å finna igjen dokument er det viktigaste føremålet for arkivet, både dokumenta som kjem inn eller sendast ut frå kommuneorganisasjonen, samt kommunen sine interne dokument. 7. Kommunen har nettbaserte tenester for kommunikasjon med innbyggjarar og næringsliv som tilfredsstillar krav til universell utforming og sikker kommunikasjon. 6. Kommunen har forsvarleg dokumenthandtering innan alle fagområde, både når det vert gjort av kommunen sjølv og av andre som utfører oppgåver på vegner av kommunen. Kommunen har godkjent NOARK-kjerne i alle løysingar som arkiverer saksdokument. 8. Kommunen nyttar sosiale medium for å fremja dialog, auke informasjonsspreiing, krisekommunikasjon og for å styrkje lokaldemokratiet. Innsatsområde A3 Kvalitetsutvikling og realisering av statlege målsetjingar 1. Kommunen gjennomfører brukarundersøkingar for ulike tenesteområde med faste mellomrom. 3. Alle tenesteområda har eit dokumentert system og opplegg for kvalitetssikring og kvalitetsutvikling. 5. Læringssystem blir gjennomførde slik at dei tilsette har god kompetanse på sine fagområder og sine fagsystem. Dei tilsette har tilstrekkeleg kompetanse til å nytte aktuelle IKT-løysingar. 7. Kommunen har kompetanse til å setje i verk endringsprosessar og involvere dei rette aktørane, basert på tenesteområda sine behov. 9. Kommunen har kompetanse om lovpålagde krav til personvern, teieplikt og informasjonstryggleik bland sine tilsette. 2. Brukarundersøkingar og kvalitetsmålingar viser høg standard på tenestene. 4. Kommunen set i verk statlege reformer og pålegg når dei er fullfinansierte. 6. vil leggja til rette for at innbyggjarane til ei kvar tid får tak i den informasjonen dei er på jakt etter. 8. Kommunen har kompetanse til å utnytta innkjøpsprosessen som eit strategisk verkemiddel for å fremje innovasjon. 10. Dei tilsette kan gi innbyggjarar og næringsliv støtte og rettleiing i bruk av dei digitale løysingane.