nashornet Løland-stipend til Maria Parr Drøymer om betre veg Inspirert av litteraturen Portrett: Randi Bårtvedt Variert festivalliv

Transkript

1 nashornet 2010 Om Rasmus Løland-markeringa, Fjordvegen og Diktarvegprosjektet Løland-stipend til Maria Parr Drøymer om betre veg Inspirert av litteraturen Portrett: Randi Bårtvedt Variert festivalliv RASMUS LØLAND-MARKERINGA

2 Samarbeid på tvers Foto: Jan Nordtveit Rasmus Løland har hamna i svært godt selskap i lag med Arne Garborg, Olav H. Hauge, Per Sivle og Jakob Sande. Desse fem forfattarane har alle tilknyting til stader langs Diktarvegen, rv. 13 frå Jæren til Sunnfjord. Dei har ein organisasjon bak seg og det er desse som samarbeider med IS Fjordvegen om den første litteraturruta i Noreg. Rv13 er ferdselsåra som bind saman 16 kommunar på indre deler av dei tre vestlandsfylka Sogn og Fjordane, Hordaland og Rogaland. Ein biltur langs denne åra, frå Sandnes i sør til Førde i nord, går over ein strekning på om lag 52 mil. På turen får ein oppleva Fjord-Norge på sitt beste, ved kryssing av tre kjende Vestlandsfjordar - Boknafjorden, Hardangerfjorden og Sognefjorden. I tillegg får ein med fleire fjellovergangar, eit variert kulturlandskap og levande bygder og tettstader. Vasskraft, prosessindustri, turisme, landbruk og fiskeoppdrett er bærebjelken i eit allsidig næringsliv. Kommunane lengst i sør, med Sandnes i spissen, høyrer med til dei mest attraktive vekstregionar i landet. Dette gir befolkningsvekst, god næringsutvikling og mange nyetableringar som skaper arbeidsplassar. Førde i nord har noko av same utviklinga, om enn i litt mindre tempo. Kommunane i mellom desse har ikkje greidd å oppnå tilsvarande utvikling og fleire har over tid sett at folketalet blir redusert trass i eit relativt sterkt og variert næringsliv. Dette blir godt synleggjort av Telemarksforskning, som dei siste åra har lagt fram såkalla nærings- og attraktivitetsanalysar for mange kommunar og regionar, også for rv13-regionen. Analysane peikar på at årsaka til den utviklinga ein ser i sterk grad har samanheng med infrastrukturen, der store avstandar og dårleg kvalitet på eksisterande vegnett blir trekt fram. Attraktivitet som bustad er i høg grad avhengig av kommunens eigen storleik og kva mulegheit for integrasjon (pendling) Redaktør : Marny Skeie Henkel Redaksjon: Astrid Eidh.Hjelmeland Toyni Tobekk Bente Kjos-Wenjum Foto: Redaksjonen Jan Nordtveit Redaksjonelt ansvar: Norsk Plan as Næringsbedet i Vatlandsvåg 4235 Hebnes bladstova@norsk-plan.no som er å finna i arbeidsmarknader utanfor kommunen, understrekar Telemarksforskning. Skal me få gjort noko med denne utviklinga, eller helst snudd trenden, er det to sentrale spørsmål som melder seg: Kva kan me gjera sjølv og kva er samfunnet elles villig til å prioritera? Konferansen i Balestrand i regi av Fjordvegen / Diktarvegen tok nettopp opp desse sentrale spørsmåla i tittelen på konferansen Korleis styrkjer me samhandlinga mellom regionane? Det vil neppe føra til særleg resultat om ein berre tenkjer betre veg med nye bruer og tunnelar. Fleire enn berre "vegfolk" må sjå nytten av å dra i lag. Den sentrale rolla Diktarvegen har på konferansen synte at den ballen er tatt i mot. Det same kan ein seia om prosjektet Nasjonale Turistvegar. Rett nok er det eit prosjekt innafor Statens vegvesen, men likevel med litt andre mål enn asfalt og gul stripe. Tre strekningar langs Rv13 får status som Nasjonal turistveg frå Det er Gaularfjell, Hardanger og Ryfylke. Målet er å gje reisande langs Diktarvegen kulturopplevingar. Dei skal få møta forfattarane i deira eigne miljø. Det er tre år sidan litteraturferja MF Sand byrja å gå mellom Sand og Ropeid i Ryfylke. Ferja er dekorert med Lølandsitat på norsk, engelsk og tysk langs heile langsida. I skorsteinane på ferja tronar nashornlogoen til Løland-markeringa. Dette vert lagt merke til. Tanken er at reisande langs RV 13 skal møte fleire forfattarar og mange kunstuttrykk på sin veg. Folk skal få oppleva å undra seg, stoppa litt opp og kanskje verta verande litt lenger enn først tenkt. Diktarvegen er ein ressurs for nærings- og utviklingsarbeid i kommunane som ligg langs vegen. Dei fem forfattarane er grunnmuren i prosjektet. Målet er å stimulera unge til å skriva samstundes som vi ynskjer å setja fokus på forfattarar som lever i dag og som har levd. Andre kunstformer kan òg trekkjast inn i prosjektet. Dørene står opne for alle som ynskjer vekst og utvikling. Løland-senteret - nasjonalt senter for nynorsk barnekultur skal opna i 2011 i samband med markeringa av 150 års dagen for Rasmus Løland sin fødselsdag. Løland-senteret ved Ryfylkemuseet vert eit av fleire treffpunkt langs Diktarvegen. Samstundes har Rogaland fylkeskommune ved Den kulturelle skulesekken planar om å laga ein produksjon for vidaregåande skule skuleåret 2010/2011 med tema Diktarvegen. Vi er i gang! Vi må kvar og ein utfordra oss sjølve. Det vert mykje Formgjeving: Norsk Plan as Astrid Eidhammer Hjelmeland Grafisk profil: Gerhard Stoltz aktivitet langs Diktarvegen frå Jæren til Sunnfjord når mange dreg lasset i lag. Vår spådom er at den type tiltak som her er nemnt vil medføra auka trafikk langs vegen. Auka trafikk krev betre kvalitet på vegen. Med andre ord: Samhandlinga gir ein vinn, vinn situasjon til beste for dei vegfarande, for næringsliv og for dei som har valt å busetja seg i regionen. Spørsmåla ein så må ha lov å stilla til samfunnet elles og spesielt til sentrale styresmakter er: Finst det nok politisk vilje til ei sterkare prioritering av utbygging av infrastrukturen i distrikta og kan me seia å ha sett signal som kan tyda på det? Det blir vanskeleg å svara eit rungande ja på spørsmålet, sjølv om det er sett i gong mange og viktige prosjekt, også i denne regionen den siste tida. Årsaka til reservasjonen ligg først og fremst i at ein vesentleg del av finansieringa for pågåande prosjekt skjer ved innkrevjing av bompengar. Ei finansieringsform som kan gi gode resultat i og omkring dei store byane, men som neppe er noko god løysing for finansiering av vegbygging i typiske distriktskommunar, der trafikkgrunnlaget ofte er lite. Til slutt ei oppfordring til våre lokale og regionale politikarar: Neste gong de skal ta turen til dykkar respektive fylke og/eller departement for å leggja fram krav om nye midlar til vegbygging; ta med ein representant for kulturen og ein frå turistnæringa - for å syna samhandling i praksis. Marny Skeie Henkel dagleg leiar i Lølandstiftinga Utgjevar: Rasmus Løland-markeringa Trykk: Edda Trykk Sogn og Fjordane Avistrykk Opplag: Harald Løland prosjektleiar IS Fjordvegen Sitatet: Hovudfokuset er betre vegstandard. Det må vere eit samarbeid mellom kunst og kultur, næring og veg. Eit grenselaust samarbeid Dei kjende diktarane som budde langs «Diktarvegen», er ikkje på langt nær det første ein indresogning vil tenkja, når du seier riksveg 13. Mykje lenger framme i pannebrasken ligg den årelange debatten og kampen om ein trygg og god heilårsveg over Vikafjellet. Spesielt for vikjene, sjølvsagt, men også for mange andre i regionen, vil ein tunnel gjennom den mest vinterutsette strekninga av Vikafjellet vera ein verdfull tilvekst til kommunikasjonsbiletet mellom Sogn og Hordaland, først og fremst. Saft- og syltetøygiganten i Sogndal, Lerum, har gjennom sin nestor Kåre Lerum, heilt sidan tidleg på 1980-talet peika på trongen for ein trygg heilårsveg gjennom Vikafjellet. Godt inne i det nye tusenåret har Lerum også peika vidare frå Vik, innover fjorden og gjennom sjølvaste Sognefjellet. Slik kan denne vegen utviklast til å bli ny hovudåre mellom Bergen og Trondheim. Dette vil naturleg nok utfordra Diktarvegkonseptet slik det framstår i dag, kanskje - men på ei anna sida, Knut Hamsun og Lom vil neppe dra ned heilskapsinntrykket som eit lite sidespor, ein eller annan gong langt inne i framtida. Men i dag har ikkje mange sogningar eit spesielt nært forhold til Diktarvegprosjektet, i alle fall ikkje førebels. Det er det fleire grunnar til å endra på. Det beste med Diktarvegen er prosjektet sitt grunnleggjande prinsipp om å sjå vekk frå alt som har med kommune- og fylkesgrenser å gjera. Desse grensene mellom kommunar og fylke har i alt for mange år vore ein alt for stor hemsko for utvikling. Det meste blir diverre for snevert og einspora, om eller når, kvar enkelt kommune skal skapa noko heilt på eiga hand. Kven tilreisande, det vera seg frå andre kantar av landet eller spesielt frå utlandet, bryr seg om kommunegrenser? Eller kva fylkeskommune dei er i? Tenk deg sjølv når du vitjar eit framand land? Registrerer du at du passerer ei kommunegrense? Neppe, og så er eg sjølvsagt fullsendig klar over at det her i steinrøysa er slik at til dømes høvet til å få seg ei flaske øl kan endra seg dramatisk i det du passerer ei kommunegrense, men likevel. Leiar i prosjektgruppa til Diktarvegen og ordførar i Ullensvang herad, Solfrid Borge til Bergens Tidende. Jan Inge Fardal Redaktør i Sogn Avis Kommentar Eg trur at dersom me utviklar vår evne til å sjå ein heilskap, på tvers av kommunegrensene, nettopp slik Diktarvegen gjer, vil det verta mykje meir spanande å vitja regionen vår, og oppleva det me har å by på og som gjer oss til vestlendingar. Ikkje berre sogningar, hardingar, sunnfjordingar eller stril, for å nemna nokre av «folkegruppene» i dette eineståande riket her i Vest. Diktarvegen er eit framifrå initiativ i så måte. "Kven tilreisande, det vera seg frå andre kantar av landet eller spesielt frå utlandet, bryr seg om kommunegrenser? Eller kva fylkeskommune dei er i? " For oss innover i Sognefjorden handlar det først og fremst om å utvikla, eller framelska, eit forhold til dette prosjektet som kan vara og hjelpa oss til å gløyma grenser av alle slag, også fogderigrensene. Kva med ein diktarbuss som går i fast rute frå sør til nord med ein og annan avstikkar innover i fjorden? Gjerne med Jens Brekke som Per Sivle som ein av guidane... Jakob Sande Fjaler Rasmus Løland Suldal Sandnes Olav H. Hauge Ulvik Sauda Sand RYFYLKE Jørpeland Forsand JÆREN Førde SOGN OG SUNNFJORD Voss Odda Vik HARDANGER OG VOSS Røldal Kinsarvik Arne Garborg Time Per Sivle Aurland og Voss Rasmus Løland-markeringa vert dessutan støtta av Suldal kommune, Asker kommune, Kunnskapsdepartementet, ABM-utvikling, Rogaland fylkeskommune, Kulturdepartementet og ryfylke iks 2 3

3 Diktarvegen skal styrke samhandlinga mellom regionane langs rv mai 2010 Arrangør: Stiftinga Rasmus Løland-markeringa i samarbeid med Ryfylkemuseet Vil samarbeide Det er meininga at Diktarvegen langs rv. 13 skal bli ein møteplass der ulike grupper kan samlast for å setje fokus på næringsutvikling, kultur og samferdsle i regionane. Diktarvegen går frå Jæren gjennom Ryfylke, Hardanger, Sogn og Fjordane og til Sunnfjord. Det er slik at kommunane langs kysten har vekst, medan dei langs den indre vegen slit. Me må løfte kvarandre fram og hjelpe kvarandre. Me er gode saman, seier prosjektleiar i Diktarvegen, Marny Skeie Henkel. Møte kulturen Skeie Henkel er også dagleg leiar i Rasmus Løland-markeringa, som er ein av dei fem forfattarorganisasjonane som er ryggrada i prosjektet. Med i satsinga er også Haugestiftinga, Garborgsenteret, Jakob Sande-selskapet og Sivlelaget. Litteraturen og kulturen skal setje sine spor langs vegen slik at dei reisande kan få ei heilt spesiell oppleving. I Suldal har RASMUS LØLAND SIN FØDSELSDAG Markering ved Lølandsteinen på Sand Tale ved Line Sand dei allereie fått ei ferje med sitat av forfattaren Rasmus Løland. Eg er opptatt av at folk skal møta kunsten, poesien, forfattaren der dei er, at dei ikkje nødvendigvis må oppsøkje den. Ein kan ikkje oppsøkje noko ein ikkje veit om. Kulturen må vere der folk er. Difor er det viktig å utfordra kommunar, reiselivsaktørar og andre til å synleggjere kulturen, seier prosjektleiaren og kastar fram idear som å møte Olav H. Hauge sin lyrikk på hotella i Ulvik, eller kanskje tekstane til Arne Garborg på Jæren Hotell? Eller kva med å dele ut lydbøker til trailersjåførar eller på ekspressbussane? Ideane er mange. Naudsynt samarbeid I/S Fjordvegen Rv 13 er eit interesseselskap for den viktige indre samferdselsåra på Vestlandet som går gjennom dei tre fylka Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane og i alt Vangsnes er ein av stoppestadane langs riksveg 13 (Foto: ) 16 kommunar, og som er ein av samarbeidspartane i Diktarvegprosjektet. Målet må vere å få ei betre samhandling mellom regionane. Me må få opp den velkjende entusiasmen langs heile strekninga, meiner prosjektleiar i Fjordvegen, Harald H. Løland, og viser til at Nasjonal transportplan som vart lagt fram sommaren 2009, var eit lyspunkt for vegstrekninga. Rv. 13 fekk behalde riksvegstatusen på stort sett heile strekninga. Det hadde me ikkje klart dersom me ikkje hadde hatt eit samarbeid, slår han fast. Løland viser også til konferansane som Diktarvegen har arrangert, og meiner det er positivt at fleire grupper kan samarbeide om å skape vekst i regionane langs vegen. Fleire grupper Her handlar det ikkje berre om å få på plass den gule stripa på vegen, det handlar også om andre verdiar som kultur og litteratur. Det blir større tyngde og gjennomslagskraft dersom desse gruppene klarer å samarbeide. Me har også fått god drahjelp av Nasjonale turistvegar. Tre av turistvegane ligg langs rv. 13, over Gaularfjellet, i Hardanger og i Ryfylke Nesasjøhuset på Sand i Ryfylke Arnt Birkedal, forfattar og Lølandstipendvinnar - om korleis det er å vera forfattar - om sitt forhold til Rasmus Løland - han vil lesa frå noko av det han har skrive Line Sand deltek med song Litt mat og drikke på Løland kafè for dei som ynskjer å drøsa litt etterpå Inngang kr100. Skuleelevar gratis Høver for alle, store og små! Sitatet: Vegen vidare Det er sett ned ei eiga prosjektgruppe for Diktarvegen. Berre det at samferdsleministeren har vore med oss i to dagar på denne konferansen synest eg er fantastisk. Det fortel om aksept for det me driv med. Prosjektleiar Marny Skeie Henkel om Diktarvegkonferansen i avisa Hordaland. Gruppa vert leia av Solfrid Borge som er ordførar i Ullensvang herad og styremedlem i Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK).Med seg i gruppa har ho Nils Moldøen som er leiar i Ryfylke IKS, Bjørn Andresen som er prosjektleiar i Nasjonal Turistveg, Randi Bårtvedt som er direktør ved Norsk Vasskraft - og Industristadmuseum, Helene Barkved som er koordinator ved Marine Harvest, Sigurd Kvikne som er direktør ved Kviknes Hotel og Margrete Reisæter som er styreleiar i Jakob Sandeselskapet. Neste år blir det Diktarvegkonferanse på Sand i Suldal 27. og 28. april, med arbeidstittelen Den nynorske stamvegen. Konferansen neste år er slått saman med landstinget til LNK. Quizar seg om Løland I år har Noregs Ungdomslag sine tevlingar «Kven veit?» handla om Rasmus Løland. Quizen har tatt for seg litteraturen og livet til Rasmus Løland, og den har gått i heile tre omgangar frå jul til no. Deltakarane har svara på spørsmål som «Kva likte Rasmus Løland å skjere ut av tre då han var barn?» og «Kva vart stova som Rasmus Løland vart fødd og vaks opp i kalla?». Den årvisse quizen er no ferdig, og vinnarane i år vart Fana UL/Kirkevoll skule sitt B-lag i juniorklassa og Røstkvervet Ungdomslag i seniorklassa. Dei får kroner kvar til lags-kassene sine. I samband med quizen vart det utarbeidd eigne studiehefte som Løland-stiftinga og Norsk Barneblad står bak. Ungdomslaga har drive med «Kven veit?» sidan 70-talet, og quizen har eit nytt Solfrid Borge skal leie prosjektgruppa i Diktarvegen. (Foto: Toyni Tobekk) post@ungdomslag.no, tlf følg med på Noregs Ungdomslag postboks 414, sentrum 0103 Oslo? kven junior veit 2010 tema for tevlinga er forfattaren Rasmus Løland I tillegg til spørsmål om Rasmus Løland og dei han skreiv om får de spørsmål om kultur, dyr, geografi, sport, musikk og litt av kvart anna. Bli med på tevlinga vår! junior Kven veit? er ei landsomfattande kunnskapstevling for alle under 14 år Rasmus Løland har vore tema for ungdomslaget sin årvisse quiz. tema kvart år. I tillegg får deltakarane også ein del spørsmål av meir allmenn karakter, fortel kulturkonsulent Ida M. Holmin i Noregs Ungdomslag. Omlag 1000 tevlarar deltek kvart år i «Kven veit?», og tevlinga er delt i to klassar; over og under 14 år. Toyni Tobekk toyni@norsk-plan.no L ukka er sponsa av Hardanger og her kan du finna det gode liv med tryggleik for oppvekst og friluft for kropp og sjel. Garantert barnehageplass og gode skuletilbod er sjølvsagt. Hardanger har mange spanande verksemder som treng deg, din kompetanse og dine kvalitetar. Hardangerbrua, Jondalstunnelen, Vossapakka, Kvammapakka og rassikringsarbeid opnar nye mogelege arbeids- og buområde i Hardanger. Dette opnar for jobbar i bukommunen og nabokommunane utan køstress. Sjekk jobb og husvære på HarDanGerråDet iks - etablerarteneste er samarbeidsråd for Hardangerkommunane med utvikling i fokus innan områda politikk, tenesteyting og etablerarteneste. Har du tankar om eige verksemd så har Hardangerrådet i samarbeid med Hordaland Fylkeskommune eit apparat som rettleier deg i utviklinga av forretningside, analysar, marknadsplan, økonomi med meir. Sjå heimesida www. hardangerraadet.no. HarDanGer Hardanger er dei 7 kommunane/herada eidfjord, Granvin. Jondal, Kvam, Odda, Ullensvang og Ulvik med ei lang felles kultursoge og ein ekte hardingidentitet. Frå noreg si grunnlov vart underskrive i 1814 til nasjonalt sjølvstende i 1905 stod Hardanger sentralt i å skapa ein norsk identitet gjennom kunst og kultur. Hardangerbunaden vart kalla nasjonalen, hardingfela vårt nasjonalinstrument og brudeferden i Hardanger vårt nasjonale ikon innan kunst. Kunst og kultur er i endring og den viktigaste identitetskaparen, i ein ubroten samanheng, i Hardanger. Hardanger fortel om stolte industrisoger, attraktiv landbruksutvikling og internasjonalt reiseliv. Foto: Leiv Vambheim Foto: Reisemål Hardanger Fjord Foto: Leiv Vambheim Foto: Reisemål Hardanger Fjord Formgjeving: Norsk Plan as 4 5

