Tale ved prost Svein Arne Theodorsen ved Nyårsmottaking i Sunnhordland prosti

Transkript

1 Tale ved prost Svein Arne Theodorsen ved Nyårsmottaking i Sunnhordland prosti Gode medarbeidarar, kjære gjestar! Godt nytt år. 1. Velkomen Eg vil gjerne ynskje kvar enkelt velkomen til denne samlinga der tema for min tale i år er: Den nye frivillige medarbeidaren. Takk til biskopen. Takk for at du kom og ville vere saman med oss i dag. Takk for dei viktige orda du delte med oss. Eg vil og gjerne takke deg for ditt leiarskap i vårt bispedøme, der du no saman med Bispedømerådet har sett fokus på medarbeidarskap og lyfta fram dei mange ulønna medarbeidarane i vår kyrkje. Takk til Osternes Mannskor. Takk for songen, de er gode representantar for det varierte frivillige arbeidet innan song og musikk her i Sunnhordland. Ekstra velkomen og til de som er nye medlemer i sokne- og fellesråd i prostiet. I november møtte eg 160 nye soknerådsmedlemer i Sunnhordland på kurs. Det var flott å høyre den motivasjon mange hadde for tenesta i sokne- og fellesråd: Me er glade i kyrkja vår! Det er eit godt utgangspunkt for ei viktig teneste. 2. Tema: Den nye frivillige medarbeidaren. Mitt tema har samanheng med at vi i Sunnhordland prosti i 2006 ynskjer å leggje særleg vekt på rekruttering og oppfølging av ulønna medarbeidarar. I 2005 var vårt tema: Vi høyrer til ei internasjonal kyrkje. Det er kjekt å sjå kva fokus det fekk i prostiet, noko som mellom anna kjem fram i vårt prostiblad: Helg og yrke. Mange frivillige har vore involverte i nye, spennande prosjekt dette året til dømes leir i Etne for palestinsk ungdom. Noko biskopen har merka seg med interesse og gjerne vil høyra meir om. Interessa for emnet vart vakt då eg som ungdom heime i Farsund vart rekruttert til ulike typar frivillige oppgåver. Nokon såg meg og kom med konkrete utfordringar, ikkje minst innan det kristelege skulelaget. Varierte oppgåver med ulik grad av ansvar. Det fyrste vervet mitt var: Stolberarsjef, då gjekk eg i fyrste realskuleklasse. Sidan har eg sjølv hatt gleda av å samarbeide med mange frivillige medarbeidarar, og i tida her på Stord og i Sunnhordland prosti. Mange gode medarbeidarar som betyr mykje for meg! Interessa for temaet Den nye frivillige medarbeidaren har blitt styrka gjennom eit fagleg arbeid med emnet. For tjue år sidan hadde eg eit studieopphald i USA. Då fekk eg høyra om korleis dei arbeidde med dette emnet på eit vitskapeleg nivå. Til dømes hadde det kjende Harvard Universitet tre parallelle professorgreinar innan området leiing. Det var offentleg leiing. I USA var det vidare naturleg vis leiing innan privat sektor. Men dei opererte og med noko dei kalla tredje sektor, eit ord vi etter kvart og er blitt kjende med her hos oss. Dei hadde då eigne professorar som hadde spesialkompetanse på leiing innan frivillig arbeid. Eg fant dette svært interessant og såg etterkvart at det ligg spesielle utfordringar knytt til dette område ikkje minst der du har både lønna og ulønna medarbeidarar. I min tale vil eg sjå nærare på noko av dette, og då spesielt kva for nye trekk vi kan sjå hos dei frivillige medarbeidarane. 3. Aukande fokus Framveksten av frivillige organisasjonar har i lang tid vore tema for vitskapeleg arbeid. Dei

