INNSPEL TIL ARBEIDET MED NY FORVALTNINGSPLAN FOR SETESDAL VESTHEI, RYFYLKE- OG FRAFJORDHEIANE

Transkript

1 Arkivsak-dok. 13/ Saksbehandler Bjørg Hellem Saksgang Møtedato Hovedutvalg for samferdsel, areal og miljø INNSPEL TIL ARBEIDET MED NY FORVALTNINGSPLAN FOR SETESDAL VESTHEI, RYFYLKE- OG FRAFJORDHEIANE Fylkesrådmannens forslag til vedtak: Fylkeskommunen er positiv til at det vert laga ein felles forvaltingsplan for Setesdal Vesthei, Ryfylke- og Frafjordheiane. Fylkeskommunen ventar at ein i forvaltingsplanarbeidet ser på verneområdet som ressursar for næringsutvikling i bygdene. Fylkeskommunen ventar at ny forvaltningsplan sjåast i samanheng med Heiplanen og regionplan Agder 2020 Fylkeskommunen oppmodar å ta med følgende tema i forvaltningsplanarbeidet: verdiskaping, heia som sauebeite, korleis ein vil legge til rette for besøk i heiområdet. Fylkeskommunen oppmodar å utarbeide ein felles handlingsplan for kartlegging, skjøtsel og tilrettelegging som ein del av forvaltningsplanen. Vedlegg: Oppstart av arbeid med forvaltningsplan, Vest-Agder, 13/ Bakgrunn for saken Verneområdestyret melder oppstart av arbeidet med revisjon av forvaltningsplanene for verneområda 11. februar 2013 og 22. mai Vi har fått utsett fristen for tilbakemelding til høsten Fylkeskommunane har samråd seg med saksframlegget. Verneområda har areal i 3 fylke og 11 kommunar. I Vest-Agder er dette kommunane Sirdal, Kvinesdal, Hægebostad og Åseral. Sjå oversikten over verneområda under saksopplysingar. 1

2 2 Forvaltningsplanen blir todelt. Ein samla overordna forvaltningsplan for alle verneområda i Setesdalsheiane og ein del der dei ulike verneområda blir presenterte kvar for seg. Forvaltingsplanen er ei konkretisering av verneføreskriftene. Forvaltingsplanen vil vere det viktigaste styringsdokumentet for forvaltingsstyresmakta og ramma for forvaltinga av verneområda i Setesdalsheiane i perioden Dei gjeldande forvaltingsplanane for verneområda i Setesdalsheiane er av ulik alder og då med ulike behov for revisjon. Se under: Forvaltningsplan for Frå Frafjordheiane 2007 Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane 2003 og Steinsbuskaret Hisdal biotopverneområde Vormedalsheia og Lusaheia 1993 Dyraheio og Kvanndalen 1993 og Holmavassåno Forvaltingsplan for fisk i Setesdal Vesthei 2006 Ryfylkeheiane Oppstartsmeldinga I oppstartsmeldinga ber verneområdestyret om tilbakemeldingar på desse spørsmåla: - Korleis har den gamle forvaltningsplanen fungert for ditt område? - Kva for tema bør takast opp i den reviderte forvaltningsplanen? - Konkrete innspel på nåverande og planlagt bruk av verneområda som bør avklarast i forvaltingsplanen? - Innspel på forvaltingsplanen og organiseringa av arbeidet med forvaltingsplanen. Saksopplysninger Det er åtte verneområde i Setesdalsheiane med fellestrekk og særpreg. Til saman utgjer dei det nest største verneområdet i Norge. I korte trekk er føremålet med vernet å ta vare på eit særmerkt og samanhengande heieområde, dyre- og planteliv, stølsområde og andre kulturverdiar. Særskilt skal vi ta vare på viktige delar av villreinen sitt leveområde. Verneområda blir skildra grundig på heimesida til Under er ein oversikt over verneområda, når dei vart verna, storleiken, føremål med vernet og kva kommunar som har areal i dei ulike verneområda:

3 3 Namn Verna Areal Kommunar med areal i verneområdet. Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane (SVR) km2 Bykle, Valle, Bygland, Åseral, Hægebostad, Kvinesdal, Sirdal, Forsand Dyraheio km2 Suldal Kvanndalen 1997 Ca 84 km2 Suldal Vormedalsheia Lusaheia Frafjordheiane km2 Hjelmeland km2 Hjelmeland km2 Forsand, Gjesdal og Sirdal. Holmavssåno Steinsbuskardet-Hisdalen 1981 i medhald av viltlova 2000 i medhald av viltlova 23 km2 Suldal 33,6 km2 Bykle Namn Føremål med vernet SVR Dyraheio Å ta vare på eit samanhengande, særmerkt og vakkert naturområde med urørde fjell, hei og fjellskogsområde med eit særmerkt plante- og dyreliv, stølsområde, beitelandskap og kulturminne. Å ta vare på eit samanhengande fjellområde som leveområde for den sørlegaste villreinstamma i Europa. Å ta vare på eit særmerkt fjellområde med urørt natur, rikt planteliv, verdifulle stølsområde og beitelandskap og eldre og nyare kulturminne etter støling, heiebeiting, jakt, fiske og fangst. Føremålet er også å ta vare på viktige leveområde for viltet, spesielt å sikre eit samanhengande fjellområde og delar av livsgrunnlaget for den sørlegaste villreinstamma i

