орда жұлдызы Келісіп пішкен тон келте болмайды

Transkript

1 орда жұлдызы Газет 1930 жылдың 7 қыркүйегінен шығады Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газеті 33 (7068) Билік пен халық Келісіп пішкен тон келте болмайды Апталық басылым Заң және заман Ашық-жарқын жүздесу «Ашық есік» күні аясында Батыс Қазақстан облыстық соты төрағасының міндетін атқарушы Қ.Т.Адранов аудандық соттың ғимаратында бірқатар мекеме, ұйым басшыларымен және кәсіби емес медиаторлармен жүздесті. Өткен аптада аудан әкімі Н.С.Рахымжанов пен аудандық мәслихат хатшысы Е.Қ.Таңатов бастаған бір топ атқамінерлер Т.Масин, Ұялы, Бисен, Мұратсай, Сайқын ауылдық округтерінде болып, «Ашық әкімдік» шарасын өткізді. Бұл жобаның басты мақсаты заңды және жеке тұлғаларға мемлекет тік қызмет көрсетудің ыңғайлы алаңын ұйымдастырып, қолжетімділікті қамта масыз ету болса, ол толық орындалды деуге болады. Әсіресе, шалғай округ тұрғындары ерекше белсенділік таныт ты. Оларды Нұрлан Сағынтайұлы, Ер болат Қабденұлымен бірге жұмыспен қамту және әлеуметік бағдарламалар бөлімі басшысы Жанғуат Еркеғалиев, жұмыспен қамту орталығының дирек торы Берқайыр Қарағойшин, денсаулық сақтау бөлімі басшысы Әділгерей Ғаббас, білім бөлімі басшысы Ержан Иманба ев, ауыл шаруашылығы бөлімі басшы сы Сүйінбек Хайроллин, кәсіпкерлік бөлім басшысы Ерлан Нүркенов, жер қатынастары бөлімі басшысы Руслан Ка рин, электр торабы басшысы, мәслихат депутаты Самат Оңаев, жергілікті по лиция қызметі бастығы, полиция под полковнигі Ізімбек Хайроллин, сондайақ, округтердегі мәслихат депутаттары Нағым Тәжімұратов, Серік Садықов, Сағындық Сәрсенов, Ермек Меңдешев, Жалғас Әшенов, Тілек Арыстанбековтер қабылдады. Бұл бір жақсы бастама екен,-деді Ұялы ауылдық мәдениет үйінің дирек торы Сайлау Мұхтаров. Кейбіреулер үй тірлігімен, кейбіреулер қаржыға бай ланысты аудан орталығына бара ал майды, түйткілді мәселе жөнінде толық түсінік болмайды. Міне, бүгін іздеген жандардың өздері келіп, біраз жайды шешіп кетті. Күрмеуі қиындарының жо лын айтты, қажетті мәліметті түсіндірді. «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту» бағдарламасын құп көрген ұялылықтар қандай да бір іс пен шұғылданып, тұрмыстарын жақсарта түсуге ұмтылуда. Мен де несие алып, от басыммен шаруа қожалығын құрғанмын. Алғашқы кезеңнен сәтті өттік, енді 10 млн. теңге несие алғым келіп жүр. Оның да реті шығатын сияқты. Келген аудан әкімдігі қызметкерлеріне көп рахмет! Осылайша, ағынан жарылғандар «Ашық әкімдікті» ұйымдастырушыларға алғыстарын да айтып жатты. Қайрат Төлепбергенұлы сот корпусындағы соны өзгерістер жайын баяндай келе, қабылданған жаңа судья әдебін әріптестері тек жұмыс кезінде ғана емес, тәуліктің 24 сағатында ұстануы шарт екендігіне тоқталды. Бұл орган кез келген талап-арыздың тез шешімін табуына мүдделі екендігін де айтты. «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Тілеген Арыстанбеков аудандық сот жұмысына разылығын білдірсе, ауылымыздың ақсақалы Ноқаш Қадымов «дау мұраты біту...» болсадағы, негізгі мақсат кінәліні темір торға тоғыту еместігін көлденең тартып, оларды тәрбиелеп, дұрыс жолға салу қажеттігін әңгімеледі. Әрі ол аудан орталығындағы кәсіби емес медиатордың бірі ретінде алпыстан аса істің сотқа жетпе уіне, тараптардың өзара татуласуына жәрдемдескенін тілге тиек етті. Абай атамыз айтпақшы: Қиын ғой дүйім жұртқа түгел жақпақ, Көңілін жақсы-жаман бірдей таппақ. Қақ жарып, қара қылды жүрсеңдағы, Жүреді біреу мақтап, біреу даттап... Иә, аяғын шалыс басқандарға, үкім шығаратындарға жұртшылықтың көзқарасы да әрқилы болуы заңдылық шығар. Десек те, бұған дейін аудандық соттың шешіміне күмән келтіріп, жоғары инстанцияға жүгінушілердің болмауы біздегі төреліктің туралығын аңғартса керек. Раушан БАҚЫТОВА. Каримолла ҒАЙСИН. Малды ауыл тынысы «Қасқыр төбедегі» тіршілік Ата кәсіпке жастай араласқан Мұхамбетқали Сәрсенәлиев те кезін де бір қыстаққа ие болып, пайға алған азын-аулақ малмен отба сын асыраудың қамына кіріскен-ді. Қиын шақ артта қалды. Ұл-қыздары өсіп жетілді. Бес баланың анасы атанған зайыбы Гүлжиян зейнет керлікке шыққан. Қолдағы бір табын сиыр мен отар қойдың бағым-күтімі ұлы Тұрсынбек екеуінің мойнында. Айлықтары да, шайлықтары да осы малдың үстінде. Сондықтан да бірді екі етуге ұмтылуда. Қазір олар қысқа қажетті жемшөп қорын жасақтап алу жолында тырбынуда. Малмен қоса, меншігімізде бір трактор, екі машинамыз бар. Үш орақты агрегатымыз шабындықтың шөбін баудай түсіріп, дестеге салғанымен буу машинамыз болмағандықтан, көршіміз «Ант» шаруа қожалығынан Сәрсенбі, (жетекшісі Нұрбек Төлегенов) көмек сұрағанбыз. Міне, Бекболат келіп, ру лонды бірінен соң бірін домалантып жатыр,-деп жағдаймен таныстырды шабындықта ұшырасқан отағасы. Өз қожалығыңыздың аты қандай? Көп оқып, тоқымаған, сөзге жоқ адаммын. Әдемі атау іздеп әуреленбей «Сәрсенәлиев» ша руа қожалығы деп жаза салғанмын. Мекеніміз «Қасқыр төбе» аталады. Т.Масин ауылдық округіне қараймыз. Ал, мына алқап ұялылықтардың жері. Рұқсат алып, шауып жатырмыз. Соған қарағанда малыңыз көп те, жеріңіз тар болғаны ғой шамасы гектардай жеріміз бар. Мал көп те, аз да емес. Әулетіміздің қажетіне жарайды, барға қанағат. Міне, ауылдағылардың осы пікірі олардың алға ұмтылуына Бейсенбі, тұсау салатындай. Неге ірілердің қатарына қосылмасқа? Оған ша малары келмесе, өндірістік коопе ративтерге біріксін. «Ортақ өгізден оңаша бұзау артық» деп жеке-дара күйбең тірлік кешкенше, ұжымдаса еңбек етіп, іске қарқын туғызбай ма? Сәрсенәлиевтің қожалығындай шағын шаруашылықтар ауданы мызда баршылық. Оларда ресми тіркелген жұмысшы саны бір-екеуден аспайды. Сонда отбасының қалған мүшелері үшін зейнетақы, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) қорларына жарна қайдан түседі? Өздерінен сұрасаң «Иә, те ледидардан естіп жатырмыз. Көппен біргеміз ғой, бір реті шығар. Пенсияға дейін кім бар, кім жоқ» деп пәлсапа соғады. Осындай салғырттықтың сал дарынан еселерін жіберіп жүргендер де жоқ емес. Жұма, Сенбі, «Оян, қазақ!» деп алаштықтардың жар салғанына бір ғасыр. Еліміз үшінші жаңғыруын бастан кешіп жатқанда, тұңғыштар мекенінде ұйқылы-ояу жүру бөкейліктерге жа распайды. Жексенбі, Біз «Қасқыр төбеден» осындай ой түйіп аттандық. Дәулет ӘЛИЕВ. Суретте: әкелі-балалы Мұхамбетқали,Тұрсынбек Сәрсенәлиевтер. Дүйсенбі, Сейсенбі,

2 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 2 жыл Д.Сүлейменова, Батыс Қазақстан инновациялықтехнологиялық университетінің профессоры, алаштанушы, Ж.Досмұхамедов атындағы «Қайраткер» қоғамдық қорының президенті Қазақстанның тәуелсіз даму жолына түсуі ұлттық-демократиялық мемлекет қалыптастырудың бастауында тұрған тарихи құбылыстарға назар аударуға мүмкіндік береді. Отандық тарихта Алашорда үкіметіне ерекше маңыз берілуде. Сонымен, ХХ ғасырдың бас кезінде Ресейдің қоғамдық-саяси өмірінде күрделі оқиғалар қалыптасқаны белгілі. Әсіресе, сол дәуірдегі саяси-әлеуметтік ірі оқиға Мемлекеттік Думаның шақырылуы еді. Жоғарғы заң шығарушы органның 12 жыл ( ж.