Rt ( ) - UTV

Transkript

1 Page 1 of 9 Rt ( ) - UTV INSTANS: Høgsterett - Dom. DATO: PUBLISERT: Rt ( ) - UTV STIKKORD: (Fabcon-dommen) Trygderett. Spørsmål om arbeidsgiveravgift for konsulenter. SAMMENDRAG: «Arbeidsgiveren» utførte konsulentoppdrag for oljeindustrien. Til oppdragene ble benyttet egne ansatte og dessuten innleide konsulenter som «arbeidsgiveren» meldte inn som selvstendig næringsdrivende. Høyesterett la til grunn at konsulentene ikke utførte sine oppdrag som ansatte. Spørsmålet var så om konsulentene hadde tatt i mot vederlag som selvstendig næringsdrivende, jfr. folketrygdloven av første ledd. Alternativet var at konsulentene hadde utført oppdragene utenfor næring, som frilansere, jfr. folketrygdloven av Avgjørende for grensedragningen ville være om konsulentene drev eller tok sikte på vedvarende virksomhet. På dette punkt var saken ikke godt nok opplyst, noe trygdemyndigheten måtte ta risikoen for. Kravet om arbeidsgiveravgift førte således ikke frem. SAKSGANG: PARTER: FORFATTER: Bergen byrett nr Gulating lagmannsrett LG Høgsterett HR , sivil anke. Fabcon AS (Advokat Arne Schanche Olsen - til prøve) mot Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor (Advokat Rolf Bech-Sørensen). Utgård, Rieber-Mohn, Aarbakke, Stang Lund og Lund. Dommar Utgård: Saka gjeld spørsmålet om det etter folketrygdlova av første ledd skal svarast arbeidsgivaravgift av utbetalte vederlag til konsulentar, fordi utbetalingane var godtgjersle for arbeid eller oppdrag som ikkje var utførte som ledd i sjølvstendig næringsverksemd. Fabcon AS (heretter Fabcon) gjennomførte i 1989 mange arbeidsoppdrag for selskap knytte til oljeindustrien. Det var tale om konsulentoppdrag som vart utførte både på plattformar og i land, og der Fabcon stilte konsulentar til rådvelde for oljeselskapa til tidsavgrensa oppdrag. Til oppdraga vart nytta eigne tilsette og dessutan innleigde konsulentar som Fabcon gjorde særskilte avtalar med. Fabcon melde inn desse konsulentane som sjølvstendige næringsdrivande. Dette førte til at det ikkje vart rekna arbeidsgivaravgift av det utbetalte vederlaget til konsulentane. Konsulentane har betalt arbeidsgivaravgift etter høg sats som sjølvstendige næringsdrivande. Med nokre av oljeselskapa hadde Fabcon inngått rammeavtale. I desse avtalane var det lagt inn eit krav om at Fabcon skulle bruke eigne tilsette til oppdraga. I 1990 føretok Bergen kemnerkontor trekkettersyn overfor Fabcon. På grunnlag av rapporten frå kemnerkontoret datert 6. desember 1990 vart Bergen likningskontor bede om å vurdere om konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande eller om dei var lønnstakarar. I brev av 12. desember 1991 frå Bergen likningskontor vart Fabcon varsla om endring av grunnlaget for fastsetjing av arbeidsgivaravgift for Likningskontoret reiste spørsmålet om konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande og ba Fabcon om å sende inn relevant kontraktsmateriale. Det vart særleg bede om at Fabcon sende inn kontraktar med operatørane - oljeselskapa - medrekna rammeavtalar og andre typar avtalar. Advokatar i Collegium Coopers & Lybrand sende på vegne av Fabcon fleire brev til likningskontoret i 1992, der dei argumenterte for at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. Som grunnlag vart det mellom anna lagt fram fråsegner frå nokre av konsulentane. Likningskontoret purra ved brev av 23. november 1993 til Fabcon på tidlegare etterspurt dokumentasjon. I varslet vart det vist til at likningskontoret Side 1982 «har... kjennskap til innholdet i kontraktene mellom arbeidsutleier (Fabcon A/S) og