4 Diktarvegen i skulesekken Haugesenteret til Ørsta Til hausten blir Diktarvegen og dei fem forfattarane tema i Den kulturelle skulesekken (DKS). Skap dei magiske stundene! Diktarvegen er blitt ein del av Den kulturelle skulesekken for vidaregåande skular i Rogaland. Opplegget startar opp alt til hausten. Poenget er å synleggjere forfattarane som er ein del av Diktarvegen, seier Ine Marit Torsvik Bertelsen i Rogaland fylkeskommune. Den kulturelle skulesekken er eit statleg kunst- og kulturprogram for elevar i grunnskulen og den vidaregåande skulen, prosjektet er finansiert av spelemidlar. Målet er at ein skal klare å legge til rette for at elevar i skulen lettare skal få tilgang til, gjere seg kjende med og utvikle forståing for kunst- og kulturuttrykk av alle slag. No skal elevane i vidaregåande skular i Rogaland bli betre kjende med Arne Garborg, Rasmus Løland, Olav H. Hauge, Per Sivle og Jakob Sande. Og ikkje minst litteraturen deira. Viktig kulturarv Litteraturen og liva til desse forfattarane er ein kulturarv det er viktig å ta vare på. Desse forfattarane har også noko å seie oss i dag, meiner Bertelsen. Produksjonen har fått namnet Diktarvegen Mot til å meina. Opplegget VEL 3 velkomst bøker GRATIS B A R N E B O K K L U B B Sjå det rike utvalet av kvalitetsbøker: går over to skuletimar, der ein blant anna skal vise Vigdis Nielsen sin portrettfilm om Olav H. Hauge; Den andre mannen. Filmskaparen Vigdis Nielsen har skapt eit filmportrett av diktaren frå Ulvik med intervju av nokre av dei nære vennene hans, samt innslag av ei rekkje dikt som vert illustrerte med naturskildringar og bilete av Hauge både som ung mann og aldrande kunstnar. Filmen vart lansert i 2008 og til jul i 2009 vart DVD`en med mykje ekstramateriell lansert. No blir filmen ein del av undervisninga i Den kulturelle skulesekken. Det er ein sterk film som også tar opp galskap. Det er interessant å sjå på kor grensene går mellom kunst og galskap, meiner Bertelsen og viser til at ein kan løfte fram mykje av litteraturen til desse fem forfattarane og skape debatt, også i dagens samfunn. Trur du elevane kjenner desse forfattarane? Nei, eg trur ikkje det. Dei har kanskje høyrt om nokre av dei, men eg trur det også er ein god grunn til å løfte dei opp. Namnet til produksjonen speler også på eit kjent sitat frå Arne Garborg; Mot til å meina. Ine Marit Torsvik Bertelsen viser også til at Nasjonalt Garborgsenter har klart å trekke ungdommen med Skaper fantasiverd Produksjonen om Diktarvegen skal blant anna vise Vigdis Nielsen sin portrettfilm om Olav H. Hauge i valprosjektet med same namn, der målet er å auke det politiske engasjementet blant ungdom under 26 år. Garborgsenteret er flinke til å kombinere litteraturen med det politiske, meiner ho. Inspirerer Bertelsen legg også vekt på at prosjekt som Diktarvegen er avhengig av tid. Det viktigaste er å synleggjere prosjektet og å få allmenn interesse for litteraturen og forfattarane. Me ser jo resultat av arbeidet som er lagt ned med å løfte fram Rasmus Løland, men me ser også kor hardt arbeid det har vore, slår ho fast. I følgje Bertelsen kan Diktarvegen blant anna vere til inspirasjon for yngre, nynorskskrivande forfattarar i dag. Det er lett å nemne Maria Parr her, men det er mange andre unge forfattarar som også har eit forhold til den eldre nynorsklitteraturen. Produksjonen skal først og fremst vere eit tilbod til dei vidaregåande skulane i Rogaland, men Bertelsen legg vekt på at det kan vere aktuelt å også tilby dette til skulane i Hordaland og Sogn og Fjordane. Akershus kan også vere aktuelt sidan både Garborg og Løland levde der, seier ho. Asker Museum let seg inspirere av Rasmus Løland sin fantasi. Blant anna har dei funne ei stor rot som er plassert i hagen og som er inspirert av Nashornet. I tillegg har dei barneomvising der dei brukar Lølandshistorier og eventyr elles. Museet arbeider også med å lage ei ny fast utsilling om Raddisene i Dikterdalen på låven på Labråten der Løland, er ein av dei som blir presenterte. I tillegg lagar dei ute-utstillinga Den store hagefesten der dei brukar alle diktarane i dalen. Olav H. Haugestiftinga i Ulvik vurderer å leggje Haugesenteret inn under Nynorsk kultursentrum i Ørsta. Stiftinga er no i diskusjon med Nynorsk kultursentrum, og styra i båe organisasjonar vedtok ein intensjonsavtale like før påske. Det er Hauge-stiftinga som har tatt initiativ til denne administrative samanslåinga, og styreleiar Torunn Ljone seier dette er det beste for stiftinga. Vi må slå oss saman med eit eksisterande museum for å kunne etablere Hauge-senteret, seier Torunn Hovland Ljone i Hauge-stiftinga. Etter samtalar med fleire museum kom vi til at Nynorsk kultursentrum vil vere det beste for oss. Dei arbeider med språk og litteratur på eit høgt nivå, og er ein nasjonal institusjon som Ung Poesi i Hordaland Venelaget Olav H. Hauge og Hordaland fylkeskommune i samarbeid med Ulvik Poesifestival arrangerer no litterær tevling i poesi, kalla Ung Poesi i Hordaland. Alle ungdommar som bur i Hordaland, som er i alderen mellom 18 og 25 år og som ikkje har debutert tidlegare, kan delta. Ungdommane må sende inn 5 uprenta poesitekstar som vil bli vurderte av ein uavhengig faglitterær jury oppnemd av tilskiparane. Prisen er på kroner og vil bli delt ut under Ulvik Poesifestival i september. Det planlagde Haugesenteret i Ulvik (Foto: Jan Nordtveit) også orienterer seg internasjonalt, seier Ljone til nettstaden lnk.no. Det er nett slike høge ambisjonar vi også har. Olav H. Hauge-stiftinga arbeider for å etablere eit Olav H. Hauge-senter i Ulvik og gjere dette til eit internasjonalt senter for poesi. Nynorsk kultursentrum eig og driv Ivar Aasen-tunet og Dei nynorske festspela i Ørsta. No arbeider dei to stiftingane for å gjere Hauge-senteret til ei Opningstider 21. juni 15. august 2010 Oppleving og kunnskap avdeling på linje med Ivar Aasen-tunet i Nynorsk kultursentrum og gjere styret i Hauge-stiftinga til prosjektstyre for Hauge-senteret fram til det kjem i drift. Om kort tid legg Hauge-stiftinga fram ein forprosjektrapport om planane for Hauge-senteret. Rapporten er utarbeidd av prosjektleiar Guro Ljone og blir sendt på høyring til mange miljø og institusjonar. SULDAL Nesasjøhuset 21. juni 13. august Alle dagar kl Utanom denne perioden ope til kvardagar Kolbeinstveit Bygdetun med vertskap og dyr 19. juni 15. august Tysdag søndag kl Suldalsdampen går frå Kolbeinstveit laurdagar kl. 14 Røynevarden Onsdagar kl Håland i Erfjord Fredagar kl Skulemuseet og kyrkja på Jelsa Laurdagar kl HJELMELAND Viga Søndagar kl SAUDA Åbøbyen og Industriarbeidarmuseet 21. juni 20. aug. Omvising dagleg kl. 12. Påmelding tlf Jonegarden på Hustveit Torsdagar kl RENNESØY Bibmus Mai august Måndagar kl , tysdagar og onsdagar kl Bakken 20. juni 15. august Søndagar kl Toyni Tobekk toyni@norsk-plan.no 6 7

5 Vil ha kreativt senter Kvitebjørnen - undring og læring Ryfylkemuseet og Rasmus Løland - markeringa arbeider no for å få finansiert det planlagde barnekultursenteret på Sand. Barnekultursenter på Sand Ryfylkemuseet og Rasmus Løland-markeringa samarbeider for å realisere eit nynorsk barnekultur- og litteratursenter på Sand i Ryfylke. No arbeider ein i stor grad for å få finansieringa av senteret på plass. Til no har Rogaland fylkeskommune støtta innhaldet i senteret med medan Suldal kommune har løyvd Målet er å opne deler av senteret i Ryfylkemuseet og Rasmus Løland-markeringa samarbeider om å få på plass eit senter for nynorsk barnekultur- og litteratur på Sand. I forprosjektet til Rasmus Løland markeringa kjem det også fram at eit av hovudmåla ved markeringa er å få på plass dette barnekultursenteret. Meininga er at det skal bli eit nasjonalt senter som tek opp tema som bygdeutvikling, språk, journalistikk, litteratur og musikk for barn og unge. Kulturelt mangfald - Eg meiner det er grunnlag for at eit slikt senter kan bli eit viktig utgangspunkt for sjølvforståing og identitetsbygging for ungar som veks opp i bygda, og djupast sett såleis bli eit bidrag til å gjera bygda til ein betre stad å vera, seier direktør Roy Høibo ved Ryfylkemuseet. - Eg ønskjer altså å legge vekt på situasjonen til ungar som veks opp i bygda i dag, i ein røyndom som også i bygda er prega av kulturelt mangfald. Og så vil vel nokon spørje kor det blir av Rasmus Løland. Då er svaret at det ikkje er eit Rasmus Løland-museum me skal stelle til, men eit senter som bygger på barndomsforståinga til Rasmus Løland, som altså var atskillig meir realistisk enn det som elles blei bydd fram til ungar på den tida. Den største utfordringa no framover blir finansiering. Rogaland fylkeskommune har løyvd til innhaldet på senteret. I tillegg har Suldal kommune løyvd dette året. Museumsdirektør Roy Høibo. (Foto: Toyni Tobekk) Nasjonalt samarbeid Hovudfokus er framleis på finansiering av senteret. Her er det slik at me jobbar nokså aktivt mot moglege sponosorar og mot driftsstøtte frå Kulturdepartementet. Førebels er det berre Suldal kommune og Rogaland fylkeskommune som har løyvd midlar til senteret, fortel Høibo. Dagleg leiar Marny Skeie Henkel i Rasmus Løland-stiftinga legg også vekt på at ein no arbeider konsentrert for å få inn midlar til å byrje å bygge opp senteret og at framdrifta no er avhengig av kor mykje midlar ein klarer å få inn. Me håpar me har noko fysisk å vise fram, og at me kan opne deler av senteret i 2011, seier Henkel. Tidlegare er det blitt vurdert å kjøpe Rasmussensjøhuset på Sand, dette er framleis ikkje avklart. Vårt ønskje er at dette kan bli stilt til rådvelde for senteret, men førebels har vi ikkje lukkast med å reise dei midlane som er nødvendige for å kjøpe og rehabilitere sjøhuset. Arbeidet med å skaffe senteret hus blir ein viktig del av det vidare arbeidet med å realisere planane om senteret, fortel Roy Høibo. For å få etablert eit nasjonalt senter legg Skeie Henkel vekt på at det blir viktig å inkludere samarbeidspartar som allereie driv på eit nasjonalt nivå. Aktuelle samarbeidspartar kan til dømes vere Universitetet i Stavanger, Det Norske Teatret, Asker Museum og Norsk barnebokinstitutt. Den viktigaste samarbeidspartnaren i denne fasen er Stiftinga Rasmus Lølandmarkeringa og gjennom denne dei organisasjonane som står bak stiftinga. Når stiftinga blir oppløyst i 2011/2012 vil det vera naturleg at senteret søkjer meir direkte samarbeid med desse. I planane for senteret er det skissert ein organisasjonsmodell der senteret både opprettar ei ressursgruppe og knyter til seg kompetansepersonar, men dette er planar som førebels ikkje er sett ut i livet, seier Høibo. Mykje på nett Målet er likevel å kunne markere ein start på senteret i tilknyting til dei møta LNK, Noregs Mållag, Diktarvegen og Ryfylkekonferansen skal ha på Sand i april neste år. Roy Høibo meiner ein no må sjå kva ein kan få ut av dei midlane som er løyvde. På museet har vi derfor sett i gang ein intern prosess for å finne ut kva vi kan få til for dei pengane som er løyvde frå Suldal kommune og Rogaland fylkeskommune. Vi (Foto: Jan Nordtveit) arbeider med ein ide om å lage ei utstilling for barn på loftet i Nesasjøhuset med utgangspunkt i forteljinga om Kvitebjørnen. Så langt trur vi det kan vera gjennomførbart, og at det endatil kan bli ganske kjekt. Dersom det ser ut til at midlane kan strekke til, vil vi invitere med oss nokon kreative folk til å løyse oppgåva. Det skal bli ei utstilling som i høg grad inviterer ungane til utleving av eigne fantasiar. Framover håpar ein å få på plass kreative krefter som kan vere med å bygge dette opp. Dersom me lukkast med å få driftsstøtte frå Kulturdepartementet, noko me ikkje vil få svar på før i statsbudsjettet til hausten, vil me tilsetje ein person som skal arbeide vidare med utviklinga av innhaldet i senteret. Det betyr både den delen av verksemda som me reknar med skal vere nettbasert, og den delen som skal knytast til eit fysisk lokale på Sand. Også Skeie Henkel legg vekt på at mykje av arbeidet vil føregå digitalt. Me ser at me må arbeide mykje nettbasert for å gi flest mogleg eit godt tilbod, meiner ho. Ein vurderer også om kulturavisa Pirion, nettstaden Magasinett og det pedagogiske prosjektet Kvitebjørnen skal inkluderast i senteret. Tidlegare er også Nasjonalt Garborgsenter på Bryne og Diktarvegen lanserte som moglege samarbeidspartar. Kvitebjørnenprosjektet har dette skuleåret handla om innovasjon. På Røvær har elevane tenkt seg korleis heimplassen deira blir i framtida. Ser i framtida Elevane byrja prosjektvekene i fjor haust med idémyldring og rundtur på øya Røvær. Føremålet var å finne ut kva dei ønska å fokusere på når tema var innovasjon. Korleis skal Røvær vere i framtida, blei spørsmålet. Og svaret fekk dei frå folk i nærmiljøet: Større butikk - Vi besøkte Helga på hotellet. Og så spurde vi ho kva ho ville ha på Røvær. Ho sa at ho ville ha busskur med måleri og bilete og pynt, og ho ville ha eit stort ankermerke måla på bakken sånn at flyet såg det når det fauk over Røvær, skriv elevane på bloggen sin. - Og så besøkte vi Brit Marie som jobbar på Røvær sin nærbutikk. Og ho ville ha større butikk, jojoar og kjøleskap til å ha grønsakene og frukta i. Prototype I løpet av dei to vekene prosjektet varte jobba elevane ut ein prototype, altså ei førebels utgåve av eit produkt. Prototypen til Røvær vart eit tredimensjonalt pappmasjé-kart over øya, med avmerkingar og forklaringar til. Prosjektet munna ut i ei utstilling, både ei fysisk i klasserommet, men og ei nettutstilling på På grunn av både kurs og svineinfluensa har vi blitt litt forsinka i arbeidet, men nå er modellen vår av framtidas Røvær ferdig. Elevane har jobba veldig godt, og kom på mange gode løysingar for øysamfunnet sitt, formidlar ein av lærarane på bloggen. Nynorsk språk- og dokumentlære Todagars kurs for statleg og kommunal forvaltning ALTERNATIV 1: I god jord Dette er det andre av dei fem åra prosjektet Kvitebjørnen strekker seg over. I vinter utarbeidde Telemarksforsking ein midlertidig rapport om korleis desse to åra med pilotprosjektet har gått. Dei førebelse erfaringane er at prosjektet har blitt godt motteke av både elevar og lærarar. Spesielt oppgåva med å fortelje lygarhistorier fall i god jord hjå elevane. Forteljing, som var temaet i 2008, var i det heile tatt eit enklare tema å arbeide inn i pedagogikken og å setje ut i praksis i forhold til temaet innovasjon. Ulike erfaringar Telemarksforsking har vidare gått nøyare inn i opplegget til tre av skulane, Sand, Sandeid og Synnylven, og vurdert ein av dei vesentlege intensjonane med Kvitebjørnen-prosjektet: Å skape tilknyting til lokalmiljøet. Elevane på alle tre skulane syner god kunnskap om heimstaden sin og kan lett trekkje fram positive og negative sider ved lokalmiljøet. Den største skilnaden mellom skulane representerer Sand skule, som har fleire elevar som ikkje kjem frå kommunen. Elevane her kjem frå kringliggjande kommunar, men og frå stader utanfor Noreg. Sands-elevane uttrykkjer i mykje større grad at framtidsplanane deira knyter seg til ei framtid utanfor kommunen. Elevane frå Synnylven og Sandeid ser i større grad for seg ei framtid i heimkommunen sin. Kvitebjørnen-prosjektet held fram til hausten. ALTERNATIV 2: Toyni Tobekk toyni@norsk-plan.no Eit pilotprosjekt som følgjer elevane frå 6. til 10. klasse. 20 utvalde skular i heile landet er med. Tema for prosjektåra er: Forteljing, innovasjon, utstilling, filosofi og film. Utgangspunkt for prosjekta er Rasmus Løland sine tekstar I dag har vi begynt og lage pappmasje. Då reiv vi ut papir som vi kokte. Så teikna vi Røvær på ei plate, forklarar Røvær-elevane på bloggen på Diagnose kursdag mellomliggjande arbeid kursdag Kurshaldaren lagar ein diagnose som resten av kurset blir lagt opp etter. Det mellomliggjande arbeidet gjev skrivetrening og høve til å arbeida ekstra med språket i organisasjonen. Enkel diagnose to kursdagar Ein enklare variant for dei som treng oppfrisking og som har gode rutinar for språk. HSF Oppdrag svarer gjerne på spørsmål og tek i mot tingingar på kurs: hsfoppdrag@hisf.no eller telefon Kursa kan bestillast av ein oppdragsgjevar og haldast på arbeidsplassen Kursa er utvikla i samarbeid mellom Landssamanslutninga av nynorskkommunar og Høgskulen i Sogn og Fjordane

