Tilbodet for overgrepsutsette i Sogn og Fjordane og Hordaland. Øystein Furnes Legevaktsjef SYS IKL Kommuneoverlege Førde

Transkript

1 Tilbodet for overgrepsutsette i Sogn og Fjordane og Hordaland Øystein Furnes Legevaktsjef SYS IKL Kommuneoverlege Førde

2 Status Sogn og Fjordane Gulen SO og VNR går til Hordaland Aurland SO går til Bergen, VNR til Førde Resterande 24 kommunar SO og VNR til Førde Lang prosess med å samle eit overgrepsmottak Tidlegare kring 15 saker pr år Sidan september saker saker pr år Eigne sjukepleiarar (7) og eigne legar (6) på vakt < 15 år Barneavdelinga i Førde Barneklinikken Haukeland

3 Status Hordaland Voldtektsmottaket i Bergen tar alt av SO 175 saker i 2016 (tidlegare kring 150/år) VNR i Bergen kommune går til voldtektsmottaket (dagtid) VNR i øvrige kommunar vert teken hand om på tilhøyrande legevakt. Ca 20 legar i vaktturnus Sjukepleiar frå legevakta, med spesialopplæring < 15 år Barneklinikken Haukeland

4 Begrepsoppklaring Krisesenter. Ein midlertidig bustad for personar som ikkje kan bu trygt i eigen heim. Sogn og Fjordane: Florø. Hordaland: Bergen. SMISO. Senter mot incest og overgrep. Senter for personar som tidlegare i livet har vore utsett for alvorlege overgrep. Livshjelp vidare. Sogn og Fjordane: Førde. Hordaland: Bergen. Overgrepsmottak. Spesialisert mottak for handsaming av personar som nyleg (innan 3(-7) dagar) har vore utsatt for alvorlege overgrep sporsikring, medisinsk us, handsaming og oppfølging. Skriving av rettsmedisinsk protokoll, evt møte i retten som vitne eller sakkunnig. Sogn og Fjordane: Førde. Hordaland: Bergen. Legevakt. Tek i vare kommunanes døgnansvar for akutt helsehjelp til dei som oppheld seg i kommunen. Kjenneteikna av generalistar og høgt arbeidspress.

5 Bakgrunn Stortingsmelding nr. 15 ( ) «Forebyggelse og bekjempelse av vold i nære relasjoner» Fatta Stortingsvedtak mai 2014 om at helseføretaka skulle ta over ansvaret for SO Kommunane ved legevaktene skulle ha ansvaret for VNR.

6 Kritikk VNR-saker inneber ofte og seksuelle overgrep Kompetansen som krevst i arbeidet er likt i begge saksområda VNR-saker er oftast tyngre saker enn SO-saker, då det inneber overgrepssaker som har vart over tid, og der framtidig faremoment er mykje meir til stades enn ved SOsaker Intensjonen med reforma: skape eit robust og likeverdig tilbod for overgrepsutsette menneskje i heile landet, uavhengig av bustad. Rettstryggleik?

7 Kompensatoriske faktorar? Obligatorisk e-kurs for legar ved legevakter om VNR (krav frå 1. mai 2020). 4 timar, Gjev eit innblikk i kva VNR er, men ingen rettsmedisinsk opplæring. Fastlege. Kjenner pasienten best. Viktig ressurs i å avdekke og følgje opp saker. Men dei alvorlege overgrepa skjer på kveld/natt/helg. Fastlege ikkje tilgjengeleg. Fastlege har ikkje rettsmedisinsk kompetanse.

8 Kva gjer ein når ein pasient er voldtatt? Opptre roleg, objektivt og nøytralt. La offeret snakke med eigne ord, men ikkje still leiande spørsmål. Ikkje påfør falske minner! Ikkje omtal hendinga meir enn naudsynt, la grundigare intervju vente til overgrepsmottaket. Handter personen minst mogleg. Ikkje drikke/pusse tenner, dusje, vaske seg eller gå på toalettet før overgrepsmottaket (om mogleg). Ta med undertøy, sengetøy, anna som kan ha biologiske spor. Unngå å pakke tett i plast.