ж.) арасындағы қызметі Ресей тарихында, оның құрамына енген халықтардың өмірінде айтарлықтай із қалдырған демократиялық идеалдың зор көрінісі болды. Мемлекеттік Дума ғасырдың бас кезінде Ресейде құрылған партиялық фракциялардың және аймақтардағы ұлт-азаттық қозғалысы өкілдерінің бас қосқан, маңызы зор мәселелерді талқылайтын бірденбір өкілетті форумына айналды. Ол Ресей империясының алғашқы парламенті рөлін атқара бастады жылғы Ақпан төңкерісінің әзірлігіне мұрындық болумен бірге идеялық бастамасының негізін қалады. Мемлекеттік Думаның мәні мен мазмұнын түсіну үшін оның саяси өмірдегі қажеттіліктен туындағанын ескеру қажет. Бірақ, түпкілікті орныға алмағанын тарихтан білеміз. Ресейде Мемлекеттік Дума дүниеге келген кезде шаруалар елдегі халықтың басым көпшілігін құрады. Ал, Ресейдің отарындағы қазақ даласының қалыптасқан саяси-әлеуметтік жағдайы мынадай: 1905 жылы қазақ даласындағы барлық халық саны 4442,8 мың болса, оның 10,3%-ын қоныс аударушы шаруалар, 6,3%-ын казактар, 83,4%-ын қазақтар құрады. Яғни, қазақ даласындағы ілкі отарлау саясатының салдарынан халық құрамының едәуір өзгергенін көрсетеді. Ресейдің о шетімен бұ шетіне дейінгі жерді жыртып, мал өсірген шаруалар мемлекеттің ең басты тіректерінің бірі, бүкіл елдің азық-түлігін дайындап, күнкөрісін қамтамасыз етіп Қанша жылдар өтсе де есімдері ел жадынан өшпейтін алып тұлғалар болады. Олар Алаш асылдары, елінің болашағын ойлаған, халқының қамын жеген ұлдары. Әттең, шіркін-ай, аңсаған армандары елес болып, алдан көрікті өмір белестерін көре алмай кетті-ау. Биылғы жылы Батыс Алашорда жетекшісі Жаһанша Досмұхамедовтың туғанына 130 жыл. Сондай-ақ, оның серіктері, Алашорда қайраткерлері: Ғұбайдолла Әлібековтің 145, Молданияз Бекімовтің 135, Молдағали Жолдыбаев, Аспендияр Кенжин, Сәлімгерей Қаратілеуов, Уалитхан Танашев, Ғаббас Жетпісовтердің 130, Қалдыбай Асанов пен Шафхат Бекмұхамедовтың 125, Беркінғали Атшыбаев пен Тәжмұхамбет Жалпақовтың 120 жылдық мерейтойлары. Алаш асылдары көрікті өмірді көре алмай кетті отырған бірден-бір әлеуметтік топ еді. Сондықтан империядағы өзгерістерге демократиялық сипат беріп, дамыған елдердегідей патша билігін жоймай-ақ, Мемлекеттік Дума Ресейдегі сан жағынан ең көп шаруалардың мұң-мұқтажын алғашқы кезекке қоймақшы болды. Шаруа үшін жердің ең маңызды мәселе екені әуелбастан белгілі. Сол себепті де Дума өзі өмірге келген сәттен бастап-ақ бұл мәселені назардан тыс қалдырмады. Осылайша, жаңа демократиялық басқару жүйесі мен ескі қоғамдық құрылыс арасындағы тартыстың өзегі болып жер мәселесі тұрды. Патша тағынан түскеннен кейінгі ахуал қандай бағыт алмақ деп толғанған қазақ зиялыларының ақыл-ойлары мен күш-жігерлері осы мәселені шешуге шоғырланды. Бұл іске белсене араласып, саяси көрегендік танытқандар қатарында Бақтыгерей Ахметұлы Құлманов та болды. Қазақ елі империялық түрлі кемсітушіліктер мен құқықтарының аяқ асты болуымен күресе жүріп, Ресейдің І және ІІ Мемлекеттік Думасына өздерінің аттарынан уәкілдерін жіберді. Бұл Қазақ даласына зор әсерін тигізгенімен, социал-демократтар, кадеттер партиялары қазақ шаруаларының саяси санасын біржолата өзгертіп жібере алмады. Дегенмен де, қазақ даласы демократияның шарпуымен саяси сахнаға шықты. Мемлекеттік Думаға сайланатын адамның орыс тілін білу міндетті екендігі І және ІІ Мемлекеттік Думаға сайлау кезінде де сақталды. Өз жұмысын 1907 жылдың 20 ақпанында бастаған ІІ Мемлекеттік Думаға қазақтар арасынан да депутаттар сайланды. Бақтыгерей Құлманов Астрахан губерниясынан Ресей Мемлекеттік Думасына депутат болды. Бақтыгерей Ахметұлы қазақ халқының Қазан төңкерісіне дейінгі зиялыларының бірі және ұлт мүддесі жолында қызмет еткен қайраткер. Өкінішке орай, оның есімі мен халық игілігі үшін атқарған қызметі осы күнге дейін көп танылмай келеді. Коммунистік партияның таптық, партиялық саясатының нәтижесінде прогрессивтік, жалпы демократиялық бағыт ұстанған қазақ зиялылары тек қана әлеуметтік жағынан, яғни, шыққан тегіне байланысты үстем таптың өкілі танылып, соның салдарынан олардың өз елін жалпы әлеуметтік прогреске, өркениетке жеткізуге талпынған реформаторлық қызметтері тарих беттерінен сызылып тасталды. Тек тәуелсіз Қазақстан жағдайында ғана ұмыт қалған Алаш қайраткерлерін халқымызға танытуға мол мүмкіндік туып отыр. Батыс Қазақстан облыстық өлкетану мұражайының қорында ( В) сақталған құжат бойынша Б.А.Құлманов 1859 жылы 22 желтоқсанда Астрахан губерниясының Бөкей ордасындағы Никольск селосының маңында (қазіргі Атырау облысы, Теңіз ауданы) туған. Ол Әбілқайыр Нұралы Есім сұлтаннан тараған төре тұқымынан. Қордағы ( В құжатта) өзінің өте кедей отбасынан екенін, әрі қарай оқуын жалғастыру үшін Торғай облыстық әскери губерниясынан шәкіртақы төлеуді өтінгенін, бірақ, бұл үмітінің ақталмағанын айтып, Император атындағы Санкт-Петербург университетінің ректорына өтініш жазып, оқуға төлейтін қаржы сұрап және өзінің жағдайын Санкт-Петербург градоначальнигі канцеляриясына да білдіретінін баяндаған хаты қоса тіркелген. Хатта 1881 жылдың 14-інші қазаны делінген жылдың күзінде Санкт- Петербург градоначальнигінің канцеляриясына 1881 жылдың 20 қазанында жолдаған өтінішінде Бақтыгерей Құлмановтың 21 жаста екені, мінезі, өмірлік ұстанымдары жақсы, тәрбиелі, тек жоғары оқу орнында оқуға төлейтін қаражаты жоқ, өзі Красноярск уезінде тұрады, анасы ауру, басқа да балалары бар малшы отбасынан, оның өте кедейшілікте екенін растайтындығы жазылады. Осындай қиындықтармен Бақтыгерей Құлманов Император атындағы Санкт-Петербург қаласындағы университеттің заң факультетіне қабылданады. Дегенмен, ол І курсты үш жыл оқиды. Ол жөнінде 1883 жылдың желтоқсанында өзі университет ректорынан І курста үшінші жыл қалдыруын сұрап, өтініш жазған. Осындай құжаттар арқылы Бақтыгерей Құлмановтың жоғарғы оқу орындарында оқуы өте зор қиындықтармен өткенін көруге болады жылдың 3 қаңтарында ол аталмыш оқу орнының ректорынан заң факультетінің араб-парсы бөліміне ауыстыруын сұрап, өтініш берген. Университетті аяқтап, 1888 жылдың 9 наурызында 877 дипломға ие болған ол бірнеше жыл Баку қаласында өз мамандығы бойынша қызмет етеді жылы туып-өскен жері Бөкей ордасына оралып, Қамыс-Самар правителі қызметін атқарып, өз халқының мүддесін қорғау жолында аянбай еңбек еткен. Құжаттарды жіктеп қарайтын болсақ, Б.Құлмановтың Орынбор гимназиясын және бір жылдық әзірлік класын бітіргенін, пәндік бағаларын, гимназияны күміс медальмен 1881 жылдың 17 маусымында аяқтағанын, оның оқуын жалғастыруға барынша ынтызар болғанын және жоғарғы оқу орнында оқып білім алу үшін шәкіртақы тағайындалғанын: бастапқыда 150 рубль көлемінде және бір кезекте 110 рубль, кейіннен 300 рубль деңгейінде шәкіртақы алғаны жөнінде ішкі істер бөлімінің Астрахан губерниясы канцеляриясынан алынған құжаттарды ұшыраттық жылғы «Егемен Қазақстан» газетінің 39 санында араб, парсы, осман, татар тілдері және орыс сөздігінен өте жақсы баға алып, 1888 жылғы 17 қыркүйек айында Санкт-Петербург университетінің ғылыми кеңесі тарапынан Бақтыгерей Құлманов жазған диссертациялық жұмыс жоғары бағаланып, оған «ғылым кандидаты» деген атақ берілгені туралы жазылған. XX ғасырдың басында Ресей империясы тарапынан қазақ жерлерін отарлау барған сайын күшейді. Қазақ халқының шұрайлы жерлерінен айырылуы шегіне жеткен шақта ол бұл мәселені тайсалмай Ресей үкіметінің алдына қойып, шешімін табуды талап етеді жылы Бөкей ордасы қазақтары атынан арнайы делегациямен Санкт-Петербургке барып, қазақ даласындағы басқару жүйесін жетілдіру және халыққа ауыр тиген жер мәселесі туралы талқылауларға қатысады. Өзімен бірге барған С.Нұрмұхамедов, С.Жантөрин, Б.Шынтеміров сияқты қазақ зиялыларымен бірге, ішкі істер министрлігінде болған кеңеске қатысып, өкіметтен тез арада жер мәселесін шешуді талап етіп, бірнеше ұсыныс енгізеді. Әрине, жер мәселесін отарлық саясат жағдайында шешу мүмкін емес еді. Бірақ, қазақ жерін тартып алып жатқан патша өкіметінің іс-әрекетіне қарсы шығып, әділетсіздікті дәлелдеуінің өзі жоғары бағалауға тұрарлық күрескерлік қасиет. Оның саяси қайраткер ретінде белсенділік танытуы 1916 жылы айқын көрінеді. Осы жылғы 25 маусымдағы патша жарлығы халықтың және көптеген қазақ зиялыларының наразылығын туғызады. Бөкей даласында саяси толқулар пайда болды. Бақтыгерей Ахметұлы патшаның 19 бен 43 жас арасындағы қазақ азаматтарын тыл жұмыстарына алу туралы жарлығына қатты қарсылық білдіріп, қазақтар арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізеді. Ұлтшыл азаматтың бұл әрекеті патша өкіметінің назарын аударады. Губернатор Соколовский былай деп жазады: «Маған жеткен мәліметтер бойынша Бөкей қазақтарының арасынан патша жарлығына қарсы шыққан ІІ Мемлекеттік Думаның бұрынғы депутаты Бақтыгерей Құлманов қазақтар арасынан ақша жинап, Петроград қаласына жұмысқа алынған қазақ жігіттерін тізімнен босатып алуға аттанды»,- деген мәлімет береді. (Жалғасы бар).

