FYLKESSTATISTIKK MØRE OG ROMSDAL

Transkript

1 FYLKESSTATISTIKK MØRE OG ROMSDAL

2 INNHALD Demografi Fiskeri / Havbruk Folkehelse Landbruk Tannhelse Innvandrarbefolkninga Barn og unge Kreative næringar Pleie og omsorg Venta folketalsvekst Reiseliv Personinntekt Tettstad Offentlege Arbeidsplassar Lavinntekt Detaljhandel FOU Kommuneøkonomi Regionar Eksport Bustadbygging Næringsliv Arbeidsplassdekning Val Arbeidsmarknad Pendling Industri... Nyetableringar... Energi og mijø Samferdsel Kultur Utdanning Lovbrot Flerire årsverk i pleie og omsorg Folketalsauke i kommunar Fleire nyttar røysteretten Tettstadene veks stadig raskare Vekst i biomarin næring Fleire med høgare utdanning i Nedgangen i sjukefråværet Dempa prisvekst i bustadmarknaden Nedgang i FoU i næringslivet fleire innvandrarar i arbeid På leit etter kvardagsregionen? Færre grunnskular Auka omsetning for TIMEkspressen Høg trivsel blant elevane i ungdomsskulen prosent av barn og unge har utanlandsk bakgrunn Sterk auke i kraftforbruket

3 For åttande gong prøver vi å synleggjere utviklingstrekk og utfordringar i fylket ved bruk av tal og statistikk. FYLKESSTATISTIKK for har blitt referansedokument for mange av dei som har interesse for samfunnsutviklinga i fylket. Sjølv om vi har tilpassa oss den moderne tida og laga ei utgåve som er tilpassa nettbrett, held vi fast ved papirutgåva, og vi får tilbakemeldingar på at mange set pris på denne. I nettbrettutgåva kan du enkelt eksportere datafiler med figurar og tabellar dersom du vil nytte dette i ei utgreiing, ein artikkel eller eit foredrag. Noko av målet med FYLKESSTATISTIKK er at andre skal nytte materialet som ligg i han, t.d. i kommunal planlegging, som utgangspunkt for politikkutforming, som grunnlag for medieoppslag osv. Vi set sjølvsagt stor pris på at du viser til kjelde i slike samanhengar. Sjølv om mykje av det du er blitt van med å finne i FYLKESSTATISTIKK er med i år og, er det noko nytt både i tema og utforming. Statistikk om barn og unge, innvandrarar, tettstadar, senter og ulike regioninndelingar er meir synlege i denne utgåva. Nokre av tekstane er dessutan meir omfattande og analytiske enn tidlegare. Det er sjølvsagt slik at det finst mykje meir statistisk materiale enn det vi presenterer i FYLKESSATISTIKK. Både langt fleire tema og meir materiale innanfor dei tema vi har valt, er tilgjengeleg. Vi kunne og ha presentert statistikken på andre måtar. Målet er å presentere tal og statistikk som har potensiale til å bli noko meir enn kjekt å vite. Vi ønsker å påverke samfunnsdebatten og medverke til eit best mogleg kunnskapsgrunnlag. Samstundes er vi opptatt av at materialet skal vere lett tilgjengeleg, og at det ikkje skal vere nødvendig med studiepoeng i statistikk for å ha nytte av FYLKESSTATISTIKK. Vi får dessutan mange innspel og bestillingar i det daglege arbeidet noko vi noterer oss bak øyret. Tilsaman er dette noko av bakgrunnen for val av tema i årets Fylkesstatistikk, og kva og korleis vi vel å presentere desse i form av tal og statistikk. Den amerikanske forfattaren Mark Twain skreiv: Tall tiltrekker meg, spesielt når jeg har arrangert dem selv. Gjennom arbeidet med utgåva i år ser vi ting vi ønsker å gjere neste år. Kanskje gjer du deg nokre tankar etter kvart som du tek årets FYLKESSTATISTIKK i bruk. Kom gjerne med innspel, ris og ros. Det vil vi sette stor pris på. Ole Helge Haugen fylkesplansjef

4 Kjelde: PANDA/SSB Folkeveksten held fram! Endringar i folketalet siste året () DEMOGRAFI Det var registrert busette i ved inngangen til. Dette er fleire enn året før. Relativt auka folketalet med, prosent. Dette er den same relative auken som året før, og knappe, prosentpoeng svakare enn for landet elles i. Vekst Nedgang Fødselsoverskotet i varierer mykje frå år til år. I var det på. Dette er færre enn året før, men om lag på gjennomsnittet for perioden -. Per. juli var det registrert busette i Møre og Romsdal, ein auke på, prosent første halvår eller personar. Medan nettoinnflyttinga utgjer, prosent av folketalsauken i perioden, utgjer fødselsoverskotet, prosent. Målt i absolutte tal var folketalsauken størst i ( personar), og. Relativt var han størst i, med, prosent. Sterkast tilbakegang i folketalet var det i, målt i både absolutte tal og relativt. Uendra Nettoinnflyttinga til fylket forklarar nærare prosent av folketalsauken siste år, medan fødselsoverskotet forklarar litt over prosent. Nettoinnvandringa til var i på personar. Dette er ein auke på fleire enn personar, og er den høgaste nettoinnvandringa som er registrert i. Blant dei som innvandra til fylket i fjor, hadde nærare prosent europeisk statsborgarskap, og fleirtalet av desse kom frå Polen eller dei baltiske statane., prosent, prosent

5 Kjelde: PANDA / SSB Folketalsauke i kommunar I vaks folketalet i av fylket sine kommunar. I absolutte tal var veksten størst i, og. Sett bort frå desse, hadde,, og kommunar den største folketalsauken, alle over personar. hadde den største folketalsnedgangen målt i absolutte tal. Relativt sett var veksten sterkast i, med, prosent. Dette er prosent meir enn fylkesgjennomsnittet og, prosent meir enn landsgjennomsnittet. Størst relativ tilbakegang i folketalet var det i. Blant kommunane med vekst i folketalet hadde kommunar ein vekst som var lik eller sterkare enn fylket elles (, prosent), og hadde ein vekst som var lik eller over det nasjonale gjennomsnittet (, prosent). Sterkast folketalsvekst i kommunar kring Frå til auka folketalet i med, prosent. Denne veksten er ulikt fordelt mellom kommunane i fylket. I absolutte tal har veksten vore størst i med nærare personar. I relative tal var auken på, prosent, noko som er godt over både fylkes- og landsgjennomsnittet i perioden. Relativt har folketalsauken vore størst i, med, prosent. Dette er, prosent meir enn fylkesgjenomsnittet og, prosent meir enn landsgjennomsnittet. Men også i, og har auken vore stor, i alle prosent eller meir. Blant kommunane som har hatt størst relativ tilbakegang i befolkninga dei siste -åra, er, og. Dette er i utgangspunktet små kommunar, der det som er små endringar i absolutte tal, får store utslag relativt sett. Folketalsutvikling i kommunane - Endring Tal per. januar Prosent Prosent Tal - Prosent,,,,,,,,, -, -, - -, -,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, -, -,,, -,, -,,,,,,,,,,,,,,,,,, -,,, -,, - -, -, -, - -, -,,, -, -, - -,,,, -,,,,,, -,,, -, -, -, - -, -,, -, -,, -, -, - -, -, -, - -, -, -, - -, -, -, - -, -, -,,,,,,,,,,,,,, i prosent av landet