4 4 Europa. Kvanndalen Vormedalsheia Lusaheia Frafjordheiane Holmavassåno Steinsbuskaret Hisdal Å ta vare på eit særmerkt fjellområde med urørt natur, rikt planteliv, verdifulle stølsområde og beitelandskap og eldre og nyare kulturminne etter støling, heiebeiting, jakt, fiske og fangst. Føremålet er også å ta vare på viktige leveområde for viltet, spesielt å sikre eit samanhengande fjellområde og delar av livsgrunnlaget for den sørlegaste villreinstamma i Europa. Å ta vare på eit særmerkt og vakkert landskap som gir eit godt tverrsnitt av Ryfylke naturen frå fjord til høgfjell, og som inneheld sjeldsynte og sårbare naturelement. I seinare år har forsking påvist ein «ny» naturskatt i utkanten av verneområdet: Ritlandskrateret. Å ta vare på eit særmerkt og vakkert høgfjellslandskap som inneheld sjeldsynte og sårbare naturelement. Å ta vare på eit representativt, særprega og vakkert landskap med bratte fjord- og dalsider via låghei opp til glattskurte høgfjell. Å ta vare på vatn og vassdrag, viktige leveområde for eit særprega plante- og dyreliv, geologiske landskapsformer og beite- og stølslandskap med eldre og nyare kulturminne. Å ta vare på ein variert og særprega almog lindeskog i Røssdalen med rik bjørkeskog, fattigeng, urer, berg og flomelevar med oseaniske mosesamfunn. Sikre alle moglegheit til naturopplevingar gjennom eit tradisjonelt og enkelt friluftsliv med liten grad av teknisk tilrettelegging Å sikre viktige trekkvegar for villreinen i fjellområdet mellom Kvanndalen og Dyraheio Å sikre eit særs viktig heilårs leveområde med trekkvegar og kalvingsområde for villrein i Setesdal Vesthei. Vurderingar Korleis har den gamle forvaltingsplanen fungert for ditt område? Verneområda har ulike verneføreskrift. Det vil bli ein altfor dryg og langvarig prosess, om ein skulle ha revidert alle verneføreskriftene til å bli eit samla verneføreskrift. Det er ein god start å få til ein felles forvaltingsplan. Samstundes er det ei utfordring sidan verneføremåla i all hovedsak er knytt til klassisk naturvern. Verneformåla tar i lita grad innover seg at heia og verneområde er ein ressurs for bygde- og