2 Page 2 of 9 operatør og mellom arbeidsutleier og de personer som leies ut til operatøren (spesialistene). Dette går i korte trekk ut på at arbeidsutleieren bare formidler arbeidskraft som operatøren har bruk for og at arbeidsutleieren betaler ut vederlag til spesialisten etter mottatt faktura.» Likningskontoret gjorde deretter greie for korleis det såg på tilhøvet mellom Fabcon, operatøren og den enkelte konsulenten. Etter likningskontoret sitt syn viste dette at konsulentane ikkje var sjølvstendige næringsdrivande. Det vart bede om eventuelle merknader. Likningskontoret bad særskilt om dokumentasjon for tre av konsulentane på bakgrunn av at desse i sine fråsegner hadde gitt opplysningar mellom anna om dekning av utgifter til utstyr og til reise og diett. I brevet heitte det mellom anna: «Vi har ikke mottatt noen avtale- eller kontraktskopier og har bare mottatt konkret redegjørelse vedrørende tre av de tolv omtalte personene.... Vi imøteser dokumentasjoner for disse påstandene og de redegjørelser vi har bedt om innen tre uker.«fabcon svara ikkje på brevet. Den 19. juli 1994 gjorde Bergen likningsnemnd vedtak om at grunnlaget for utrekning av arbeidsgivaravgift for inntektsåret 1989 skulle aukast med den summen som svara til arbeidsgivaravgift på utbetalingane til konsulentane. I vedtaket bygde likningskontoret på det førehandsvarslet som var gitt 23. november Vedtaket vart påklaga. Bergen overlikningsnemnd gjorde vedtak i klagesaka 14. februar I vedtaket er det skilt etter kvar konsulentane utførte tenestene sine. Innleiingsvis i vedtaket er det korte generelle merknader. Overlikningsnemnda behandla deretter konsulentane i tre grupper ut frå kva oljeselskap som var operatør, utan at drøftinga er knytt opp til kvar enkelt konsulent. Grunngivingane er i hovudsak like. Som døme tek eg med det som er sagt i vedtaket om arbeidet hos Phillips: «Avtale Fabcon - Phillips Petroleum (Phillips). - Phillips må godkjenne alle Fabcon's arbeidere som skal arbeide for Phillips. Fabcon kan ikke fritt fjerne eller erstatte noen av de personer som er ansatt i prosjektet, uten på forhånd å få skriftelig godkjenning fra Phillips. - Phillips skal utnevne representanter fra selskapet, som skal være ansvarlig for dag til dag administrasjonen av arbeidet. Fabcon sitt personell må følge Phillips representants sine anvisninger. - Fabcon skal være fullt ut ansvarlig for, og ha full styring og kontroll med sine agenter og personell, og skal kontrollere hvordan arbeidet utføres. Phillips sine representanter skal kunne anvise hva som er målet med arbeidet, mens Fabcon skal selv bestemme hvordan arbeidet for å nå målet skal utføres. Betaling skjer etter betaling pr. person pr. dag med alt inkludert rate. Fabcon skal holde sine mannskaper forsikret. Side 1983 I pkt. 17 i avtalen mellom Fabcon og Phillips, går det frem at Fabcon ikke har anledning til å sette bort deler av kontrakten til andre. Alt personell som Fabcon benytter til å utføre arbeidet, vil bli ansett for å være ansatte hos Fabcon. Etter hva overligningsnemnda kan se er Fabcon ansvarlig overfor Phillips for det arbeidet som er utført. Overligningsnemnda kan ikke se at arbeidet er utført for den enkelte arbeider/ konsulent sin egen regning og risiko. I de kontrakter mellom Fabcon AS, og den enkelte ansatte/konsulent, som er innsendt til ligningsmyndighetene, er det ingenting som tilsier at den