6 Kjelde: PANDA/SSB - år - år - år - år - år - år - år - år - år år + I alt - år - år - år - år - år - år - år - år - år - år år +,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Befolkning,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, I prosent - år Folketal fordelt på aldersgrupper. januar i kommunane i, fylket og landet

7 , prosent, prosent ). jan blei Tustna og ei kommune - kommune ). jan blei og Frei ei kommune - kommune Folketilveksten i etter type siste åra ,, -, - - -,, -, -, -, -,, - -, - -,, -,,,, -, -, * , -, -, -, , - -, * - - * Møre og Romsdal - - Folketilvekst i % Nettoinnflytting samla Sterk nedgang Nettoinnvandring Svak / moderat nedgang Nettoinnflytting Innanlandsk, -,% Folketilvekst Svak / moderat vekst -, - +,%,%> Folkemengde Sterk vekst Fødselsoverskot Folkemengde.. og endringar i året før Folketilveksten i etter type siste åra,. - +,%> Kjelde: PANDA/SSB Fødde Døde Innflytting innanlands Utflytting til andre fylker Innvandring frå utlandet Utvandring Folketilvekst - -, -, - -,, - -, - -, - -, - - -, - - -, - - -, -,, -, På fylkesnivå er flyttingar mellom kommunane innan fylket ikkje medrekna. Pga regisreringstidspunkt kan det vere små avvik i flyttetalla på kommunenivå.

8 . plass mellom fylka Alle flyttingar, innanlandske og frå og til utlandet etter fylke Innflyttingar At har ein svakare relativ vekst i folketalet enn landet elles, fører til at stadig færre høyrer heime i Møre og Romsdal relativt sett. Medan fylket sine innbyggjarar utgjorde, prosent av samla folketal i Noreg i, var det tilsvarande talet, ved inngangen til. I hadde sju av fylka i Noreg innanlandsk flytteoverskot. Klart størst vinst hadde Akershus med flyttingar. fylke hadde innanlandsk nettoutflytting. Nordland hadde størst flyttetap med flyttingar. Deretter følgjer Sogn og Fjordane, Oppland og. I prosent av folketalet var det innanlandske flyttetapet størst i Sogn og Fjordane og Finnmark. Av dette, innanlandske Alle flyttingar Av dette, innanlandske Alle flyttingar Av dette, innanlandske Netto innflytting Østfold Akershus Oslo - Hedmark - Oppland - Buskerud Vestfold Telemark - Aust-Agder Vest-Agder - Rogaland - Hordaland Sogn og Fjordane - - Sør-Trøndelag Auke i fylket sitt innanlandske flyttetap Utflyttingar Endring i folketalet siste år i prosent Alle flyttingar Med ein folketilvekst på, prosent plasserer seg på ein delt. plass mellom fylka, saman med Troms og Aust-Agder. Folketalet vaks i alle fylka i, men størst var den relative auken i Rogaland, Oslo og Akershus. I eit -års perspektiv skil Oslo seg frå dei andre fylka ved å ha den relativt klart største auken, med, prosent. Til samanlikning var veksten i landet på prosent og, prosent i i same periode. Dette plasserer fylket på ein. plass mellom fylka i denne perioden. Nord-Trøndelag - Nordland - Troms - Finnmark - Rogaland Akershus Oslo Sør-Trøndelag Hordaland Buskerud Østfold Vest-Agder Aust-Agder Troms Finnmark Vestfold Nord-Trøndelag Nordland Telemark. Unntatt flyttingar innanfor fylka Hedmark Sogn og Fjordane Innanlandske nettoflyttingar etter alder - - år Oppland sitt innanlandske flyttetap var i på -. Ei auke frå året før på -. - år år år Ser vi på alle flyttingar under eitt, både innanlandske og frå og til utlandet, hadde alle fylka eit flytteoverskot i. Flyttingane frå utlandet medverkar til eit flytteoverskot som har auka jamt dei siste åra. har hatt eit samla flytteoverskot dei siste sju åra. I var flytteoverskotet i fylket på flyttingar. - år - år år år år eller eldre. Flyttingar innanfor fylket er ikkje med,,,,,,,,,,,, Innanlandsk nettoinnflytting i I alt Innvandrarar og norskfødde med innvandrerforeldre Resten av befolkning Relativ del nettoflytting innvandrarar,,,,,

9 / PANDA Flytteoverskot i av kommunane Av fylket sine kommunar hadde eit flytteoverskot i. Størst flytteoverskot hadde med flyttingar, følgd av og. I av desse kommunane var tilflyttinga større enn prosent av folketalet ved inngangen til. Åtte kommunar hadde innanlandsk flytteoverskot. Klart størst vinst hadde med flyttingar. Av byane i fylket, var det berre som hadde innanlandsk flytteoverskot i. Alle dei andre kommunane i fylket (altså av kommunar) hadde innanlandsk nettoutflytting. hadde det største flyttetapet med flyttingar. Deretter følgjer, og. I prosent av folketalet var det innanlandske flyttetapet størst i og. Innvandringa frå utlandet er ein sentral årsak til folketalsauken i og fleirtalet av kommunane i fylket. Samtidig ser vi at innvandrarane er mindre stadbundne, og deira framtidige busettingsmønster vil ha avgjerande innverknad på befolkningsutviklinga i åra som kjem. Av fylket sitt innanlandske flyttetap på -, var av desse flyttingar blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn. Dette utgjer over prosent av det innanlandske flyttetapet i, noko som er ein auka på prosentpoeng frå. Tal frå perioden til viser at flyttingar blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn utgjer ein aukande del av det innanlandske flyttetapet til fylket. Blant dei ulike aldersgruppene i befolkninga, er det personar i aldersgruppa - år som flyttar mest på seg. Så også i. Fylket sitt innanlandske flyttetap for denne aldersgruppa var i på personar, noko som er ein liten auke frå året før. Dette er ein periode i livet da mange flyttar i samband med utdanning, arbeid og familieetablering. Trenden synest å vere ein auke i fylket sitt innanlandske flyttetap for denne aldersgruppa, og i dei fem åra mellom var det samla flyttetapet på nærare personar for denne gruppa. Tal år med positiv innanlands nettoflytting i perioden - Nettoflytting (all flytting) år eller meir år år år år - / PANDA Innanlandsk nettoflytting i år - år - år - år - - år - år - år - år år eller eldre