5 5 næringsutvikling. Det er gjeldande vernepolitikk å ta vare på verdiar gjennom bruk og verdiskaping. Det er til dømes inga støling att i verneområda og ivaretaking av både gamle stølslandskap og beitelandskap krev aktivitet. Det heiter i oppstartsmeldinga at arbeidet med ein samla og samordna forvaltingsplan vil ta utgangspunkt i dei forvaltingsplanane som alt eksisterer. Desse forvaltingsplanane er primært laga for å ivareta verneverdiane i områda. Det er ikkje gjort noko grundig evaluering av kor god eller dårleg gjeldande forvaltingsplanar er til å fylle intensjonen om vern og til å ivareta vernekvalitetane i områda. Vi meiner at ein ved denne rulleringa må sjå sjå bruk, vern og verdiskaping i samanheng. Dette viser også nyare forsking "De politiske rammebetingelsene for turisme i verneområder har endret seg, men dette gjenspeiles i beskjeden grad i regler og planer for verneområder. (Sitatet er frå rapporten Turistbasert næringsutvikling i verneområde muligheter og hindringer- oppsummering frå et brukerstyrt forskningsprosjekt, NINA/Norskog. Revideringa må ta omsyn til slik at ein ny og felles forvaltingsplan har rammer og retningsliner som også stimulerer og legg til rette for verdiskaping og næringsutvikling. I gjeldande forvaltingsplan for SVR brukar ein soneinndeling for å markere kvar det er mogleg når det gjeld bruk og verdiskaping og kor det er mykje strengare grunna potensial for konflikter med verneføremålet. Det skal ikkje brukast soneinndeling i ny forvaltingsplan. Dette krev at den nye forvaltingsplanen har klare retningsliner som gir forutsigbarheit for dei som driv tradisjonelt landbruk og som nyttar verneområda til sauebeite og for dei som ønsker å starte med annan type næringsverksemd td knytt til opplevingsturisme. Kva for tema bør takast opp i den reviderte forvaltningsplanen? Dette spørsmålet kobler vi saman med «Konkrete innspel på nåverande og planlagt bruk av verneområda som bør avklarast i forvaltningsplanen» og vurdering av kva tema forvaltningsplanarbeidet må vere oppteken av: 1. Verdiskaping Den reviderte forvaltingsplanen må fokusere på bruk, vern og verdiskaping. Forvaltingsplanarbeidet må omtale verdiskaping basert på vern, naturarv, kulturarv og auka bruk av utmarka som beiteressurs. I denne samanheng vises det tii Stortingsmelding nr. 13 ( ) Ta heile Noreg i bruk. «Kombinasjonen av storslått natur og mangfaldet av kulturminne og kulturmiljø utgjer eit viktig fundament for verdiskaping. Døme på område som representerer store verdiar med tanke på opplevingar, saman med bygningskultur og mattradisjonar er verdsarvområde, fjordlandskapet og andre kulturlandskap, nasjonalparkar og andre verneområde Det er eit unytta potensial for verdiskaping basert på natur- og kulturminne Særleg kan nasjonalparkar, verneområde og kulturhistoriske miljø spele ei stor rolle som attraksjonar i reiselivssamanheng medan ein innanfor verneområda legg til rette for bruk og opplevingar som ligg innanfor ramma av vernet for det einskilde verneområde. Kommunane har til dømes gjennom deltaking i verneområdestyra no ein god moglegheit til å sjå vernet i ein heilskapleg samanheng med bruk og næringsutvikling elles i kommunen.» (side 109 og 110 i Stortingsmeldinga).

6 6 Ein har forventning til at ein felles forvaltingsplan for alle verneområda i Setesdal - Ryfylkeheiane blir eit politisk styringsdokument som også styrkar verneområda som ressurs for bygde- og næringsutvikling og målet om levande bygder og lokalsamfunn. Forvaltingsplanen må bli så pass ambisiøs at den blir meir enn eit grunnlag for sakshandsaming av enkeltsaker. Forvaltingsplanen må gi gode rammevilkår for bruk og næringsutvikling i verneområda. Med dette meinast mellom anna at det i samband med forvaltingsplanen må lagast ein felles handlingsplan med prioriterte tiltak for kartlegging (td.biologisk mangfold, kulturminner, vegetasjon), skjøtsel og tilrettelegging for alle verneområda. Vi oppmodar og om at ein forvaltningsplanarbeidet ser på arbeidet til Verdiskapingsprosjektet «Frå gråberg til gull. Berekraftig bruk og forvalting av Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane, » i utarbeidinga av ein heilskapleg handlingsplan for kartlegging, skjøtsel og tilrettelegging. Jamfør forslag til disposisjon i oppstartsmeldinga under det ein kallar andre forvaltingsoppgåver. Gjennom verdiskapingsprosjektet laga ein handlingsplan for informasjon, tilrettelegging og skjøtsel i SVR Ein bør sjå på kva som er gjennomført, og om mogleg sjå på kva ein kan ta med i kommande forvaltningsplan. Besøksstrategien handlar om korleis legge til rette slik at heia og områda kring heia vert eit attraktivt reisemål utan å øydelegge verneverdiane og kvalitetane. Heiområda er viktige for reislivsatsinga i regionen. Å utarbeide gode og gjennomtenkte planer for besøksforvaltninga er og i samsvar med Regjeringas nye reiselivsstrategi "Destinasjon Norge" som løfter fram naturen som sjølve fundamentet for framtidig norsk reiseliv. Handlingsplanen til forvaltningsplanen bør vere styrande for bruken av midlande frå statlege sektorstyresmakter som Miljødirektoratet, den såkalla bestillingsdialogen mellom verneområdestyret og Miljødirektoratet, skjønnsmidlane frå fylkesmannen og ulike jordbruksavtalemidlar (SMIL og regionalt miljøprogram) som landbruksavdelingane hos fylkesmannen forvaltar. 2. Samordning med regionale planer. Arbeidet med ein ny samla forvaltingsplan for verneområda i Setesdalsheiane, må sjåast i samanheng med Regionalplan for Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane og Setesdal Austhei, omtala som Heiplanen. Heiplanen blei endeleg vedtatt våren 2012 Aust-Agder, Rogaland, Hordaland, Telemark og Vest-Agder. Miljøverndepartementet har motteke innvendingar og kom med endeleg tilbakemelding i brev dagsett 14.juni Berre i Vest-Agder blei det gjort ei endring i områdeavgrensning i Hægebostad og Åseral kommuner. Heiplanen er laga for å sikre varige og samanhengande leveområde for villreinen. Det er laga felles retningsliner som skal medverke til ei heilskapleg og langsiktig arealbruk og arealforvalting av heia uavhengig av kommunegrenser. Verneområda er ikkje med i planområdet til Heiplanen. Mange av verneområda er verna grunna omsynet til villreinen. Det er difor viktig at ein ser forvaltingsplanarbeidet i samanheng med retningslinene i Heiplanen.