3 Орда ЖҰЛДЫЗЫ Комиссия отырысы Ұрлық. Бағым. Жауапкершілік Жеке меншік құқығын қорғау, мүлікті ұрлаумен күресу және мал ұрлығына қарсы аудандық комиссия отырысына комиссия мүшелерімен қатар ауылдық округ әкімдері, учаскелік инспекторлар және шақырулы адамдар қатысты. Күн тәртібіндегі жалғыз ғана мәселе үстіміздегі жылдың алғашқы жартыжылдығында ко миссия қарайтын тақырыптар төңірегінде атқарылған жұмыстар жайында барлық ауылдық округтер әкімдері, сонымен қатар аудандық прокуратураның аға прокуроры Р.Шәкіржанов, аудандық ішкі істер бөлімі бастығының орынбасары О.Жапашев және жергілікті полиция басшысы І.Хайроллин баян дама жасады. Малын бақпағаны үшін айыппұл барын еске салған Рус лан Рахымжанұлы бұл бағытта қолға алынған істердің әлі де көңіл көншітпейтінін баса айтты. Сондай-ақ, аудан тұрғындарының негізгі күнкөрісі мал және оның өнімін сатумен байланысты болған соң малдың уақтылы сырғалануы, есеп ке қойылуы және шығарылуы қатаң сақталуы керектігі әңгіме өзегіне айналды. Осы жайында сөз алған аудандық ветеринария бөлімінің басшысы Нұрқайыр Құсайынов ен дігі жерде ауыл әкімшіліктері ма лын сатушыларға анықтама беруді тоқтатуы қажеттігін қозғаса, комиссия мүшесі, аудандық ішкі істер бөлімінің басшысы Абай Алдабергенов мал дың тасымалы кезінде қандай да бір заңбұзушылыққа жол бермес үшін әрбір округ орталығынан саттық малды жинақтайтын арнайы алаң ұйымдастырып, сонда тиісті маман дар қажетті тексерістерді жүргізуін тиімді санады. Комиссия төрағасы, аудан әкімі Нұрлан Рахымжанов құқық бұзушылықтың алдын алуда бейнебақылаудың да көмегі көптігін сөз етсе, аудан прокуроры Нартай Байменов заңды тетіктерді пайдала на отырып, мал бағымын бір жолға қоюды тиянақтауға және бірқатар келеңсіздіктерді ретке келтіруге мер зім белгіледі. Жасыратыны жоқ, мал ұрлығын азайтудың бір-ақ жолы оны бағу. Ендеше, өз меншігіңді өзің қорғау міндетің. Раушан БАҚЫТОВА. 3 Әкім бол, халқыңа жақын бол! Сайланған әкімдер қызметке кірісті Аудандық мәслихат депутаттары 7 тамыз күні Мұратсай, Бисен, Т.Масин және Ұялы ауылдық округтері бойынша әкімдікке ұсынылған үміткерлер ара сынан таңдау жасағанын газетіміздің 8 тамыз күнгі санында хабарлағанбыз. Аудандық сайлау комиссиясының хаттамасына сүйеніп өкім шығарған аудан әкімі Н.С.Рахымжанов сайланған әкімдерді өткен аптада ауыл активіне таныс тырып, қызметтеріне кіріскенін жария етті. Бұл шараға аудандық мәслихат хат шысы Е.Қ.Таңатов және бірқатар сала басшылары қатысты. Әрине, Бисен, Т.Масин, Ұялы ауылдық округтері әкімі орындығына қайта жайғасқан Қайырсапар Саматов, Меңдібай Қитанов, Бақытжан Оразғұловтар алды 20, соңы 10 жылдан астам уақыт осы қызметті атқарған, ісіне төселген, ауыл-аймаққа танымал жандар. Ал, Мұратсайдың жаңа әкімі Жалғас Ташуов те бұл саладан хабарсыз емес, Сайқын ауылдық округінде бас маман болып істеген. Келер жылы отызға толатын қос дипломды бұл жігіттің де көрсетілген үмітті ақтап, іскерлік танытарына сенім білдірісті жиналғандар. Іске сәт, ауыл әкімдері! ӨЗ ТІЛШІМІЗДЕН. Суретте: Нұрлан Сағынтайұлы жас әкімді жаңа қызметімен құттықтауда. «Нұрлы жер» бағдарламасы Сот кеңсесінде «Ұлық болсаң, кішік бол» Облыстық сот төрағасы міндетін атқарушы Қайрат Адранов аудандық соттың ғимаратында тұрғындарды қабылдады. Оған келгендердің бірі еңбек өтілін растайтын құжаттың болмауы зейнетақының толық тағайындалуына кеселдігін тигізіп тұрғанын мәлімдесе, екіншісі, отағасының ішімдікке әуестігі шаңырақ берекесін кетіріп отырғандығын қынжыла баяндады. Екі азаматтың да назы бойынша оны реттеудің заңды жолдарын жіті түсіндірген Қайрат Төлепбергенұлы арыз және тиісті мекемелердің анықтамалары негізінде сот шешімі мен маскүнемдікті еріксіз түрде емдеуге болатынын қаперге бер ді. Бізді сүйсіндіргені лауазым ды тұлғаның адами болмысы мен ауыл тұрғындарының кішігірім мұңмұқтаждарына атүсті қарамай, мәнжайды терең түсіндіруі болды. «Ұлық болсаң, кішік бол» деген осы емес пе?! Отыз озық елдің қатарына енуге талпынып жатсақ та, өз жерлестеріміз арасында әлі де жеке бас құжатына мән бермейтіндер және отбасының ойранын шығаруға әрекеттенетіндер бары өкінішті-ақ. ӨЗ ТІЛШІМІЗДЕН. Баспаналы болу да бір бақыт Нарықтық экономика әр адамға тек өз күшіне сеніп, ертеңін бүгін ойлап, мемлекетке қол жаймауға үндейтіні белгілі. Өйткені, ештеңе тегін берілмесі анық. Мәселен, мемлекет тарапынан салынып берілген үйдің құнын да оны алған азамат өтейді. Осы ретте, «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» маман дары аудан әкімдігінде өткен жиында баспанаға қол жеткізу үшін қазірден бастап нақты қадамдар жасауға шақырды. Сонымен қатар аталмыш банктің бизнесті дамыту маманы Ғалия Мұлхайдарова «Нұрлы жер» бағдарламасы арқылы несиелендірудің тиімді тұстарын баяндай келе, оның ерекшеліктерін де түсіндірді. Әсіресе, сәуірден бастап шот аштыру тегін екендігін мәлімдеген ол енді қала маңынан жер үй, тіпті, саман тастан салынған баспананы да сатып алуға болатындығын әңгімеледі. Күні бүгін облыс бойынша салымшы болса, оның 1500-ден астамы бөкейліктер екен. Арасында үй алғандар да бар. Көптің игілігі үшін істеліп жатқан бұл бағдарлама аясында «Өз үйің» бөлімі де жұмысын бастағанын хабарлаған кеңесші-лидер Райгүл Жакишева: «Өзге банк термен салыстырғанда біздің банк несиесінің өтем пайызы төмен»,-дей келе, былтырдан бері аудан орталығында аталмыш банктің кеңесшісі Қарлығаш Өтешқалиева қызмет жасайтынын, оның кеңсесі Т.Жароков көшесіндегі 1 үйде орналасқандығын айтты. Жиынды ашып, жүргізген аудан әкімінің орынбасары Лариса Қайырғалиева халықтың тұрғын үйге қол жеткізуге мүмкіндігін арттыруға бағытталған бұл бағдарламаның жерлестерімізге тигізер шапағаты мол болуын тіледі. Раушан БАҚЫТОВА. Байқау көздеген мақсат «Нұр Отан» партиясының аудандық филиалы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың үздік жұмыстары бойынша мемлекеттік органдар арасында аймақтық байқау жариялайды. Байқаудың негізгі мақсаты: - сыбайлас жемқорлыққа төзбестік ахуал мен жемқорлыққа қарсы көзқарасты нығайту; - қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру; - мемлекеттік құрылымдардың ісәрекетін бақылаудағы азаматтардың белсенділігін арттыру; - мемлекеттік органдардың кадрлық жұмысын жетілдіру, нығайту; - қызметтік іс-әрекеттің тиімділігін арттыру мен кәсіби шеберлігін үздіксіз жетілдіруге мемлекеттік қызметкерлердің қызығушылығын арттыру; - кадрларды оқыту мен тәрбиелеу дің тиімді әдіс-тәсілдерін тарату. Байқау келесі номинациялар бойынша өткізіледі: «Үздік орган» (департамент, басқар ма, жергілікті атқарушы орган бөлімі), «Үздік мамандық иесі», «Сыбай лас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың жаңа әдістері» тақырыптарындағы үздік жұмыс. 1-ші кезең 2017 жылдың қыркүйек-қазан айларында партияның аумақтық филиалында жергілікті атқарушы органдардың құрылымдық бөлімдері арасында өткізіледі. Байқау нәтижелері 15 қазанға дейін шығарылады және жеңімпаздар туралы құжаттар (номинациялар бойынша І орын алған жұмыстардың түпнұсқасы, қазылар алқасының хаттамалары) партияның облыстық филиалына жолданады. 2-ші кезең қазан-қараша айларын да орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімдері мен облыстық әкімдікке қарасты мемлекеттік орган арасында өткізіледі. 1-ші мен 2-ші кезеңнің нәтижелері 2017 жылдың 15 қарашасына дейін жүргізіліп, жеңімпаздар анықталады. Толық ақпаратты «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы нан (Сайқын селосы, М.Бегалиева көшесі, 4 үй, байланыс телефоны: 8(71140)21181) алуға болады. «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы.