9 Vidare gang SO Ring overgrepsmottaket tidleg, slik at dei er klare til å ta i mot! Sogn og Fjordane: Hordaland: Pasienten eig si eiga sak! «Akutt» 0-3 døgn (prepubertalt 0-1 døgn). Full sporsikring «Subakutt» 4 7 døgn, begrensa sporsikring Gamalt > 7 døgn, vanlegvis ingen fysiske spor, men samtale/intervju kan vere aktuelt

10 Vald i nære relasjonar Avdekke hendinga. Still alltid aktivt spørsmål om pasienten er utsatt for vald ved innkomst med skader! Nøytral og objektiv veremåte og spørsmålstilling. Parforhold er det eit mønster i valden? Dokumenter psykisk vald! Behandle skader på medisinsk indikasjon behov for innlegging? Sogn og Fjordane: Kontakt overgrepsmottaket. Spør om seksuelle overgrep. JA Overgrepsmottak.

11 Vald i nære relasjonar Om mogleg; kall inn bakvakt. Dette tek tid! «Golden moment» Dokumenter grundig alt av synlege skader. Topp til tå. Beskriv størrelse, farge, lokalisering. Bruk norske uttrykk. Ta også bilder, alternativt lag skisse. Kontakt politiet for sporsikringssett om det ikkje er på legevakta (Obs teieplikt!) Tenk eit steg vidare tryggleik! Krisesenter? Låg terskel for å konferere med erfaren kollega!

12 «Ein ser det ikkje før ein trur det» - mishandling av born anamnestiske opplysingar fysiske og psykiske symptom fysiske skadar avvik i foreldreoppførsel og samspel mellom foreldre og barn utsegn frå barnet risikofaktorar for overgrep til stades radiologiske funn laboratoriefunn

13 Ansvar Alt helsepersonell har eit lovpålagt, individuelt ansvar for å avdekke, utgreie, sikre og følgje opp born der ein mistenker at det kan ligge føre overgrep som årsak til barnets tilstand. Eit overordna prinsipp er at ein ikkje gjev slepp på barnet og familien! Sentrale samarbeidspartnarar: Barnevern, barnehus og politi. OBS opplysingsplikt jf hlspl. 31 og 33.

14 Barnelege Barnelege er sentral fagperson ved mistanke om barnemishandling, og skal alltid kontaktas ved mistanke om mishandling/omsorgssvikt. Det er avgjerande at helsepersonellet ikkje gjev pårørande opplysingar om sine mistankar, dersom dette kan komme barnet til skade! Send ikkje eit barn heim frå legevakta før det er konferert med barnelege, ved mistanke om vald!

15 Kliniske teikn alvorleg hodeskade < 2 år, der skadehistorie ikkje er åpenbar femur- og humerusfractur hos born < 18 mnd, der skadehistorie ikkje er åpenbar skade som ikkje stemmer med sjukehistoria vag og uklar sjukehistorie/skademekanisme lang tid mellom skadetidspunkt og kontakt med helsevesenet brannskader med atypiske lokalisasjoner Alle born under 3 år som kjem med skadar skal rutinemessig undersøkast heilt avkledde, og ein skal vere obs på den aktuelle skadens omfang, teikn til andre akutte skadar, og teikn til gamle skadar. Ein skal sjølvsagt og vere oppmerksam på mishandling som mogleg årsak hos eldre barn og ungdomar.

16 Utgreiing Utgreiing av mistenkt barnemishandling er omfattande og oftast tverrfagleg. Mål for medisinsk utgreiing er: kartlegge aktuelle skadar og symptom, og vurdere om oppgitt skademekanisme og historie harmonerer med funn avdekke nye og gamle skjulte skader utelukke medisinske tilstander som kan forklare uvanlig forekomst av skader eller teikn På legevakta er det dei to første kulepunkta som er det viktigaste, og at ein ved mistanke drøftar saka nærare med vakthavande barnelege.

17 Dokumentasjon Det er viktig med grundig og objektiv dokumentering av sjuke/skade-historie og funn. Ein skal vere svært forsiktig med å komme med fortolkingar, då dette er sin spesialistoppgåve. Beskriv alle funn og observasjonar på ein objektiv måte. «Skru på rettsmedisinaren» medisinsk ubetydelege funn kan ha stor rettsmedisinsk konsekvens.

18 Nyttige lenker fagprosedyrer på Helsebiblioteket vanskjotsel-av-barn