6 Maria Parr er tildelt Rogaland fylkeskommune sitt Rasmus Løland stipend. Maria Parr haustar mange prisar for sin barnelitteratur. No seinast vart ho heidra med Rasmus Lølandstipendet frå Rogaland fylkeskommune. (Foto: Siri Juell Rasmussen) SULDAL K O M M U N E Eksotisk - Aktiv - Trygg Maria Parr har hausta ei mengd prisar for sin barnelitteratur. I 2009 fekk ho blant anna Ole Vig-prisen, Teskjekjerringsprisen og Brageprisen for barnebøkene Vaffelhjarte og Tonje Glimmerdal. Og no nyleg vart barnebokforfattaren frå Vanylven kåra til Årets nynorskbrukar, juryen meinte ho skapte ein klok og serk litteratur som gav barn og unge ein moglegheit til å få meir kontakt med nynorsken. Betyr mykje - Det gjer meg glad og audmjuk - og eg får ein tryggleik for at eg kan halde på med det eg held på med. Det er stort og rart at det eg skriv vert sett pris på. Samstundes kjenner eg veldig på at det ikkje er prisar som er grunnen til å skrive. Barn delar ikkje ut mange prisar - så det betyr like mykje å få eit brev i posten frå ein liten lesar ein stad, som å få ein pris. No vert altså Maria Parr heidra med Lølandstipendet. Det betyr enormt mykje. Det betyr at eg får lov til å skrive, seier prisvinnaren sjølv. Rasmus Lølandstipendet vart oppretta av Rogaland fylkeskommune i 2007 og skal stimulere til auka produksjon av barneog ungdomslitteratur samstundes som det skal gjere det mogleg for forfattarar å skrive på heiltid for ein periode, eller ta del i forfattarstudier og liknande. Stipendet er meint å vere ei oppmuntring til å produsere ny norsk litteratur for barn og ungdom. Skal vere kjekt Du har etterkvart fått eit tett forhold til Rasmus Løland sin litteratur og markeringa i Suldal, kva har dette å seie for deg som forfattar? Løland stipend til Maria Parr Det var ei aha-oppleving å oppdage Rasmus Løland, og sjå at den norske barnelitteraturtradisjonen går så langt attende. Eg synest Løland er så flink til å skildre barn sin måte å føle på. Han er til dømes ekspert på å skildre det dårlege samvitet og andre kvaler, meiner Parr. Den unge forfattaren trur at ein må gjere skrivinga til noko lystbetont og ufarleg for å få fram fleire unge forfattartalent. Veldig mange forbind skriving med det å skulle prestere, og ein er redd for å gjere feil. Skriving skal vere glede. Det er viktig. Eg har lært veldig mykje av å lese andre forfattarar, og av å skrive, skrive og skrive. Vert forma Du er sjølv frå bygda, om enn ikkje langs rv 13, kva har bakgrunnen din å seie for deg som forfattar? Eg veit ikkje heilt. Eg hadde nok skrive annleis og om andre ting dersom eg hadde vakse opp ein annan stad. Men eg trur kanskje eg hadde skrive uansett. Bakgrunnen formar det eg skriv og måten eg skriv på, men den er nok ikkje avgjerande for at eg skriv. Og til sommaren skriv ho vidare. No har eg fått stipend, så til sommaren og hausten, då kan eg endeleg sette meg ned å skrive. Då håper eg det kjem noko. Rasmus Løland stipendet er på kroner. Jakob Sande , fødd i Dale i Sunnfjord Cand.philol 1931, skreiv hovudoppgåve om Welhaven Arbeidde som lektor, i Fredrikstad og i Oslo Debuterte med diktsamlinga Svarte næter, 1929 Gav ut ni diktsamlingar og tre novel lesamlingar Jakob Sande, forfattar og populær visediktar som sameinte bøn og banning i eit samansett litterært univers. Forfattarskapen spenner i tid frå 1929 til 1961 og femner om ni samlingar med dikt og tre med noveller. Sande var fødd i Dale i Sunnfjord 1. desember 1906 og døydde 16. mars 1967 i Oslo. Etter artium på Firda gymnas i 1926 studerte han filologi ved Universitet i Oslo og var ferdig cand.philol. i Hovudoppgåva skreiv han om Welhaven. Etter pedagogisk seminar våren 1932 reiste han til sjøs eit års tid. Erfaringane frå denne reisa sette djupe spor i dikta hans. Etter eit par år heime i Dale vart han tilsett som lektor ved Fredrikstad høgre allmennskole frå Frå 1946 til 1965 var han tilsett ved Ullern skole i Oslo. Kjelde: allkunne.no Jakob Sande-selskapet vart stifta i 1991 på diktaren sin fødselsdag, 1. desember i Dale. Bak stiftinga stod Jakob Sande - vener frå heile Noreg. Kommunen På Suldal kommune sine heimesider finn du opplysningar om kommunen og aktuelle nyheiter. Suldal kommunestyre vedtok nyleg Kommuneplan Planen finn du også på kommunen si heimeside Kompetanse Suldal treng mange typar kompetanse. For ledige stillingar i Suldal kommune, ta kontakt med personalsjefen eller sjå ledige stillingar på Kultur Suldal har eit rikt kulturliv. For annonsering av ulike kulturtilbod og arrangement, sjå lokal annonsering i grendene, Suldalsposten eller Næringsliv Suldal har eit variert næringsliv. Her får du det meste av det du treng. Ei oversikt over bedriftene i kommunen finn du på Foto: Anne Lise Norheim/Skattkammeret Suldal Forfattar Arnt Birkedal er hovudattraksjonen når fødselsdagen til Rasmus Løland skal markerast 24. mai. Foto: Astrid Eidhammer Hjelmeland Birkedal til forfattarmarkering Arnt Birkedal fekk Lølandstipendet frå Rogaland fylkeskommune i No kjem han til Sand i Suldal kommune for å fortelje om livet som forfattar og lesar av Rasmus Løland sine tekstar. Eg opplever dette stipendet som ei bekrefting på at eg har gjort noko rett når eg har køyrt min eigen veg. Eg tenkjer aldri at litteraturen min skal selje, eg vil berre lage det finaste eg kan, uttalte prisvinnar Birkedal til nashornet.no då han fekk stipendet. Birkedal kunne også feire 25 år som forfattar i Han har dei siste åra blant anna arbeidd med Løland sine tekstar. Birkedal har modernisert språket i bøkene Gutar, Kvitebjørnen og Kor vart det av jula, alle nyutgjevingar frå Det Norske Samlaget i På markeringa av fødselsdagen til Rasmus Løland 24. mai kjem han for å fortelje om korleis det er å vere forfattar, om sitt forhold til Rasmus Løland og for å lese frå noko av det han sjølv har skrive. I tillegg deltek skuleelev Line Sand med tale og song. Arrangementet er eit samarbeid mellom Rasmus Løland-markeringa og Ryfylkemuseet. Styreleiar i selskapet er Margrete Reisæter. Føremålet med selskapet er å styrke interessa for Jakob Sande sitt forfattarskap og anna kunstnarleg verksemd ved å - * sjå til at Jakob Sande sine bøker og anna litterær verksemd vert gjort tilgjengeleg for ålmenta * arbeide med utgjeving av publikasjonar om kunstnaren og hans produksjon * arrangere årlege Jakob Sande-arrangement i Fjaler kjelde: Kva hender: august blir det Fest i Fjaler. Temaet er Jakob Sande på diktarveg

7 For mange reiselivsbedrifter er vegen eit viktig grunnlag. Både som transportåre og attraksjon. Fortvilande vegstandard Vonar på vekst Det er på tide at det indre Vestlandet får seg ein sterk nord-sør trasè. I dag er det vekst på kysten, medan det indre Vestlandet har fråflytting, seier Edmund Utne ved Hotel Ullensvang. Utne er 4. generasjon vertskap på hotellet, og den femte generasjonen er allereie på plass. Me har lagt bak oss 164 år som reiselivsverksemd i Ullensvang, og me er ein av dei største arbeidsplassane i heradet, seier Utne. Hotel Ullensvang vart grunnlagt av Hans Utne i Og med unntak av krigsåra under 2. verdskrig då hotellet fungerte som aldersheim for Bergen aldersheim, har det seinare vore hotelldrift i bygningen. Hotellet som ligg på Lofthus i Hardanger. Hotel Ullensvang har 67 tilsette på heilårsbasis, og 100 tilsette på sommaren. Me ligg på solsida av Sørfjorden, ein arm av Hardangerfjorden, som representerer noko av det tyngste i norsk naturidentitet og nasjonalromantikk, seier Edmund Utne. Direktør Sigurd Kvikne ved Kviknes Hotel håpar Diktarvegen vil føre til at opplevingane langs rv. 13 blir meir synlege, og at vegen blir opprusta. Det aller beste hadde vore om prosjektet Diktarvegen klarte å skape nokre produkt som er salbare heile året. Me ser jo at til dømes Hurtigruta har suksess, også på vinterstid, det viser at det er eit potensiale der, meiner Kvikne og viser til at Vestlandet byr på flotte naturopplevingar, også utanom sommarsesongen. Me må få vist fram alle dei fire årstidene våre, slår han fast. I tillegg til å drive eit av hotella langs rv. 13 er også Sigurd Kvikne medlem i den nyoppretta prosjektgruppa til Diktarvegen. Spesielle opplevingar Staden der hotellet ligg har gjestgjevar tradisjonar heilt attende til 1752, og sidan 1877 har familien Kvikne vore vertskap på hotellet som ligg plassert midt i Balestrand. Kviknes Hotel har ei prangande historie, ikkje minst når det kjem til gjestelistene. Keisar Willhelm II av Tyskland var nemleg fast gjest i mange år, og hadde følgje av mange kunstnarar, andre keisarar og presidentar. Hotellet er også ein del av hotellgruppa De historiske. Me satsar i felleskap med ei felles norm som gjer at kundane er sikre spesielle opplevingar, utan at hotella vert uniformerte, meiner Kvikne. Korleis opplevde de finanskrisa? Me er optimistiske trass tidene me har vore gjennom. Men reiselivet på Vestlandet opplevde ikkje berre finanskrisa, me mista også ferjesambandet mellom Bergen og England som vart nedlagt i Det er merkbart sidan England var den viktigaste utanlandsmarknaden vår. I tillegg trekk han fram USA, Japan og ein byrjande marknad i Russland som satsingsfelt. Men me har gjester frå alle nasjonar i grunnen. Det er mange som ynskjer å oppleve det fjord-norge har å by på. Direktør Sigurd Kvikne ved Kviknes Hotel meiner ein betre vegstandard kan gi vekst i reiselivet. (Foto: ) Håpar på midtstripe Målet er å auke besøkstalet og setje hotellet og Balestrand ytterlegare på kartet. Men skal ein klare det må kommunikasjonane bli betre. Det er fortvilande å sjå at me i 2010 har eit vegnett som ikkje har gul midtstripe. Me forlangar ikkje så mykje, berre at to bilar skal klare å møte kvarandre utan å måtte rygge. Me snakkar ikkje om å lage ein firefeltsveg som turistane ikkje vil like. Det er langt mellom krøttersti og firefeltsveg. Sigurd Kvikne meiner ein bør bruke meir midlar på vedlikehald og utbetring av det eksisterande vegnettet, og prioritere dette i forhold til nybygging. Me har jo også ein draum om at ein kunne fått på plass eit offentleg kommunikasjonsnett som kan føre gjestene våre rundt utan at dei må ha med seg bil, også på vinterstid. Det hadde vore flott om hotellet vårt kunne blitt ein del av ein rundtur. Også på Kviknes Hotel er lokal identitet og språk viktige merkevare. Det er naturleg for oss å bruke nynorsk i marknadsføringa, det er det som er språket vårt. Det ville ikkje vore rett for oss å bruke bokmål, slår direktøren fast. Kulturarv Hardingfela, hardangerbunaden og ikkje minst måleriet Brudeferden i Hardanger har gjort regionen kjent for dei lange og tradisjonsrike kulturrøtene. Og ikkje minst la det grunnlaget for reiselivsnæringa som i dag veks i regionen. Mange turistar fann hardangerlandskapet med sin urørte kultur og natur fasinerande. Kulturen er også ein viktig del av dagleglivet ved Hotel Ullensvang. Eg er spesielt glad i hardangerdialekten, ein skal leite lenge etter ein så god dialekt. Det er berre så synd at den held på å vatnast ut mange stadar. Edmund Utne legg også vekt på at hotellet brukar nynorsk som si målform. Me brukar nynorsk i alle trykksaker. Det er ikkje noko me treng å forsvare, det er ein del av kulturen vår, slår han fast. Viktig å bli synleg Margrete Øydvin ved Brakanes Hotel håpar ei etablering av Diktarvegen vil gi fleire besøkjande til Ulvik. I år feirar Brakanes Hotel i Ulvik 150 år og marknadssjef Margrete Øydvin legg vekt på at hotellet framleis er godt forankra i lokal kultur og identitet. Me vil gjerne vere eit leiande konferansehotell, men me vil ikkje miste identiteten vår, seier ho. Historia til det tradisjonsrike hotellet byrjar i 1860 då Sjur Johnsen Brakanes bygde hus og skysstasjon i Ulvik. Etter at tyskarane bomba Ulvik sentrum 25. april 1940 vart hotellet øydelagt, men barnebarna til Brakanes ville ikkje gi seg. Og søstrene Lindebrekke bygde opp igjen hotellet som vart opna 9. mai Brakanes Hotel og Brakanes Kurs og konferansesenter er i dag eigd av Bodil og Per Ove Pedersen, med Tine Pedersen og Knut Arve Hakestad som vertskapspar. Hotellet har om lag 20 tilsette på heilårsbasis, medan det er over dobbelt så mange tilsette i sesongane. Marknadssjef Margrete Øydvin meiner det er viktig å bli synleg nå som Hardangerbrua kjem. (Foto: Brakanes Hotel) Samlande prosjekt For Brakanes Hotel er det viktig å vere ein del av lokalsamfunnet. Det betyr at fruktdyrking, eplesider, Olav H. Hauge og Poesifestivalen i Ulvik er viktige deler av hotellets identitet. Me brukar diktet Det er den draumen av Olav H. Hauge som helsing til gjestene våre. Me samarbeider med eit lokalt galleri og med Ulvik Poesifestival, og me er stolte over det. Ikkje minst har me ein direktør som har lese alt det Hauge har skrive, slår Øydvin fast. Edmund Utne ved Hotel Ullensvang håpar ein auka standard på rv. 13 vil gi eit betre hotelltilbod heile året. (Foto: Kai Inge Melkeraaen) Betre standard Kva trur du om Diktarvegen? Det er ei flott sak, meiner Utne og viser til at det er så mange kunst og kulturutrykk som er representerte langs vegen. Mange kunstnarar har og vitja Hotel Ullensvang gjennom tidene. Blant anna fann både Edvard Grieg og Henrik Wergeland inspirasjon på vestlandshotellet. Og framleis trekkjer hotellet mange besøkjande. Norsk reiseliv har nokre av sine beste perler langs denne traseen, meiner Utne. Men skal ein få til ein vekst i regionen må også vegnettet bli betre. Blant anna meiner Edmund Utne at ein betre standard på rv 13 vil gi ein betre hotelltilbod og fleire verksemder vil kunne få trafikk heile året. Ho meiner også etableringa av Diktarvegen kan gi eit større fagmiljø for Haugesenteret som er under etablering i Ulvik. Interessa utanfor bygda for Hauge og litteraturen hans er kanskje ennå større enn den er her lokalt, meiner ho. Det er fint at me kan samle dei flotte vestnorske kunstnarane me har, det fortener dei. Og prosjektet kan også vere samlande for regionane langs vegen. Det trur eg me som vestlendingar kan trenge. Etterlyser vegstandard Brakanes Hotel var ein del av Rica-kjeda i 10 år, men i fjor kom hotellet igjen i privat eige. Dermed starta også ei ideologisk endring. Då me var ein del av Rica vart det mykje bokmål på hotellet, no ynskjer me å gå meir og meir over til nynorsk. Men me er ikkje i mål heilt ennå, nettsidene er til dømes framleis på bokmål. Hotellet vårt er bygd på tradisjonar, og då må me gå attende til det opphavlege, meiner Margrete Øydvin. Slik det er i dag er det berre me av hotella i Hardanger som har ope på vinteren. Dersom regionen blir lettare tilgjengeleg for turistar så vil det styrke det me er gode på, nemleg kultur og natur. Men Diktarvegen handlar om meir enn litteratur. For Brakanes Hotel er det også viktig at vegstandarden i regionen blir betre. For oss er det viktig å bli synleg nå som Hardangerbrua kjem. Då må ein vite kor Ulvik er, seier Øydvin. Hardangerbrua skal erstatte ferjesambandet mellom Bruravik og Brimnes og skal etter planen opnast i Diktarvegen fører kanskje til at politikarane vil få opp auga for at det trengs ei opprusting av vegane våre. Det er viktige med trygge vegar for gjestene våre, akkurat som det er viktig at kulturlandskapet til dømes vert halde i hevd. Brakanes Hotel var også vertskap for Diktarvegkonferansen i fjor som sette søkjelyset på korleis ein kan nytte kulturkapitalen etter dei fem forfattarane til noko positivt og utviklande for framtida