4 4 Орда ЖҰЛДЫЗЫ Мансап пен міндет Ол қандай ереже деп кейбіреулердің таң қалуы мүмкін. Алдымен, оның кімге бағытталғаны, кімнен екені, тұлғаның лауазы мы мен тегі, есімі, қалауы бойын ша әкесінің аты, почталық мекен жайы, заңды тұлғаның өтінішінде оның атауы, шығыс нөмірі мен күні көрсетіледі. Арыз иесінің қол қоюы не электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылуы шарт. Шағым жасалып отырған болса, іс-әрекетке қатысты субъектінің атауы, жеке кісі болса, оның атыжөні, лауазымы, шағымның себеп тері мен талаптары көрсетілуі тиіс. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» заңында ауызша және жазбаша өтініштерді қабылдау, тіркеу, қарастыру жүйесі толық көрсетілген. Сондай-ақ, онда қандай өтініштердің тіркеуге жата тын-жатпайтыны, жауап беру мер зімдері, жауап мазмұнының қандай болу керектігі де қамтылған. Аталмыш заңның 5-бабына сай дайындалып жатқан немесе жасалған қылмыстар, не мемле кеттік, не қоғамдық қауіпсіздікке төнетін қатер туралы мәліметтер бар және мемлекеттік органдардың құзыретімен оларға дереу жіберілуі тиіс жағдайларды қоспағанда, иесі бүркемеленген, авторы жазылмаған және мәселенің мәні баяндалмаған өтініш қарауға жатпайды. Біздің аудан тұрғындары да аудан әкімі мен оның орынбасарларына, аппарат басшысы атына арыз, өтініш, ұсыныс, сауал, үн қосулар қағаздай да, электронды түрде де түсіп жата ды. Жеке қабылдауға келіп, талаптілектерін білдіретіндер қаншама?! Айта кетейік, бұл қабылдаулар аудан әкімінің 2008 жылғы 5 маусымдағы 12 шешімімен бекітілген кестеге сай жүруде. Аудан әкімі әр аптаның жұма Өтініштің де өз ережесі бар күні, оның аумақтық-экономикалық және отын-энергетикалық мәселелері жөніндегі орынбасары бейсенбі күні, әлеуметтік сала және қоғамдық саяси даму мәселелері жөніндегі орынба сары сәрсенбі күні, ал, аппарат бас шысы сейсенбі күні сағат 14:30-дан 17:00-ге дейін қабылдайды. Ол үшін алдын ала жазылу керек. Жазылуды лауазымды тұлғалардың хатшылары жүзеге асырады. Телефон нөмірлері: 8 (71140) , Жазбалай өтініш жасаған тұлғаға арыздың тіркелген күні мен уақыты, қабылдап алған адамның тегі мен аты-жөні көрсетілген талон беріледі. Өтініштің қаралу мерзімі өзге субъек тілерден, лауазымды тұлға лар дан ақпарат алуды не жергілікті жерге барып тексеруді талап етпей тін болса, күнтізбелік он бес күн. Ал, егер ол әрекеттерді жүзеге асыру ды қажетсінсе күнтізбелік отыз күн. Қосымша зерделеу мен тексеру мер зімі ұзартылған өтініш иелеріне ол туралы үш жұмыс күні ішінде хабар ланады. Мемлекеттік органдардың, жер гілікті өзін-өзі басқару органдарының басшылары мен олардың орын басарлары айына кемінде бір рет тиісті мемлекеттік органы басшы сы бекіткен кестеге сай азаматтар ды, заңды тұлғалардың өкілдерін, соның ішінде осы органдардың қызметкерлерін жеке қабылдауы мін детті. Кестенің көрнекті жерге ілініп тұруы шарт. Егер лауазымды тұлға өтінішті қабылдау кезінде шеше алмаса, мәселені реттеу жөнінде жұмыстанып, нәтижені арыз иесі не жазбалай жеткізеді. Өтініштерге берілетін жауаптар Қазақстан Респуб ликасы заңнамасына сілтеме жасала, мазмұны бойынша негізделген және дәлелді, мемлекеттік тілде немесе өтініш берілген тілде арыз иесінің қабылдаған шешімге шағым жасау құқықтары түсіндіріле отырып, оның дәлелін жоққа шығаратын немесе растайтын нақты деректер қамтылуы тиіс. Ағымдағы жылдың бірінші жарты сында аудан әкімі аппаратына жеке және заңды тұлғалардан 197 жазба ша арыз-шағым түсіп, бәрі де белгі ленген мерзімде қаралып, жауаптар қайтарылды. Олардың 41-і (20,8%) тұрғын үй, 15-і (7,6%) коммуналдық және абаттандыру, 39-ы (19,8%) әлеуметтік, 16-сы (8,1%) еңбек және еңбекақы, 31-і (15,7%) жер мәселесі, 55-і (28%) өзге де тақырыптарда бола тын. Өтініш берушілердің 3-еуі (1,5%) Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен оларға теңестірілгендер, 12-сі (6,1%) көпбалалы ана, 29-ы (14,7%) зейнеткер, 8-і (4,1%) мүгедек, 4-еуі (2%) кәсіпкер, 141-і (71,6%) өзге санаттағылар. Аудан әкімі мен оның орынбасар ларының жеке қабылдауына кел ген 104 азаматтың 14-інің (13,5%) өтініші табан орнында шешілсе, 73-іне (70,2%) түсінік берілді, 17сінің (16,3%) арызы мемлекеттік органдардың бөлімшелеріне, қоғам дық ұйымдарға жолданды. Арызшағымдарға уақтылы жауап берілуін қадағалау аудан әкімі аппаратының құжаттармен қамтамасыз ету және қаржы-шаруашылық бөліміне жүк телген. Осы бағытта жұмыстанып жатқан біздің бөлім алдағы уақытта да сергектіктен жазбақ емес. Өйткені, әр хаттың, әр арыздың артында адам бар. Адам тағдырына, олардың ұсыныс-пікірлеріне селқос қарауға болмайды. Бұл барлық қазақстандық мемлекеттік қызметкерлердің ұстанымы. Бекбол ЖҰМАБЕКҰЛЫ, аудан әкімі аппаратының құжаттармен қамтамасыз ету және қаржы-шаруашылық бөлімі басшысы. Бүгінгі заман жастары Мәскеулік магистрант Ұ.Баткенова М.Мәметова атындағы орта мектеп түлегі Қазақ жастарының әр салада жақсы маман ғана емес, шетелдік іргелі оқу орындарында студент, магистрант атанып жатқаны да ке мел келешекке ұмтылған егеменді елдің жарқын болашағының көрінісі. Биікке құлаш сермеген сондай жастардың бірі Ұлжан Баткено ва. Ол М.Мәметова атындағы орта мектептің түлегі жылы Орал қаласындағы Евразия академиясын шет тілі мамандығы бойынша «қызыл дипломмен» тамамдаған бойжет кен Орал қаласындағы ҚазИТУ-да студенттерге екі жыл ағылшын тілі нен дәріс береді. Сол жоғары оқу орнында қызмет етіп жүріп, Мәскеу іргесіндегі Дубна қаласында қоғам және адам табиғаты халықаралық университетінің лингвистика бөліміне грантпен оқуға түсіп, магистрант атанған. Яғни, тіл ғылымына қатысты қойылған өте күрделі 60 сұрақтан 40 ұпай жинап, білімді қыз ойлаған арманына қол жеткізеді. Алғыр жас енді филология ғылымының доктор лары ғана дәріс беретін бұл іргелі білім ошағын үздік аяқтауды мақсат тұтуда. Мәскеу төрінде жүріп, «Қай орыстан кеммін» деп тістеніп, алға батыл қадам басып келе жатқан қайсар қыздың талабы да таудай. Бұл оқу орнының бір ерекшелігі мұндағы магистранттардың бәрі бірбірімен ағылшын тілінде сөйлеседі. Тіпті, оқытушылардың өздері де бұл тілді жақсы меңгерген. Мен Евра зия академиясында оқыған кезде «языкознание» сабағы оқытылған жоқ. Ресей Федерациясының Мәскеу қаласында лингвистика ғылымы жайында жан-жақты білім алып жатқаныма қуанамын,-дейді ол. Дегенмен, өзге ұлт өкілдері орта сында жүрген қаракөз қыз атынан ат үркетін талапшыл оқытушылардың оң назарына іліккенін айта кеткеніміз аб зал. Мысалы, филология ғылымының докторы Шатуновский Илья Борисо вич бағаға сараң, принциптің адамы болса да, қарапайым қазақ қызының талпынысын, құлшынысын жоғары бағалағанға ұқсайды. Қатал ұстаздың сабағында үнемі белсенділік танытып, білмегенімді сұрап, білгенімді пысықтап, қайтақайта сұрақ қоя беретінмін. Емтихан кезінде кураторым маған келіп: «Илья Борисович сен туралы жағымды пікір айтып жатыр. Жарайсың!»-деді. Шындығында, ол кісінің мақтауына ілігу оңай шаруа емес. Көп тер төгуің қажет. Әрине, ұстаздың бұл жылы сөзіне қанаттанып қалдым,-дейді Ұлжан қуанышын жасыра алмай. Сондай-ақ, кезінде Лондонда тірлік кешкен, жиі саяхаттайтын кафедра меңгерушісі, филология ғылымының докторы В.В.Морозовтың дәрістерін тыңдау бақытына ие болғанын да мақтаныш тұтады. Магистранттардың өтініштері ағылшын тілінде жазылып, құжаттық жұмыстар да тек сол шет тілінде жүргізіледі екен. Иә, ол Евразия академиясын да оқып жүргенде ағылшын тілінен үздік студенттер үшін тегін курс ашылып, американдықтармен бет пе-бет сөйлесу мүмкіндігі туған. Сол ұтымды сәтте Ұлжанға Дона есімді жасы алпыстар шамасындағы американдық жетекшілік еткен. Курс аяқталғанда олардың қазақ студент теріне футболка сыйға тартқаны көңіл төрінде керемет естелік болып қалған. Әрі арнайы сертификатқа ие болыпты. Бала кезінде әнші болуды қалағандықтан ба екен, кейіпкеріміз оқытушылар мен студенттердің алдында баяндама жасағанда еш қысылып-қымтырылмайтын көрінеді. Ал, оның ағылшын тілін таңдауына Ақсай қаласындағы бір компанияда аудармашы болып қызмет ететін апа сы Динараның ықпалы зор болған. Жалпы, Мәскеу әдемі, таза әрі үлкен қала. Оны тек көзбен көру ке рек. Адамдардың да сөйлеу мәнері жоғары. Қызыл алаңда жер шарының түкпір-түкпірінен түрлі ұлт өкілдері толып жүреді. Бұрын ақшаны оңдысолды шашып жұмсайтын болсам, Мәскеуге келгелі қаржыны үнемдеуді үйрендім. Себебі, біздегіге қарағанда тауарлар қымбат. Қазақстаннан келген құрбылар бір-бірімізбен тату болуға тырысамыз. Біреуміздің туған күніміз болатын болса, түнгі сағат он екіде үрілген шарлармен арнайы құттықтап, у-шу болып жатамыз. Ұлттық мейрам кезінде де үстел дайындап, қазақы салтымызды ұстанамыз. Бір күні «Маяк» сауда үйінен бірнеше су венир сатып алдым. Соның ішінде біреуі ұнамай, дереу кері апарып, қайта алуларын сұрадым. Сонда са тушы қыз намысыма тиетін біршама сөздер айтты. Қарауылы бізді ол жер ден алыстатуға тырысты. Қасымдағы құрбым: «Құрысын, кетейік»,-дейді. Бірақ, мен табандылық танытып, тұрып алдым. «Егер алынған затты кері тапсыруға болмайтын болса, онда неге ол ескертіліп жазылмаған?»-деп администратордың келуін талап еттім. Сол күні ол келмеді. «Келесі күні ке лем!»-деп ескертіп, ертесіне тағы бар дым. Бұл жолы оны орнынан таптық. Сатушының кешегі қылығын алға тартып, біраз жерге бардық. Артынан қалмайтынымды айтып, бұл жолы да тауарды кері алуын талап еттім. Бірақ, администратор тауардың кері алын байтынын түсіндіріп, қызметкерінің өрескелдігі үшін кешірім сұрап, маған иіс су сыйға тартты. Мақсаты биік сіңлімізге «Шығар биігің асқақтай берсін, қайсар қыз!»дейміз. Гүлнар ҚАДЫРОВА. Суретте: Мәскеу төрінде жүрген ұл-қыздар.

