Til læraren. H. Aschehoug & Co

Transkript

1 Til læraren Hausten 2017 er det Stortingsval i Noreg. Dette er ei fin anledning til å arbeide med politikk og demokrati. Vi har utvikla eit gratis undervisningsopplegg til bruk i trinn. Opplegget er delt i tre hovuddelar: Å leve i eit demokratisk samfunn Politikk og parti i Noreg Stortings- og sametingsval Til alle delane er det flere tema med filmar, diskusjonsspørsmål og arbeidsark. Du kan sjølv velge om du vil bruke delar eller heile opplegget. Lukke til med arbeidet!

2 Innhaldsliste Å LEVE I EIT DEMOKRATISK SAMFUNN Læringsmål: Eg veit kva som kjenneteiknar eit demokratisk samfunn. Eg diskuterer fordeler og utfordringar ved å leve i eit land med demokrati. Del 1: Kva kjenneteiknar eit demokratisk samfunn? Film: Kva kjenneteiknar eit demokratisk samfunn? Refleksjonsfilm: Kva meiner du er viktig å tenke gjennom før ein brukar stemmeretten sin? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7 Del 2: Fordelar med å leve i eit demokratisk samfunn Film: Fordelar med å leve i eit demokratisk samfunn Refleksjonsfilmar: Kva synest du er fordelane med å leve i eit demokratisk samfunn? Korleis trur du det motsette av demokrati ville ha vore? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7 Del 3: Demokrati beskyttar folk sine rettar Film: Demokrati beskyttar folk sine rettar Refleksjonsfilmar: Korleis synest du demokratiet fungerer på skolen? Korleis synest du demokratiet kan bli enda betre på skolen? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7

3 Del 4: Eit heilt land skal styrast Film: Eit heilt land skal styrast Refleksjonsfilm: Korleis synest du at ein statsminister burde vere? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7 Del 5: Likestilling er viktig for demokrati Film: Likestilling er viktig for demokrati Refleksjonsfilm: Kva er viktig å tenke på når ein lever i eit fleirkulturelt, demokratisk samfunn? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7 Del 6: Kva kan vere utfordringar med eit demokrati? Film: Kva kan vere utfordringar med eit demokrati? Arbeidsark: 1, 2, 3, 6 og 7 POLITIKK OG PARTI I NOREG Læringsmål: Eg veit kva politikk er. Eg kjenner til dei største politiske partia i Noreg. Eg tek stilling til ulike saker eg meiner er viktige for samfunnet vårt. Del 7: Kva er politikk? Film: Kva er politikk?

4 Arbeidsark: 4, 5, 6 og 7 Del 8: Dei største politiske partia i Noreg Film: Dei største politiske partia i Noreg Refleksjonsfilmar: Er det nokre saker du meiner politikarane burde jobbe for? Arbeidsark: 4, 5, 6 og 7 STORTINGS- OG SAMETINGSVAL Læringsmål: Eg veit kva Stortinget er og kva som foregår der. Eg kjenner til prosessen ved stortings- og sametingsval. Del 9: Stortingsvalet Film: Stortingsvalget Film: Elevane forklarer stortingsvalet Film: Dei største politiske partia i Noreg Refleksjonsfilmar: Korleis synest du ein statsminister burde vere? Kva synest du er viktig å tenke på når ein skal bruke stemmeretten sin? Arbeidsark: 4, 5, 6 og 7 Del 10: Sametingsvalet Film: Sametingsvalet Arbeidsark: 4, 5, 6 og 7

5

6 Oppgåve a Å leve i eit demokratisk samfunn Spørsmål til diskusjon Kva synest du er bra med å leve i eit demokratisk samfunn? Korleis trur du det ville vore å leve i eit samfunn motsett av demokrati? Kva for rettar hadde vi mista då? Kva tenker du kan vere vanskeleg med demokrati? Kva meiner du er viktig når ein lever i eit multikulturelt, demokratisk samfunn? Kva saker som angår skolekvardagen din er viktig for deg? Kvifor meiner du det? Ettersom elevar har rett til å vere med på å bestemme og seie si mening om korleis ein kan jobbe med faga på skolen, kva kunne du tenke deg å foreslå til lærarane dine? Lag gjerne ei liste.

7 Oppgåve b Forklar symbola Vel fem av ikona på biletet og forklar korleis dei kan vere eit symbol på demokrati. Forklar kvifor dette er viktig for demokratiet. Del tankane dine med ein læringspartnar eller resten av klassen.

8 Eg reflekterer over kva som symboliserer demokrati Kva synest du er bra med å leve i et demokratisk samfunn? Korleis trur du det ville vore å leve i eit samfunn motsatt av demokrati? Kva for rettar hadde vi mista? Kva tenker du kan vere vanskeleg med demokrati? Kva meiner du er viktig når ein lever i eit multikulturelt, demokratisk samfunn? Kva saker som angår skolekvardagen din er viktig for deg? Kvifor meiner du det? Ettersom elevar har rett til å vere med på å bestemme og seie meninga si om korleis ein kan jobbe med faga på skulen, kva kunne du tenke deg å foreslå til lærarane dine? Lag gjerne ei liste på baksida av arket.