8 Per Sivle , fødd i Flåm i Aurland kommune Redaktør for Buskeruds Amtstidende og Kristianiaposten Forfattar, gav ut 15 bøker Diktet Den fyrste songen er framleis mykje brukt som allsong. Per Sivle var ein omstridd og folkekjær lyrikar, humorist, prosaist og avisredaktør. Per Sivle var fødd 6. april 1857 i Flåm som son av Susanna Andersdotter Ryum og Eirik Sivle. Han tok sitt eige liv 6. september 1904 på Kristiania Bad i Torggata. Mor hans døydde hausten 1859, og Per Sivle voks opp i tre ulike fosterheimar, det meste av tida hjå familien Brekke på Brekke-garden ved Stalheim. Kjelde: allkunne.no Sivle-laget vart stifta på Stalheim i september Leiar i styret er Jens Brekke Føremålet med laget er å styrkja interessa for og kjennskapen til Per Sivle si dikting. I år 2007 var det 150 år sidan nasjonalskalden Per Sivle vart fødd. I jubileumsåret var det tilstellingar og program i radio og TV. Les meir på Kommunal og regionalminister Liv Signe Navarsete (Sp) Rv. 13, no kjend som Diktarvegen er ein kjent og kjær veg for meg. Alle dei fem diktarane langs denne vegen representerar noko av det beste innan min lyrikkverden, men eg er no mest glad i Jakob Sande. Eg meinar prosjektet er nyskapande og unikt. Det realiserar den kulturkapitalen som ligg i at fem av dei mest markante forfattarane i Noreg gjennom tidene var heimehøyrande i dette området. Frå tekst til stripe Illustratør og teikneserieskapar Jorunn Hanto-Haugse har gjort omfattande førearbeid for å laga stripa Då Pål las for presten. Ho har laga teikneseriar baserte på både Olav H. Hauge og Rasmus Løland sine tekstar. Det første eg å gjorde var å lesa gjennom Gutar og eit par andre tekstar eg fann, mellom anna på internett, fortel Hanto-Haugse. I tillegg har ho lese sjølvbiografien til Løland, samt litt om mannen sett av andre auge. Hanto-Haugse har også leita opp mykje biletmateriale av dåtida sin arkitektur, gamle skulebilete med meir, for at klesstilar og hårsveisar skal vera truverdige. Ho har òg lete seg inspirera av Åshild Irgens sine illustrasjonar i Gutar. Dette er teikningar som er kjende for andre lesarar og vil gje ei høgare grad av attkjenning, fortel ho. Det som eigentleg tek lengst tid, høvesvis, er å tilpasse teksten til antall ruter, kva rytme serien skal ha, før ein i det heile tek til å skisse, held ho fram. I dette høvet skissa eg kvar teikning for seg, før eg scanna dei inn på datamaskina og arbeidde vidare i Photoshop. Det er dette programmet eg bruker til seriane mine. Då dette var gjort, var det lettare å mikse og trikse med rutene til eg fann ein layout eg var nøgd med, og så var det berre å teikne over og fargeleggja. Val av tekst til stripe I 2008, i høve Hauge/Tveitt-jubileet, laga eg teikneserien Beine, også kalla Konsekvensar ved feiltolking av nynorske dikt. Denne var ei humoristisk framstilling av korleis diktet "Gjer ein annan mann ei beine" kan oversetjast heilt hakkande gale til bokmål, men også med "korrekt umsetjing". Serien kom på trykk i Megafon den våren, og vart veldig populær. Eg var same året med i Eit av mine mål som rikspolitikar er å få vekst i distrikts-noreg. Eg vil at heile landet skal takast i bruk. Diktarvegen har fått midlar frå Kommunal- og regionaldepartementet fordi vi ønskjer å realisere idear innan kultur og næring som har mykje å seie for lokal stadutvikling og/eller kulturbasert næringsutvikling. Diktarvegen er eit særleg interessant prosjekt, fordi det tek utgangspunkt i lokale mulegheiter, og kommunane har lukkast i å finne eit felles omdømmekonsept for regionen. Eg håpar ungdommen og vert med i utviklinga av Diktarvegen. Dei er framtida vår. Foto: Scanpix/Statsministerens kontor eit par utstillingar, med måleri, basert på Hauge/Tveitt-jubileet, så det var slik eg kom fram til å nytta diktet i ein teikneserie. Løland kjende ho lite til frå før. Det var dagleg leiar i Lølandmarkeringa, Marny Skeie Henkel, som kontakta Hanto-Haugse med førespurnad om å laga ei stripe for nettstaden nashornet.no. Når ho vel ut situasjonar som skal passa i teikneseriesamanheng, må ho ta omsyn til lengda på teikneserien for å kunne forme teksten. I dette tilfellet vart det litt vrient, ettersom eg skulle laga ein kort serie, berre éi side, seier ho. Tekstane til Løland er meir ettertenksame, utan dei "kjappe vitsane" som er vanlege i teikneseriar, difor leitte eg nøye for å finna situasjonar som kunne omformast til teikneseriespråket. Prestedagen som utgangspunkt I soga Prestedagen i boka Gutar byggjer Løland sakte opp vår forståing av at gutane synest denne presten er ein skummel kar, og det meste føregår "i hovudet" til Pål, ikkje i dialog, fortel Hanto-Haugse. Då vart det mi oppgåve å koke ned historia og prøve å byggje opp nokonlunde den same kjensla i løpet av berre nokre få ruter. Akkurat denne soga passa bra til dette, difor valde eg henne, i tillegg til at eg synst soga er kjekk å lese. Det er mykje her som er morosamt for vaksne óg, ikkje berre for born, understrekar ho. Frå tankeform til dialog Hanto-Haugse seier at det språkleg sett ikkje var så store utfordringar å jobba med gamal tekst sidan ho har arbeidd ut frå nyutgjevinga av Gutar, der språket er modernisert ein del. Utfordringa låg heller i å skape dialogen sjølv, ettersom Løland skreiv i "tankeform" i denne soga. - Der henta eg informasjon frå andre soger óg, for eksempel dette med å gjeta smalen, fortel ho. Eg gjorde det så enkelt som mogleg, utan å mista for mykje av det "Lølandske", sidan teikneseriar etter mi meining gjer seg best utan altfor mykje tekst, avsluttar ho. Sitatet: Me vil finansiere trygg og god infrastruktur som sikrar langsiktig verdiskaping i heile landet. Diktarvegen er noko av det mest kreative som er kome på banen. Jan Olav Tryggestad, ass.direktør i KLP Kommunekreditt under Diktarvegkonferansen i Balestrand. Vidare i Rasmus Løland-stiftinga er planen å jobbe meir mot pedagogiske teikneseriar som i større grad kan nyttast til undervising. Her kan det til dømes hende at eg teiknar seriar der snakkeboblene er tomme, så skal elevane plassera passande tekst sjølve. Det kan også bli aktuelt med ein lengre serie som er meir ein direkte illustrasjon av sogene til Løland. Les meir på Nashornet.no, Fofattar.net/ olavhhauge Ein av landets mest snørike skidestinasjonar er under stadig utvikling. Her opplever heile familien vinteren på sitt beste! Voss Fjellandsby Postboks 14, 5701 Voss Tlf post@vossfjellandsby.no S. Endeve Sport Vangsgata 47 og 46, 5700 Voss. Tlf E-post endeve@endeve.no Astrid Eidhammer Hjelmeland astrid@norsk-plan.no Me har ALT du treng av sport- og fritidsutstyr! Gamle og unge er i strid. Men det må så vera. Var det ikkje det, fann ikkje dei unge på anna enn det dei gamle alt hadde gjennomført, og så sovna livet. - Arne Garborg garborg.no ein del av jær museet NASJONALT GARBORGSENTER Eit formidlingssenter for framtida Senteret skal fremja interessa for Hulda og Arne Garborg og deira tankar og visjonar, og inspirera til samfunnsengasjement, til å lesa og til å skapa. Målgrupper: eit allment publikum med og utan faglege føresetnader. Unge vaksne er peika ut som ei hovudmålgruppe. garborg.no no i ny drakt 14 15

9 Hardangerbrua Kva: Bru over Hardangerfjorden i Eidfjord kommune. Vil avløyse ferja mellom Bruravik og Brimnes. Status: Sprenging til tunnelar starta våren Tunnelar og tilførselsvegar på båe sider av fjorden er under utarbeiding. Det blir no jobba med rassikring i tunnelane og på tilførselsvegane. All finansiering og godkjenning er på plass. Brua skal mellom anna bompengefinansierasts. Venta opning: Vossapakko: Kva: Utbyggings- og finansieringsplan for tre vegprosjekt på E16 og rv. 13 i Voss kommune og Granvin herad. Vegen skal utbetrast, rv. 13 skal leggjast utanom Voss sentrum og E16 utanfor Voss skal leggjast i tunnel. Status: Arbeidet er i gang. Vossapakken er for det meste finansiert med bompengar. Vegutbetringane er berekna å vere ferdige i 2011 og 2012, medan Vossapakko i sin heilskap skal vere ferdig i Kostnad: Samla 1,17 milliardar kroner. Vikafjellet: Kva: Rv. 13 over Vikafjellet skal leggjast i ein 15 km lang tunnel. Status: Det er per april 2010 sett av pengar til reguleringsplan. Tunnelen finst i ein fylkesdelplan, og det er vald trase for den. Vikafjelltunnelen er berre inne i Nasjonal Transportplan i høve midlar til planlegging, no vert det jobba med finansiering av sjølve utbygginga, melder IS Fjordvegen. Tunnelen vil bli delvis bompengefinansiert. Vikafjellet (Foto: Jan Nordtveit) Drøymer om betre veg For vår region er trygt heilårssamband avgjerande for å få vekst, seier ordførar i Vik kommune, Marta Finden Halset (Ap). Den store draumen for dei fleste langs rv. 13 er gul midtstripe og ein opprusta vegstandard. Fjordvegen I/S Fjordvegen rv. 13 er eit interesseselskap for samferdsleåra som går frå Sandnes til Førde, gjennom dei tre fylka Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane og 16 kommunar langs strekninga. Strekninga er på om lag 540 km og vesentlege deler av vegen har ein standard som ligg langt unna dei krav som i dag blir sette for effektiv transport. Rv. 13 har stamvegstatus på strekninga Voss Jøsendal/Odda, resten har status som øvrig riksveg. Fjordvegen arbeider for å byggje ut rv. 13 for å gjere vegen betre for brukarane, stø vegen for lettare trafikkavvikling, auke løyvingane til utbygging av vegen og stø arbeidet med å gjere heile rv. 13 til stamveg og marknadsføre vegen både som turistveg og transportalternativ. Harald H. Løland er prosjektleiar i Fjordvegen. Les meir på Marta Finden Halset (Foto: Herheim Foto) - Tunnelen under Vikafjellet har alle planar ferdige, her manglar berre reguleringsplanane. Når denne tunnelen er ferdig er det berre to biltimar frå Vangsnes til Bergen sentrum. Det gjer noko med eit utvida felles bu- og arbeidsmarknadsområde for kommunane i denne regionen, seier Halset. Sommaren over fjellet er nydeleg, men vinteren er utfordrande, meiner ho. Interesseselskapet Fjordvegen arbeider for å styrke den viktige indre samferdsleåra på Vestlandet, rv 13. Og utfordringane står i kø. Samferdsleåra er av stor betyding for dei kommunane som vert berørt av den, seier prosjektleiar Harald H. Løland i Fjordvegen og legg vekt på at vegen er viktig både for næringslivet, reiselivet og den lokale samfunnsutviklinga. I 2008 leverte Telemarksforskning ein næringsanalyse som viser at dei fleste kommunane langs strekninga har eit synkande, eller i beste fall stabilt folketal. Veksten finn ein derimot i ytterkantane av vegen, nemleg Sandnes, Strand og Førde. Befolkningsutviklinga er ein viktig indikator på regional utvikling, slår Løland fast og viser til at dei fleste av kommunane har eit godt utvikla næringsliv. Ufordringa for fleire kommunar er at attraktiviteten er for låg. Ein vesentleg årsak til det er at mange kommunar har ein liten arbeidsmarknad, noko betre kommunikasjonar kan vere med å endre på. Ein betre veg vil difor gi stigande attraktivitet og truleg ringverknadar i form av auka busetnad og auka vekst i talet på arbeidsplassar. Viktig samarbeid Opprusting og rassikring vil vera den største utfordringa langs store deler av rv. 13 i mange år enno. Målet er gul midtstripe og Sitatet: Sivle vil aldri bli ein magnet som trekk hordar, men han har late etter seg så mykje at det finst ein marknad om ein klarer å løfta han opp. Livet hans er ei spennande forteljing. Den vil heilt sikkert ha appell hos unge. Dagleg leiar i Destinasjon Voss Anne Grethe Bakke til Bergens Tidende stamvegstandard langs heile vegen, seier ordførar Torkel Myklebust (Sp) i Suldal kommune. Det er no om lag åtte av 52 mil av rv. 13, over Gaularfjellet, som ikkje har stamvegstatus. Myklebust legg vekt på at han trur samarbeid i regionane og mellom regionane kan vere med på å få vegresultat. Ikkje minst meiner han samarbeidet gjennom Fjordvegen viser at dette er ein viktig veg for heile Vestlandet, noko som i fylgje Myklebust tel med i konkurransen om statlege pengar. Ras- og trafikksikring er heilt avgjerande for at folk kan kjenna seg trygge langs vegane våre. Det må vera jobb nr. 1, slår han fast og viser til at prosjektet i Osberg og opprusting i Erfjord står øvst på ønskelista i Suldal, men at det også er viktige prosjekt i kø både i Rogaland, Hordaland og i Sogn og Fjordane. Nett no ser det ut til at "indre strøk" i heile landet slit i konkurransen med dei folkerike områda langs kysten. Svært ofte handlar dette om reisetid, kommunikasjonar og kostnadar for næringslivet og for innbyggjarane. Ein tryggare og betre rv. 13 vil betra dette og har på den måten mykje å seia for ei positiv utvikling i Ryfylke og dei andre regionane. Kortare avstandar Myklebust får støtte frå dagleg leiar Nils Moldøen i Ryfylke IKS. Dei seinare år har vist at Vegvesenet ikkje klarer å halda tritt med planlegging/organisering av tiltak etter som pengane kjem. Dette fører til uforholdmessig store problem for framdrift slik ein har sett føre seg. Difor må det visast stort engasjement for å få planlegging fram i tide. Her må kommunar og andre aktørar vera meir pågåande, meiner han. Det spesielle med rv. 13 nå er at den har status som riksveg, noko som igjen medfører spesielt engasjement overfor staten og løyvingar over statsbudsjettet. Det vert og spanande å sjå om samferdsleministeren sitt utspel om drøfting av nye finansieringsformer kan føre til utløysing av nye friske midlar til vegutbygging. Også Moldøen legg vekt på at ein må korte avstandane med betre vegar og gode kommunikasjonsløysingar for å oppnå vekst i regionane langs Diktarvegen. Den dagen Ryfast er realisert vil det verta mykje meir attraktivt å til dømes busetja seg i Strand og delar av Hjelmeland kommune enn det er i dag. Statistisk Sentralbyrå opererer innafor termar som Torkel Myklebust (Foto: Astrid E. Hjelmeland) går på at område med reisetid til ein bykjerne på inntil 1 time er å rekna som forstad til bykjernen. Dette vil sjølvsagt få store konsekvensar for oss som i dag opplever å bu i utkanten. Nøkkel til utvikling Rassikring og manglande gul midtstripe er dei største utfordringane våre framover, seier ordførar i Granvin kommune, Jan Ivar Rødland Korleis kan ein sikre ein god vegstandard langs rv. 13? Løyvingar, løyvingar og løyvingar. Gjennom arbeidet i Fjordvegen kan ein få tydeleg fram kvifor vår vegstrekning er viktig framfor andre. Men det er ikkje lett. Kva er det viktigast at ein no får realisert av prosjekta langs vegen? Tunnel under Vikafjellet og rassikring i Ryfylke. Rødland peikar på at ein god veg kan vere med å bidra til auke i folketalet. God samferdsle er ein nøkkel til god samfunnsutvikling, meiner han. - for deg som meiner noko Eit stimulerande nettmagasin for elevar på ungdomstrinnet og i den vidaregåande skolen på nynorsk! Nett det du treng på nettet? NO OG MED EIGA HANDBOK FOR LÆRAREN! Sandsfjord bru Kva: Bru over Sandsfjorden i Rogaland. Sikrar ferjefritt samband i Suldal kommune. Status: Reguleringsplanen er vedteken, men detaljplanar gjenstår. Berekna opning av anbod våren 2010, byggestart i 2011 og opning av brua i Sandsfjord bru skal ikkje ha bompengar, men blir i sin heilskap kosta av Rogaland fylkeskommune og Suldal kommune. Kostnad: 616 millionar kroner (2009). Oddapakken: Kva: Ei påtenkt utbetring og rassikring i tre delar: Jøsendal - Odda, Odda sentrum og Odda - Kinsarvik. Status: Ifølgje IS Fjordvegen er arbeidet her i ein tidleg fase når det gjeld planlegging. Første fase vil vere å få utarbeidd planar for rassikring og ulike tiltak for dei ulike strekka. Etter det følgjer fase to med reguleringsarbeid. Ingen dato for dette per april Rassikring: Osberget i Suldal kommune i Rogaland er kome lengst av dei prioriterte tiltaka til Fjordvegen. Anbodspapira har vore ute, og dette er det rassikringstiltaket som kjem først i gang, truleg våren Andre rassikringstiltak er Bu - Brimnes i Eidfjord kommune i Hordaland. Båe tiltaka er finansierte i Nasjonal Transportplan (NTP)