2 tre store folkerørslene på 1800 talet, ofte nemnd med referanse til dei tre sentrale personane: Hans Nielsen Hauge, Marcus Thrane og Søren Jaabæk, har vore tema i fleire samanhengar. Kva med fokus på det frivillige arbeidet i vår eigen tid? Ein av dei som har vore med å gje fokus på emnet, er samfunnsforskar Håkon Lorentzen. I sitt doktorgradsarbeid lyfta han fram viktige problemstillingar, han har kome med fleire bøker og forskingsrapportar som er vel verdt å arbeide med. Lorentzen seier mellom anna at: I velferdspolitikken som ble utformet mellom 1945 og 1980 hadde organisasjonene ingen uttalt plass. Han legg til: I Norge har det lenge rådd et fravær av prinsipielle, politiske syn på frivillige aktiviteter. Det var fyrst i 1988, etter at det såkalla Korvald - utvalet hadde levert sin NOU med tema: Frivillige organisasjoner, at det frivillige arbeidet vart løfta opp på den offentlege dagsorden. Her finn ein empiriske data om omfanget av frivillig innsats kombinert med historisk dokumentasjon og presentasjon av ulike typar frivillige organisasjonar. Det aukande fokus på frivillig arbeid kom og til syne i Stortingsmelding 27 i 1996 med tittelen: Om statens forhold til frivillige organisasjonar. Eit anna godt døme på aukande fokus på emnet, er boka Det nye organisasjonssamfunnet Demokrati i endring (2002) av Dag Wollebæk og Per Selle. Boka handlar om endringar i det frivillige organisasjonslivet med hovudvekt på tida etter Dei to forskarane har arbeidd med det lokale organisasjonssamfunnet i samarbeid med kulturavdelinga i Hordaland fylke. 4. Frivilligsentralar Til nyårsmottakinga i år har eg invitert representantar for frivilligsentralane i Sunnhordland. Frivilligsentral er eit nytt ord i det norske vokabular. Før 1990 var det ikkje i bruk. I 2003 kom tre forskarar ved Institutt for samfunnsforsking, mellom anna nemnde Håkon Lorentzen, med ein evalueringsrapport om frivilligsentralane. I denne rapporten er det mykje interessant knytt til vårt tema: Den nye frivillige medarbeidaren. Eg vil no gje eit kort oversyn over frivilligsentralane i Sunnhordland. Frivilligsentralen på Tysnes er mellom dei eldste i vårt område. Kontakten Senter for frivillig innsats tok til i Dagleg leiar seier dei har om lag 100 frivillige som er med i besøksteneste, fritidsklubb, driv Bingo og er natteravnar. Frivilligsentralen i Etne er heilt i oppstarten. Kjekt at Ole Funderud som er dagleg leiar kunne vere saman med oss i dag. I Bømlo Frivillighetssentral har dei 200 frivillige, om lag halvparten er natteravnar. Elles driv dei mellom anna internasjonal kafé og barneleirar. Frivilligsentralen i Fitjar frå 1999 melder om ca. 160 frivillige i namneregisteret. Her er det varierte praktiske oppgåver i tillegg til ungdomsklubb og vakt på kultur- og idrettsbygget. På Stord er det om lag 450 som er med, ei stor gruppe er natteravnar, elles mellom anna sommarleir og besøksteneste. Frivilligsentralen Kvinnherad starta i desember Dei driv kafé, har sjølvhjelpsgrupper og samarbeidar mellom anna med flyktningkontoret. Eg vil gje honnør til Kvinnherad kommune som har gjort vedtak om 3 millionar i støtte til utviklinga av det frivillige arbeidet. Eg kan nemne at i april arrangerar dei konferanse om frivillig arbeid. Både Fitjar, Stord og Kvinnherad er representerte på mottakinga i dag. Eg ynskjer å sei takk for det gode arbeidet de gjer i frivilligsentralane og ser fram til vidare samarbeid.