10 Stadig aukande mannsoverskot Det var menn og kvinner registrert busett i ved inngangen til, noko som gir fleire menn enn kvinner. Ved inngangen til var det fleire menn enn kvinner. Det betyr at mannoverskotet auka med personar i fjor. Til samanlikning auka mannsoverskotet med personar frå til. Ved årsskiftet var det fleire menn enn kvinner i Noreg. Ved inngangen til var det tilsvarande talet. Første gong det var registrert mannsoverskot i Noreg, var ved inngangen til. Då var mannsoverskotet på. Dette viser ei særs kraftig utvikling dei siste tre åra. Det er ulike demografiske tilhøve som ligg bak det veksande mannsoverskotet. Den klart viktigaste årsaka er flyttingane til Noreg. At det blir fødd fleire gutar enn jenter, og at vi har ein situasjon der det no er fleire kvinner enn menn i alderen der det døyr flest, bidreg også til å auke mannsoverskotet. I er det mannsoverskot i av kommunar i fylket. Kommunane med kvinneoverskot i var,, og. Ved årsskiftet var delen menn i befolkninga i fylket, prosent. Til samanlikning var delen, i og, i. Kommunen med høgast del kvinner var med prosent. Dette er om lag prosent høgare del enn i Møre og Romsdal elles. På same tid var det klart fleire menn enn kvinner i alle aldersgruppene frå - år, spesielt i aldersgruppene - år, - år og - år. Her var mannsoverskotet mellom og i kvar gruppe. Samtidig var det klart flest kvinner i alderspruppa og eldre. Blant dei som er år og eldre, var det ved årsskiftet fleire kvinner enn menn. Busette etter kommunar og kjønn,. januar Tal Kvinner Menn Kvinner,,,,,,,, Tal,,,,,,,,,, -,,,,,, -,,,, -,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, -,,,,,, *) Fastlandsnorge Mannsoverskot Menn * I prosent I alt,,,,

11 Migrasjonsstrømmane er ei sentral årsaksforklaring til den låge delen kvinner per menn i fylket. Innanlandsk flyttetap, saman med stor nettoinnvandring frå utlandet, der majoriteten av tilflyttarane er menn i alderen - år, har stor innverknad på kjønnsbalansen i aldersgruppa. Trass i at delen kvinner per menn i aldersgruppa - år har gått ned frå, i til, i, har delen kvinner auka i fleire kommunar i fylket. Ei årsak er at det i var fleire kvinner blant nettoinnvandrarane enn året før. Samtidig var det om lag like mange menn som nettoinnvandra i og. Til saman vil dette påverke kjønnsbalansen i aldersgruppa ved at det blir fleire kvinner per menn. Samtidig vil små tal i små kommunar gi store utslag. Utviklinga i og kommunar, som hadde det største kvinneunderskotet i aldersgruppa både i og, er eit godt døme på dette. Her er forholdstalet mellom kvinner og menn i gruppa betra, og i begge kommunane auka delen kvinner som nettoinnvandra frå til. Kvinner per menn,,,,,,,, Kvinner per menn i aldersgruppa - år fylkesvis og landet,,,,, Østfold, Hedmark,,,,,, Oslo Akershus Vestfold Buskerud Vest-Agder Nord-Trøndelag Telemark, Aust-Agder, Nordland, Troms, Oppland,,,, Hordaland Sogn og Fjordane Rogaland Sør-Trøndelag,, Finnmark,,,,,,,, Ved årsskiftet var det ingen kommunar i fylket som hadde fleire kvinner enn menn i denne aldersgruppa. Dette er nytt, då det tidligare har vore - kommunar som har skilt seg frå dei andre kommunane på dette området. Til dømes var det i kvinner per menn i denne gruppa i. Eitt år seinare var det kvinner per menn. Kvinner per menn i aldergruppa - år Kvinner Ved inngangen til var det i, kvinner per menn i aldersgruppa - år. I Noreg var det tilsvarande talet, per menn. Dette er ein lågare del enn året før, både for fylket og landet. Alle fylka hadde underskot i denne aldersgruppa i, med unntak av Oslo. var på ein desidert sisteplass mellom fylka, akkurat som i. Kvinner per menn - år januar Menn Få kvinner i aldersgruppa - år

12 ,, Akershus,,,,, Oslo,,,,, Hedmark,,,,, Oppland,,,,, Buskerud,,,,, - Vestfold,,,,, Telemark,,,,, Aust-Agder,,,,, Vest-Agder,,,,, Rogaland,,,,, Hordaland,,,,, Sogn og Fjordane,,,,,,,,,, Sør-Trøndelag,,,,, - Nord-Trøndelag,,,,, Nordland,,,,, Troms,,,,, Finnmark,,,,,,,,,, Utviklinga i tal kvinner - år i Samla fruktbarheitstal: gjennomsnitt tal levandefødde barn kvar kvinne kjem til å føde i heile kvinna sin fødedyktige periode (- år). Fødselsoverskot = fødde - døde, kommunar hadde fødselsunderskot. Størst underskot var det i og. Blant kommunane med fødselsunderskot, var over halvparten nordmørskommunar., Fødselsoverskotet i var i på. Det var fødselsoverskot i kommunar i fjor. Som i og var fødselsoverskotet størst i, med i. Alle kommunane på Sunnmøre hadde fødselsoverskot i fjor, med unntak av to., Utviklinga i tal fødde viser at det blir fødd stadig færre barn i. Trenden er årleg nedgang. Nedgangen heng først og fremst saman med at talet på kvinner i aldersgruppa - år går ned, for samla fertilitetstal har halde seg på same nivå dei siste åra. Samla fertilitetstal for kvinner i i perioden - var på,. Til samanlikning var landsgjennomsnittet på,. Østfold I gjekk fødealderen litt ned blant gifte i. Gjennomsnittsalderen til førstegongsfødande kvinner var, år. Gjennomsnittsalderen for menn var, år når det første barnet kom. Dette er ein liten nedgang på, år frå året før, for begge kjønn. Gjennomsnittsalderen blant sambuarar og einslege var lågare, for begge kjønn. Samla fruktbarheitstal kvinner, etter fylke Fruktbarheitstalet for kvinner er høgare i enn i landet elles. er blant fylka med høgast fruktbarheitstal i Noreg. Berre Rogaland, Vest-Agder, Sogn og Fjordane og Nord-Trøndelag hadde høgare tal i. Sett under eitt var samla fruktbarheitstal for kvinner, i. For tredje år på rad gjekk fruktbarheita ned i Noreg, etter ein topp i på,. Fødde og fødselsoverskot Fødselsoverskot I vart det fødd barn i. Det er, prosent av alle fødde barn i Noreg. Samla fruktbarheitstal for kvinner i var i på,. Dette er det svakaste fruktbarheitstalet i fylket sidan. Toppen var i med,. Fødde Nedgang i fødselstala