10 Kvifor skal vi bry oss? Diktarvegen kan gi fleire høve til å realisere draumar og nye verksemder kan gro fram, uttalte samferdsleminister Magnhild Meltveit Kleppa (Sp) under diktarvegkonferansen i Balestrand. Arne Norheim, styreleiar i Jærmuseet Viktig med indre stamveg Kleppa meiner det vil vere nyttig å gjere Vestlandet mindre gjennom fornuftige samferdsleinvesteringar. Vestlandet står for 43 prosent av den nasjonale eksporten, sjølv om me berre står for ein fjerdedel av folketalet. Då er næring knytt til olje og gass ikkje tekne med. Difor kan me med rette snakke om Vestlandskysten som Gullkysten. Men for at gullet skal kome fram er det naudsynt med gode transportårer, slo samferdsleministeren fast under diktarvegkonferansen i Balestrand i april. Ho la vekt på at den indre vegen er minst like viktig som den ytre. Utfordringa til indre strok er at ein ikkje har same veksten her som i dei ytre stroka, der andre krefter enn politikken gjerne er naturlege pådrivarar. Difor er det ekstra viktig å gjere dei indre delane synlege. Viktig engasjement Kleppa viste også til at det er fleire større og aktuelle utbyggingsprosjekt i gang langs rv. 13, Diktarvegen. Dette er prosjekt som i fylgje Magnhild Meltveit Kleppa vil gjere kvardagen enklare for dei som bur i regionane langs vegen. Her er fleire større prosjekt som fullføring av rassikring ved Osberg i Rogaland og ved Bugjelet i Hordaland, Hardangerbrua og fleire av prosjekta i Vossapakken. Vossapakken løyser mange problem på ein gong. Den vil gi både rassikring, betre framkome, betre tryggleik og redusert reisetid. At ein også får leie trafikken utanom Voss sentrum er nok også etterlengta, meinte ho. Hardangerbrua er eit døme på at store prosjekt gjerne er avhengige av at nokon engasjerer seg. Denne brua er eit resultat av at seige hardingar aldri har gitt seg. Ho er også eit døme på framsynte folkevalde i Hordaland fylkeskommune som tenkte stort i bruken av konsesjonskraftpengar. I arbeidet med å få opp folketalet i bygdene er dette utruleg viktig, slo ho fast. Samferdsleminister Magnhild Meltveit Kleppa (Sp) har tru på at Diktarvegen kan gi vekst i regionane langs rv 13. (Foto: Toyni Tobekk). Trygg kvardag Ministeren meiner rassikring må til for å gjere vegane meir trygge og pålitelege. God sikring er også etter hennar meining med på å redusere dei ekstra kostnadane som vegstenging fører til for folk og næringsliv. Det viktigaste er uansett at rassikring gjer kvardagen tryggare for dei som må køyre på rasutsette strekningar til og frå arbeid og skule. I Nasjonal transportplan varsla regjeringa gjennomsnittleg ein milliard kroner til rassikring i året. I 2010 er det derimot ikkje tilstrekkeleg med avklarte planar for å nå det målet, difor vart det sett av 850 millionar kroner til særskilte rassikringstiltak. I fylgje Kleppa kan Diktarvegen gi vekst i bygdene og kommunane langs vegen. At så mange av dei nynorske diktarhøvdingane er fødde eller oppvaksne langs ein og same veg er heilt spesielt. Dette er noko ein kan bruka som åndeleg kveik, men også i reiselivssamanheng og regional utvikling. Eg vonar at ein no også gjer meir for å synleggjere skriveføre kvinner og menn frå vår eiga tid med tilknyting til rv. 13. Som styreleiar i Jærmuseet, som er i ferd med å få etablert eit nasjonalt Garborgsenter på Bryne i Time kommune, set me stor pris på det initiativet som er tatt for å få etablert Diktarvegen. Dette blir ei veldig spanande litteraturrute langs Vest-Noreg, rv. 13. Diktarvegen vil gjere folk meir bevisste på dei diktarane som kjem frå stader som ligg langs ruta, og heilt sikkert også medføre at det blir større interesse for både dei og litteraturen deira. Nasjonalt Garborgsenter som opnar i 2011 vil heilt klart utnytte dei moglegheitene som Diktarvegen gir for eigen del, samstundes som me vil marknadsføre dei spanande opplevingane det vil vere for dei som fylgjer ruta. Foto: Jan Nordtveit - når politikarane ikkje bryr seg om oss! Mot til meina I samarbeid med Kommunal- og regionaldepartementet gjennomfører kommunane Hjelmeland, Sauda og Time eit pilotprosjekt retta mot personar under 26 år. Målet er å snu trenden og auka det politiske engasjementet blant unge fram mot Hovudmålet er å auka talet på unge listekandidatar til kommune- og fylkestingsval, og at fleire unge får plass i kommunestyra. Prosjektet arbeider også for at det blir større oppslutnad i vallokalet frå denne gruppa ved neste lokalval. Hugs Mot til å meina-konferanse i Stavanger mai. Les program på garborg.no Ingeborg Skrudland - Fortel oss det partia meiner om det vi bryr oss om! Desse jentene frå Bryne vgs gjekk av med sigeren i Mot til å meina sin russekonkurranse. For å vinne måtte elevane lansere gode idear om korleis ein kan auke politisk engasjement blant unge. Alle ideane finn du på garborg.no SAUDA KOMMUNE 18 Hjelmeland kommune

11 Alder: 52 Bur: Odda Sivil status: Gift Les: Bokorm. Altlesande. Høyrer på: Folk Beundrar: Alt for mange. Blir lett fasinert av snille personar med engasjement for det gode. Det er eit talent i alle. Randi Bårtvedt (52) likar seg aller best på gamle industritomter. Arvtakaren Randi Bårtvedt kjenner alle i Odda. Ho sit ikkje lenge i ro ved bordet på Kafè Smelt før ho sprett opp og vinkar til nokon, finn nokon ho berre må helse på og får ein klem frå nokon som stryk forbi. Kafèen ligg i containerbygget på smelterverkstomta i Odda, på veggene heng kunst og fargerike klede og industrikulturen osar rundt kaffikoppane. Midt i rommet sit forfattar Marit Eikemo, kultursjef Nina Kongtorp, filmskapar Anne Gulbjørg Digranes og arkitekt Gro Lavold samla rundt eit bord. Det er her ho likar seg best, Randi Bårtvedt. Midt i industrihistoria og den særprega industrikulturen. Det er fantastisk at nokon kan bruke bygga som står her. Her skal me skape ein levande bydel med fokus på kultur og nye arbeidsplassar. Det blir veldig bra, slår ho fast og ser seg rundt. Berre sjå her. Her er det kunstnarar som driv kafé der dei sel sine eigne varer, på bakrommet har dei verkstad. Det viser at det går an å få til noko her. Smelteverket inst i Sørfjorden som produserte kalsiumkarbid gjekk konkurs i Framleis ligg kalkstøvet over bygningane som ikkje er restaurerte. Men i nokre av husa er det nytt liv. Her er kafédrift, bedrifter som etablerer seg og planar om eit litteraturhus. I Lindehuset og det gamle sentralbadet vert det nemleg no planlagt litteraturhus med bokbad, filmstudio, lyttedusjar og bokutsal. Sjå her. Sjå kva dei ville rive, dette er historia vår. Det er sjeldan den er så intakt som her. Ho vandrar mellom husa på den gamle smelteverkstomta, lener seg mot ein sliten murvegg der nokon har prøvd å skrive noko, kikkar gjennom eit vindauga utan glasrute og slår hendene ut. Tenk på alt me kan bygge opp her. Randi Bårtvedt er oppvaksen i Odda, med ein far som jobba på smelteverket. Likevel var aldri planen at ho skulle heim igjen, men ei lysing av jobben som prosjektleiar for å få til eit industristadmuseum i Odda førte til at den utdanna folkelivsforskaren på nytt sette kursen mot Odda. Mannen min fekk jobb som lærar på gymnaset her, og då eg såg annonsen om museumsprosjektet, søkte eg med ein gong. Eg visste det kunne vere ein jobb for meg. Det er det 20 år sidan no. I dag er Randi Bårtvedt direktør ved Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum i Tyssedal, i tillegg er ho ein av pådrivarane bak Oddaprosessen, kulturminne og verdiskaping der målet er å få nytt liv i det gamle smelteverket. Eigentleg er eg ein beskjeden person, men eg likar å vere der det skjer, seier ho og smiler. Men også ho må prioritere somme tider. Firebarnsmora skjønar at livet er kort og at det er viktig å leve her og nå. Ei alvorleg bilulukke i 1994 gjorde at ting vart sett i perspektiv. Eg drøymer om meir tid til familien, om å gå fleire turar og å ha tid til å snakke med folk. Aller mest drøymer eg om eit lite hus ved fjorden der eg kan ha ein robåt og morelltre i hagen. Det er heime for meg. Det er ikkje alltid lett å stå i bresjen for noko mange er usamde i. Smelteverket i Odda har skapt mykje debatt og engasjement i lokalsamfunnet dei siste åra. Eg er stolt over industrikulturen. Og eg er heldig som får jobbe med dette. Men det er krevjande, klart det er det. Og mange av dei som eg tidlegare intervjua om kvardagen på smelteverket er dei som no meiner ein burde rive alt saman og få det bort. Det store spørsmålet dei siste åra har vore om smelteverket skulle søkje om å bli ein del av UNESCO si verdensarvliste. Ein strid Bårtvedt som museumsdirektør og eldsjel har stått midt oppe i. I 2007 sa folket i Odda kommune med knapt fleirtal nei til UNESCO statusen i ei folkeavrøysting. Kommunestyret har seinare gått inn for å søkje om å stå på verdensarvlista, sidan mange av kulturminna er freda og tatt inn i ein ny reguleringsplan for området. Ein slik UNESCO-status er den beste reklamen ein kan få, det er tidlegare vist at statusen kan gi opp mot 40 prosent auke i turistbesøk. Det er som å vinne ein Oscar. Korleis var det at folket sa nei til å søkje? På mange måtar var det kanskje feil å opne opp for folkerøysting, det var eit ekspertspørsmål som det er vanskeleg å informere om i løpet av kort tid. Eg skjønar skepsisen også, alle vil sjølvsagt ha meir av det me var gode på, nemleg industri. Mange er skeptiske til kultur og folk med lilla skjerf, som dei seier. Ho smiler forsiktig. Kampen er over, endeleg byrjar ein av direktøren sine draumar å gå i oppfylling. Sommaren 2009 byrja serienomiasjonen som skal gi Odda, Rjukan og Tyssedal plass i den eksklusive klubben der blant andre Bryggen i Bergen og Geirangerfjorden er med frå før. No er det eit nasjonalt ansvar å ta dette vidare. Tornerosesøvnen for Odda som reisemål er snart over, ein skal hugse på at dei fleste utanlandske turistane kom her for 100 år sidan. Odda vil bli eit trekkplaster, ein stad å besøkje. Me må få til eit godt lagspel og tenkje langsiktig skal me klare det. Men eg er overbevist om at me vil få det til. Dette er også ein form for eksport, men no kjem kundane til oss. Likevel tar det tid å forklare folk at dette også er noko me kan tene på, i tillegg til å eksportere metall og produkt til alle verdsdelar frå industrien her. Bårtvedt brenn for at industribyen Odda skal få vise fram særpreget og det unike ved industrikulturen. Eg las i ei av skulebøkene til sønene mine då dei gjekk på skulen. Der sto det at i Leikanger plukka dei eple, på Voss hadde dei jernbane. Og at Odda låg ved den særs forureina Sørfjorden. Det er slik folk har sett på Odda. Men det er jo så mykje meir, me produserer jo store verdiar. Oddingen og dei nye generasjonane har grunn til å vera stolte. Aller helst vil ho sjå eit yrande nærings- og kulturliv i heile Odda, ein plan for utvikling av heile bybiletet. Smeltedigelen skal vise fram det yrande og pulserande kulturlivet midt i industrikulturen. Odda er både global og urban. Byen er annleis enn resten av Hardanger. Me er blitt oppflaska på kultur, me hadde den flottaste kinoen, kafear og det beste biblioteket. For oss vart det uvant å få det nedbygd. I Berlin seier borgemeisteren: we are poor, but we are sexy. Det er mykje sant i det. Dei har opna for kunstnarar og frie yrke i prosessen med å forma Berlin. Det er også ei spesiell nerve når forfattarane våre sit inne i den nedlagde fabrikken og les høgt. Odda og Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum i Tyssedal er i ferd med å bli sett på verdskartet. Som den første industriarvstaden i Noreg er museet i Tyssedal blitt ein del av European Route of Industrial Heritage. Det er heilt fantastisk å bli eit ankerpunkt på den ruta, det betyr at me blir ein av dei viktige industrihistoriske stadane å besøkje i Europa. Museet og Tyssedal kjem i fokus, det er bra. Bårtvedt er også komen inn i prosjektgruppa til Diktarvegen. Med ein mann med slektsrøter i Stongfjorden i Sunnfjord har ho lang erfaring i å reise rv. 13. Eg har reist langs diktarvegen i alle feriar, ler ho Dette er eit medvindsprosjekt. Eg håpar dette kan føre til at folk blir nyfikne og reiser langs vegen. Rv. 13 er som eit perleband, dersom me styrker bygdene blir det også ei transportåre frå Stavanger til Bergen eller Førde. Viss me ikkje gjer det reiser dei heller den ytre vegen. Det handlar om kulturvern og industrihistorie. Det handlar om vekst og om å skape noko nytt og unikt i eit lokalsamfunn. Og det handlar litt om kvinner. - Det viser at kvinner kan. Utan kvinner døyr rv. 13, seier ho med eit smil. tekst og foto: 20 21

12 Milliongåver til Garborgsenteret Olav H. Hauge , fødd i Ulvik Stiftinga Fritt Ord og Sparebankstiftelsen DnB NOR har begge løyvd 1,5 millionar kroner i gåve til Nasjonalt Garborgsenter. Debuterte med diktsamlinga Glør i oska, 1946 Gav i alt ut sju samlingar med eigne dikt Kritikarprisen 1961, for samlinga På Ørnetuva. Omsette dikt frå tysk, engelsk og fransk. Olav H. Hauge ( ) frå Ulvik debuterte i 1946 og vert rekna som vår fremste lyrikar i etterkrigstida. Forfattaren og gjendiktaren Olav H. Hauge gav i alt ut sju eigne diktsamlingar. Hauge gjekk på privat mellomskule i Ulvik i Seinare gjekk han på Hjeltnes hagebruksskule i Ulvik (1927 og ). Han gjekk fire år i gartnarlære; 1930 på Noregs Landbrukshøgskule på Ås og på Statens forsøksgard på Hermannsverk. Hauge las mykje alt som barn og unggut. Han brukte folkebiblioteket flittig og var god ven med bibliotekaren, Magnus Hakestad, heimvend etter 37 år i Amerika. Henta frå aasentunet.no/idar Stegane Olav H. Hauge-stiftinga vart etablert 7. september 2000, då Ulvik herad overtok boksamlinga etter forfattaren. Heradet kjøpte boksamlinga av Bodil Cappelen. Stiftarar er Ulvik herad og Hordaland fylkeskommune. Olav H. Hauge-stiftinga i Ulvik og Nynorsk kultursentrum i Ørsta drøftar samanslåing. Like før påske vedtok styra i begge stiftingane ein omfattande intensjonsavtale. Målet er å semjast om ein konsolideringsavtale i juni. I så fall blir det planlagde Hauge-senteret ein del av Nynorsk kultursentrum frå Torunn Hovland Ljone er styreleiar i Hauge-stiftinga Hauge-senteret er i ein søknadsprosess for å koma på statsbudsjettet, alt av innhald er difor ikkje på plass. Senteret ynskjer likevel å ta i bruk huset når det står klart, og skal tilby aktuelle kulturarrangement i lokala. Hauge-senteret skal verta ein møteplass for lokalsamfunnet og for regionen. Pedagogiske opplegg på senteret og på nettsidene skal spreie kunnskap om og vekkja interessa for litteratur generelt og Hauge si dikting spesielt. Offisiell opning er tenkt til Ulvik Poesifestival Les meir på Tre av strekningane som har fått status som Nasjonal turistveg ligg langs rv. 13. Dette er ein viktig samarbeidspart for Diktarvegen. Jakob Sande på diktarveg Foto: Gaularfjellet - Jan Nordtveit Varierte turistvegar Atten strekningar her valde ut til å få status som Nasjonal turistveg på grunn av landskapet dei går gjennom. Tre av desse ligg langs rv. 13, Diktarvegen. Det er Ryfylke, Hardanger og Gaularfjellet. - Ryfylke byr den reisande på eit variert, vakkert og frodig landskap, der grøne skjergardsidyllar og velpleia kulturlandskap blir avløyst av steinurer, blankskurte stup og fjord og fjell, heiter det på nettsidene til Nasjonale turistvegar. Næringsprosjekt I Ryfylke kan den reisande sjå bygder, tettstadar og kulturattraksjonar som gamle industribygningar og dei nedlagde sinkgruvene i Allmannajuvet frå 1800-talet. Tettstaden Sauda er også eit godt utgangspunkt for eit spanande møte med norsk industrihistorie. Ved Svandalsfossen er det etablert ei trappevandring med moderne arkitektur, og venterommet på Ropeid har ein heilt spesiell design. Framtidig Nasjonal turistveg Ryfylke går frå Oanes ved Lysefjorden til Håra ved Røldal og er 183 kilometer lang. For at kommunane langs vegen skal få mest mogleg ut av turistvegen er det også sett i verk eit prosjekt for å styrke næringsutviklinga langs vegen i Ryfylke. Dette prosjektet går til og med 2010, og Eva Kristin Aune er tilsett som prosjektleiar. Næringsprosjektet er organisert i Ryfylke IKS, og partar i prosjektet er kommunane langs vegen, fylkesmannen si landbruksavdeling og Rogaland og Hordaland fylkeskommunar. I tillegg har Statens vegvesen forplikta seg til å gå inn med midlar i dei åra prosjektet går. Mektig fjellovergang Nasjonal turistveg går vidare gjennom Hardanger. Ein region som for mange truleg er biletet på den nasjonalromantiske vestlandsnaturen. Her står kunst- og handverkstradisjonar sterkt, blant anna med båtbygging og husflid. Køyreturen vekslar mellom sterke naturopplevingar og stille idyll. Vøringsfossen er ein kjent attraksjon med sitt fall på 145 meter. I Nasjonal turistveg Hardanger inngår strekningane Steinsdalsfossen Halne, Jondal Utne og den framtidige turistvegstrekningen Tyssedal Kinsarvik. Total lengde på strekninga er 194 kilometer. Vegen over Gaularfjellet går inn i Fosseheimen frå den mektige Sognefjorden, som er verdas lengste og Noreg sin djupaste fjord. Her kan du oppleve tronge og stille fjordarmar, fjellovergangar og lune dalar. Framtidig Nasjonal turistveg Gaularfjellet går mellom Balestrand og Moskog og er 84 kilometer lang august blir det Fest i Fjaler. Temaet er Jakob Sande på diktarveg. Her blir det båttur og konsert med Sigrid Moldestad. Det blir også Litteraturseminar med namnet Sande på diktarveg, eit seminar om slektsskapen mellom nynorskforfattarane langs vegen. På same tid vert det også plass for eit meir frittståande perspektiv på utøvande forfattarar i dag, med utgangspunkt i veg og reisemotivet. I tillegg blir det skriveseminar for ungdom i regi av Norsk Teaterråd, fabeldag i Jakob Sande-tunet, og 13. august kjem Jon Eikemo med Per Sivle-framføringa Ikkje lenger enn min kjærleik rekk. Utstillinga frå Rasmus Løland - markeringa Undrande og skapande kjem også på vitjing august. Millionane skal brukast til å bygge opp utstillingsdelen i Garborgsenteret. - Dette betyr at me tar eit langt skritt mot å fullføre utstillingsarbeidet. No blir det mogleg å finansiere det som har vore vårt mål, seier prosjektleiar i Nasjonalt Garborgsenter Einar Schibevaag. Ryfylke IkS er eit interkommunalt selskap for samhandling og profilering av Ryfylke Ryfylke IkS arbeider for: ein meir slagkraftig region å gjera Ryfylke meir kjend at Ryfylke skal vera den grøne region i energiog matfylket Rogaland styrking av kompetanse, næringsliv, samferdsle og samarbeid mellom kommunane.slik at fleire skal bu og arbeida i Ryfylke ryfylkeiks.no Viktig med ungdom Fritt Ord arbeider for å verne om og styrkje ytringsfridomen i Noreg, særleg ved å stimulere til levande debatt og den uredde bruken av det frie ordet. Fritt Ord har også tidlegare løyvd til forprosjektfasten til Garborgsenteret. No støttar dei senteret med 1,5 millionar kroner. Det same gjer Sparebankstiftelsen DnB NOR. Stiftinga støttar prosjekt som skaper engasjement, har verdi over tid, som involverer frivillige og som gir eit positivt bidrag til barn og unge. Sissel Karlsen i Sparebankstiftelsen DnB NOR legg vekt på at stiftinga svært sjeldan støttar offentlege og statlege tiltak. - Noko av det som vart avgjerande her var at Garborgsenteret har invitert inn ungdom til å delta i utforminga av senteret, og til å meine noko. For oss var det viktig at senteret ynskjer å skape samfunnsengasjement blant barn og unge, seier Karlsen. Øyremerkte midlar Sparebankstiftelsen DnB NOR har øyremerkt midlane til medierommet i utstillinga på senteret. Ein av visjonane på senteret er ryfylke.no Illustrasjon: O. Gunnar Rasmussen: at barn og unge skal lære ved å gjere, ein visjon dei også deler med resten av Jærmuseet. Garborgsenteret skal vere ein nasjonal base for å drive opplysing for - og samla informasjonar om - verket og livet til Arne og Hulda Garborg. Det skal vere eit fagleg senter med sikte på å drive forskning og fordjuping i litteraturen og livet til Arne og Hulda Garborg. Senteret vil få ein forskingsdel, ein formidlingsdel og ein utstillingsdel. I fjor løyvde regjeringa 7 millionar kroner til å bygge opp innhaldet i senteret. I tillegg har blant anna Time Sparebank alt løyvd 2 millionar kroner. Senteret skal etter planen opne i