3 5. Endringstrekk Kva finn vi så av felles trekk hos den nye frivillige medarbeidaren? Håkon Lorentzen peiker på desse endringstrekka: - Individualisering. Eit viktig endringstrekk er tendensane til individualisering. Medan folk før utfolda seg innanfor større fellesskap, dreier individualiseringa meir om å realisere seg sjølv på eigne premissar. Ei fylgje av dette er - minkande grad av forplikting, og - aukande fokus på eige utbytte: Vi spør ikkje så mykje kva eg kan gjere for organisasjonen, verksemda eller fellesskapet, vi spør meir kva dette fellesskapet kan gjere for meg. Eit anna endringstrekk er framveksten av - Forbrukarideologi. Medan Einar Gerhardsen kunne tale om deltaking i ein organisasjon som ein tilhaldstad frå vogge til grav, er det no meir vanleg å shoppe deltaking: vere med ei stund, men berre så lenge det passar for meg. Utviklingsrådgjevar Jan H. Heitmann nyttar biletet: å slå opp sitt telt i ein organisasjon for ei avgrensa tid, så flyttar ein lett vidare til nye campingplassar. Framveksten av forbrukarideologi har plassert frivillige aktivitetar i fritidsmarknaden, der ulike aktørar konkurrerar om tid og engasjement hos folk. I kva grad desse endringstrekka er komne til oss i Sunnhordland, kan vi diskutera. Men eg ser det som ei stor utfordring å sette tema på dagsorden. Gjerne slik at vi kan vere med å auke vår eigen kompetanse på vårt tema: Den nye frivillige medarbeidaren. Her er vi i same båt same kva for type frivillig arbeid vi representerar. 6. Utfordring til kommunane I denne samanheng vil eg gjerne kome med ei konkret utfordring til kommunane i Sunnhordland. Kva med eit auka fokus på kommunen sitt eige forhold til frivillige organisasjonar? Eg tenkjer ikkje berre på gode arbeidsvilkår, sjølv om det og er viktig. Men meir: kva for syn har kommunane på det frivillige arbeidet og dei frivillige organisasjonane? I denne samanheng kan eg støtta meg til Håkon Lorentzen som i artikkelen Velferdskommunen og de frivillige organisasjonene frå 2003, peiker på at få kommunar har uttalte syn på kva for rolle det frivillige arbeidet skal ha innan deira virkefelt. Sjølv har eg med utbytte lest Oslo kommune si byrådsmelding frå 2003 om dette tema. 7. Døme på frivillig teneste. Vi ber med oss ulike bilete av frivillig teneste. Her kjem eit som eg oppdaga for vel 15 år sidan saman med nokre studentar. Det handlar om barneforeiningsleiaren som - hadde førebudd alt så fint - ynskte alle velkomne - leia samlinga - spelte gitar til songane - selde lodd til basaren - trekte vinnarnumra - delte ut gevinstane - serverte bollar og varm sjokolade - takka alle som kom Studentane eg var saman med tok til å diskutere kva for ideal som kunne liggje til grunn for denne barneforeiningsleiaren. Ein sa: Ho har kan hende med seg arbeidsdelinga på ei norsk høgmesse. Eg trur vel dette bilete og har endra seg, men eg merkar meg refleksjonen, og spør: Kva for haldningar ber vi med oss i dag? Er vi rause med å leggje til rette for frivillig teneste, dyktige til å involvere andre og til å gje dei god oppfølging?

4 8. Ny tid? I kva grad den nye tida har nådd oss, kan diskuterast. Men noko ser eg: Den sjølvgåande frivillige medarbeidaren som står i ei livslang frivillig teneste er på veg ut. Korleis møtar vi dette? Kva ser den nye frivillige medarbeidaren etter, kva legg vekt han og ho vekt på? Her kjem nokre korte strekar: 9. Den nye frivillige medarbeidaren - ser meir etter å få bruke seg sjølv og sine gåver enn å gå inn i etablerte oppgåver. Kva har eg som eg kan få utvikla? Kva kan eg få ut av dette? - har eit tydelegare nytteperspektiv. Kva vert resultatet, kva kjem det ut av dette gjerne for dei som står nær meg? - har eit kortare perspektiv på tenesta. Gjerne heller avgrense prosjekt, enn omfattande verv. - spør gjerne etter den sosiale konteksten rundt tenesta. Er det hyggeleg her, er det godt miljø? Eg minnest ei gruppe frivillige medarbeidarar som hadde ei praktiske teneste over lang tid. Då eg slutta som leiar for dei, gav dei meg denne staven. Kva var viktigast for dei? - dei såg kva samanheng arbeidet hørte til i - dei såg resultat av arbeidet - dei fekk gode tilbakemeldingar - det var ein god sosial ramme med god mat og god humor. Eg vil gjerne slå eit slag for det siste. Dugnadsgjengen min hadde i kontrakten: Ein ny munter historie kvar gong. Kva for motivasjonsfaktorar