13 Menn Kvinner Høgaste forventa levealder blant menn i alderskullet er i og, begge år. Dette er tre år lengre enn fylkesgjennomsnittet, og fem år lengre enn på, der forventa levelader for menn er år. I kommunar er levealderen blant menn forventa å vere like høg eller høgare enn fylkesgjennomsnittet. I kommunar er forventa levealder for menn som i landet elles ( år). kvinner menn kvinner I Noreg kan kvinner fødde i perioden - forvente å bli år, og menn fødde i same periode år. I Møre og Romsdal er forventa levealder for den same gruppa år for kvinner og år for menn. Høgast forventa levealder blant kvinner i dette alderskullet er i. Her kan kvinner fødde i perioden - forvente å bli år. Dette er tre år lengre enn fylkesgjennomsnittet. I heile kommunar er levealderen blant kvinner forventa å vere like høg eller høgare enn fylkesgjenomsnittet. Berre to kommunar har lågare forventa levealder for kvinner enn landet elles, og det er ( år) og ( år). - menn Jenter fødde i i kan forvente å bli, år, medan gutar kan forvente å bli år. Dette er om lag same skilnad mellom kjønna som vi har på landsbasis. Samtidig syner tala at jenter fødde i kan forvente å leve lengre enn jenter elles i landet, medan gutar har ein noko kortare forventa levealder. - - Vi blir stadig eldre. Jenter fødde i kan forvente å bli, år, medan gutar kan forvente å bli, år. Det gir ein skilnad mellom kjønna på, år. Menn har lenge hatt ei gunstigare utvikling i levealderen enn kvinner. Denne trenden heldt fram i. I kunne nyfødde jenter forvente å leve år lengre enn gutar. Denne skilnaden er no redusert til, år. Forventa levealder, ulike alderskull Forventa levealder ved fødsel. Alder Skilnaden i levealder blir stadig mindre Kjelde: Folkehelseinstituttet Kjelde: Folkehelseinstituttet / SSB Som i landet elles, blir skilnaden i levealder mellom kjønna stadig mindre i. Trendane viser at forventa levealder for begge kjønn aukar, men som i landet elles har menn hatt ei gunstigare utvikling i levealderen enn kvinner. Tala viser at menn fødde i åra -, kan forvente å bli år, medan menn fødde i perioden - kan forvente å bli år. Dette er ein auke på tre år. Til samanlikning har levealderen til kvinnene auka med eitt år, når vi samanliknar dei to kulla - og -. Samanliknar vi utviklinga i med landet elles, viser ho at forventa levealder for menn nasjonalt har auka med tre år og for kvinner med to år. Levealderen for kvinner i har med andre ord hatt ei noko svakare utvikling enn elles i landet.. Forventa levealder er eit demografisk, nyansert mål på dødelegheit i ei befolkning. Berekningane tek høgde for variasjonar i kjønn- og alderssamansetting.

14 prosent av befolkninga er innvandrarar Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre INNVANDRARBEFOLKNINGA Talet på innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre auka med nærare i. Ved årsskiftet var det om lag innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i Noreg. Innvandrarane stod for, prosent av befolkninga i Møre og Romsdal ved inngangen til, medan norskfødde med innvandrarforeldre utgjorde, prosent. Innvandrarane hadde bakgrunn frå ulike land. Innvandrarane frå Polen dominerer Innbyggarar i alt,,, Innvandrarbefolkninga Relativ del av befolkninga Innvandrarar og norskfødde med innvandrerforeldre, etter landbakgrunn Kvinner Relativ del menn (%),,,,,,,,, Asia med Tyrkia, Nord-Amerika, Sør- og Mellom-Amerika,, Europa unntatt Tyrkia Innvandrarbefolkninga i alt Den nest største gruppa er innvandrarar frå Litauen, med personer. Dette er om lag like mange som er busett i kommune. Til samanlikning hadde kommunar i fylket har færre enn innbyggjarar i. Menn Afrika Oseania Blant innvandrarane og norskfødde med innvandrarforeldre, hadde nærare prosent europeisk bakgrunn. Dette er ein liten auke frå året før, då delen var prosent. Det er innvandrarane frå Polen som dominerer. Som i Noreg, er polakkane den desidert største innvandrargruppa i, med busette ved inngangen til. Dette er om lag færre enn innbyggjartalet i kommune ( ) og betyr at kvar. innvandrar i har polsk bakgrunn. Innvandrarbefolkninga etter kjønn Innvandrarbefolkninga i etter alder - år - år år - år,,,,,,,,,,, - år - år - år - år, år eller eldre,,,,,,, I alt Busette innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i fylket... Dei største landgruppene,,,,, Polen Litauen Tyskland Filippinene Thailand Latvia Romania Sri Lanka Sverige Somalia Russland Irak Eritrea BosniaHercegovina

15 Flest innvandrar i Innvandrara og norskfødde med innvandrarforeldre i prosent av folketalet.. Det bur innvandrar i alle kommunane i fylket, men det er klart flest innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i, med personar. I relative tal er det flest busette innvandrarar i. Av eit samla innbyggjartal på er, prosent innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre. Deretter følgjer ( ) med, prosent og ( ) med, prosent. > Landssnittet (, prosent) Kommunen med lågast del innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre var. Her var, prosent av innbyggjarane innvandrarar eller norskfødde med innvandrarbakgrunn. > Fylkessnittsnittet (, prosent) - prosent < prosent Fleire menn enn kvinner blant innvandrarane Det er fleire menn enn kvinner blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn i. Årsaka til dette er arbeidsinvandringa til fylket. Av registrert busette ved inngangen til var menn, noko som svarar til nærare prosent av innvandrarbefolkninga på. I dei fleste kommunane, med unntak av,,,,, og, var det fleire menn enn kvinner i innvandrarbefolkninga ved inngangen til. Høgast relativ del menn blant innvandrarane var det i og kommunar, med høvesvis prosent og prosent menn.