13 Sitatet: Me kan ikkje ha det slik lenger, men me har det jo slik. Forgubbinga fortset, fråflyttinga fortset. Det kan ikkje vere så vanskeleg å skape trivsel. Bygg beine vegar. Magnus Skretting, adm.direktør Sterling White Halibut AS under diktarvegkonferansen i Balestrand Lakseslottet Lindum er eit historisk hus der atmosfære og god mat dannar ramma rundt moderne fasilitetar for kurs og konferansar. Du finn oss i Suldal, hjarta i Ryfylke, om lag to timar reiseveg frå Haugesund, Kinsarvik, Seljord, Stavanger eller Stord. (Foto: Toyni Tobekk) Investerer i Myrkdalen Voss Fjellandsby i Myrkdalen skal investere om lag 800 millionar kroner dei neste åra. Dei er heilt avhengige av vegen som går rett forbi skianlegget. Fjellandsbyen ligg om lag ein halvtimes køyretur på rv. 13 frå Voss, via Vinje og mot Vikafjellet. Vegen er veldig viktig for at folk kan kome seg fram til destinasjonen vår. Og det hadde vore flott om ein fekk gjennomført den planlagde tunnelen under Vikafjellet, seier byggjeleiar John Helge Måren. Han viser også til kor viktig det var å få realisert Myrkdalstunnelen som eit rassikringsprosjekt. Voss Fjellandsby kjøpte til og med steinmassane for å bidra til at prosjektet vart gjennomført. Dette var eit avgjerande bidrag for å få den realisert og sikre dei fastbuande, skule- og barnehageungar og gjestene våre trygg veg til Voss Fjelllandsby. Vegpartiet den erstatta var svært rasutsett sommar som vinter, seier Måren. Opna arbeidsmarknaden Voss kommune har nyleg godkjent kommunedelplanen for området der det etter planen skal bli 3400 nye hytter, hotellrom og leiligheiter. Utbygginga er planlagt ferdig over ein periode på om lag år. Me har ikkje akkurat nokon superveg opp hit, så det er heilt klart behov for å utbetre riksvegen. Ein tunnel under Vikafjellet vil også opne opp arbeidsmarknaden mellom Voss og Vik, slår Måren fast, som sjølv har vore pendlar over fjellovergangen som er stengt i lange periodar. Tunnelen under Vikafjellet vil også ha mykje å seie for reiselivet i Myrkdalen. Dersom tunnelen kjem på plass vert det også kort veg mellom fjellet og fjorden for gjestene våre. Då kan dei gå på ski her på dagen og reise på båttur i Vik på ettermiddagen. Langsiktig plan Voss Fjellandsby planlegg også det som skal bli eit av Noregs største alpinanlegg. Målet er å bli ein attraktiv destinasjon for turistane heile året. Trass i finanskrisa valde Voss Fjellandsby å satse på ei rekordstor utbygging. Me måtte berre ta eit val, enten måtte me stoppe, eller så måtte me satse. Me valde det siste, Byggjeleiar John Helge Måren i Voss Fjellandsby håpar tunnelen under Vikafjellet blir realisert. (Foto: Toyni Tobekk) seier John Helge Måren og viser til at det er langsiktige planar som no trer i kraft. Målet er å utvikle Myrkdalen vidare på ein framtidsretta måte. I dag er det om lag 300 hytter og leiligheiter i området, i tillegg har anlegget seks skiheisar. Den første delen av utbyggingsplanen er realiseringa av Myrkdalen Hotell. TM7 Stilbok komen til rette Ei stilbok av Rasmus Løland, frå tida då han gjekk på amtskulen på Sand i , er funnen i amtmannens arkiv. - Det er kjekt med slike funn, seier statsarkivar ved Statsarkivet i Stavanger, Sigve Gramstad. Det er nok heilt tilfeldig at denne boka er blitt teken vare på, då det var lite vanleg å ta vare på elevarbeid, understrekar Gramstad. Det var også heilt tilfeldig at boka dukka opp. Stilboka, som var lagra i amtmandsarkivet, vart funnen av ei av mediegruppene hjå Statsarkivet. Desse gruppene har gjennomgangar i arkivet for å sjå om det kan finnast ting av interesse. Det er blitt teken ein digital kopi av stilboka til Løland som er overlevert Ryfylkemuseet på Sand, medan originalen er godt bevart i Statsarkivet i Stavanger, avsluttar Gramstad. - Nytt Lølandstoff er jo spennande for oss som held på med det, seier førstekonservator ved Ryfylkemuseet Ernst Berge Drange, til funnet av stilboka. Drange er sjølv ein Løland-kjennar og er forfattar av Løland-biografien Rasmus Løland. Barnebokpioneren frå Ryfylke som kom ut i Astrid Eidhammer Hjelmeland astrid@norsk-plan.no Eit resorthotell like ved Hardangerfjorden der Edvard Grieg i si tid fann inspirasjon. Sidan 1846 og gjennom 5 generasjonar har det gleda oss å ynskje gjestar velkomen. Nokre av våre fasilitetar: Stor hage med eiga sandstrand og vanntrampoline, robåtar, symje- og tennishall, leikerom, golfsimulator, turstiar og fjellturar (Fruktsti, Munketrappene m.m.). Dans til orkester kvar kveld (unnateke sundag). Spennande à la carte restaurant Zanoni med utsikt mot fjorden og Folgefonna. Sivlestova skal gjenreisast Sivle-laget ynskjer å styrkja Sivle-samlinga i Aurland og Sivle-minna på Voss Folkemuseum. Stova i Flåm, der Per Sivle vart fødd, vart riven i Sivle-laget arbeidar no for at stova skal byggjast opp igjen. Materiala er sorterte og vert forsvarleg lagra, seier nestleiar i Sivle-laget, Anders Gjerland. Den opphavlege Sivlestova på Voss. (Foto: Aurland kommune, Lokalhistorisk fotoarkiv) Me er i dialog med Aurland kommune om utarbeiding av reguleringsplan for det aktuelle området. Planen er at Sivlestova skal gjerast tilgjengeleg for besøkande og vera eit ledd i dokumentasjonen kring diktinga til Sivle. Bente Kjos-Wenjum bente@norsk-plan.no Opplev Hotel Ullensvang Sjekk inn. Pust ut 5787 Lofthus - Tel ullensvang@hotel-ullensvang.no - Køyretid frå Bergen og Haugesund: 2.5 t - frå Stavanger: 3 timar og frå Oslo: 5.5 t. Pris frå NOK kr. 780,- pp i DR inkl. frukost (m/ Fjord Pass). Barnerabattar. Velkomen til oss! 24 25

14 Melvær&Lien Idé-entreprenør Foto: Tom Haga og NordicLife Rustar opp Klokkargarden Jakob Sande selskapet arbeider no med å restaurere løa og våningshuset på Klokkargarden, garden der Jakob Sande vart fødd. - Eigedomen vart kjøpt i 1997 og frå starten av var det aktuelt å gjere staden til ein møteplass og etablere eit kulturminne for Jakob Sande, miljøet og diktinga. Husa og området rundt vart etterkvart opprusta, og i 2000 vart Bestefarsstua der Jakob Sande vart fødd opna med ei lita museumssmaling, kafé, møterom og krambu. Men gruppene som kom var ofte større enn det me hadde plass til, og ikkje er det gode tilhøve for utstillingar, film og større musikk- og teaterarrangement, så trongen for eit større lokale og større kjøken og serveringsstad meldte seg raskt. Me kunne ikkje alltid stole på vêret, så løa har heile vegen vore eit mål å setje i stand, seier styreleiar Margrete Reisæter. Arbeidet i gang Våningshuset på garden har vore leigd ut gjennom heile året, men dette huset treng også i fylgje Reisæter opprusting og skal etter planen byggast om til forfattarbustad, studieplassar og møterom. Dette arbeidet må derimot vente til selskapet klarer å skaffe finansiering. Det er løa me arbeider med no og no er arbeidet godt i gong. Det er bygd på ein skut som huser kjøken og toalett. Kjellaren i fjøsen er rydda og her vert større kafé og sitjeplassar, også med uteservering. Denne veka startar støyping og fliselegging. På låven er den gamle låvbrua teken ned og skal gjenbrukast. Også her vert det eit stort rom til utstillinga, konsertar og film. Lokalet har plass til mykje folk og blir lett tilgjengeleg for rullestolbrukarar og funksjonshemma. Reisverket står som før, låvedøra vert også gjenbrukt og det vert sett inn eit stort glas. Diverre er det ikkje rom for isolering og skifte av tak. Låvebrua ute skal endrast noko og det vert laga til ein amfi av dei gamle steinane med utescene, fortel Margrete Reisæter. Arena for formidling Planen er at løa skal stå klar i juni. Frå selskapet starta i 1991 var målet heile vegen å sikre seg den gamle lærar og klokkargarden "Vollen". Det er ein framifrå plass å formidle diktaren Jakob Sande og historia til garden og føre arven vidare til nye generasjonar. Me nyttar plassen til omvising, intimkonsertar og teater, dikt- og forfattarkveldar, møtelokale og til sommarkafé. Til no også til Seng&Frukost, men dette vert avvikla i år, seier Reisæter. Jakob Sande selskapet arbeider blant anna med designprogram, formidlingsprogram for barn og unge og samarbeider med prosjekt som Diktarvegen og Tusenårsstaden i Fjaler. Sitatet: Byggjer me veg for oss sjølve eller byggjer me for andre? Firefelts veg er ikkje interessant for ein tysk turist, det har han heime. Diktarvegen på nett Kristian Jørgensen, adm.direktør i Fjord Norge under diktarvegkonferansen i Balestrand. Diktarvegen frå Jæren til Sunnfjord har fått ei nettside. Her kan brukarane finne nytt om prosjektet, bilde frå kommunane langs rv. 13 og ein aktivitetskalender. I kalenderen kan kommunane, lag og organisasjonar langs Diktarvegen få bleste sine arrangement heilt gratis. Fotoklubbar, kommunane og einskildpersonar syner og fram sine bilde frå dei ulike plassane, men det er framleis plass til mange fleir. Diktarvegen er eit prosjekt i regi av LNK og IS Fjordvegen og tar mål av seg til å bli den første litteraturruta i Noreg. Dette fortener du! En gourmetfisk til spesielle anledninger STERLING KVEITE blir oppdrettet i de kalde, krystallklare Ryfylke- fjordene. Her i det vitale Rogaland produserer vi kveite med et hvitt kjøtt og en utsøkt smak en ren delikatesse som er blitt en favoritt i restauranter og ved spisebord over hele verden. Sterling-merket er en garanti for trygg og førsteklasses fisk rik på proteiner, vitaminer og Omega 3-fettsyrer. Kveite er ideell til grilling, steking, koking og baking i ovn. Nyt! STERLING WHITE HALIBUT AS TILBYR FØRSTEKLASSES KVEITEPRODUKTER UNDER VAREMERKET STERLING ADR: HUNDSNES, 4130 HJELMELAND. TLF: ET MARINE HARVEST SELSKAP For meir informasjon: eller since 1877 a tradition in the fjords Unn deg nokre flotte dagar ved Sognefjorden. Kviknes Hotel i Balestrand er eit av dei mest særprega hotella i Noreg. Kulturhistorisk atmosfære, internasjonalt kjøken og innhaldsrik vinkjellar gir sanselege minne for livet. Nærøyfjorden og Urnes stavkyrkje, attraksjonar som er komne på Verdsarvlista og som lokkar folk frå heile verda, ligg ikkje langt unna. Hotellet tilbyr fleire forskjellige romkategoriar i både hovedbygget og den historiske delen. Foto: Espen Grønli Me tilbyr: BozoTexino NETTSIDER BROSJYRAR AVISER GRAFISK PROFIL LOGO ANNONSER PRESSEARBEID REKLAMEMATERIELL Norsk Plan Næringsbedet i Vatlandsvåg 4235 Hebnes tlf np@norsk-plan.no Kva vil du fortelja? Ola Skipevåg norsk-plan.no 27