5 Орда ЖҰЛДЫЗЫ Жігерлі жастар жиыны 5 Газет және оқырман Жастардың халықаралық күніне орай аудандық «Нарын жастары» жастар қоғамдық бірлестігі мен жастар ресурстық орталығы және ауданның белсенді жастары бастамасымен мерекелік концерт ұйымдастырылды. Аудандық мәдениет үйінде оздырылған бұл шарада аудан әкімі Нұрлан Рахымжанов ауылымыздың жаңа толқынын мерекемен құттықтай келе, түрлі салада өз белсенділігімен көзге түскен жастарға Алғыс хат та быстап, алда да тынбай еңбек ету леріне тілектестігін білдірді. Қыз-жігіттер шырқаған әсем ән мен мың бұралған би көрермендерді ерекше баурап алды. Ерлан Сер тек, Қуаныш Құбайтов, Бауыржан Әміржан, Ұлжан Ишановалардың орындауындағы күй тартыс та жоғары деңгейде өтті. Қос ішектен күмбірлей төгілген күй бірде шауып түсер қылыштай жалт-жұлт етіп, тыңдаушысына рух берсе, бірде бір сарынға түсіп, ыңыранып, ботасын іздеген бозіңгендей бебеулеп, кенет тына қалып, таудан аққан мөлдір бұлақтай еркелей сылдыр қағып, залдағыларды еріксіз елжіретті. Әр қалада, әр салада еңбек етіп жүрген бөкейлік жастардың бұл жолғы ме рекелік сәлемдемесі де көңілге қуаныш сыйлады. Туған жерге деген сағынышын қара өлеңге сыйғызып, ұтқыр ұйқас пен салмақты сөздерін шумақтап жеткізген ауылымыздың Турция сапары жас ақындарының туындылары да кеш қонақтарының жүрегіне жол тартты. Шара соңында Нарын жастарының гимні орындалып, жиналғандар орындарынан тік тұрып, қошемет көрсетті. Кештен алған әсері хақында мәдениет саласының байырғы қызметкері Ерболат Ахметовты сөзге тартқанымызда: Керемет кеш болды. Алған әсерімді сөзбен жеткізу мүмкін емес. Біздің аудан өнерлі ұл-қыздардан ешқашан кенде болмаған. Оны бүгін кейінгі толқын тағы бір мәрте дәлелдеді. Әсіресе, Алмас Шома нов, Айнагүл Хайроллиналар әнді нақышына келтіріп шырқады. Ал, би сендік ақын қыз Назгүл Пахманның туындысы ерекше ұнады. Өрімдей қыздың жырақта жүріп, туған жерге деген сағынышын жырына қосқаны ғажап-ақ. Мұндай шаралар жиі өтіп тұрса, жас таланттардың жолы ашы луына үлкен сеп болар еді. Әділет ӘБДІРОВ. Сайқын ауылы. Астанадан алған әсер Мерейі өскен Медет Жастар тәуелсіз елдің ертеңі. Болашақтың кілті де солардың қолында. Ауданымыздың өсіп-өркендеуіне атсалысып, қоғамдық шараларда белсенділік танытып жүрген бірқатар жастарға халықаралық жастар мерекесіне орай оздырылған шарада аудан әкімі Нұрлан Рахымжанов Алғыс хат табыстағаны мәлім. Сондай жастардың бірі аудандық жастар ресурстық орталығының кеңесшісі Медет Иранов. Орайы келген тұста өзімен тілдесіп, пікірін ортаға салуды сұрадық. Жастар мерекесінде есімің аталып, көпшілік алдында марапатталдың. Табысқа жетудің сыры неде? Ауқымды жұмыстар атқарып, тау қопардым демеймін. Меніңше, ол міндетімді адал атқарып, тапсырмаларды уақтылы да ұқыпты орындағанымның өтеуі деп ойлай мын. Әркімде өз жұмысын ізденімпаздықпен, талапқа сай істеуі тиіс. Адам алдына мақсат қоя білуі керек және сол көздеген межеге жету жолында қандай да болмасын кез дескен қиындықтарды еңсеріп, болмашы келеңсіздіктен кейін шегінбеуі қажет. Сонда ғана оның жасаған жұмысы жемісін береді. Жастар ресурстық орталығы жастармен қоянқолтық жұмыс жасайтыны мәлім. Қызметің туралы да бірер сөз айтсаң... Қазір ауданымызда еңбек етіп жүрген жас маман дар аз емес. Арасында өзінің жеке бизнесін ашып, кәсіппен шұғылданып жатқандары да, «Дипломмен ауыл ға» бағдарламасы арқылы баспаналы болып, осын да тұрақтауға ниеттенгендер де баршылық. Жалпы, бүгінде қалада қалудан гөрі ауылға келуге жастарымыз Мектеп түлектері биылғы ҰБТ-да жоғары көрсеткішке қол жеткізгенін естігенде бір қуанғанбыз. Сол білім сынағына қатысқан 104 шәкірт ауданымызды облыста алдыңғы бес тікке енгізген-ді. Ал, осынау жас түлектердің енді мемлекеттік грантқа ие болғандары қанша ма? Нақты дерек қандай? Аудандық білім Раушан ЖАНАТҚЫЗЫ. Бізден де бір пікір Замандас келбеті Талапкер 2017 Жазғы демалысты кім қалай өткізеді? Мектеп жасындағы балалардың жазғы каникул күндерін қызықты да тиімді өткізуді аудандық білім беру бөлімі ұйымдастырады. Ата-аналар да балапандарының әр күні жағымды жаңалыққа толы болуы үшін барын салады. Бірқатары көршілес Ресей Федерациясына жол тартса, енді бірі шекара асып, өзге қалаларды көруге асық. Ал, Бөкей ор дасы колледжі оқытушысы Бота Мұсағалиеваға Турцияның топырағын басу мүмкіндігі туыпты. Ғаламтордан, басқа да ақпарат құралдарынан шет мемлекеттердің мә дениетімен таныс болсақ та, тарихи жерлерін өз көзіммен көру, ондағы елеу лі оқиғалардың куәсіндей болған ескерткіш қирандыларының қасына барып, қолмен ұстау менің бала кезімдегі арманым еді,-деп сапарынан сыр шерт ті Бота. Міне, биыл Алла сәтін салып, қызым Жанымды ертіп, Турцияның Анталия қаласына демалуға бардық. Жабырқағанда жанымнан табылып, қуанғанымда бірге шаттанатын құрбым Салтанат Хайырлиева телефон ша лып, құжаттарымды жинақтап жіберуімді өтінгенде, маған мұндай сый дайын дап жатқанынан бейхабар едім... Біз алдымен Анталия қаласына түстік. Онда өткен он күніміз Сиде курорттық қаласындағы «Рalm world» қонақ үйінде өтті. Ұшақтан қарсы алған туристік агенттік өкілінің де, мейманхананың қызмет көрсетуі де жоғары деңгейде. Анталия, Сиде және Манавгат қалаларының мәдени ескерткіштері мен көрікті жерлерін тамашаладық. Екінші ғасырда салынған тарихи ескерткіш Аппалон храмын көрудің өзі бір ғанибет емес пе?! Жерорта теңізінің мөлдір суына да шомылдық. Бір сөзбен айтқанда, онда өткен күндеріміз ерекше есте қалды. Сондықтан ел көріп, жер танып, демалғанға не жетсін?! құлықты. Тек бәріне бірдей мамандығына сай қызмет табылмай қалып жатады. Сол мәселе біраз кедергі кел тіруде, әйтпесе, мықты-мықты жас мамандар бар. Өзің айтқандай, біздің орталық жастармен тығыз байланыста. Негізгі мақсатымыз ауылым деп келгендерге жұмыс та уып беруге жәрдемдесу, білімге құштарларға мемлекеттік бағдарламалар ұсынатын курстарда білімін жетілдіруге жағдайлар тудыру. Әңгімеңізге рақмет! Алда да абырой арқалай бер. Астанада ашылған әлемдік көрмені көруге асыққандардың көшіне ілесіп, екі күн бойына Бас қаланың қызығына тоймай, біраз елдің павильондарын тамашалап, үлкен әсер алдым. Соның өзінде бәрін бірдей аралауға үлгере алмадық. Көремін, білемін деген жанды қызықтыратын нәрсе көп мұнда. Финляндия, Польша, Түркия, Катар, көршілес Ресей Федерация сы елдерінің павильондары ерек ше ұнады. АҚШ, Жапония, Изра иль де бар жақсысымен бөлісуге келіпті. Бірі энергияны үнемдеудің тиімді жолдарын ұсынса, енді бірі адамның қимыл-қозғалысынан, күннен, желден, жерден, судан алынатын энергияны қалай жинау, сақтау және қай салада пайдалануға болатындығын паш етуде. Поляктар ұсынған «көгілдір көмір», финдер көрсеткен қалдықсыз технология мен күн батареялары орнатылған өнімдер, ағылшындардың лампалары да айтуға тұрарлық дүниелер. Вольфрамның орнына пайдаланылған графин деп атала тын лампа ішіндегі жіңішке, нәзік сымдар 7 жылға дейін қызмет етеді, әрі оны қыздырмайды екен. Бұдан бөлек ғарыш, құрылыс және өндіріс үшін пайдасы көп сан түрлі жобалар бар. Жапондықтардың бейнероликтері арқылы да біраз ақпаратқа қанық болдым. Жалпы, Астанада өткен күндерде түрлі қызықты мағлұматтарға қанықтым. Қысқасы, мұндағы көрменің еліміздің келешегіне тигізер пайдасы ұшан-теңіз. Озық елдердің жетістігімен танысып, оны өзіміздің өндіріске енгізу құптарлық іс екені даусыз. Осылайша, тап бір ертегідегідей өзгеше әлемге, басқа ғаламға саяхат жасап оралғандай әсерде болдық. Әділет ӘЗІЛХАНҰЛЫ. 51 түлек грант иегері беру бөлімінің мәліметіне сүйенсек, қазірдің өзінде 51 бөкейлік ұл-қыз жоғары оқу орнының грантын иеленген. Әңгіме арасында: «Бұл тек жоғары оқу орындарына қатысты ақпарат. Ал, арнаулы оқу орындарында тегін білім алуға рұқсат алғандар дерегі нақтыланған жоқ»,-дей ді аудандық білім беру бөлімінің бас маманы Нұрсұлу Сәлімова. Нұргүл ХАЛИОЛЛИНА. Сайқын ауылы. Жарайсыңдар, жерлестер! Реті келген соң айта кетелік, грантқа ие болғандардың арасын да мұғалім, дәрігермен қатар, болашақ мұнайшы да, орманшы да, ұшқыш та бар. Енді тек асқақ арман адастырмай, білімнің биік шыңынан көріне біліңіздер дейміз жас талапкерлерге. Райгүл АППАҚОВА.