16 år - år - år - år Framskriving av aldersgruppa - år i - Når det gjeld nettoinnvandringa av barn og unge i aldersgruppa år frå utlandet, var det som har flest med i deretter, og. I alt for heile fylket i denne aldersgruppa. I alt hadde av kommunar på Sunnmøre positiv innanlandsk nettoinnflytting i aldersgruppa - år i. Av Romsdalskommunane hadde av positiv nettoinnflytting, mens berre av kommunar på Nordmøre opplevde det same på same tid. Gutar Jenter hadde både innanlandsk og utanlandsk flyttegevinst av barn og unge i alderen år i. Blant kommunane i fylket var det som hadde den største innanlandske flyttegevinsten, og hadde det største innanlandske flyttetapet. I var det mange som flytta i aldersgruppa år, noko som kan indikere at det er småbarnsfamiliar som flyttar frå kommunen. Størst innanlandsk flyttegevinst av barn og unge til Netto innflytting Innan er det berekna at delen barn og unge i alderen år veks til i underkant av i. Det er deretter forventa ein jamn vekst fram til for både gutar og jenter i denne aldersgruppa, sjølv om talet på gutar framleis er høgare enn talet på jenter. Denne tendensen kan vi også sjå på nasjonalt nivå. Samla for bykommunane, og er det venta ein vekst i aldersgruppa år fram mot på om lag prosent. Størst i med prosent. Utflytting BARN OG UNGE Per. januar var det barn og unge i alderen år i. gutar og jenter. Av desse bur nærare prosent i tettbygde strøk, og den største delen finn vi i byane, og. Innflytting Aldergruppa - år i Innanlandsk flytting etter kommune - år i Flest barn og unge i tettbygde strøk

17 Barn og unge frå - år med to utanlandsfødde foreldre kan vi til ein viss grad identifisere opphavslandet til. Av desse har dei fleste bakgrunn frå land utanfor Europa. Deretter finn vi flest frå Aust-Europa. Færrast har vi frå Nord-Amerika og Oseania. Av bykommunane utmerkar seg med ein stor del barn og unge med bakgrunn frå Aust- Europa, medan har størst del barn og unge med bakgrunn frå Vest-Europa. Høgare del barnevernstiltak enn i landet elles Ved utgangen av var det, barn med barnevernstiltak per barn i fylket (- år). Dette er høgare enn i landet elles, der talet ligg på, per barn. Flest barn med tiltak finn vi i, og kommunar., og har færrast barn med tiltak. Av barnevernstiltaka i fylket og i landet elles er det ei overvekt av hjelpetiltak, som til dømes bruk av støttekontakt, barnehageplass, avlastningstiltak i heimen eller andre foreldrestøttande metodar. Talet på omsorgstiltak, som til dømes opphald i fosterheim eller barn- og ungdomsinstitusjonar, er tilsvarande lågt. Trass i ein høgare del barnevernstiltak per barn har Møre og Romsdal færre årsverk i barnevernstenesta enn landet elles. Flest tilsette per barn i alderen år finn vi i og, medan,,, og har færrast årsverk i barnevernet per barn i alderen år. M&R Utenlandsfødde med to norskfødde foreldre Norskfødde med ein utenlandsfødt forelder. Kategorien inneheld også utanlandsadopterte.. Barn - år etter de hyppigst forekommende nasjonalitetsgruppene.. januar I alt Gutar Jenter Polen Litauen Tyskland Somalia Sri Lanka Irak Eritrea Thailand Latvia Afghanistan. Omfattar innvandrarar (fødd i utlandet av to utenlandsfødde foreldre) og norskfødde med innvandrerforeldre.. Barn - etter landbakgrunn og kjønn.. januar I alt Gutar M&R. Innvandrarar, norskfødde med innvandrarforeldre, utanlandsfødd med ein norskfødd forelder, norskfødde med ein utanlandsfødd forelder, utanlandsfødd med to norskfødde foreldre.. Asia, Afrika, Mellom- og Sør-Amerika, samt Tyrkia Utenlandsfødde med ein norskfødd forelder Barn - år etter innvandringskategori. januar UtNettovandring innvandring Norskfødde med innvandrarforeldre Innvandring Innvandrarar Flytting til og frå utlandet - år, Fødd i Noreg med to norskfødde foreldre Av barn og unge i hadde prosent utanlandsk bakgrunn ved inngangen til. Dette talet er lågare enn for landet elles, som var på prosent. Blant barn og unge med utanlandsk bakgrunn skil vi mellom ulike kategoriar. Av desse er den største gruppa norskfødde med ein utanlandsfødd forelder. Den nest største gruppa barn og unge med utanlandsk bakgrunn i, er innvandrarar.. I alt prosent av barn og unge har utanlandsk bakgrunn. Norge Vest-Europa (unntatt Tyrkia) Asia, Afrika, Mellom- og SørAmerika, Tyrkia Nord-Amerika, Oseania Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Øst-Europa Jenter Norden. Eget, mors eller fars fødeland.. Barn med to utenlandsfødde foreldre.

18 innbyggjarar om år - år - år VENTA FOLKETALSVEKST - år Fram mot er det venta folketalsauke i kommunar i fylket. I av desse er veksten venta å vere større enn i landet elles (, prosent), og i er veksten venta å vere større enn fylkesgjennomsnittet (, prosent). Størst vekst er venta i og kommunar, i begge med om lag prosent. Framskrivingane mot førespeglar dessutan ein tilbakegang i folketalet i fire kommunar, størst i (- prosent). - år - år - år - år - år - år år eller eldre - Folketilveksten er venta å vere særleg høg i dei første framskrivingsåra, og så vil han minke utover i perioden. Ein sentral årsak er flyttemønsteret til innvandrarane. Det er høgare sannsyn for at desse utvandrar enn resten av befolkninga. Over tid vil det føre til ein auke i utvandringa, og dermed ein reduksjon i nettoinnvandringa. Venta folketalsvekst i prosent fram mot Vekst over % Vekst -% Vekst < % Nedgang Dersom folketalsauken følgjer prognosane til SSB, vil Møre og Romsdal ha innbyggjarar i. I perioden er det venta vekst i av kommunane i fylket. Størst auke er venta i, med prosent. Framskrivingane indikerer ein relativ nedgang i folketalet i fem kommunar, størst i.. Føresetnadane for denne utviklinga er at den følgjer SSB sitt mellomalternativ (MMMM), som er definert som middels nasjonal vekst med middels fødselstal, middels levelader, middels innanlandsk mobilitet og middels nettoinnvandring. Samtidig er det viktig å understreke at det er usikkert om framskrivingane gir eit godt bilde av utviklinga framover. Den usikre faktoren er i sørleg grad innvandringa, då den er avhengig av den økonomiske situasjonen framover. Venta folketalsvekst neste åra i prosent mot Venta folketalsvekst neste åra fordelt på aldersgrupper Folketalsauken er venta å halde fram i åra som kjem, og dei neste åra er folketalet i fylket venta å auke med innbyggjarar. Fram mot førespeglar framskrivingane ein auke på nærare innbyggjarar. Framskrivingane for kommunane, og er positive, og for og er veksten venta å vere større enn den nasjonale fram mot. - -

