Hauten 2017 er det Stortingsval i Noreg. Det er ei fin anledning til å arbeide med og snakke om samfunnsfaglege emne.

Transkript

1 Til læraren TIL LÆRAREN Hauten 2017 er det Stortingsval i Noreg. Det er ei fin anledning til å arbeide med og snakke om samfunnsfaglege emne. Kor mykje bestemmer eigentleg kongen? Kvifor kan vi velge statsminister, men ikkje konge? Kva betyr ordet demokrati? Og kva betyr fleirtal? Kven får lov til å jobbe på Stortinget? Vi har utviklet gratis undervisningsopplegg til bruk i 1. til 4. trinn. Opplegget er delt opp i tre delar. Del 1: Monarki eller republikk Del 2: Demokrati Del 3: Stortinget Til kvar del finst ein film og fleire arbeidsark som kan skrivast ut. Du kan sjølv velge om du vil bruke alt eller delar av opplegget. Vi anbefaler særleg arbeidsark 9: Val i klassen. Lukke til med arbeidet!

2 Innhaldsliste INNHALDSLISTE DEL 1: MONARKI OG REPUBLIKK Læringsmål: Eg skal kunne forklare skilnaden på eit monarki og ein republikk. Film Arbeidsark 1 Monarki eller republikk Trekk linje: Monarki eller republikk? Arbeidsark 2A Leitekryss Arbeidsark 2B Leitekryss fasit Arbeidsark 3 Stavingar Arbeidsark 4A Kartoppgåve Arbeidsark 4B Kartoppgåve fasit DEL 2 DEMOKRATI Læringsmål: Eg skal kunne forklare ordet demokrati og kvar det kjem frå Eg skal kunne bruke omgrepa fleirtal, mindretal, stemmerett og folkeavstemming for å forklare demokrati. Film Arbeidsark 5 Arbeidsark 6 Demokrati Spørsmål til bileteforteljing Å arbeide med omgrepa fleirtal og mindretal DEL 3: STORTINGET Læringsmål: Eg skal kunne forklare kva for oppgåver Stortinget og regjeringa har. Film: Arbeidsark 7 Arbeidsark 8 Stortinget Lesetekst Trekk linje: Kven er eg? Arbeidsark 9A Val i klassen: brukarrettleiing Arbeidsark 9B Valkort Arbeidsark 9C Valbrosjyre, til å fylle ut Arbeidsark 9D Stemmesetlar Arbeidsark 9E Forside til valurne Arbeidsark 10 Oppsummeringsquiz

3 Arbeidsark 1 TREKK LINJE Les orda nedst på sida og trekk linje til riktig bilete. MONARKI REPUBLIKK Sverige Island Danmark Arv Finland Konge Dronning Noreg Val Konge President

4 Arbeidsark 2A LEITEKRYSS Orda du skal finne er: monarki, republikk, president, arv, politikar, konge, stemme, val, bestemme, land. P R E S I D E N T A S M D F G H S E R T Y U I O P Å J K O L V Ø Æ T V R E P U B L I K K B N N A R V E K A S D E F L U I R C A L L G B M O T H N U I O N K R A R T K I N M N H L S G E B D E M O K R A T I E G N B E S T E M M E B I V N I L K E R L A N D B P O L I T I K A R Y

5 Arbeidsark 2B FASIT LEITEKRYSS P R E S I D E N T A S M D F G H S E R T Y U I O P Å J K O L V Ø Æ T V R E P U B L I K K B N N A R V E K A S D E F L U I R C A L L G B M O T H N U I O N K R A R T K I N M N H L S G E B D E M O K R A T I E G N B E S T E M M E B I V N I L K E R L A N D B P O L I T I K A R Y

6 Arbeidsark 3 STAVINGAR Tell stavingar i ordet. Sett kryss i sirklane. President Konge Val

7 Arbeidsark 3 Noreg Monarki Republikk

8 Arbeidsark 4A EUROPAKART Sett eit raudt kryss på landa som er monarki. Sett eit blått kryss på landa som er republikk.

9 Arbeidsark 4B FORSLAG TIL FASIT KARTOPPGÅVE REPUBLIKK Polen Island Tyskland Kroatia Portugal Finland Frankrike MONARKI Noreg Storbritannia Sverige Danmark Hellas Spania Nederland

10 Arbeidsark 5 SPØRSMÅL TIL BILDEFORTELLING OM DEMOKRATI Svar på spørsmåla med heile setningar. Start svaret ditt med ordet eller orda som har strek under seg. 1. Kva for eit land kjem ordet demokrati frå? 2. Kva betyr ordet demo? 3. Kor mange år må du vere for å få stemme i Noreg? 4. Korleis pleier dere å stemme i klassen? 5. Kor jobbar stortingspolitikarane? 6. Synest du det er viktig at alle får stemme? Kvifor/kvifor ikkje?