15 Møt unge forfattarar og kunstnarar som let seg inspirere av dei gamle klassikarane. Jakob Sande har eg nærmast fått inn med morsmjølka. Det er nok novellene hans som inspirerer meg mest, seier filmfotograf Mikal Hovland (30) frå Dale. Eit nytt blikk Her kjem også kontrastane til Sande sterkt fram, det såre og det salte, det lyse og det mørke. Det er mykje å lære frå desse kontrastane. I spennet mellom dei finn ein ei nerve som står i kontant spenning, meiner Hovland. Mikal Hovland har utdanning frå United World College i Swaziland, filmvitskap frå Høgskulen i Lillehammer og fotograf-utdanning frå Arts Institute at Bournemouth i England. Frå 2004 til 2008 jobba han som lysmann i filmindustrien i Sør-Afrika. No går han første året på regilinja på Den Norske Filmskolen på Lillehammer. Sande har blant anna lært meg at sjølv i det beksvarte må ein finne glimtet i auget, og bak romantikken lurar livsironien og kynismen. Eit publikum likar å bli dratt fram og attende i dette spennet. Ikkje berre er det underhaldande, men slik opplever me livet, det er konstant kontrastar. Oppdaga det nære Mange unge forfattarar og kunstnarar har funne inspirasjon hjå desse klassikarane. For mange handlar det om å finne inspirasjon til å skape sitt eige uttrykk, si eiga stemme. Forfattar Ingrid Z. Aanestad (26) frå Klepp på Jæren er ein av dei. Arne Garborg har vore viktig på fleire måtar. Då eg framleis budde på Jæren, hadde eg sommarjobb som omvisar i Garborgheimen som er bandomsheimen hans og diktarstova Knudaheio. Eg har tilbrakt mange timar i romma hans, både med bøkene hans og med utsikta frå Høg-Jæren. Aanestad har studert fransk litteratur, kjønnsvitskap og forfattarstudie. Ho har gitt ut to romanar; I dag er ein fin dag og Eg kjem med toget. No arbeider ho med ein ny roman som ho håpar blir ferdig til neste år. Det er ingen tvil om at Garborg sine skildringar av jærlandskapet, særleg i Haugtussa, har gjort noko med mitt eige blikk. Å oppdage at det heilt nære, sjølvsagte, kvardagslege let seg bruke, let seg skrive. Men litteraturen gir ikkje berre inspirasjon, den skaper også eit rom for eiga utvikling. Min eigen måte å nærme meg dette landskapet i skrift, slik eg har gjort det i romanen Eg kjem med toget frå 2008, er svært ulik Garborg sin. Men i botnen trur eg likevel tidlege landskaps- og leseopplevingar ligg. Der var Garborg avgjerande, meiner Ingrid Z. Aanestad. Imiterer livet Og litteraturen til Garborg, Løland, Sande, Hauge og Sivle går tydelegvis ikkje ut på dato. Eg oppfattar Jakob Sande som tidlaus, fordi han tek eitt eller anna med dette livet så på kornet. Film har Ingrid Aanestad (Foto: Finn Ståle Felberg) og med livet å gjere. Ingen anna kunstart har evna til å imitere livet med ei slik oppleving av augneblinken og dagen i dag som film. Sjølv om du ser den same filmen opp att og opp att opplever du den som i presens, seier Mikal Hovland. Opplevinga mi av Sande sitt univers har utvilsamt gitt meg noko som eg ynskjer å tilføre mine eigne imitasjonar av livet Det er ingen tvil om at Garborg sine skildringar av jærlandskapet, særleg i Haugtussa, har gjort noko med mitt eige blikk. Å oppdage at det heilt nære, sjølvsagte, kvardagslege let seg bruke, let seg skrive Ingrid Z. Aanestad på skjermen. Dessutan har mange av novellene til Sande verkelege gode kortfilmar i seg, noko eg kunne tenkje meg å utforske vidare, slår han fast. Forfattar Erlend O. Nødtvedt (25) frå Bergen vert også inspirert, spesielt av Arne Garborg og Olav H. Hauge. Arne Garborg har eg vore oppteken av sidan eg var barn, sidan eg fekk høyre at gamle Aadne var ein fjern slektning. Eg har elles eit nært og fortruleg forhold til Hauge si dikting, og har lese samlingane hans i filler. Dagbøkene har også vore viktige for meg i dei seinare åra. Hauge har også direkte påverka mi eiga skriving. Mi første diktsamling; Harudes inneheld fleire Hauge-sitat, samstundes som enkelte av dikta går i direkte dialog med Hauge sitt univers. Nødtvedt skriv til dagleg på masteroppgåve om Kristofer Uppdal. I 2008 debuterte han med diktsamlinga Harudes som han også fekk Ung Poesi-prisen for under Ulvik Poesifestival. Han sit også i redaksjonen til litteraturtidsskriftet Vagant. Sande har blant anna lært meg at sjølv i det beksvarte må ein finne glimtet i auget, og bak romantikken lurar livsironien og kynismen. Ei ny side Kva betyr desse gamle forfattarane for unge talent? Hauge kjem ein ikkje utanom, han må ein rett og slett forholde seg til. Mykje av det Garborg skreiv er også friskt framleis, han er jo ein av våre første moderne skikkelsar. Men mykje av det desse Diktarveg-forfattarane skreiv har jo kanskje meir litteraturhistorisk interesse. Eg ser heller at ungdommen leser Tor Ulven enn Jakob Sande, for å seie det slik, seier Erlend Nødtvedt. Inntrykket mitt er at Sande betyr mykje for unge kunstnartalent i til dømes Fjaler. Men det er viktig at Sande blir noko meir enn visesong og arrangement for dei over femti. Novellene hans ligg i skuggen av dikta. Eg meiner unge i dag ligg kulturelt tettare på dramaturgi enn lyrikk, og at ein kunne bruke novellene meir for å marknadsføre Sande hjå dei nye generasjonane. Sande treng å kvitte seg litt med Morgon på kobbeskjeret stempelet. Les novella Altarkalken til dømes; ei historie og eit menneske sin skjebne som treff ein rett i magen. Her finst det ingen nostalgi og ingenting trivielt. Det er denne sida ved diktarverket til Sande me må få meir fram, seier Mikal Hovland. Både Arne Garborg og Olav H. Hauge har vore, og er til dels framleis, svært viktig lesing for meg. Men andre forfattarar og kunstnarar er minst like viktige for det eg driv med, og skal me halde oss til Vestlandet tenkjer eg mellom anna på Eldrid Lunden, Karin Moe, Mona Høvring og Marie Takvam. Generelt kan eg bli litt trøytt av at gamle menn blir trekte fram gong på Erlend Nødtvedt (Foto: Aschehoug) gong. Her finst jo så mykje anna også, seier Ingrid Z. Aanestad. Børs og katedral Det er viktig at unge kunstnartalent skaper seg kunstnariske røter frå heimplassen sin. I ei verd der folk liknar meir på kvarandre er eit eksotisk særpreg viktig for å bli lagt merke til. Ein treng ikkje Mikal Hovland nødvendigvis ut i verda for å finne det, meiner Mikal Hovland, og viser til at mange ofte gløymer at deira heimplass eigentleg er svært eksotisk for dei fleste. Kva er viktig for at du skal få utvikle din kunstart? Først og fremst tid til å arbeide, tid til å lese og skrive. Nok pengar til å reise litt og gode lesarar på og utanfor forlaget. Eit godt bibliotek i nærleiken, musikk, kunst, kaffi og eit hav eller ei elv å bade i, slår Aanestad fast. Noko også Erlend O. Nødtvedt seier seg samd i. Svaret er sørgeleg prosasisk: Høve. Som igjen er lik tid og pengar, meiner han. Film er ei høgst kommersialisert kunstform, sjølv om det er høgt statsfinansiert. Bilettsal tel mykje, i ei slik verd er det naudsynt å behalde indentiteten sin. Når eg etter fullendt utdanning ynskjer å utvikle kunstforma mi, er det viktig for meg å ikkje gi slepp på denne identiteten, om det så er utvikling av eigne prosjekt, eller reklamefilm til å betale husleiga. Kanskje er det i dette spennet, mellom børs og katedral, at eg vil finne det glimtet i auget til Sande. Hauge har også direkte påvirka mi eiga skriving. Mi første diktsamling; Harudes inneheld fleire Hauge sitat, samstundes som enkelte av dikta går i direkte dialog med Hauge sitt univers. Erlend O. Nødtvedt Olaug Nilssen Forfattar frå Solheimsdalen i Førde, no busett i Bergen. Ho debuterte med romanen Innestengt i udyr i I 2002 kom Vi har så korte armar, i 2005 gav Nilssen ut artikkel og essaysamlinga Hybrideleg Sjølvgransking, same året kom også romanen Få meg på, for faen. I 2009 gav ho ut portrettboka Nesten frelst av Sigvart Dagsland. Eg håpar Diktarvegen skal få stor betydning for meg som forfattar. I Odda har dei lukkast med å bygge opp eit omdømme som litteraturby, og det betyr mykje ikkje berre for forfattarane som kjem derifrå, men også for dei som kjem i kontakt med byen under litteratursymposiet. Ein blir sett! Ein blir høyrt! Ein blir lest! Eg håpar Diktarvegen oppnår eit liknande omdømme og at dette blir til gagns både for døde og nolevande forfattarar langs rv. 13. Foto: Jens Helleland Ådnanes Inger Bråtveit Forfattar frå Suldal. Bråtveit debuterte i 2002 med romanen Munn mot ein frosen fjord. Hausten 2008 kom Bråtveits andre roman Siss og Unn og i 2009 gav ho ut diktsamlinga Loveprosjekt saman med den svenske forfattaren Cecilia Hansson. Diktarvegen syner fram den topografiske blodåra av kanoniserte forfattarar som Garborg, Hauge, Sivle og Sande. Om Diktarvegen klarer å lyfta fram underskogen av samtidsforfattarar, og i beste fall generera nye tilvekst av forfattarrøyster, ved sida av dei store, mannlege (!) diktarbautaene, langs denne ruta, trur eg Diktarvegen vert den blodåra folk kjem til å omtala som hovudpulsåra. Foto: Finn Ståle Felberg 28 29

16 R yfylkedagane juni Suldal Diktarpraten Fredag 4. juni Nesasjøhuset opning av utstilling Ein Kvinneheim Føredrag v/ Sigrid Bø Grønstøl Blueskonset på Heidrun med Green Turn Blue Arr. Smørdalen Bluesklubb Tivoli på Hydrokaien Laurdag 5. juni Opning på torget med musikkorps frå Sand og Marvik Butikkar og salsboder opnar Show med Klovnen Knut Kalvamønstring v/tidl. Ryfylkemeieriet Dansarar frå Kulturskulen Turar med jekta Brødrene af Sand Tur med Indianaren Bjørnefot - påmelding i forkant Ein Kvinneheim - utstilling på Nesasjøhuset Grilling på uteresturanten til Ryfylke Fjordhotel Opning av kunstutstilling med Nenad Ignjatic på Kulturhuset Andaløp 1500 gule badeender vert sleppt i Suldalslågen Ta sjansen i båthavna- påmelding i forkant Minikonsert med korpsa i Suldal på Torget Butikkane stenger Tivoli på Hydrokaien Dans med Captain Cain - telt på Kaien arr. Heidrun Roar Brekke- Norges mest fysiske komikar på Kulturhuset. Søndag Grilldag på Nesflaten Utstilling Ein Kvinneheim - på Nesasjøhuset Utstilling på Kulturhuset - kunst av Nenad Ignjatic Tivoli på Hydrokaien Pizzabord på Heidrun Suldal Vekst AS Tel: Arne Garborg ( ). Arne Garborg, døypt Aadne, er fødd på garden Garborg i Time. Døydde på Labråten i Asker. Voks opp i ein pietistisk heim på ei tid da bygdesamfunnet var i ferd å bli endra av den ekspanderande kapitalismen. Vinteren 1866 gjekk han hjelpelærarskule på Time, var halvtanna år lærar i Hetland og gjekk i på seminaret i Holt ved Tvedestrand. Der fekk han bod om at faren hadde teke livet av seg. Som odelsgut kjende han seg skuldig i det. Var ei tid lærar i Søndeled ved Risør, gav frå 1871 ut bladet Seminaristen, snart omdøypt til Lærer-standens avis. Skipa Tvedestrandposten i Braut i 1873 med lærararbeidet og bladmannsyrket og drog til Oslo for å "studere eller døy". Skreiv i Aftenbladet, Dagbladet og andre aviser. Første boka kom i 1873, Smaa-stubber af Alf Buestreng. I åra rundt 1880 var Garborg talsmann for "det moderne gjennombrudd", for religiøs fridom og for realismen i litteraturen. Nasjonalt Garborgsenter starta opp i oktober 2006 med Time Mållag, Time kommune og Rogaland fylkeskommune som initiativtakarar. Time kommune fekk ansvaret for å driva prosjektet. Frå 1. april 2008 tok Jærmuseet over ansvaret for vidareføringa av det arbeidet styringsgruppa la, fram mot etableringa av eit nasjonalt senter. Ungdom i årsalderen og unge vaksne er peika ut som hovudmålgrupper for senteret sitt arbeid. Senteret er planlagt opna i Garborgsenteret skal vera ein nasjonal formidlingsarena for å fremja interessa for Arne og Hulda Garborg og deira tankar og visjonar. Senteret skal inspirera til samfunnsengasjement, til å lesa og til å skapa, og vera ein sosial møteplass. Les meir på Frode Grytten (49) meiner vestlandsvegane har ein eigen mystikk. No håpar han Diktarvegen skal gi oss meir enn berre asfalt. Rundt neste sving Kva betyr rv. 13 for deg? Eg liker godt vestlandsvegane, køyre på dei, spele musikk i bilen og rulle ut, eller bare hive seg på ein buss eller ei ferje. Dei vegane har ein mystikk, alt er så omskiftelig her vest, alltid noko nytt, rundt kvar sving, kvart nes, umogleg å bli lei av dei vegane. No sist såg eg noko flott: ei fiskeskøyte som gjekk langs fjorden med fem-seks robåtar etter seg, der sat ungar med flytevestar, heilt stille, som for å ta inn fjorden, skodda og morgonen. Det var eit flott syn. Eg vonar at Diktarvegen ikkje bare blir ein sleip måte å nytte avdøde heidersmenn til å skaffe seg meir asfalt. Kvifor vart du forfattar? Eg likte å skrive, nesten like mykje som eg likte å spele fotball, ja, kanskje eg likte endå betre å skrive. Eg likte i alle fall å lese, og det tok vel til der, å gå på biblioteket i Odda for å låne bøker, berre lese og lese. Til slutt måtte eg berre skrive eg også. Eg angrar ikkje, det er eit slit å skrive, det blir ikkje lettare med åra, men eg synest eg har vore heldig som kan sitje her og skrive kvar dag. Kva vert du inspirert av? Inspirasjon er ikkje så viktig, tenkjer eg. Det er viktigare å berre gjere det du skal gjere. Det viktige er arbeidet, handlinga, sjølve prosessen. Alt før og etter blir som meir eller mindre vellukka vorspiel og nachspiel. Men utan alle bøkene, alle filmane, alle platene, hadde det vore eit kjedelegare liv, så eg står i gjeld til dei som fekk meg til å lese, sjå og høyre. Kva har bakgrunnen din og Odda betydd for litteraturen din? Eg er heldig som voks opp ein slik plass, det finst så mange historier i Odda, så mykje ein kan dykke ned i, og så finst det eit språk som eg kan ta i bruk, ein munnleg forteljartradisjon som eg kan dra vekslar på og gå inn i, nytte for alt det er verdt. Eg hadde gjerne ikkje skrive hadde det ikkje vore for Odda, då hadde eg vore geolog eller ekspertkommentator i trav. Det er flott at det finst fleire som skriv frå Odda, det gir eit breitt bilde av ein stad, med mange røyster, eg er for det polyfone og mangfaldige. Til slutt skriv alle i Odda, og vi overtar heile sjappa, driv bok-norge frå konsepta. Kva trur du må til for å få vekst i regionane langs rv. 13? Nei, det torer eg ikkje seie noko om, eg er ingen politikar eller spåmann. Andre får hive seg på den bussen der, kjøre ut og opp og fram. God tur! 80x253_ann nettside_jan_09:layout :50 Side 2 Vi har fått ny nettside! Kva kultur er det me ønskjer at barna våre skal lære? Foto: Hans Jørgen Brun Kva er du mest nøgd med av det du har skrive? Det må vere dei kjærleiksbreva eg har skrive, dei får ingen nokon gong lese, men dei er bra. Kva drøymer du om å skrive? Eg drøymer vel ikkje om det, eg bare gjer det. Eg ser fram til å bli ferdig med det romanprosjektet eg held på med no, det er moro, men tar så lang tid, då kan eg skrive noko som er mindre omfattande, det drøymer eg vel eigentleg om. Å skrive på noko anna enn denne store romanen eg held på med. Kva håpar du skal kome ut av prosjektet Diktarvegen? Meir enn asfalt. Kva er ditt tips til unge forfattarar? Korleis kan dei lukkast? Det finst ingen rask veg til lykka. Heller ikkje som forfattar. Det finst bare ein måte å gjere det på: Etter å ha lese uhorvelige mengder med bøker: setje seg ned for å skrive, skrive og skrive. Ta ein liten pause (ei veke kanskje?), og så halde fram med å skrive, skrive, skrive. Held du på lenge nok, vil du lukkast. Garantert. Her finn du inspirerande kultursaker, omtalar av bøker for barn, inspirasjon til song- og forteljestunder Pirion er ei kulturavis for barnehagar og småskular som kjem ut åtte gonger i året. Vil du tinge Pirion til barnehagen din? Ønskjer du informasjon om Pirionkurs? Send oss ein e-post: pirion@norsk-plan.no Du har samla dine beste reportasjar og essay i samlinga 50/50. Kva ynskjer du å formidle med den? Eit lite bilde av Norge, av Vestlandet og av Norge i verda. Eit lite bilde av forfattaren også. Det var kjekt å få dei der tekstane samla mellom to permar, litt som eit slektstreff, har snakka om det i så mange år, men no kom dei frå fjern og nær for å ha det kjekt i lag, ta seg ei øl, preike alvor, preike drit, vere i lag og ta ein song. Kvifor slutta du som journalist? Eg kjente det litt som om eg hadde snudd bunken, at eg skreiv slike tekstar som eg allereie hadde skrive ein gong før, og kanskje til og med betre før. Men det var også ei kjensle av at eg ikkje hadde heilt kontroll over mi eiga skriving, det prosjektet med å skrive for eit hurtig medium med min langsame skrivestil måtte vel kollapse til slutt. Korleis blir det å fylle 50 år? Det blir kjekt. Eg har ikkje tenkt så mykje på det, er jo så lenge til, he he, men vi skal ha fest i desember. Fest må det bli. Fire dagar til ende. Eller heilt fram til fylte 60. Ti år med fest og kålrabistappe. PiRion kulturavis for barnehagar og skular SALIKAT DESIGN 30 31

17 rundballetrilling torsdag e76 torsdag KL KL sie GUbbA LAUrDAG KL FreDAG Spelar også torsdag og laurdag i amfiet! LiV marit WeDViK KL FACe 84 LAUrDAG KL VAssenDGUtAne FreDAG Ungkarsfestivalen KL juni GUnsLinGers VAnnVOLLeybALL KVinnFOLKbÆrinG staurbæring tautrekking GjørmebrytinG Legitimasjon må synast ved inngangen. Dersom du har tips om bruk av narkotika på festivalen, ta kontakt på telefon Mindreårige blir sendt heim på eiga rekning. Store musikkanlegg skal ikkje brukast i leiren. Musikken må dempast innan kl 03:00. Ikkje tillatt med badestamp og hundar. Velkommen til sommarens bondeflørt i Suldal! TILBUD kr 950,- ved kjøp av langhelg billett på førehand. Førehandsal på Billettservice: tlf Billettar kan også kjøpast i porten: Torsdag Søndag kr. 1100,- Fredag Søndag kr 800,- Laurdag Søndag kr 400,- NB: Fleire oppdateringar på nett! Aldersgrense: år. Prisen inkl. teltplass (ikkje straum), bilparkering, underhaldning og dans. Det vert sal av frukost, grillmat, mineralvatn og øl/vin. A R R : K J E T I L N Æ R H E I M, E R I K S M O E N, S U L D A L S O S E N 32 33