6 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 6 Көңіл көңілден су ішеді (Халқымыздың қанатты сөздерін ой елегінен өткізгенде туған тұжырымдар) Мұзафар ӘЛІМБАЙ, Қазақстанның халық жазушысы «Ұстазы жақсының ұсталығы жақсы». Шеберлікті шеберден, іскер ұстаздан үйренген шәкірттің өнері бәрінен артық боп тұратыны анық. «Ақсақтың аяғы жетпесе де, таяғы жетеді». Құдай пендеге бірін бермесе де екіншісінен береді. Оған да тәуба. Жаратқан жұрдай еткізуден сақтасын. «Айнаға қарап емес, адамға қарап түзел». Адамға адам айнадай. Жаныңдағылармен салыстырып, өз жан-дүниеңді ұғасың. Нендей жақсылығың, жақсарудың игі жолы осы. «Кедейдің кербезінен сақта». Түгі жоқтың тыраштанғаны тым ерсі. Көйлегі жыртықтың кергігені қандай сөкет?! «Алыстағы астықтан жақындағы сабан артық». Қияндағыны қиялдағанша, қол созым жердегіні пайдаға асыр. «Ауылы бүтінді аман де, елі бүтінді есен де». Әрқайсымыздың тірлігіміз қауымға, ортаға тікелей байланысты. Қоғамның тыныштығы сенің тыныштығың. Ендеше, елдің іргесі сөгілмесін деп тіле. «Ата-анаң отырған үйдің төбесіне шықпа». Тайраңдаған баланың атаанасы ардақ тұтпағанын білдіретін сөз. Әдептен аспа. Ізеттен озба. «Дүниеқордың баласы тезек көрсе: «Шоқимын!»-дейді. Білімдінің баласы кітап көрсе: «Оқимын!»-дейді». Адам баласының жоғарыдағыдай әрекеттерге баруы, сірә, асқан дүниеқоңыздықтың шегі шығар. Шешен тілді халқымыз көркемдік бейненің шырқама шыңындағы нүктені дөп басып отыр. Ал, ғалым әкеден тәрбие алған ғазиз ұл, әрине, білімге ұмтылады, білікті болады. Күңнің қызы еркелесе: «Аспанның жұлдызын әпер!»-дейді. Құлдың ұлы еркелесе: «Ханның қызын әпер!»-дейді. Әліне қарамай әлек болудың ең асқынған түрі қазақ атаң айнытпай көз алдыңа әкелгендей әсер қалдырады мынау мақал. Айтқыш болсаң, осы қалыптан асырып, әсемдеп мақал құрып көрші, кәне. «Шебердің баласы балтаға қарайды, ұрының баласы қалтаға қарайды». Отбасындағы өмір-тіршілік ұстаздың ұстасы. Болашақ азаматтың алдағы болмысы соған байланысты. Қаршадайыңнан қасиеттілікке үйреткен бала-шағаң қапы ұрындырмайды. Соңында өкінбес үшін балаңды бесіктен бастап, баулы. «Атасыз ұлдың аузы үлкен». Көргенсіз бала көпірме, бейпіл сөйлей береді. Көпке жеккөрінішті болады. Мұның бәрі отбасының ерте бұзылуынан, ондағы сыйластықтың жоқтығынан болатын қырсық. «Елсізде екі түйе айда». Қазақ атаң адамды ықтимал қатерқауіптен, қиындықтан алдын ала сақтандырады. Соның дәлелі осы мақал. Айдалада астыңыздағы атыңыз болдырады, жапан далада жалғыз қалмайсыз ба? Ал, енді қосағыңызда тағы бір қылқұйрық болса, не уайым бар?! Міне, біздің аталар қандай прагматик болған?! «Көп адасса, көргендіге барады. Ал, көргенді адасса, көнеге барады». Көптің де тығырыққа тірелер кезі болады. Сонда олар, әрине, көргені көптен кеңес күтеді. Өйткені, көп жасаған көненің білгені мен түйгені мол ғой. Ал, білімдарға көпті көргеннің де қайырылуы заңдылық. «Шүкірінен күпірі көп». Құдыретіне сыйынып, имандылыққа жетуден гөрі күнәсі басым пенделер де бар. Соларға байланысты айтылған сөз ғой. «Кісі айыбын ашқаннан жапқан жақсы». Кісіні күлкі, әжуа етуден ләззат іздеген ұят болады. Адам кінәсін оңашада, өзіне ғана айтқанның да әсер-ықпалы осал емес. «Жыртық киімнің жетеуін қабаттап кисең де жел соғып тұрар». Кенеуі кеткен дүниенің еш себі болмайды. Тозғанды тіреу етпе. Ескіргенді елге насихаттама. «Ұра қоқысымен ғана толады». Тойымсыздар тозғанды да жинайды, бірақ, таупық-қанағатты білмейді. «Күн шыққанда, табиғат жанданады, көп оқысаң, көңілде шам жанады». Ішкі жан дүниесін нұр шалған адам ұғымтал, білімдар, іскер, еңбекқор келеді. Ол нұрдың аты оқу, іздену, ғылымға құмарту, білім теру. Білімін үздіксіз істеу ғана адамды тоқтаусыз өсіреді. Осыны ұмытпаған ұтады. «Ер адам үйдің иесі, әйел үйдің киесі». Ер азамат отбасының бас қожайыны делінеді. Ол ақиқат. Алайда, үй-ішіндегі құт, бардың берекесін келтіретін әйел. Әйел алтын діңгек. Өзгесінің бәрі соның төңірегінде айналады. «Жемісті ағаш жерге иіледі, жетелі жігіт елге иіледі». От жүректі, намысшыл азамат әрқашанда отаншыл. Жатса да, тұрса да жан құштары туған елге ауады. Ондай азаматтың өмірі ел жолына бағытталған. «Қысылғанда батырың, есіне алар атасының ақылын». Жайшылықта атасының құлағына құйғанына мән бермесе де, немере атаулы қажеттілік туындағанда: «Атам осындайға қатысты не деп еді?»-деп мұқтаж кеңесті іздейді. Көпті көрген қарттың ақылы әркез пайдаға асады, құтқарады. Естінің сөзін ескермеуге болмайды. «Ұлы бар үйде қуат бар, қызы бар үйде шуақ бар». Бала атаананың бақытының зоры. Солардың қызығына кенелу ата-ана арманы. Ұлы асқар таудай тіректігін көрсетсе, қыз бала жылылық мейрім сыйласа, одан артық не бар?! «Алтынды бөлісу қиын, ақылды бөлісу оңай». Қызбалыққа салынбай, қатар отырып кеңесіп, ақылдасу қиын емес. Әрине, қызыл кеңірдектер ортасында кеңесу қиямет-қайым екені анық. «Алдыңғы көштің адасқанын соңғы көш біледі». Бүгінгі ересек біздердің ертеңгі сыншымыз балаларымыз. Немере-шөберелеріміз. Бізге, біздің еңбегімізге әділ баға беретіндер де солар. Жас қалам Аңсатты туған жер көктемі Күт мені! Сағыныш алауы өртеді. Мезі қып Астана ызғары, Аңсатты туған жер көктемі. Шаршадым... Ғайып боп шекердей бал шағым. Жалығып ересек өмірден, Уайымсыз өткенді аңсадым. Қарсы алғын. Жусанның иісін аңсадым, Келеді төріңде жыр жазып, Жайықпен тербеліп, ән салғым. Сағынғын! Жасырдым жанарға жарым-мұң, Тірлігі қаланың қызықты-ау... Кей кезде шыдамай, «жарылдым». Күлімде! Құлақ сап аңсатқан бір үнге. Аяулы ата-ана құшағы, Жетпейді жаныма бүгінде. Күт мені! Аңсатты самалың өпкені. Арманын қимаған төзімнің, Үзіліп барады шектері... Назгүл Пахман. Бисен ауылы. Тіл тағдыры ел тағдыры Өзге тілді білсең, өрге Өз тіліңді білсең, төрге Ел тәуелсіздігінің ең басты белгісі мемлекеттік тіл. Тіл қай елдің болмасын іргетасының мығым қалануына шексіз қызмет атқарады. Бұрынғының орақ тілді, от ауызды шешен билері хандардың алдында еркін көсіліп, жаза басқан жерін жалтармай тура айтқан. Шешілмес дауды шекістірмей-ақ татуластырып, талапкерлердің ұпайын түгендеп отырған. Бәрі де сол тілдің құдіреті. Мысалы, өзінің шешендігімен елдің ішкі-сыртқы саясатына бірдей араласып, алысты жақындатып, араздасқанды табыстыра білген қаз дауысты Қазыбек би, не Абылай ханға Бөгенбай батырдың қазасын жеткізген Үмбетей, ханға ақылшы һәм кеңесші болған Бұқар жыраулардай тік мінезді талай асылдар өткен. Сол қазақ даласының бүгінгі жәйі қандай? Бабаларымыздан мұраға қалған ана тіліміз Кеңес Одағы үстемдік жүргізіп тұрған заманда недәуір әлсіреп, жойылып кетуге шақ қалды. Алайда, тілім деп тебіреніп, алып империяға қарсы тұрған арыстар ол кезде де табылды. Ұлы Абайдың заманын айтпағанда, Алаш зиялылары Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсыновтар бастаған қайраткерлер тобы тіл мәселесіне ерекше мән беріп, оның шексіз байлығын, суреткерлік қуатын, бейнелігі мен наздылығын дәріптеп, кейінгілерге аманат етті. Жалпы, сөздік қоры мол қазақ тіліндей бай тіл әлемде санаулы. Еліміз тәуелсіздік алғалы да біраз болды. Осы аралықта барша қазақстандықтар түгіл қазақтардың өздері 100 пайыз ана тілінде сөйлеп кетпегені шындық. Мемлекеттік тілді меңгеруде, ең алдымен өз қандастарымыз толықтай белсенділік танытуы тиіс. Сонда ғана өзге ұлт өкілдеріне талап қоя аламыз. Ал, қазақ тілін үйрететін курстардың жәйі нешік? Тиісті әдістемелік құралжабдықтар талаптарға сай ма? Осыларға басты назар аударуымыз қажет. Қазақ мектептерінен өзге білім ошақтарында мемлекеттік тілді оқыту жүйесі толық сақталып жүр ме? Несін жасырамыз, ел тізгінін қолына ұстаған кейбір ағаларымыздың алқалы топтың алдында міңгірлеп, ана тілінде екі сөздің басын құрай алмауы қарын аштырады. Сондай-ақ, қазіргі кезде қазақ тілінің қолданысы әлеуметтік желілерде де шұбарланып барады. Қалта телефондарында «вконтакте», «ватсап», «твиттер» және «фейсбук», басқа да желілерде қазақ тіліне тән әріптер жоқ. Оның үстіне жастар жағы еріншектік танытып, күрделі сөздерді бей-берекетсіз жаза береді. Мысалы, «әңгіме айт анг айт», «не істеп жатырсың? нестеп?», «Қалайсың? каксын?» деп қолданады. Осы жағдай ауыз екі сөйлеу стиліне де еніп барады. Оған дәлел жақында бір көзтаныс досымды көшеде кезіктіріп, көптен көрмегендіктен сөз суыртпақтап, әңгімеге тартқан ем. Одан әңгіме үстінде «норм», «не хау?», «не жан?» сөздерін түсінбей, қайта сұрадым. Сөйтсем, әлгі айтқандары «норм нормально», «не хау? не хабар?», «не жан? не жаңалық?» дегені екен. Ал, мұндай жағдай жалғаса берсе, тіліміз тілімденіп, тоқырауға ұшырауы кәдік қой. Оған жол беруге әсте болмайды. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев айтқандай: «Көп тіл білгеннің зияны жоқ. Досың да, әріптесің де, жолдасың да көп болады. Алайда, қандай жағдайда да туған тіліміз қазақ тілі өз мәртебесін жоғары ұстауы тиіс. Туған тілдің туы қашанда биік болуы қажет». Сондықтан да тіліміздің нәрін бұзбай қолданып, оның іргесінің берік болуына барынша ықпал етейік, ағайын! Әділ Сәмен. Сайқын ауылы. Ауыл айтқыштары шығасың «Армысың, айран!» Сағындық деген кісіні жұрт шешендігі мен ділмәрлігі үшін сыйлайтын. Ол әрі ескі қисса, дастандарды да жатқа білетін-ді. Бір жолы сол Сағындық ақсақал рулас інісінің үйіне барып: Айрандарың бар ма?-дейді. Әлгі үйдің келіні қартайған шал қайдан біліп жатыр деп, майы алынған айранды бере салады. Сонда ол кеседегі айранды ұрттап тұрып: Армысың, айран! Келіп едім қайдан? Күбіменен ұрысып, Піспекпенен жұлысып, Айырылыпсың майдан. Ішіме жағасың ба? Қайдам?!-деген екен. Мұны естіп тұрған сол үйдегі үлкен кемпір: Ойбай, келін, құрыдық! Мына сөз елге жайылып кетпесін,-деп көрші үйден майлы айран алдырып беріпті. Әрі Сағындық шалдан кешірім сұрап құтылыпты. Шіркін, айранын төксе де, ұятын төкпеген бұрынғының адамдары-ай! Батырбек НОҒАЙБАЕВ.