9

10 Eg reflekterer over kva som symboliserer demokrati Vel fire av symbola frå arbeidsark 1, side 2. Forklar kvifor du meiner at dei kan symbolisere ulike ting som er viktig i eit demokrati. Gje kvart enkelt symbol eit namn og forklar kvifor du meiner nettopp dette er viktig for eit godt, demokratisk samfunn. Teikn symbolet i sirkelen. Namn på symbolet: Forklaring: Namn på symbolet: Forklaring: Namn på symbolet: Forklaring: Namn på symbolet: Forklaring:

11 «I am the future» Kva meinest med plakaten jenta held i handa der det står «I am the future»? Kva trur du bodskapen kan vere i dette biletet? Kva er viktig for deg og framtida di i samfunnet vårt? Kvifor trur du rosa er hovudfargen i dette biletet? Hva tenker du om det?

12 Quiz 1. Kven kan stemme når det er politisk val i Noreg? a) Alle under 18 år. b) Det er inga aldersgrense for å stemme ved val. c) Kun dei som er 18 år. d) Alle som er fylt, eller fyller 18 år i løpet av valåret. 2. Kva er ytringsfridom? a) At alle har rett til å seie det ein meiner. b) At alle har rett til å gå på skole. c) At alle har fridom til å velge kva ein vil bli. d) At ein står fritt til å bu der ein vil. 3. Kva står i den norske lova? a) At born sjølve kan velge om dei vil gå på skolen. b) At born kan bestemme om dei skal ha varm skolemat eller ikkje. c) At born har rett til å seie si mening og medvirke til opplæringa på skolen. d) At born kan velge om dei skal ha lekser eller ikkje. 4. Kva er det motsatte av demokrati? a) Republikk b) Monarki c) Diktatur d) Sameting 5. Kva er ein statsminister? a) Leiar for alle skolar. b) Sjefen over alle på Stortinget. c) Leiar for alle som stemte på han/henne. d) Leiaren for regjeringa. 6. Hva betyr likestilling? a) Menn skal bestemme meir enn kvinner. b) Alle er like mykje verde og skal ha dei same rettane. c) Born skal bestemme meir enn vaksne om eige liv. d) Dei rikaste får bestemme mest.

13 7. Kva er politikk? a) Eit anna ord for politi. b) Arbeidet om korleis godene i samfunnet skal fordelast. c) Eit klesplagg. d) Ein stor og fin bygning i Oslo. 8. Kva er ein partileiar? a) Person som har ansvar for å leie festar. b) Leiar for Stortinget. c) Leiaren for eit politisk parti. d) Leiaren til statsministeren. 9. Kor ofte er det stortingsval? a) Kvart 2. år b) Kvart einaste år c) Kvart 6. år d) Kvart 4. år 10. Kor mange stortingsrepresentantar skal velgast? 1) 691 representantar 2) 169 representantar 3) 196 representantar 4) 1169 representantar 11. Kva er statsbudsjettet? a) Ein plan over kva pengane i samfunnet skal brukast på. b) Ein plan over kva for skolar som er dei beste i Noreg. c) Ein plan over dei rikaste kommunane i Noreg. d) Ein plan over kva staten skal tene penger på. 12. Hva er partiprogram? a) Eit TV-program om politiske parti. b) Eit program for ein dag med partia. c) Dei sakene partia er mest opptekne av og skal kjempe for. d) Ei avis. 13. Hva er ein minister? a) Eit medlem av regjeringa. b) Stortingsrepresentant. c) Den som er gift med statsministeren. d) Leiaren for alle med stemmerett.

14 Kva heiter partia og partileiarane? Skriv namn på partiet og partileiaren under kvar logo.

15 Trekk linje mellom omgrep og riktig forklaring Partileiar Stemmerett Parlamentarisme Stortinget Sameting Politisk ideologi Demokrati Minister Partiprogram Stemmesetel Ytringsfridom Regjering Statsminister betyr folkestyre. I Noreg er det ei styreform der folket vel dei politiske leiarane alle har rett til å seie si meining alle som er over 18 år, eller fyller 18 år i løpet av valåret, kan stemme ved val dei som styrer landet ein flott bygning i Oslo der 169 representantar frå alle parti bestemmer lovene i Noreg, statsbudsjettet og passar på at regjeringa styrer landet slik dei skal leiar for regjeringa ein lapp, eller ein slags billett, der ein kryssar av kva for parti ein vil stemme på ved politisk val medlem av regjeringa med særleg ansvar for eit samfunnsområde leiaren for eit politisk parti dei viktigaste sakene partia er opptekne av og skal kjempe for den styreforma vi har i Noreg. Regjeringa kan berre styre landet så lenge Stortinget meiner at det er greitt samane sitt folkevalde organ som jobbar og kjempar for samane sine interesser tankar eller idear om korleis samfunnet burde fungere