19 I var det eit lite kvinneoverskot i tettstadene og eit om lag like stort kvinneunderskot i spreiddbygde område. I er det tilnærma kjønnsbalanse i tettstadene, medan kvinneunderskotet har blitt større i spreiddbygde område. Det store kvinneunderskotet i fylket i aldersgruppa - år vil forsterke desse tendensane i åra framover. Tettbygd strøk Spreiddbygd strøk Menn Kvinner Tettbygd strøk Menn Kvinner Spredtbygd strøk Prosentvis del etter størrelse gruppe Busette og areal i tettstadar, i etter størrelsesgruppe Innbyggarar per km Frå til hadde fylket ein folketalsvekst på, prosent. Folketalet i tettstadene auka med, prosent, medan folketalet i spreiddbygde strøk auka med, prosent. Folketalsveksten fordelte seg med om lag prosent i tettstadene og prosent i spreiddbygde strøk. Ettersom delen som bur i tettstader berre er prosent, vil denne utviklinga føre til at tettstadene veks stadig raskare. Areal i km Det er to forhold som påverkar tettstadsveksten. Det viktigaste bidraget er at eksisterande tettstader veks, både i folketal og utstrekning. Det andre er at talet på tettstader veks ettersom stadig fleire busetnader oppfyller krava i tettstadsdefinisjonen. Busette I budde det prosent fleire personar i tettstader enn i. Pressområde som Oslo, Akershus og Rogaland har hatt ein tettstadsvekst i folketal på over prosent, medan ligg på nivå med Hedmark, Oppland og Nord-Trøndelag. Lågast vekst har det vore i Finnmark med, prosent i same periode. Busette i tett- / spreiddbygd strøk etter kjønn og,, Størrelsegruppe Relativ endring i tal busette i tettstadar, siste året, fylkesvis Oslo Rogaland Akershus Sør-Trøndelag Buskerud, Vest-Agder, Hordaland >,, Innbyggarar per km etter størrelsen på tettstaden. TETTSTAD Folk vel i stadig aukande grad å bu i tettstader. Frå til auka delen av befolkninga i fylket som budde i tettstader med prosentpoeng til prosent. På landsplan budde prosent av befolkninga i tettstader i, men her dreg Oslo og andre større byar gjennomsnittet oppover. Tal personar i etter tettog spreidd busetting. - Tal tettstadar Tettstadene veks stadig raskare Kjelde:SSB Aust-Agder Østfold Vestfold Nord-Trøndelag Hedmark Oppland Troms Sogn og Fjordane Telemark Nordland Finnmark >

20 I budde det prosent fleire i tettstader enn i. Tettstadsarealet auka i same tidsrom med, prosent. Fortettinga i dei store tettstadene er betydeleg større enn i dei små. Frå til hadde tettstader med - busette ein folketalsauke på, prosent, men ein arealauke på berre, prosent. Tettstader med - busette hadde i same periode ein folketalsnedgang på, prosent, men likevel ein arealauke på, prosent. Størst vekst har det vore i tettstader med - busette, der folketalet i perioden vaks med, prosent og tettstadsarealet med, prosent. Tettstadene og har vakse seg saman og blitt den klart største tettstaden i fylket, både i folketal og utstrekning. I hadde desse to tettstadene til saman innbyggarar. På dei neste plassane kom tettstadene ( innbyggarar) og ( innbyggarar). Samla folketal i desse tettstadene utgjer nær halvparten av tettstadsbefolkninga i fylket. Tre andre tettstader har meir enn innbyggarar:, og vik, som utgjer tyngdepunkta i Eiksundregionen. Av dei tettstadene i fylket har meir enn innbyggarar. Desse femner om nærare prosent av tettstadsbefolkninga. tettstader har mindre enn innbyggarar og knappe prosent av tettstadsbefolkninga. har høgast tettstadsdel med prosent av befolk- Busette pr. km i tettstad Areal av tettstad i km Prosentvis del busette i tettstadar Tettbygd strøk Areal og befolkning i tettstadar kommunevis, fylket og landet Folkemengde Spreddbygd strøk Ved inngangen til budde av innbyggarane i fylket i tettstader. Fordelt over eit samla tettstadsareal på, km, gir dette ein gjennomsnittstettleik på personar pr. km. Små tettstader har vanlegvis lågare tettleik enn større, men det er store lokale variasjonar. Dei minste tettstadene (- innbyggarar) hadde i gjennomsnitt innbyggarar pr. km, medan dei største (> innbyggarar) hadde. Lågast tettleik hadde Glærem i med innbyggarar pr. km, medan tettstad var den mest kompakte med innbyggarar pr. km. Fordelinga mellom busette i spredd- og tettbygd strøk, per kommune, fylket og landet Tettbygd strøk Tettare i dei store tettstadane,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, %,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, % % % % %,,,,,,

21 ninga. Deretter følgjer, og. og har ingen tettstader, og dermed prosent. Tettstadsdelen er ein indikator på kor spreidd eller samla folk i kommunen bur. Statistikken viser at i kommunar der den største tettstaden (kommunesenteret) har over innbyggarar, bur som regel minst prosent av befolkninga i tettstad. Det er grunn til å tru at dess høgare del av befolkninga som bur i tettstad, dess betre er grunnlaget for å utvikle eit berekraftig kommunesenter. Tettstader med meir enn innb. Kommunesenter og andre regionale senter Tettstadar etter størrelse > - Regionale senter - Kommunesenter Hopen < (kommunesenter) Dei største tettstadsentera ligg i ein ytre akse langs kysten Bruhagen Dei fleste større sentera i fylket ligg i ein ytre akse langs kysten, med eit tyngdepunkt på Sunnmøre. Alle senter med over innbyggarar er kommunesenter, med unntak for dei tidlegare kommunesentera Vatne, Isfjorden og Reinsvik, og industristaden Tomra. I gruppa - innbyggarar finn vi kommunesentera Larsnes,,,, Eidsvåg, og og dei to tidlegare kommunesentera Roald og Bud. I denne gruppa finn vi også viktige industristader som Ikornes og Søvik, sjukehusbygda Hjelset og nokre meir bustadprega tettstader. kommunesenter har mindre enn innbyggarar: Fiskå, Sylte, Steinshamn, Batnfjorden, Bruhagen, Liabø og Hopen. Dei to sistnemnde har under innbyggarar, og er såleis ikkje tettstader i formell forstand. Bud Batnfjorden vågen Elnesvågen Skeisøra Tornes Steinshamn Liabø Solsletta Reinsvik Storbakken Hjelset Eidsvåg Tomra Brattvåg Vatne Søvik Nordstrand Årset Sjøholt Leitebakk Fosnavåg/ Langevåg Leinstrand Ikornes Kvalsund Straumgjerde vik Isfjorden Roald søra Åndalsnes Sylte Larsnes Fiskå Merknad til kartet: Kartet viser alle større tettstader i fylket etter folketal og funksjon. Tettstadene inneheld som regel viktige sentrumsfunksjonar, og folketalet i tettstaden er brukt som eit mål på senteret sin storleik. Funksjonane er innpassa i eit tredelt hierarki med regionsenter, kommunesenter og andre større lokalsenter.