7 7 Ein må og ta omsyn til den vedtatte Regionplan Agder Å ha ei god forvaltning er viktig td. for å sikre gode levekår og ivareta omsynet til klima. 3. Sauebeite Det er for 2012 og 2013 bevilget Landbruksmidler fra Vest-Agder fylkeskommune til prosjektet: "Ny giv i sauehold et i Vest-Agder". Prosjektet er eit samarbeid mellom Vest-Agder Sau og Geit og Norsk landbruksrådgiving Agder. Hovedmålet er: betre lønnsemd og auka produksjon og kvalitet i sauehaldet i Vest-Agder. Bakgrunn for prosjektet er at sauenæringa har vore i tilbakegang, og ein treng ny giv med omsyn til at det er viktig matproduksjon, sysselsetting, kulturlandskap og viktig for å utnytte dei store utmarksressursane i fylket. Rogaland sau og geit har sett i gang eit prosjekt kalla «Økt bruk av heiabeiter». Prosjektet skal legge til rette for auka bruk av heiabeiter gjennom målretta tiltak for beite- og sankelag. Prosjektmåla er 1) auka og meir effektiv bruk av heiabeitene, 2) redusert attgroing i kulturlandskapet og 3) rekruttere nye bønder som aktive brukarar av heiabeita. Prosjektet er godt forankra i Stortingsmelding nr 9 ( ) om landbruks- og matpolitikken som seier beiting i utmark er ein føresetnad for å fylle både målet om auka matproduksjon og målet om levande bygder med aktive kulturlandskap. Landbruksmelding for Aust-Agder viser at Aust-Agder fortsatt eit sauefylke tross nedgang dei seinare år. Setesdal Vesthei er et viktig beiteområde for fleire sau. Meir beitebruk og kjøttproduksjon på sau og storfe er eit mål i landbruksmeldingen. Vi meiner at ein i planarbeidet må skaffe ein oversikt over beite- og sankelaga i verneområda og ha ein god dialog med desse for å koma fram til retningsliner og tiltak som medverkar til god og effektiv bruk av beiterssursane i utmarka. Beiting kan og vere eit skjøtselstiltak. 4. Handlingsplan for kartlegging, skjøtsel og tilrettelegging med revisjon kvart fjerde år. Det er ei utfordring med attgroing og mindre bruk av utmarka til beite. Forvaltningsplanen må ha ein eigen handlingsplan for kartlegging, skjøtsel og tilrettlegging. Denne bør reviderast kvar valperiode. Forvaltingsplanarbeidet bør vurdere vegetasjonskartlegging som eit tiltak for å få betre kunnskap om beiteressursane og for å få ei betre utnytting av beiteressursane. Ei slik kartlegging vil sei noko om beitekvaliteten og beiteverdien og vil kunne brukast i framtidig skjøtselsplanlegging. Om ikkje det vert gjort nå må forvaltingsplanarbeidet vurdere om vegetasjonskartlegging skal inn som eit tiltak i ein handlingsplan for skjøtsel, kartlegging og tilrettlegging. I denne samanheng bør ein også sjå nærare på SATNAT- prosjektet 2004, som også ga god kunnskap om td beiteforholda. Konklusjon Fylkesrådmannen vil tilrå at det blir laga ein felles forvaltingsplan for SVR, og ein ventar at forvaltingsplanen ser på verneområde også som ressurs for næringsutvikling. Forvaltningsplanarbeidet må ha eit bruk, vern og verdiskapingsperspektiv.

8 8 Fylkesrådmannen ventar at ein ser forvaltningsplanen i samanheng med Heiplanen og at ein tek med med følgende tema i forvaltningsplanarbeidet: verdiskaping, heia som sauebeite, samt korleis ein vil legge til rette for besøk i heiområdet. Ein oppmodar å utarbeide ein felles handlingsplan for kartlegging, skjøtsel og tilrettelegging som ein del av forvaltningsplanen Fylkeskommunen har ei rolle som regional utviklingsaktør og ein inviterer forvaltingssekretariatet til å bruke fylkeskommunen til å ha ein dialog ikring regionalutvikling og næringsutvikling. Kristiansand, 6.september 2013 Kenneth Andresen regionalsjef Kristin Syvertsen seksjonsleder