7 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 7 Артық болмас білгенің Ұйқысыздықтан тұз арылтады Халық емі сонау ерте заманнан бізге жеткен түрлі емдік тәсілдерден тұрады. Медицинадан дауа таппағандар, міндетті түрде халық емін пайдаланатыны жасырын емес. Өйткені, көп жағдайда қарапайым халыққа бұл көмектесіп жатады. Сондықтан ұйқысыздықтан арылтатын мынадай емдік тәсілді қолданып көргеннің зияны жоқ. Тек ұйқысыздыққа ғана тоқталмай басқа да аурулардың емін жазуға тырысамыз. Олай болса, газеттен көз алмай соңына дейін оқуға тырысыңыз. Ұйқысыздық мазалаған жағдайда жастыққа тұз салып, ертеңіне сол жастықты жастансаңыз, көзіңіздің қалай жұмылғанын білмей қаласыз. Ол үшін бет ормалға шым-шым тұз салып, орайсыз да жастықтың арасына салып қоясыз. Сосын ертеңіне осы жастыққа жатасыз. Міне, осылайша, ұйқысыздықтан оп-оңай арылуға болады екен. Үнемі басы ауырып, тұмауратып қала беретін жандардың бұл дерттен айығуына болады. Мұндайда зімбір ұнтағы мен балды бірдей көлемде алып, араластырады да, таңертең ашқарынға бір шай қасықтан Емдік дене шынықтыру маманы 1 бірлік. Конкурсқа қатысатын үміткерлерге қойылатын талаптар: 1. Жоғары педагогикалық білімі (дене шынықтыру педагогі) және арнайы дефектологиялық білімінің болуы; 2. Еңбек өтілі 3 жыл. Байқауға қатысу үшін төмендегі құжаттар қажет: 1. Конкурсқа қатысу жөніндегі өтініш; 2. Жеке куәлік көшірмесі; 3. Дипломның көшірмесі; 4. Еңбек кітапшасының көшірмесі; 5. 3х4 көлемді фотосурет. Қызметтік міндеттері: Баланың жас ерекшелігіне байланысты емдік дене жаттығуларын өткізеді, қимыл-қозғалысын қабылдап отырады. Ауызға салып сорып отыруға да болады. Сонда бас ауруынан айығып, тұмауды жеңесіз. Көздің көруін жақсартқыңыз келсе, өрік ағашының жас сабағын қайнатып, шай демдеп ішу керек. Осындай шайды күніне үш реттен ішіп, қосымша аскөк пен қара қарақатты жесеңіз, көзге жақсы көмектеседі. Іші қатып, дәретке шығуға қиналатын жандар ас содасын пайдалана алады. Бір стақан айранға 1/3 шай қасық ас содасын салып, араластырып ішу керек. Сиыр тілі Сиыр тілі жеңіл сіңетін темірге бай тағамға жатады. Тіл арқылы ағзаға 9-11 пайыз темір сіңеді екен. Сонымен қатар, оның құрамында В12 дәрумені де өте көп. Бұл анемияға шалдыққан әйелдерге өте қажетті дәрумендердің бірі. Бұдан бөлек сиыр тілінде гемоглобиннің жасалуына қатысатын 40 пайыз мырыш бар. Бұл тағам диеталық болып саналатындықтан асқазанға ауырлық түсірмейді. Аудандық «Психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеті» коммуналдық мемлекеттік мекемесі конкурс жариялайды қалыптастырады. Түзете-дамыту сабақтарын жүргізіп, жылына 2-3 рет баланың даму деңгейіне сараптама жүргізеді, тиісті құжаттарды толтырады. Жоспарға сай ашық сабақтар өткізіп, спорттық-мәдени шараларға оқушылардың қатысуын қамтамасыз етеді. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы», «Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» заңдарын, педагогика және психология негіздерін білуге тиіс. Байқауға ниет білдірген азаматтардың құжаттары хабарландыру жариялаған күннен бастап 15 күнтізбелік күн ішінде мына мекенжайда қабылданады: Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылы, Әзербаева көшесі, 22 үй. Анықтама телефоны: М.Мәметова атындағы орта мектепті 1992 жылы бітірген Гильманов Роман Кумаргалиевичке берілген куәлігінің жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. Құттықтаймыз! Сайқын аулының тұрғыны, аяулы да ардақты ана, бірімізге ардақты әже Жұмағалиева Нұрғанымды мерейлі 70 жасқа толуымен шын жүректен құттықтаймыз! Ең алдымен, Алла сізге мықты денсаулық берсін деп тілейміз. Әрқашан жүзіңізден мейірім шуағы кетпей, айналаңызға нұрыңызды шашып, немережиендеріңіздің қызығына тоймай отыра беріңіз. Өмірімнің мәні анам екен, Анамсыз өмірім жоғалар екен. Сол бір лүпіл соққан жүрегім, Анам деп мәңгі соғады екен. Анашым менің! Шын жүректен құттықтаушылар: ұлкеліні Дүйсенбай-Жанаргүл, қыз-күйеулері Бақытжамал-Жандарбек, Анар-Арон, Дәметкен-Руслан, Данагүл-Сату, Сұлуғаным-Асхат және немере-жиендері. Сақтықта қорлық жоқ Егер бүйі шақса... Жаз мезгілі адам өмірі үшін өзіндік қызықтарымен қоса, кесе көлденең кезігер қиындығын да алдымыздан тосып жататыны ақиқат. Соның ішінде құрт-құмырсқа, жылан секілді жәндіктердің де бой көтеріп, уын шашатын уақыты осы шіліңгір шілдеден бастау алады. «Сақтансаң, сақтаймын» демекші, әр адамның алдында не күтіп тұрғаны бір Аллаға ғана аян. Дейтұрғанмен де, мұндай жағдайдың бей-жайлықты көтермесі және айқын. Мәселен, биыл аудандық ауруханада екі адамды улы жәндік шағу фактісі тіркелген. Ауданға шеткері орналасқан ауылда тұратын әйел адамды өз үйінде қаннен-қаперсіз ұйықтап жатқан кезінде екі білегінен бүйі шағып алған. Адам терісі өте сезімтал емес пе?! Алдымен, оң жақ білегінен әлдене тыз ете түсіп, қатты ауру белгісі байқалмаған соң ол енді оң жақ қырына аунап жата бергенімен, бұл жағдай тағы қайталанады. Дереу орнынан ұшып тұрып қараса, төсегенде үлкен бүйі жатыр екен. Отағасы оны сол жерде-ақ «жантәсілім» жасайды. Ал, әйелі «жәндік шаққан жерді қойға жалатса, ауру ушықпайды» деген үлкендердің ырымын еске алып, қораға бет алған сәтінде аяқтары өз-өзіне бағынбай, дірілдей бастайды. Тіпті, әрбірден соң денесі құрысып, бет-аузы жыбырлап, қалшылдайды. Бастапқыда енжарлық етектен тартып, «ауруханаға бармай-ақ қойсам не етеді?» деп қазақылыққа басқанымен, әлсіздене береді. Тұла бойы түгел ауырлап, қара тер басады. Болмағасын науқас дереу аудан орталығына жетеді. Мұндағылар оны дереу санавиация арқылы облыс орталығына жібереді... Тап осындай факті таяуда тағы бір ауыл округінде тіркеліпті. Демалысқа ауылға келіп жатқан студентті белгісіз жәндіктің шағуы салдарынан ол да тап жоғарыда айтып өткен жәйтті басынан кешкен. Жас қыз облысқа жөнелтілгенімен, дәрігерлер оған қандай жәндіктің тісін батырғанын анықтай алмаған. Аурудың уыты қайтқанымен, ол енді алты ай бойы ақ халаттылар бақылауында болмақ. Айта кетелік, осыдан үш-төрт жылдай бұрын бір елді мекенде тұратын ер адамды қарақұрт шағып алған. Оған да санавиация шақыртылып, облыстық ауруханада ем-дом алады. «Адамды қандай жәндік шаққанын анықтау үшін оны өлтірмей, шыны тәрізді ыдысқа салып алу керек»,-дейді мамандар. Тіпті, оны өлтіріп қойған жағдайда да зиянкес ветеринарлық лабораторияда сараптамадан өтуі тиіс. Әр адамның осынау қарапайым нәрсені ескермейтіні өкінішті. Адамға зияндық жасаған жәндікті сол жерде «жер жастандыратын» оқиғалар жиі кездеседі. Негізі бүйі улы өрмекші. Оның уы тырнағымен жалғасқан аяқтарындағы бездерінде түзілетін көрінеді. Осы бүйінің құрығына іліккен адамның басы айналып, дене қызуы көтерілуі мүмкін. Дәл осындай белгі байқалған кезде шаққан жердің қанын сәл ағызып жібереді де, үстіне дәрі ерітіндісіне малынған дәке басып, таңып тастау қажет деседі. Ендеше, жаз айларында құрт-құмырсқа, жылан, шыбыншіркейлердің өмірлеріңізге зиянын тигізбеуі үшін сақтық шараларын назардан тыс қалдырмағаныңыз абзал дегенді ескертеді дәрігерлер. Гүлнар ТАСБОЛАТҚЫЗЫ. Хабарландыру «ҚР-ның кейбір заңнамалық актілеріне ономастика мәселелері бойынша толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы» 2013 жылғы 21 қаңтардағы 72-v Заңын жүзеге асырудың негізгі тетігі әкімшілік аумақтық бірліктерге, елді мекендер мен олардың құрамдас бөліктеріне атау беру, оларды қайта атау, сондай-ақ, олардың атауларының транскрипциясын нақтылау мен өзгерту кезінде тиісті аумақ халқының пікірін ескеру қағидасы 2014 жылдың 24 ақпандағы ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілді. Осыған орай, Сайқын ауылдық округі әкімдігі аудан орталығы Сайқын ауылының бас жоспарына сәйкес 3 көшеге ұлттық мүддеге сай келетін жаңа атау берілетіндігін хабарлайды. Күн тәртібінде қаралатын мәселе Сайқын ауылының бас жоспарына сәйкес жаңа жер учаскелеріне тұрғын үйлер салу жоспарына байланысты 3 көшеге ұлттық мүддеге сай жаңа атау беру. Жиналыс 14 қыркүйек күні сағат де өтеді. Ауыл аумағындағы жаңа көшелерге атау беруге қатысты ұсыныспікірлеріңізбен Сайқын ауылдық округі әкімі аппаратына хабарласуға болады. Байланыс телефоны: 8(71140)21749, факс: 21620, Saikhin_akimat@ mail.ru АУЫЛ ӘКІМШІЛІГІ. Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Сафуллин «Жайық Пресс» ЖШС Бөкей ордасы филиалы «Орда жұлдызы» Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газетінің директор-редакторы: Бисенов Бауыржан Махутұлы Газетті есепке қою туралы Г куәлікті 2012 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитеті берген. Газет БҚО Әділет департаменті, Бөкей ордасы аудандық Әділет басқармасында жылы тіркелген. Тіркеу ф-л. Газет жарияланымдарындағы автор пікірі редакцияның түпкілікті көзқарасы болып есептелмейді. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, оны қайтармайды. Деректердің дәлдігі үшін автор жауапты. Мекенжайымыз: Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы Сайқын ауылы, Ғ.Әзербаев көшесі, 10/1 үй. Телефондар: Редактор: Тілшілер: (факс). Біздің электронды поштамыз: too-orda@bk.ru А белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептелінеді. Газет Бөкей ордасы аудандық «Орда жұлдызы» газеті редакциясында компьютерлік әдіспен теріліп, беттелді. «Полиграфсервис» ЖШС баспаханасында басылды. Орал қаласы, Л.Толстой көшесі, 27/6 Газет аптасына 1 рет сейсенбі күні шығады. Көлемі 2 баспа табақ. Тапсырыс: 33 Таралымы: 1765 дана. Корректор: Айша Құрмаш.