22 Omsetnaden i detaljhandelen nærmar seg milliardar! DETALJHANDEL I omsette detaljhandelbedriftene i for om lag, milliardar kroner. Det er ein auke på om lag millionar kronar frå, eller om lag, prosent. Omsetning i detaljvarehandelen i kr Endringar - Omsetnaden per innbyggar var i kroner i Møre og Romsdal, opp frå kroner året før. I kroner var auken på, noko som er ein prosentvis vekst på, prosent. Den samla omsetnaden i utgjer om lag prosent av samla omsetnad i landet. Omsetnaden per innbyggar er noko lågare her i fylket enn for landet sett under eitt. På landsbasis er omsetnad per innbyggar kroner, noko som er kroner eller prosent høgare enn i Møre og Romsdal. Frå til hadde, og ein nedgang i omsetninga i detaljhandelen, og, og hadde ein nedgang i omsetnaden i detaljhandelen per innbyggar., og hadde høgast auke i detaljhandelen. Bykommunane har høgast omsetnad i detaljhandelen. Høgast er han i med ein omsetnad på om lag milliardar, medan omsetnaden i og ligg på omtrentleg, og milliardar. Samla utgjer omsetnaden i byane om lag prosent av den samla omsetnaden i fylket. Høgast omsetnad per innbyggar i detaljhandelen var i, med kroner, med og på plassane bak, med høvesvis og kroner. I alt hadde sju kommunar i fylket ein høgare omsetnad per innbyggar enn landet sett under eitt. I tillegg til, og ligg også,, og over landsgjennomsnittet. Pr. innb Tusen kr. Kroner Omsetning Omsetning i alt per innb Tusen kr. Kroner I alt Omsetning per innbyggar i detaljhandelen (kr) etter kommune, fylke og landet.. Ifølgje SSB omfattar detaljhandel vidaresal (sal utan omdanning) av nye og brukte varer til det offentlege, personleg bruk eller hushaldsbruk, via forretningar, stormagasin, torghandel, postordreforretningar, dørsal, gatesal mv. Tallene er eksklusiv omsetning av motorkjøretøyer og bensin, og eks. m.v.a. Tal i

23 / fylkeskommune På leit etter kvardagsregionen kor er han? Nokre regiondanningar er likevel tydelegare og viktigare enn andre. Alt etter tilnærming kan delast inn i ulike økonomiske regionar, bu- og arbeidsmarknadsregionar (BA-regionar) eller funksjonelle arbeids-, bu- og serviceregionar (ABS-regionar) som også omfattar handel, tenester og kultur (sjå def. neste side). Utvekslinga av arbeidskraft mellom kommunane seier noko om kva rolle kommunane har i høve til omlandet sitt. Det er mange ulike pendlingsstraumar i fylket, men samtidig ser vi at,,, og skil seg ut med å ha eit noko større pendlingsomland enn andre kommunar i fylket. Utveksling av arbeidskraft mellom og er også stor, men samtidig er innpendling frå andre kringliggande kommunar avgrensa. Det er også stor utveksling av arbeidskraft mellom og. Arbeidsplassdekninga seier noko om forholdet mellom tal arbeidsplassar og arbeidstakarar, og i sett under eitt, var arbeidsplassdekninga, prosent i. Kommunane med arbeidsplassoverskot i var,,,, og. hadde marginalt færre arbeidsplassar enn arbeidstakarar. Tek vi utgangspunkt i dei store pendlingsstraumane, kan vi dele fylket inn i fire regionar. Desse er Eiksundregionen, regionen, regionen og regionen. I desse regionane er arbeidsplassdekninga forholdsvis lik. Unntaket er sregionen. Her er arbeidsplassdekninga nokre prosentpoeng lågare enn i dei tre andre regionane. Ei årsak til dette er næringsstrukturen, særleg i indre delar av regionen. Arbeidsplassdekning i Over % - % - % Under % Tal pendlarar på strekninga - - Kristansund - - REGIONAR Dei fleste som bur i er avhengige av arbeidsplassar, sørvistilbod og tenester i eit større område enn heimkommunen. Grensene for dette området vil variere etter kva ein etterspør, og kan endre seg over tid avhengig av kommunikasjonar og tilbod. Kvardagsregionar Eiksundregionen regionen regionen regionen

24 Endring. I følgje Jukvam () verkar fiskeria sentraliserande, men hovudsakleg dannar fiskeria homogene kystregionar snarare enn funksjonelle regionar. - - Tal Prosent,,, sregionen,,, regionen,,, sregionen -,,,,,, prosent prosent - Eiksundregionen Omsetning i detaljhandelen per innbyggar i dei største bykommunane i fylket Prosentvis del busette i tettbygd strok Snitt region regionen regionen Eiksundregionen Kjelde: Senterboka Kjøpesenterhandelen i, -,,,,,,, Salsareal per innb, kvm Omsetning per kvm salsareal, kr Senterhandel Butikken si omsetning i mill kr Region vik/- Region Tal butikkar Butikkhandel Omsetnings del i % kjøpesentre Endring i omsetning i % Region,,,, Region søra,,,, Region,,,,,,,,,,,,, Region Sum Sum Noreg Vi har ikkje konkrete tal på korleis vi tenestependlar i Møre og Romsdal. Statistikken kan likevel gje oss nokre innblikk. Salsareal kvm Ulike næringar fungerer ulikt i høve til dimensjonen sentralisering / desentralisering. Jordbruk, fiskeri og industri verkar i liten grad regiondannande i ein funksjonell forstand, sjølv om fiskeri verkar sentraliserande og industri dannar pendlingsregionar. Tenesteytande næringar skaper i sterkare grad regionale band enn andre næringar, då desse dannar både pendlingsomland og tenesteomland, og der tenesteomlandet er større enn pendlingsomlandet. Medan eit pendlingsomland strengt tatt skil seg frå andre pendlingsomland berre ved pendlingsomfang, skil tenesteomland seg frå kvarandre både i omfang og breidde i tenesteytinga (Jukvam ). Det vil seie at ulike senter har ulike funksjonar med ulikt nedslagsfelt. I NIBR si hierarkiske inndeling av sentera i Noreg, er og klassifisert som mellomstore byar,, og som småbyar, og,, og som bygdesenter. Folketalsutvikling regionsvis - Tal per januar Tal kjøpesentre pr.. Det er til dels store regionale skilnadar i tettstadsbusetting i fylket. I regionen bur prosent av befolkninga i tettstad, medan berre prosent gjer det i regionen. Eiksundregionen ( prosent) og regionen ( prosent) har om lag same tettstadsdel, men har likevel svært ulik senterstruktur. sregionen synest dermed å ha eit større urbant potensial enn dei andre regionane. Innbyggarar Internasjonalt, nasjonalt, regionalt og lokalt ser vi konsekvensane av den stadig pågåande sentraliseringa. Sentraliseringa av arbeidsplassane er sterkare enn sentraliseringa av busettinga. Samtidig ser vi at ein stadig større del av befolkninga bur i tettbygde strok, og det er difor ei utfordring å oppretthalde dagens busettingsmønster. Delen som bur i tettbygde strok, er lågare i enn i landet, men vi kjem etter. sin del av landet i prosent,,,,, Statistisk sentralbyrå () deler inn i sju økonomiske regionar. Økonomisk region er ei regional inndeling på nivået mellom fylke og kommune. Inndelinga bygger på kriterium som handel og arbeidsmarknad og skal representere eit tenleg publiseringsnivå for statistikk, samtidig som han skal svare til det regionale nivået som EU har definert som si NUTS-inndeling. Ein konsekvens av dette er at dei økonomiske regionane ikkje kan krysse fylkesgrensene. NIBR () deler fylket inn i bu- og arbeidsmarknadsregionar. Inndelinga tek utgangspunkt i senterstrukturen, men det er ikkje slik at kvart senter dannar sin eigen region. Nokre regionar har difor fleire senter. Inndelingsarbeidet er i hovudsak basert på ulike kombinasjonar av tre kjenneteikn ved kommunen: Plassering i senterstrukturen, pendling mellom kommunar og reisetid mellom kommunesentera.