11 Arbeidsark 6 ABEID MED OMGREPA FLEIRTAL OG MINDRETAL I demokrati bestemmer ofte fleirtalet. Kva har fått fleirtal? Skal vi spele fotball eller kanonball i gymtimen? Fotball Kanonball Kven skal bli elevrådsrepresentant i klasse 4A? Mia Mikkel Skal vi få heimelekser? Ja Nei Skal Noreg gi meir pengar til fattige land? Ja Nei Skal det vere gratis å gå til legen? Ja Nei

12 Arbeidsark 7 STORTINGSVAL Det er stortingsval kvart 4. år i Noreg. Folk med stemmerett vel kva for politikarar som skal få jobb på Stortinget. De politikarane som får flest stemmer, får jobb på Stortinget. Stortinget er ein stor bygning midt i Oslo med løver utanfor. Dette er arbeidsplassen for politikarane som folk har stemt på. Det er plass til 169 politikarar på Stortinget. Legg merke til at det er eit oddetal. Kvifor trur du det er slik? Etter at stemmene frå folket er talde opp, blir dei 169 plassane på Stortinget fordelte. Då ser vi kva for parti som har fått flest stemmer og fleirtal. I nokre val er det eitt parti som får fleirtal åleine. I andre val må fleire parti samarbeide for å få fleirtal. Det partiet som får fleirtal på Stortinget, får lage regjering. Regjeringa kjem med forslag til lover og skal også sette i gang det Stortinget har bestemt. Sjefen for regjeringa er statsministeren. Veit du kva statsministeren i Noreg heiter?

13 Arbeidsark 8 KVEN ER EG? Les setningane og trekk linje til riktig ord. Statsminister Eg er eti hus. Jeg har løver utanfor. Regjering Eg betyr det same som å dele ut. Fleirtal Eg er 18 år. Eg har norsk pass. Fordele Eg betyr det motsette av partal. Oddetal Eg er sjefen for regjeringa. Stemmerett Eg sett i gang det Stortinget har bestemt. Politikar Eg er det motsette av mindretal. Stortinget Eg betyr det samme som ein stad å jobbe. Arbeidsplass Eg har mange meningar om korleis Noreg skal vere. Eg er medlem av eit parti.

14 Arbeidsark 9A VAL I KLASSEN Brukarrettleiiing Materiell: Valkort Valbrosjyre, som elevene skal fylle ut sjølve. Til å brette. Stemmesetlar Utskriftsvenleg forside til valurne I tillegg: lærar skriv ut klasseliste som registreringsliste Forberedelser: Oppgåva er at klassen skal halde eit val, der de sjølve skal få velje kva dei skal bruke ein skoletime eller ein skoledag til. Det første som skjer, at det blir fremma forslag i klassen. Ut frå forslaga blir det danna ulike parti. Læraren fordeler elevane inn i ulike parti, uavhengig av kva elevane ønsker å stemme på. Partia får kvar sin farge, som dei skal bruke i partiprogrammet; raud, blå, gul, grøn og lilla osv. Partigruppene får i oppgåve å skrive eit partiprogram som inneheld valløfta. Valbrosjyra skal ha ei framside, ei punktvis liste over kva dei ønsker, og ein kort tekst som argumenterer for kvifor deira forslag er det beste for alle. Valbrosjyra blir kopiert opp til alle i klassen og kan eventuelt brukast som leselekser gjennom veka. Partigruppene må også førebu ein kort appell eller ei framføring for kvifor ein burde gje stemma si til partiet. Appellen skal framførast dagen før valet. Dagen før valet blir valkortet sendt med heim til alle i klassen. Leksa er å fylle ut valkortet, med riktige personopplysninger. Undervegs i veka kan ein gjere intervju med eit utval av elevane og spørje om kva dei trur dei kjem til å stemme ved valet, og bruke tala til å utarbeide meiningsmålingar. På valdagen: Elevane har med seg valkortet, leverer dette til læraren, og får eit stempel. Deretter får dei gå inn i et lukka rom/krok der dei trk med seg stemmesetelen og set eti kryss på det partiet dei ønsker å gje sin stemme til. Arket blir bretta i