som er viktige for ulønna medarbeidarar, er eit sentralt spørsmål. Her er det viktig å ta på alvor at vi er ulike. Dette kjem og til uttrykk på dette område. Her er det nyttig å foreta konkrete kartleggingar. I Bjørgvin bispedøme kan vi syne til to nye undersøkingar: - I ein ny brosjyre om oppfølging av frivillige ungdomsleiarar som Ungdomsrådet i Bjørgvin bispedøme står bak, seier ungdomsleiarane at dei ynskjer: - ein som bryr seg om meg - ein som utfordrar meg og - ein samtalepartnar. - Rapporten Saman som medarbeidarar frå Diakoniutvalet i bispedømet, handlar om ei spørjeundersøking om medarbeidarskap i fire kyrkjelydar i Bjørgvin. Her seier vel ein tredjepart at dei som frivillige medarbeidarar har lite eller inga oppfølging, noko dei ser som eit stort sakn. Slik eg ser det, forventar den nye frivillige medarbeidaren ei kompetent leiing som: - lyfter fram visjonen - inviterer til utvikling av mål og strategi - motiverar og inspirerar - gjev innføring og opplæring - er med å utvikle god teamoppleving - er gode på relasjonsbygging - ser medarbeidarane. Ikkje minst det siste!

5 10. Kompetanse Har vi så denne kompetanse, vi som i ulike samanheng er leiarar for frivillige? Eg vil understreke at leiing i møte med frivillige på mange måtar er ei krevjande oppgåve der vi stadig treng å utvikle vår kompetanse i møte med ei ny tid. I denne samanheng vil eg gjerne peike på eit tilbod som er utvikla for å styrkje vår kompetanse: Høgskulen i Volda har utvikla eit spesielt studietilbod som heiter Frivillig og offentleg. Det gjev reiskapar til å analysere og utvikle eigen organisasjon. Studiet er nettbasert og eigner seg godt for deltidsstudium. Det går over to år. Studiet består av desse fire emna: Leiing i frivillig og offentlig samarbeid Prosjekt- og informasjonsarbeid Prosessamtalen og nettverksbygging Frivillighet og trendar i samfunnsutviklinga. Prosjektleiar for dette tilbodet høgskulelektor Ragnhild Vestre, understrekar kor viktig det er at leiarar frå ulike samanhengar: frivilligsentralar, Røde Kors, kyrkja osv. kjem saman og deler sin kompetanse med kvarandre. Kva med vår eigen lokale høgskule? Biskopen hadde møte med leiinga ved Høgskulen Stord/Haugesund i samband med visitasen på Stord i Her vart denne faglege utfordringa teken opp. Så langt kan eg ikkje sjå at nokon har tatt tak i dette. Eg notarar at det er eit aukande samarbeid mellom Høgskulen og vår lokale industri. Det er flott. Kan hende kan det vere eit signal om at vi og kan få til noko mellom høgskulen og det mangslungne frivillige arbeidet i Sunnhordland sjølv om vel ikkje vi har så mykje penger å bla opp som industrien. Kva med eit tilbod der og dei frivillige er med i målgruppa. 11. Mykje godt frivillig arbeid Sjølv om mitt fokus i dag er nye trendar og utfordringar knytt til frivillig arbeid, vil eg gjerne understreke: Det fins uendeleg mykje godt frivillig arbeid her hos oss. Håkon Lorentzen understrekar at Norge ligg på verdstoppen når det gjeld frivillig innsats pr. innbyggar. Han opererer med eit beløp på den frivillige innsatsen som er svimlande 38 milliardar pr. år, vel årsverk. Om Norge er på verdstoppen, trur eg Sunnhordland er nær Norges - toppen. Eg ser av rapporten for 2004 at 832 er registrerte som frivillige medarbeidarar i kyrkja innan diakoni, barne- og ungdomsarbeid.. Her er ikkje alle som primært er knytt til ein av dei frivillige organisasjonane rekna med. Av søndagsskulekonsulent Elisabeth Fauskanger har eg fått vete at vel 180 er frivillige medarbeidarar innan søndagsskulane i prostiet, og områdesekretær Edel Sørvik seier at Det Norske Misjonsselskap har om lag 100 frivillige medarbeidarar. Dette er imponerande, eg er stolt av å høyre til i samanhengar der det er slik, samtidig er det eit stort leiaransvar å ta vare på den enkelte og vidareutvikle dette. Godt er det at fleire er opptekne av kvalitetsutvikling. Til dømes har kyrkja på Stord gjennomført eit spesielt prosjekt og utvikla ei eiga Verktøyhandbok for leiing av frivillige medarbeidarar. 12. Våge satse nytt Når det går godt, er det ekstra viktig at ein vågar satsa på nye idear. Det seier Gro Jensen Gjerde, dagleg leiar i Samarbeidsrådet for Sunnhordland. Kommentaren kjem ho med i Bladet Sunnhordland 3. januar i år, der overskrifta er: Stor optimisme i næringslivet. Industrien i Sunnhordland seglar i medvind ved årsskiftet.