3 Page 3 of 9 ansatte/konsulenten er økonomisk ansvarlig for det arbeidet han har utført. Etter å ha gått gjennom kontrakten mellom Fabcon AS og Phillips Petroleum, og de innsendte kontraktene mellom Fabcon og noen av de tilknyttede arbeiderne, er overligningsnemnda derfor kommet til at de personene som har vært engasjert av Fabcon i forbindelse med kontrakten med Phillips, må være å betrakte som lønnstakere og ikke som selvstendig næringsdrivende. Ifølge skattyters brev av 19/10-95 var følgende personer engasjert i kontrakten med Phillips, Jack E. Smith og Kay E. Eriksen.» Fabcon stemna deretter Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor til Bergen byrett. Søksmålet gjaldt oppheving av fastsetjinga av arbeidsgivaravgifta for 11 av dei 12 konsulentane som var omfatta av vedtaket til overlikningsnemnda. Fastsetjinga vart akseptert for vederlaget til Jack E. Smith, som sjølv hadde oppgitt inntekta frå Fabcon som arbeidsinntekt. Bergen byrett sa 28. mai 1998 dom med slik domsslutning: «1. Arbeidsgiveravgiftsfastsettelsen for Fabcon AS oppheves forsåvidt angår utbetalinger i 1989 til Hans Alfred Lenz f *.*.30, John Grønbeck f *.*.53, Einar Arnesen f *.*.41, Graham Benbow f *.*.49, Francis Leggett f *.*.51, Birger Sandåker f *.*.39, Kay Ernst Eriksen f *.*.45, Martin L Smith f *.*.52, Ole M Simonsen f *.*.51 og Edvin Bugge f *.* For øvrig frifinnes Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor. 3. Saksomkostninger tilkjennes ikke.» Byretten kom til at konsulentane utførte oppdraga for Fabcon for eigen rekning og risiko. I drøftinga vart det også vurdert andre moment som hadde vekt for avgrensinga av om det låg føre sjølvstendig næringsverksemd. Frifinninga i domsslutninga punkt 2 gjaldt fastsetjing av arbeidsgivaravgift for honorar til Jon Erik Borgen, der byretten la til grunn at Borgen hadde utført eit enkeltståande oppdrag som var honorert med kroner. Staten påanka dommen - domsslutninga punkt 1 og 3 - til Gulating lagmannsrett. Fabcon motanka aksessorisk for domsslutninga punkt 2 med omsyn til honoraret til Jon Erik Borgen. Gulating lagmannsrett sa 28. september 1999 dom med slik domsslutning: «I anken: 1. Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor frifinnes. 2. Hver av partene bærer egne saksomkostninger for by- og lagmannsretten. Side 1984 I motanken: 1. Byrettens dom, domsslutningen punkt 2, stadfestes. 2. I saksomkostninger for by- og lagmannsretten betaler Fabcon AS kr ,- - trettentusen 00/100 - til Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor innen 2 - to - uker fra forkynnelse av lagmannsrettens dom.» I grunngivinga viste lagmannsretten særleg til manglande dokumentasjon på at konsulentane hadde ansvar for kvaliteten på det arbeidet dei utførte. Lagmannsretten bygde på at sjølv om det låg føre ei rekkje nødvendige moment for at det er tale om næringsverksemd, var dette ikkje tilstrekkeleg ettersom konsulentane berre i liten grad bar ansvaret for arbeidsresultatet. Retten uttala at mangelfull opplysning av saka først og fremst må lastast Fabcon som enkelt kunne lagt fram avtalar eller meir presise utgreiingar om konsulentane sitt ansvar for arbeidsresultatet.