15 Arbeidsark 9A to og puttast i valurna. Når stemma er gjeven, er det naturleg med ein pause. To eller flere elevar er på førehand plukka ut til å være valmedarbeidarar, og blir igjen for å telje opp stemmene. Når resultatet er klart, er pausen over og elevane blir presentert for valresultatet. Nå kan valresultatet diskuterast. Elevane set seg i partigruppene sine. Dersom to parti har fått like mange stemmer, kan det vere naturleg å dele timen eller dagen i to. Dersom partiet som har vunne ønsker å samarbeide med andre parti for å gjennomføre fleire av ønska, kan det opnast for det. Lukke til!

16 VALGKORT VALKORT Kommunestyretog fylfkestingvalget 2017 Stortingsvalet 2017 Mottakar: Fødselsår Kommune Skole Valsted: Namn Opningstider: Vallokalet på valdagen: Dato Stemmemottakar sin signatur B

17 VALGKORT VALGKORT VALBROSJYRE KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune NAVN PÅ PARTIET Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog 6240 Ørskog Krets B Rode 0001 Fødselsår Kommunenr Side Linje Nummer i manntallet Navn Gi din stemme til fordi vi Valgsted Opningstider på valgdagen: KL: Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog Dato Stemmemottakers signatur Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet

18 VALGKORT VALGKORT VALGBROSJYRE KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune NAVN PÅ PARTIET Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog 6240 Ørskog Krets B Rode 0001 Fødselsår Kommunenr Side Linje Nummer i manntallet Navn Gi din stemme til fordi vi Valgsted Opningstider på valgdagen: KL: Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog Dato Stemmemottakers signatur Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet

19 Brett setelen langs denne linja før du leverer han Brett stemmesetelen med denne sida UT før levering.

20 VALGKORT VALGKORT 3 Fylles inn av lærer Rode Dato Navn * B før du går til urnen, så ingen ser Brett setelen med dennesiden sida inn Brett seddelen med denne Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog KL: Opningstider på valgdagen: Valgsted Gi din stemme til fordi fordi vi Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet Stemmemottakers signatur * Linje Nummer i manntallet 41 Side Sett et Sett eittkryss kryss Bruk svart Bruk svartpenn penn Du kan stryke partier Du kanikke ikkje stryke parti Fødselsår Kommunenr Ørskog FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune PARTIET 2 NAVN PÅ Krets (Fyllast inn av lærar) PS Parti Parti hva du har stemt. KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget Nr klasse klasse skole, val ved ved skole, Offisielt Oﬃsielt valg

21

22 Arbeidsark 10 OPPSUMMERINGSQUIZ 1. Kva betyr det at noko er vedtatt? a) At ein har stemmerett b) At saka er bestemt c) At politikarane har vunne. 2. Kva kallar ein øvste sjef i ein republikk? a) Konge b) Minister c) President 3. Kva land er monarki? a) Noreg b) Tyskland c) USA 4. Kva betyr det at eit land er monarki? a) At landet har konge eller dronning som øvste sjef. b) At landet har president som øvste sjef c) At det ikkje er eit demokrati. 5. Kor gammal må ein vere for å kunne stemme ved Stortingsval? a) 20 år b) 25 år c) Har fylt eller fyller 18 år i løpet av valåret 6. Kva handlar statsbudsjettet om? a) Pengar b) Bilar c) Reglar H. Aschehoug & Co

23 Arbeidsark Kva blir sjefen for regjeringa kalla? a) Minister b) Statsminister c) Politikar 8. Kva betyr fleirtal? a) Å vere flest b) Å vere færre c) Å få minst stemmer 9. Kva betyr mindretal? a) Små tal b) Å vere færrast c) Å få flest stemmer 10. Kva for dyr finn vi utanfor Stortinget? a) Elefantar b) Ørn c) Løver 11. Kven jobbar på Stortinget? a) Kongen b) Politikarar c) Legar H. Aschehoug & Co