16 VAL I KLASSEN Brukarrettleiiing Materiell: Valkort Valbrosjyre, som elevene skal fylle ut sjølve. Til å brette. Stemmesetlar Utskriftsvenleg forside til valurne I tillegg: lærar skriv ut klasseliste som registreringsliste Forberedelser: Oppgåva er at klassen skal halde eit val, der de sjølve skal få velje kva dei skal bruke ein skoletime eller ein skoledag til. Det første som skjer, at det blir fremma forslag i klassen. Ut frå forslaga blir det danna ulike parti. Læraren fordeler elevane inn i ulike parti, uavhengig av kva elevane ønsker å stemme på. Partia får kvar sin farge, som dei skal bruke i partiprogrammet; raud, blå, gul, grøn og lilla osv. Partigruppene får i oppgåve å skrive eit partiprogram som inneheld valløfta. Valbrosjyra skal ha ei framside, ei punktvis liste over kva dei ønsker, og ein kort tekst som argumenterer for kvifor deira forslag er det beste for alle. Valbrosjyra blir kopiert opp til alle i klassen og kan eventuelt brukast som leselekser gjennom veka. Partigruppene må også førebu ein kort appell eller ei framføring for kvifor ein burde gje stemma si til partiet. Appellen skal framførast dagen før valet. Dagen før valet blir valkortet sendt med heim til alle i klassen. Leksa er å fylle ut valkortet, med riktige personopplysninger. Undervegs i veka kan ein gjere intervju med eit utval av elevane og spørje om kva dei trur dei kjem til å stemme ved valet, og bruke tala til å utarbeide meiningsmålingar. På valdagen: Elevane har med seg valkortet, leverer dette til læraren, og får eit stempel. Deretter får dei gå inn i et lukka rom/krok der dei trk med seg stemmesetelen og set eti kryss på det partiet dei ønsker å gje sin stemme til. Arket blir bretta i

17 to og puttast i valurna. Når stemma er gjeven, er det naturleg med ein pause. To eller flere elevar er på førehand plukka ut til å være valmedarbeidarar, og blir igjen for å telje opp stemmene. Når resultatet er klart, er pausen over og elevane blir presentert for valresultatet. Nå kan valresultatet diskuterast. Elevane set seg i partigruppene sine. Dersom to parti har fått like mange stemmer, kan det vere naturleg å dele timen eller dagen i to. Dersom partiet som har vunne ønsker å samarbeide med andre parti for å gjennomføre fleire av ønska, kan det opnast for det. Lukke til!

18 VALGKORT VALKORT Kommunestyretog fylfkestingvalget 2017 Stortingsvalet 2017 Mottakar: Fødselsår Kommune Skole Valsted: Namn Opningstider: Vallokalet på valdagen: Dato Stemmemottakar sin signatur B

19 VALGKORT VALGKORT VALBROSJYRE KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune NAVN PÅ PARTIET Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog 6240 Ørskog Krets B Rode 0001 Fødselsår Kommunenr Side Linje Nummer i manntallet Navn Gi din stemme til fordi vi Valgsted Opningstider på valgdagen: KL: Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog Dato Stemmemottakers signatur Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet

20 VALGKORT VALGKORT VALGBROSJYRE KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune NAVN PÅ PARTIET Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog 6240 Ørskog Krets B Rode 0001 Fødselsår Kommunenr Side Linje Nummer i manntallet Navn Gi din stemme til fordi vi Valgsted Opningstider på valgdagen: KL: Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog Dato Stemmemottakers signatur Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet

21 Brett setelen langs denne linja før du leverer han Brett stemmesetelen med denne sida UT før levering.

22 VALGKORT VALGKORT 3 Fylles inn av lærer Rode Dato Navn * B før du går til urnen, så ingen ser Brett setelen med dennesiden sida inn Brett seddelen med denne Mottaker: Ola Nordmann Bergveigen 6240 Ørskog Valglokalet på valgdagen: Samfunnshus 6240 Ørskog KL: Opningstider på valgdagen: Valgsted Gi din stemme til fordi fordi vi Riv av valgkortet i perforeringen og ta med til valglokalet Stemmemottakers signatur * Linje Nummer i manntallet 41 Side Sett et Sett eittkryss kryss Bruk svart Bruk svartpenn penn Du kan stryke partier Du kanikke ikkje stryke parti Fødselsår Kommunenr Ørskog FORSIDE MED PARTISYMBOL OG Valgstyret i Oslo kommune PARTIET 2 NAVN PÅ Krets (Fyllast inn av lærar) PS Parti Parti hva du har stemt. KommunestyretStortingsvalget og fylfkestingvalget Nr klasse klasse skole, val ved ved skole, Offisielt Oﬃsielt valg

23