18 Rv. 13 er mykje meir enn veg. Det er også ekstremsport, balejazz, litteratursymposiet og poesifestival. Musikalsk møteplass 1 Festivalar skapar identitet i ei bygd og Ekstremsportveko er ein av festivalane på Voss som er med på å gjere Voss til ei attraktiv bygd å bu i, seier Margrethe Alm. Ekstrem identitet Me ynskjer å skape eit møtepunkt for musikarar frå heile verda. Målet er å gi publikum stadig nye musikkopplevingar, seier direktør Hilde Bjørkum i Førdefestivalen. Den internasjonale musikkfestivalen starta opp i 1990 med utgangspunkt i det lokale og sterke folkemusikkmiljøet i Førde. Det er viktig å sjå at ein har eigne sterke tradisjonar, samstundes som det er berikande å møte sitt eige i den store verda, seier Bjørkum. Festivalen presenterer etnisk musikk frå heile verda, og legg vekt på å få fram unge musikarar og nye produksjonar. Kvart år konsentrerer dei seg også om eit spesielt tema. I år blir det fridom og undertrykking. Det er eit aktuelt tema. Me ynskjer å feire alle musikarar og kunstnarar som ikkje let seg knekke. På same tida som me viser fram det kulturelle mangfaldet som finst. Førdefestivalen er ei stifting der vertskommunen Førde, fylkeskommunen, frivillige organisasjonar og næringslivet er stiftarane. Kvart år arbeider 350 frvillige Direktør i Førdefestivalen Hilde Bjørkum (Foto: Førdefestivalen) for å få til arrangementet der 250 artistar frå heile verda står på scenen. Festivalen har ei årleg omsetjing på 11 millionar kroner. Naturleg med nynorsk Førdefestivalen står sterkt i lokalsamfunnet. Førde er ikkje så store plassen, så det er klart festivalen set sterkt preg på byen, slår Bjørkum fast. Og den lokale identiteten og kulturen er også sentral i gjennomføringa av den internasjonale festivalen. Me jobbar med historia og det musikalske språket heile tida. Og for oss er det heilt naturleg å bruke nynorsk i alt materiell som vert produsert. Det er nynorsk og engelsk som blir brukt her, seier Hilde Bjørkum med eit smil. Nynorsk er eit flott språk å bruke, meiner ho. Gir mangfald Kva tenkjer du om Diktarvegen? Det er ein veldig god idè og ein fin måte å markere vegen på. Me ser jo tilsvarande ruter i utlandet som me likar som turistar. Ofte er me for lite flinke til å sjå det som er rundt oss her heime. Me er jo heller ikkje så flinke til å bruke våre eigne kulturinstitusjonar og turistattraksjonar. Bjørkum meiner prosjektet kan føre til at fleire får auga opp for dei diktarane som dannar grunnmuren i Diktarvegen og det samfunnet dei levde i Dette kan gi både ny kunnskap og innsikt til folk, samstundes som det kan gi næringslivet auka omsetjing. Ei av våre største utfordringar er å skape kompetansearbeidsplassar andre stadar enn i sentrale strok. Kulturnæringa gir kompetansearbeidsplassar og er i vekst. Politikarane må slutte å sjå på kultur berre som ein utgiftspost på budsjettet, men heller som ein ressurs, meiner ho. Undersøkingar viser at pengar investert i kultur gir mangfald attende. Les meir på fordefestival.no Ekstremsportveko starta i 1998 etter initiativ frå dei lokale kreftene som dreiv med fallskjem, hang- og paragliding, kajakk og rafting. Og i staden for å arrangere noko på eigen hand tenkte dei det måtte vere betre å slå seg saman. - Visjonen er at Ekstremsportveko skal vere verdas beste ikkje-kommersielle ekstremsportarrangement. Veko skal også vere ein arena for nyskaping og ein stad der Voss og vossakulturen skal stå i sentrum, seier Alm. Bevisst språk I dag arrangerer Veko nasjonale og internasjonale konkurransar i 13 ulike sportar, med 1200 utøvarar frå 30 ulike nasjonar. Ekstremsportveko har om lag besøkande alt i alt, i tillegg er det om lag 400 frivillige i arbeid. Kva betyr nynorsken og dialekten for arrangementet? Berre namnet i seg sjølv, dei fleste omtalar Ekstremsportveko som Veko, viser at nynorsken og dialekten betyr mykje for arrangementet. Alle snakkar om Veko, enten ein er frå austlandet eller USA, det er kanonkjekt. Me nyttar nynorsk bevisst, lokalt uttrykk er viktig for å skape identitet og knytar sterkare band mellom Voss og vossingar og arrangementet. Viktig veg Alm legg også vekt på at det ikkje er tilfeldig at Veko vert arrangert på Voss. Det er få andre plassar i verda at ein kan padle kajakk, hoppe BASE, stå på ski og klatre, og alt på same dag. Me har klart å skape eit produkt som viser vestlandsnaturen frå sitt aller beste, med fjord, fjellandskap og ikkje minst vakkert kulturlandskap, meiner ho. Rv. 13 er ein av innfartsårene til Voss og Margrethe Alm viser til at vegen er viktig for Veko. For alle reiselivsdestinasjonar er infrastruktur viktig, difor er god standard på vegen av interesse for oss. Les meir på ekstremsportveko.no Foto: Joe Harrison Margrethe Alm (t.h)trur på at festivalar som Ekstremsportveko kan skape lokal identitet. (Foto: Ekstremsportveko) Ingebjørg Erikstad, fylkesdirektør for kultur Sogn og Fjordane fylkeskommune Ein måte å få vekst i regionane langs Diktarvegen kan vere å gi dei tilreisande unike opplevingar basert på natur- og kulturbaserte ressursar. Presentasjonen av forfattarar langs vegen må gjerast interessant også for dei som i utgangspunktet ikkje er "frelste" på litteratur generelt og desse forfattarane spesielt. Skal Diktarvegen forsvare sin posisjon i framtida, må både lese- og skriveinteressa stimulerast. Kanskje skal Diktarvegen ta mål av seg til å stimulere til utvikling av yngre forfattartalent langs ruta? Slik kan Diktarvegen også framstå som ein nyskapar og utviklar for framtida. Eivind Ødegård Dagleg leiar i Den norske bokbyen AS i Fjærland Eg håpar Diktarvegen klarer å skape gode kultur og litteraturopplevingar langs vegen, og dei kan med fordel ta med fleire forfattarar i prosjektet. Det er vel og bra med fleire millionar til rassikring, men Diktarvegen bør handle om meir enn veg. Dette bør derimot bli ei reiserute frå plass til plass der ein kan oppleve både forfattarar og bøker undervegs. Bokbyen i Fjærland ynskjer naturlegvis å vere ein av dei stadane

19 Dyrkar unge talent Også i år blir det arrangert Ryfylkedagane på Sand i Suldal kommune. Tradisjonen tru blir det klovnebesøk, andeløp og Ta sjansen. Foto: Ryfylkedagane Varierte Ryfylkedagar Ryfylkedagane er ein festdag for så vel suldølar som tilreisande. Dette er den dagen då utflytta suldølar kjem heim for å vere i lag med familie og vener. Her kjem også mykje hyttefolk og turistar, seier sentrumsleiar Kirsten Vigre. Dette er eit treffpunkt i kommunen, slår ho fast og viser til at det er viktig å skape sosiale møteplassar som denne festivalen. 4 6 juni går det tradisjonsrike arrangementet av stabelen for 27 året på rad. Det er faktisk Ryfylke sin eldste festival, fortel Vigre. I år startar også festivalen ein dag tidlegare enn vanleg med konsert i Jelsa Kyrkje med Tone Hulbækmo og Hans Fredrik Jacobsen. Fredagen blir det meir musikk med blueskonsert på Heidrun. Oppdagingsferd Ein av dei største attraksjonane dette året er også standupkomikar Roar Brekke som skal underhalde på laurdagskvelden. Norsk Barneblad for barn mellom 7 og 15 år Gje godt lesestoff på nynorsk til eit barn du er glad i! Norsk Barneblad kjem ut med 12 nummer i året og kvart nummer inneheld: Skjønnlitterære forteljingar Norske teikneseriar frå norsk kvardag Aktuelle reportasjar og artiklar for barn Eiga diskusjonsspalte av og med barn Kryssord og vitsar Barna skriv sjølve forteljingar, tabbar og vitsar Send meg Norsk Barneblad for 1/1 år for kroner 398,00 Send meg Norsk Barneblad for 2 år for kroner 600,00 Som ny abonnent får eg velje mellom gymbag eller penal med fargeblyantar GRATIS! Namn:... Alder:... Adresse:... Gymbag Ryfylkedagane har ikkje noko spesielt tema, men tek mål av seg til å bli ein folkefest både for tilreisande og dei som bur i Suldal. For arrangørane er det også viktig å få til eit godt program for barna. I år er det Klovnen Knut som kjem for å underhalde barna. Han blir å finne rundt omkring før han plutseleg dukkar opp på scena, fortel Vigre. Det er gjøglaren Knut Berntsen som står bak figuren Klovnen Knut. Andre arrangement tilrettelagt for barna er kalvemønstring og den populære turen med Bjørnefot. Indianaren tar blant anna barna med seg på ei oppdagingsferd i naturen. Barna får eit godt innblikk i kva naturen har å by på og kva utfordringar små dyr kan ha. Det dukkar opp både døde fuglar og ekorn. Kva kan ha skjedd her tru? Lokal kunst Kulturskulen i Suldal deltek også under Ryfylkedagane med danseførestilling. For arrangøren er det også viktig å vise fram lokale krefter i programmet. Penal Dette er eit gåveabonnement. Send rekning til: Namn:... Adresse:... Norsk Barneblad sender kort til gåvemottakar og fortel kven som er gåvegjevar! Du kan ringe /15 eller sende ein e-post til wenche@norsk-barneblad.no. Eller gå inn på Svarsending Tradisjonen tru blir det også arrangert "Ta sjansen" på ein flytande gangsti i båthavna. Her gjeld det om å halde seg i løypa så lenge det er mogleg, utan å hamne i sjøen. Vigre meiner Ryfylkedagane har funne ei form som folk likar. Ryfylkemuseet opnar også utstillinga Ein Kvinneheim på fredagen og den lokale kunstnaren Nenad Ignjatic opnar kunstutsilling på laurdagen. Det er me stolte over, smiler Vigre. Og så blir det sjølvsagt andeløp. Dei gule endene skal på nytt kjempe om gevinsten på kroner som den heldige vinnaren må svi av i løpet av dagen på Sand. I tillegg blir det blant anna dans med Captain Cain på laurdagskvelden og gjennomføring av den tradisjonelle grilldagen på Nesflaten på søndagen. Norsk Barneblad Avtalenr Oslo Balejazz er ein kombinasjon av næringsutvikling og musikkglede, seier styreleiar Sigurd Kvikne. Balejazz har som formål å arrangere ein årleg jazzfestival i Balestrand der hovudfokuset er på norsk og regional jazz. Arrangørane ynskjer også å vere med på å utvikle musikarar og miljø som arbeider med jazz. Festivalen starta opp i 1990, og i fjor kunne dei feire 20 år. Me ynskjer å framstå som ein intim festival som tilbyr det beste innan nasjonale og til dels internasjonale artistar. I stor grad er det norsk musikk, og festivalen er absolutt ein arena for å vise fram unge jazztalent frå fylket, seier Kvikne. Balejazz arrangerer også eit eige seminar for unge musikarar i Sogn og Fjordane. Her får ungdommane prøve seg på jazz og improvisasjonsprega rytmisk musikk i samspel med andre ungdommar og med kjende musikarar som læremeistrar. Til og med Tone Damli Aaberge starta karrieren her hjå oss, smiler Sigurd Kvikne. morten Krogvold Magnus Skrede Poetisk møtestad Poesifestivalen i Ulvik har som mål å skape ein møtestad for poesi og litteraturfaglege spørsmål. Det naturlege utgangspunktet for festivalen er Olav H. Hauge sitt liv og virke som forfattar. - Olav H. Hauge sin forfattarskap er unik, og i eit spesielt landskap. Det finst berre eit Hardanger og berre ein Olav H. Hauge, seier festivalsjef Espen Eide som også viser til at festivalen har gjort mykje for å gjere Hauge kjent både for nye generasjonar lesarar og for dei som ikkje kjende vestlandsforfattaren frå før. Festivalen vert arrangert i september annakvart år og skal arbeide for å auke kunnskapen om og interessa for Olav H. Hauge sin forfattarskap og poesi ved å presentera eit mangfald innafor nasjonal og internasjonal poesi. I år feirar Poesifestivalen i Ulvik 10 år. Kvart år plar me ha eit tema, ein raud tråd som går gjennom arrangementet. I år er det med utgangspunkt i Hauge sitt dikt Kvardag. Der står det: Men det gjeng an å leva i kvardagen òg. Det er som å kome attende til kvardagen for festivalen også, sidan det i 2008 var jubileum fordi det var 100 år sidan Olav H. Hauge var fødd. Etter at dagbøkene til Olav H. Hauge vart lanserte har me fått ein heilt annan tilgang til ulike innfallsvinklar til forfattarskapen hans. Det er som ei Sareptas krukke om forfattaren sitt liv, dei forfattarane han likte og dagleglivet hans, fortel Eide og meiner det er ein viktig del av festivalen. Kva trur du kan kome ut av Diktarvegen som prosjekt? Det er positivt at ein kan knyte vestlandsforfattarane saman på det viset og samarbeide med andre institusjonar. Ikkje minst er det viktig for Olav H. Hauge-stiftinga som no skal etablere Haugesenteret i Ulvik. Om lag 60 frivillige er i sving for å få til jazzfestivalen som etter kvart har fått eit stødig fotfeste i musikkmiljøet. Balejazz er blitt ei merkevare etter 20 år og er noko folk kjenner til. Det ser ein også på besøkstalet. Mange kjem reisande langt for å få festivalen med seg, og mange utflytta balestrendingar kjem heim igjen på ferie for å få med seg Balejazz. For dei som bur her er det ei slags opning av sommaren, seier Kvikne og viser til at det i programmet skal vere noko for dei fleste. Om lag 4000 vitjar årleg Balejazz i løpet av tre maidagar. I år kjem blant anna Sigrid Moldestad, Thomas Dybdahl og Noora Noor til Balejazz. Les meir på Etter planen skal Haugesenteret opna under Poesifestivalen i Les meir på poesifestival.no Johannes W. Berg Haugebautaen i Ulvik(Foto: Jan Nordtveit) judiith@norsk-plan.no Rasmus Løland ( ) Rasmus Løland leverte sine første bidrag til Fedraheimen som 17-åring. 30 år gamal debuterte han med boka Folkeliv (1891), og vart seinare ein pioner innan barnelitteratur med til saman omlag 30 bøker, forteljingar, skodespel og romanar, både for born og vaksne. Heile livet var Rasmus Løland plaga med sjukdom, og berre 46 år gamal døydde han av tuberkulose Stiftinga Rasmus Lølandmarkeringa Den 12. juni 2006 blei stiftinga Rasmus Løland-markeringa etablert i stiftingsmøte som fann stad i Rogaland fylkesutval sin møtesal i Stavanger. Stiftinga Rasmus Løland er ei ideell stifting. Stiftinga skal arbeida for markering av livsverket til mennesket, forfattaren, journalisten og samfunnsbyggjaren Rasmus Løland. Arbeidet byggjer på Forprosjektrapporten for Lølandmarkeringa Nynorsk er målform for stiftinga og for dei oppgåvene stiftinga står ansvarleg for. Dagleg leiar for stiftinga er Marny Skeie Henkel. Stiftarar: Asker kommune, Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK), Noregs Ungdomslag, Nynorsk kultursentrum, Rogaland fylkeskommune, Ryfylke IKS, Ryfylkemuseet, Sauda kommune, Suldal mållag, Stiftinga Magasinett, Stiftinga Pirion, Suldal kommune, Wigestrand forlag og ABC Startsida. Lølandstipend Rogaland Fylkeskommune deler på tredje året ut eit Rasmus Løland-stipend på kr ,- til ein forfattar. Barnelitteratursenter Stiftinga planlegg eit senter for barnekultur - og litteratur på Sand. Dette er ein langsiktig del av markeringa. Senteret skal organiserast som ein del av Ryfylkemuseet. Kvitebjørnen-undring og læring Er eit prosjekt som starta opp i 2008 og som skal følgja elevar i 5 år. Kvitebjørnen har si eiga heimeside der elevane mellom anna bloggar om prosjektvekene sine. Les meir på

20 Karl Ove Knausgård gjesta Litteratursymposiet i fjor. Her i samtale med Tore Renberg. (Foto: Litteratursymposiet). Foto: Øivind Haug eit senter for samtidslitteratur i Odda. Aktivitet avlar som kjent aktivitet, og ei satsing på litteratur og kultur vil få ringverknader også utover feltet. Her har vi både ein nasjonal festival, og forhåpentligvis snart eit regionalt litteraturhus, og her er staden og litteratursatsinga driven fram av levande samtidsforfattarar For å få vekst i regionane langs rv. 13 meiner Eikemo det må kome fleire undervisningskompetente kvinner til distrikta og viser til Frank Aarebrot som meiner det er dei som skaper vekst. Dette må lokalsamfunna ta innover seg og legge til rette for, slår ho fast. Vil meir enn 60 års erfaring med pensjon komme kundane våre til gode når vi startar bank? Litteratursymposiet er vel den litteraturfestivalen i Norge med størst grad av lokal forankring, seier festivalleiar Marit Eikemo. Lokal forankring Litteratursymposiet i Odda har bakgrunn i Frode Grytten sin forfattarskap. Med den moderne klassikaren Bikubesong dikta han Odda inn i norsk litteraturhistorie i 1999, heiter det på litteraturfestivalen sine nettsider. Under litteraturfestivalen er heile Bluesklubben i sving og mange frivillige er heilt naudsynt skal ein få til arrangementet. Viktige arenaer Litteratursymposiet spring ut av dei lokale forfattarane og skribentane sine forfattarskap, og forfattarane er sjølv engasjerte og pådrivarar i festivalen. Den lokale bluesklubben Lokst utøve er teknisk ansvarlig. Topografien, arkitekturen og mykje av det som er skriven om Odda, er uløyselig knytt til industrihistoria. Eg tenker først og fremst på den moderne klassikaren til Frode Grytten, Bikubesong, men også fleire av Gryttens bøker og Lars Ove Seljestads brakdebut, Blind, handlar om Odda. Mange av våre viktigaste arenaer er på det nedlagde smelteverket og vi har også opplesingar inne på dei fabrikkane som framleis er i drift, fortel Eikemo. Ringverknadar Kva forventningar har de til eit prosjekt som Diktarvegen? Eg håper at den auka merksemda på den litterære tradisjonen langs rv. 13 kan fører til politisk vilje til å støtte den pågåande litteratursatsinga langs vegen og stimulere til nye satsingar. Eg håper ein vil sjå verdien av å ha Smuss Tema for Litteratursymposiet 2010 er smuss. Smuss som i smusslitteratur, men også forstått som skit på arbeidsplassar, som konsekvensen av arbeid og vår felles velstand. På fabrikkane har vi noko som heiter smusstillegg, til dømes. Dame- og mann symbola våre har i år fått boksehanskar på. Kampsport er ein heilt sentral del av arbeiderhistoria i Odda, og dette vil programmet ta opp i seg. Også i år kjem nokre av dei aller fremste forfattarane i landet, seier Marit Eikemo. Målet er at Litteratursymposiet skal vere Noregs einaste nasjonale litteraturfestival med lokal forankring i alle ledd. Eikemo viser også til at Litteratursymposiet skal bidra til stadsutvikling av ein industrikommune i utvikling. Vi håpar vi kan kome inn på statsbudsjettet frå neste år og slik stabilisere og sikre den vidare drifta. Abonnement: Send inn denne kupongen, send e-post til tinging@dagogtid.no eller gå til Sverre Thornes Konsernsjef Prøv Dag og Tid GRATIS i tre veker eller ting fire månader til halv pris, 260 kroner (vanleg pris 520) Ja, eg vil gjerne prøve Dag og Tid gratis i tre veker! Ja, eg tingar Dag og Tid i fire månader til halv pris! tilboda gjeld til og med 31. juli 2010 namn: adresse: postnr. og -stad: telefon: e-post: Svarsending Oslo AS Ja. KLP har i meir enn seksti år levert trygge og konkurransedyktige finans- og forsikringstenester til offentleg sektor. Det har gitt oss lang erfaring i å ta vare på kundane sine interesser. Eit sentralt prinsipp har heile tida vore at forretningsverksemda vår skal vera open og ansvarleg. No startar vi bank. Og nett dei same prinsippa skal leggjast til grunn. KLP Banken skal tilby sjølvbetjente og behovstilpassa banktenester for alle - men med ekstra gunstige vilkår for dei som har offentleg tenestepensjon hos oss. Det skal lønna seg å vera medlem i KLP både for kundane våre og for dei som er tilsette hos kundane våre. Gå inn på klp.no, så får du vita meir om den nye banken. 38