4 Page 4 of 9 Fabcon har anka lagmannsrettens dom i hovudanken til Høgsterett. Anken rettar seg mot lagmannsrettens rettsbruk. Det er lagt fram to nye skriftlege fråsegner for Høgsterett. Saka står i same stilling for Høgsterett som for lagmannsretten. Ankeparten - Fabcon AS - har i hovudsak halde fram: Lagmannsretten har teke feil når det er lagt til grunn at det mangla dokumentasjon for ansvaret til konsulentane for arbeidsresultatet. Det er heller ikkje rett når lagmannsretten så bygde på at konsulentane ikkje hadde slikt ansvar, og derfor såg bort frå andre moment som tala for at det låg føre sjølvstendig næringsverksemd. Det kan ikkje vere grunnlag for å sjå bort frå dei avtalane som vart inngått mellom Fabcon og dei enkelte konsulentane. Spesielt må det seiast at overlikningsnemnda har lagt til grunn urett rettsbruk når ho har slutta ut frå rammeavtalen med operatørselskapa. Siktemålet med denne avtalen var at operatørselskapa skulle sikre seg at dei ikkje hadde arbeidsgivaransvar for konsulentane, og dette kan ikkje bli meir enn eit moment i vurderinga av avtaletilhøvet mellom Fabcon og konsulentane. Spørsmålet i saka er om konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande eller lønnstakarar. I avgjerda av om konsulentane dreiv sjølvstendig næringsverksemd, er spørsmålet om ansvar og risiko sentralt. Verksemda vart her driven for deira eigen rekning og risiko med erverv som siktemål. Avgrensinga av sjølvstendig næringsverksemd ved fastsetjing av folketrygdavgift etter reglane i folketrygdlova er den same som i skatteretten, jf. Ot.prp.nr.17 ( ) side 24 andre spalte. Det er ikkje noko i saka som tilseier at det var tale om oppdrag som frilansarar - oppdrag utanfor næring. Alle konsulentane dreiv vedvarande næring. Konsulentane hadde ansvar for eigne kostnader og for eigen sysselsetjing. Dei hadde vanleg ansvar for arbeidsresultatet. Det er ikkje nødvendig med skriftleg avtale om dette, som følgjer direkte av at det blir engasjert ein sjølvstendig næringsdrivande. Sjølv om ansvaret for ytinga og reklamasjonsretten er sentral i avgrensinga, er dette ikkje avgjerande. Det er fleire moment som må vektleggjast: - Vederlaget vart utbetalt brutto, slik at konsulentane sjølve måtte dekkje eigne utgifter. Fleire av konsulentane hadde eigne driftsmidlar som dei dekte kostnadene med. Side Konsulentane hadde risikoen for at dei fekk utbetalt vederlag. Operatørane- brukarne av tenestene - måtte godkjenne timelistene, noko som ikkje berre var ein kontroll av timetalet, men også ein kvalitetskontroll av arbeidsresultatet. - Risikoen for manglande oppdrag låg hos konsulenten, og fleire av konsulentane var i periodar utan inntekter. - Konsulentane hadde ikkje oppseiingsvern og kunne ikkje søkje om arbeidsløysetrygd. - Både Fabcon og konsulentane gav oppgåver til skattestyresmaktene ut frå at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. - Fabcon hadde ikkje instruksjonsrett over konsulentane, verken fagleg eller administrativt. - Konsulentane hadde hatt oppdrag for fleire oppdragsgivarar, noko som er dokumentert for fleire av dei. - Fabcon ansvarsforsikra konsulentane, men dette var bygd på at Fabcon kunne oppnå gode avtalar ved samla forsikring av alle. - Konsulentane hadde dels plikt til å yte tenestene personleg, men dette skil seg ikkje frå mange tilfelle der ein openbert har å gjere med sjølvstendige næringsdrivande. Fabcon opplyste ikkje saka så godt som råd, men dette var ikkje på vesentlege punkt. Først og fremst mangla det dokumentasjon på kva oppdrag konsulentane har hatt før dei kom til Fabcon. Risikoen for manglande opplysningar kan ikkje ligge hos Fabcon. Likningsstyresmaktene måtte sjølv