6 Hennar referanse er industrien, eg vil nytta hennar vise ord i samanheng med det frivillige arbeidet i kyrkja. Vi vil vere i fremste rekke, vi vil sjå etter utfordringane, vi vil ta tak i dei. Både når det gjeld rekruttering og oppfølging. Både fordi kyrkja treng det og fordi dei ulike medarbeidarane skal få oppleve velsigninga av å ta del i tenesta. Frå vaffelbord til nattverdbord. Presten Per Arne Dahl understrekar at for mange går vegen til deltaking i nattverden via konkrete tenester til dømes ved å lage og servere vaflar i kyrkja. Han legg til: Mange som er blitt aktive i Åmot, begynte med praktiske funksjoner. 13. Fioldronninga Til slutt tek eg med ei historie frå Amerika som eg er blitt svært glad i: Fioldronninga Familieterapeuten Milton Erickson vart spurt av ein kollega om å gjennomføre eit heimebesøk hos ei eldre tante. Dama budde i eit stort hus ho hadde arva, ho isolerte seg i frå all sosial omgang og var veldig deprimert. Dama gjekk berre ut når ho drog til kyrkja på søndag, men og der haldt ho seg for seg sjølv og talte ikkje med nokon. Erickson gjekk med på å møte dama. Han vart vist rundt i huset. Huset gav eit dystert og depressivt inntrykk. Det var mørkt og trist med fortrokne gardiner overalt nett slik nevøen hadde sagt. Berre drivhuset var annleis. Dama viste stolt fram sin store hobby drive fram sjeldne plantar. Nå hadde ho for fyrste gong fått fram afrikanske fiolar, det er visst det same som St. Paulia. Etter turen i huset seier Erickson: Din nevø har fortalt meg at han var bekymra fordi du er så deprimert. Nå ser eg kva som er problemet: Du er ikkje ein god kristen! Indignert protesterte den gamle dama. Erickson gav seg ikkje: Du har all din rikdom og du har di gudgjevne gåve med grøne fingrar som får Guds plantar til å gro. Men du deler den ikkje med nokon. Det er ikkje god kristen nestekjærleik. Så fekk dama ei oppgåve: Ho skulle kome med ein blom frå eiga avling til kvar familie som hadde ei stor hending i slekta bryllaup, dåp, konfirmasjon, gravferd. Erickson vart spurt kvifor han ikkje tok tak i dei depresjonane som dama sleit med. Han svarte: Det einaste teikn på liv eg såg var plantane i drivhuset. Eg tenkte at det var mykje lettare å få plantane til å gro enn å luke ut depresjonen. Fleire år seinare fortel Erickson om denne opplevinga og viser fram eit avisutklipp: Fioldronninga frå Milwaukee er død tusenar sørgjer. Min draum er at vi kan vere med å leggje til rette for at nye medarbeidarar kan blomstre gjennom å gje dei meiningsfulle oppgåver og stelle godt med dei i tenesta.