25 Samla gir dette eit bilete av at byane og har eit stort tenesteomland. Eiksund-regionen framstår som meir polysentrisk i sin senterstruktur. synest å vere eit tydeleg senter i sin region, men i noko mindre grad enn og i sine regionar. skil seg frå desse to byane ved at omlandet synest å ha ei svakare tilknyting til regionsenteret. Arbeidsplassdekning per region og kommune Del sørvisnæringar av alle næringar i prosent Utdanning er ei anna næring som går inn under tenesteomgrepet. Klart flest arbeidsplassar innan denne næringa var det i, og. Men også i og er sysselsettinga innanfor næringa høg. At, og er studiestader for høgare utdanning, verkar inn her. Sysselsette personar etter arbeidsstad i ulike sørvisnæringar, Alle næringar Senterboken deler inn i seks regionar. Talet på kjøpesenter, geografisk lokalisering og innbyggartal vil påverke gjennomsnittleg omsetnad, men samtidig vil gjennomsnittleg omsetnad per kvm salsareal kunne seie noko om tenesteomlandet. I hadde kjøpesentera i og under prosent av den samla omsetnaden i kjøpesentera i fylket. Lågast omsetnad per kvm salsareal var i med kr. I Noreg var den gjennomsnittlege omsetnaden på kr, og i, som var den største kjøpesenterregionen i fylket, var omsetnaden på kr. Det tyder på at sentera i og tener eit avgrensa omland. Sørvisnæringar I var sysselsettinga i sørvisnæringane i fylket på til saman prosent. Klart høgast var ho i ( prosent), ( prosent) og ( prosent). I og kommunar var sysselsettinga i desse næringane prosent. Om vi ser,, og under eitt, var sysselsettinga i sørvisnæringane i gjennomsnitt prosent. Både og, som er industrikommunar, hadde ei sysselsetting i sørvisnæringane som var lågare enn fylket elles. Det er naturleg å forvente at kommunar med høg sysselsetting innan sørvisnæringar, har ein tydelegare funksjon som tenesteytar for omlandet sitt enn kommunar med lågare del sysselsette i desse næringane.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,. Sørvisnæringar; Varehandel, hotell og restaurant, samferdsel, finanstenester, forretningsmessige tenester og eigedomsforvalting Kr.sundregionen regionen regionen Eiksundregionen Sysselsette etter arbeidsstad og næring, regionsvis Primær Sekundær Tertiær regionen regionen regionen Eiksundregionen

26 God auke i talet på sysselsette i NÆRINGSLIV Sysselsettingsveksten i fylket var noko svakare enn i landet elles, der veksten var på, prosent. var blant dei fylka i landet som hadde vekst i sysselsettinga i. Rogaland og Sør-Trøndelag hadde den største veksten førre året begge prosent. Fire fylke opplevde ein liten nedgang i sysselsettinga, og størst var nedgangen i Nordland med, prosent. Dei siste fem åra auka talet sysselsette i med, prosent. Dette er noko mindre enn for landet sett under eitt (, prosent), størst auke dei siste åra var det i Rogaland med prosent og Akershus med, prosent. I vart det fleire sysselsette innan sørvisnæringane i. Det gir ein relativ auke på, prosent frå til. Sysselsettinga i sekundærnæringane vaks med, prosent, noko som gir fleire sysselsette i same periode. Innanfor primærnæringane vart det færre sysselsette førre året, noko som gir ein reduksjon på, prosent. Relativt var sysselsettingsveksten sterkast innan offentleg administrasjon, forsvar og sosialforsikring (, prosent eller fleire sysselsette). Dei siste fem åra har det blitt færre sysselsette i primærnæringane, noko som svarar til ein tilbakegang på, prosent. Sterkast vekst i perioden var det innan offentleg administrasjon, forsvar og sosialforsikring, med, prosent. I absolutte tal har sysselsettingsveksten vore sterkast innan helse- og sosialtenester, med fleire sysselsette frå -. Tal Østfold - -, -, Akershus,, Oslo,,, -, -, Hedmark Oppland - -, Buskerud,, Vestfold, -, Telemark - -, -, Aust-Agder,, Vest-Agder,, Rogaland,, Hordaland,, Sogn og Fjordane,,,, Sør-Trøndelag,,,, - -,, Troms,, Finnmark,,,, Nord-Trøndelag Nordland. Tala for Oslo i. kvartal ligger noko forlågt, trulig -. Arbeidsplassveksten i fastlandsnoreg Sysselsette - år i prosent av befolkninga (bustad) Rogaland Sør-Trøndelag Nord-Trøndelag Akershus Hordaland Oslo Buskerud Hedmark Aust-Agder Finnmark Troms Vestfold Vest-Agder Sogn og Fjordane Østfold Telemark Oppland Nordland -, Prosent Menn Kvinner,,, prosent,,, I auka talet på sysselsette med personar eller, prosent i. Dette er ein noko svakare vekst enn året før, og plasserer på ein. plass mellom fylka. Sysselsette - år, etter arbeidsstadsfylke. Absolutte tal og prosent Alder