8 8 Орда ЖҰЛДЫЗЫ Өз ісінің шеберлері Мектеп жасындағы балалардың сабаққа қатысуын толық қамтамасыз ету бағытында дәстүрлі «Мектепке жол» акциясы биыл да 1 тамыздан 30 қыркүйекке дейін жалғаспақ. Ұраны «Менің таңдауым балаларға көмек көрсету!». Әріптестер әлемі Қалжыраған тән мен қасірет төнген жанға араша болар тек бір ғана маман иесі бар, ол дәрігер. Дәрігер болуды арман ететіндер өте көп. Алайда, екінің бірі бұған қол жеткізе алмасы және айқын. Ол үшін бұл қызметке деген қызығушылық пен мамандық алу ғана жеткіліксіз. Сондай-ақ, олардың адам өміріне жауапкершілігі, құлшынысы мен адалдығы маңызды. Бұл сала қызметкерлерінің еңбегі де елеусіз қалып жатқан жоқ. Мәселен, «Ме дицина саласының үздігі» атағына он және одан да көп жыл өмірін денсаулық сақтау сала сына арнаған ақ халатты абзал жан дардың кандитатуралары ұсы ныл ған бо латын. Солардың ішінде мара паттау алқасының шешімімен ау да нымыздағы орталық аурухананың акушер-гинекологі К.Абдоловаға, бас медбике А.Махимоваға және жалпы тәжірбие дәрігері А.Сейітоваға «Ме дицина саласының үздігі» құрметті атағы беріліп, сертификат пен ме даль қоса табысталды. Осы орайда, аталмыш марапаттар ға ие болған қызметкерлердің ең бектеріне тоқталып өткенді жөн көрдім. Күланда Абдолова 1967 жылы 10 тамызда Қызылорда облы сы, Шиелі ауданында дүниеге кел ген жылы Ақтөбе мемлекеттік медициналық институтын бітіріп, бір жылдық интернатурадан кейін жылдар аралығында Орда учаскелік ауруханасында дәрігертерапевт қызметін атқарса, бүгінде аудандық орталық ауруханада аку шер-гинеколог болып жұмыс жасай ды. Екінші санатты дәрігер өз міндетін тиянақты орындауға аса мән береді. Үнемі кәсіби біліктілігін жетілдіріп, шеберлігін шыңдауға ұмтылады. Ал дына келген науқастың көңілін тауып, жылы сөздерімен демеп, сауығып ке туіне көмектеседі. Ал, оның әріптесі Ақмарал Сейітова 1971 жылы 13 қазанда Қазталов ауданында туған жылы Ақтөбе мемлекеттік медициналық академиясын бітіріп, содан бері туған ауылында денсаулық сақтау саласында еңбек етіп келеді. Ұзақ жылдар бойы білім-біліктілігін, кәсіби шеберлігін шыңдап, халық денсаулығына қамқоршы болып жүр. Жоғары санатты жалпы тәжірибелі дәрігер. Бөкей ордасы аудандық мәслихатының ІІІ шақырылымының ( ж.ж.) депутаты да бол ды. «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» мерекелік медалімен, «Бөкей ордасына 210 жыл» төсбелгісімен марапатталған. Альфия Махимова болса, 1966 жылы 7 тамызда Астрахан облысында (Ре сей) дүниеге келген жылы Ас трахан медициналық училищесінің медбикелік бөлімін бітірген ол 2000 жылдан аудандық ауруханада мамандығы бойынша қызмет жасай ды. Өткен жылдың қыркүйек айынан бері бас медбике лауазымында. Ол жұмыс істей жүріп, жас мамандарға үнемі білімі мен кәсіби шеберлік терін жетілдіруге көмектесіп, өз тәжірибесімен бөлісуден жалыққан емес. Міне, ел құрметіне бөленген біздің кейбір әріптестердің өмір жолы осын дай. Қайырымдылықтан қағыс қалма! Райгүл ҚҰБАЙТОВА, аудандық орталық аурухананың тіл маманы. Кәсібің нәсібің Жанболат жаңа қонысқа көшті Бірнеше жыл сауда-саттықпен ай налысып жүрген кәсіпкер Жанболат Наурызов үшін тауық жылы да жемісті болды. Жаздың аптап ыстығына қарамастан еңбектеніп, кішкентай ғана азық-түлік дүкенінде кәсібін дөңгелеткен ол енді «Салтанат» сауда орнының оң қапталын сатып алып, кең қонысқа жайғасты. Осынау игі іске Сайқын ауылының әкімі Мейрам бек Аққалиев, аудандық кәсіпкерлер бөлімінің басшысы Ерлан Нүркенов, ардагерлер кеңесінің төрағасы Иман бай Машотов және аудан имамы На зымбек Иманғалиевтер қатысып, ізгі лебіздерін білдірді. «Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын»,-дейтін өзге де жерлестері алғыстарын жа удырды. Жанболат Меңдешұлы да қуанышына ортақтасқан көпшілікке жақсылық жұғысты болуын тілеп, ризашылығын жеткізді. «Тар дүкенде бірі көрініп, бірі көрінбей жататын тау арларымды кең орынға жайғастырып, тынысым ашылғандай болды»,-дейді ол өзінің әзілқой мінезімен. Бұдан кейін аудан имамы құран оқып, жиналған жұрт арнайы жайылған дастарханнан дәм ауыз тиді. Өзге де үлкендер ақ батасын жа удырып жатты. «Кәсібің нәсібің» де гендей, ауылдастарыңның алғысын арқалай бер, кәсіпкер азамат. Ержан ИМАНБАЕВ, аудандық білім беру бөлімінің басшысы. Әділет ӘБДІРОВ. Сайқын ауылы. ЭКСПО-ны да көрдік Әлем көз тіккен көрмеге, яғни, ЭКСПО-ға барасың деген соң, ол туралы молырақ мәліметті іздесті ре бастадым. Ғаламторды шиыр лап отырып, ЭКСПО халықаралық көрмесі инновациялық шешім дермен алмасу, прогресті алға жылжыту және ынтымақтастықты дамытуға бағытталған әлемдік көлемдегі іс-шара екендігін, 1851 жылы Лондон қаласында өткен бірінші көрмеден бастап-ақ, ЭКСПО біздің мүмкіндіктеріміздің шекара ларын кеңейтіп, орнықты даму мен халықаралық проблемалардың ал дыңғы қатарлы шешімдерін табуға, жаңа көкжиектерді ашуға бағыт талғандығын білдім. Телефон және Он жылға жуық уақыттан бері үзілмей келе жатқан осынау қайырымдылық шарасы аясында тұрмыстық жағдайы төмен отбасылар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға әлеуметтік көмек көрсетіледі. Жылданжылға акцияның ауқымы кеңейіп, тұрақты демеушілер мен кәсіпкерлердің қатары артуда. Әлеуметтік себептермен балалардың сабақтан қалуын бол дырмау үшін рейдтік шаралар да ұйымдастырылуда. Мақсат үй-үйлерді аралап, 0-ден 18 жасқа дейінгі балаларды есепке алу, 1-сыныпқа келетін 6-7 жастағы бүлдіршіндердің деректерін жинақтау, киім-кешек пен оқу құралдарына мұқтаж оқушыларды есепке алу, мектепішілік есепте тұратын жетім және атаанасының қамқорлығынсыз қалған балалардың деректік базасын жасақтау мен кәмелеттік жасқа толып, мектеп бітіргендерін есептен шығару, оқумен қамтылмаған балалар мен жасөспірімдерді анықтау. Жасыратыны жоқ, аудан мектептерінде мыңнан астам аз қамтылған отба сы балалары бар. Біз олардың мектеп партасына отыруына көмек берейік, ағайын! Жасөспірім ұл-қыздарға өздеріңіздің жүрек жылуларыңыз бен кіш кене ықыластарыңызды бөліңіздер. Көмек ретінде мектепке қажетті құралжабдықтар мен киімдер, оқыту, тұрмыстық техника мен спорттық құралдар, тамақ өнімдері, т.б. ұсынып жатсаңыздар артықтық етпейді. Сіздердің атал мыш көмектеріңіз мұқтаж отбасы балаларының мектепке бару қиындығын жеңілдетеді. Әрі бұл істің сіздің қолыңыздан келетінін білеміз және солай іс тейді деп сенеміз. Алты жасқа толған әрбір бала мектепке тартылуы тиіс. Құрметті бөкейордалықтар, баршаңызды «Мектепке жол» қайырымдылық акциясына белсенді қатысуға шақырамыз. рентген аппараты, шолу шеңбері, сырғытпа, нейлон, балмұздақтың вафель стаканы, ұялы теле фон мен сенсорлық экран сияқты өнертабыстардың кеңінен таны луы осы ЭКСПО көрмесінен бастау алғандығын да айта кетелік. Со нымен қатар, дүниежүзілік көрмені ұйымдастыруға ие болған қалалар үшін ол болашаққа адым жасаудың керемет мүмкіндігі. Көрмелер қала мен өңірге орасан зор экономикалық әлеуетті білдіреді: жаңа технология лар, жабдықтар, көлік тасымалы және қызмет көрсету жүйелері, қала құрылысы мен сәулет өнері саласын да алдыңғы қатарлы әзірленімдер. Осының барлығына Астанаға барған сапарымда куә болып қайттым. Ал дымен, Елордамыздың символы Бәйтерекке табан тіредік. Онда өз арманымызды айттық. Сол тілегім міндетті түрде орындалады деп се немін. Одан соң өзімнің көп мағлұмат жинаған ЭКСПО көрмесіне бет алдық. Ақпарат көздерінен ол туралы сурет терді де, түрлі мәліметтерді де естіпкөрген соң біраз нәрсе көзге таныс еді. Алайда, таныстырушы, яғни, гид әр нәрсенің өзіндік құпиясын ашқанда еріксіз құлақ түрдік. Мәселен, «Нұр әлем» павильонындағы кинетикаға арналған қабатта ХХ-ХХІ ғасырда энергия өндіре алатын құрылғылар орналасқан. Әрқайсысының ол күшті өндіру жолы әрқалай. Өзге де қызықты, пайдалы заттар көп-ақ. Алтын ұям Жәңгір хан атындағы орта мектептен барған тағы да жиырмадан астам оқушы Астананың айшықты жерлерін, мұражайлары мен ескерткіштерін тамашалап, Есіл жағалауында демалып, жоғары оқу орындарында болып, олар ұсынған мамандықтардан біраз хабардар болдық. Осындай сапарға жолдама ұсынған ел ағаларына және басықасымызда болған ұстаздарымызға алғысымыз шексіз. Аяулым ХАМИТОВА, 10-сынып оқушысы. Хан ордасы ауылы.