5 Page 5 of 9 innhente opplysningar internt, om nødvendig ved å kontakte likningskontor i andre kommunar. Ankeparten har sett fram slik påstand: «1. Byrettens dom punkt 1 stadfestes. 2. Fabcon AS tilkjennes saksomkostninger for byretten, for lagmannsretten i ankesaken og for Høyesterett, med tillegg av renter etter lov av nr første ledd 1. pkt. fra forfallstidspunktet for hver enkelt dom og inntil betaling finner sted.» Ankemotparten - Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor - har i hovudsak halde fram: I saka manglar sentrale opplysningar for vurderinga av det rettslege avtaletilhøvet mellom Fabcon og konsulentane. Berre for fem av konsulentane er det noka form for skriftleg dokumentasjon av oppdraget. Først og fremst manglar opplysningar om kven som var ansvarleg for arbeidsprestasjonen. Det manglar også opplysningar om kva andre oppdrag konsulentane har hatt, og korleis desse har vore vurderte av likningsstyresmaktene. Slike opplysningar vart ikkje gitt, trass i at dei var etterspurde og Fabcon sat med slike opplysningar, etter det dåverande direktør i Fabcon har opplyst i si fråsegn for Høgsterett. Fabcon kunne lagt fram timelister, fakturaer, forsikringsdokument og eigne kontraktar med konsulentane. Gjennom varsla frå likningskontoret måtte Fabcon forstå at ansvaret for arbeidsresultatet var sentralt. I tillegg kunne Fabcon skaffe opplysningar frå konsulentane. Berre tre av desse hadde bustad i Bergen, og likningskontoret hadde ikkje utan vidare tilgang til slike opplysningar. Side 1986 Etter avtalane med i alle fall nokre av operatørane skulle Fabcon utføre oppdraga ved hjelp av eigne tilsette. Dette skaper ein presumsjon for at også konsulentane var arbeidstakarar hos Fabcon. Lagmannsretten la til grunn at det var gitt mangelfulle opplysningar, og at det ut frå det opplyste ikkje var godtgjort at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande med risiko for arbeidsresultatet. Det er ikkje noko som tyder på at konsulentane hadde noko mangelsansvar. Fabcon hadde ordna med ansvarsforsikring, noko som også talar for at føretaket hadde ansvaret for arbeidsprestasjonane til konsulentane. Avgrensinga mellom arbeidstakar og sjølvstendig næringsdrivande må skje ut frå ei heilskapsvurdering der det sentrale er om konsulenten har utført arbeidet for eigen rekning og risiko. Det er fleire moment som må trekkjast inn ved vurderinga: - Fabcon hadde eigne tilsette som utførte same type aktivitet som konsulentane. - Risikoen for manglande arbeid var om lag den same for konsulentane og for dei vanlege tilsette i Fabcon. Også dei siste kunne bli sagt opp, eller dei kunne vere tilsette på tidsavgrensa avtalar. Risikoen må dessutan vurderast ut frå korleis statusen for konsulentane blir vurdert. Dersom det var eit arbeidstakartilhøve, så hadde konsulentane krav på arbeidsløysetrygd. - At det ikkje var særskilt betaling for overtid, avvik heller ikkje frå reglane for tilsette. - Det er ikkje gitt opplysningar som tilseier at aktiviteten var vedvarande. At aktiviteten ikkje er vedvarande, er til vanleg eit moment for oppdrag utanfor næring, frilans. Dette var likevel ikkje framme under likningsbehandlinga. - Betalingsmåten var ikkje annleis enn for tilsette. Heller ikkje hadde konsulentane utstyr eller materialar som avveik frå det som gjaldt vanlege tilsette. - Både dei vanlege tilsette og konsulentane fekk dekt utgiftene sine, og det er ikkje noko til hinder for at lønnstakarar får lønn som omfattar utgifter. - I realiteten formidla Fabcon arbeidskraft, og då var føretaket arbeidsgivar slik det er vanleg ved slike ordningar. Ankemotparten har sett fram slik påstand:

6 Page 6 of 9 «1. Lagmannsrettens dom, domsslutningens punkt 1 i ankesaken, stadfestes. 2. Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor tilkjennes saksomkostninger for alle instanser med forfall 2 uker fra forkynnelse av Høyesteretts dom med tillegg av den alminnelige forsinkelsesrente etter forsinkelsesrenteloven 3 første ledd første punktum, for tiden 12 prosent årlig rente, fra forfall til betaling skjer.» Mitt syn på saka: Etter folketrygdlova av første ledd første punktum skal det som utgangspunkt svarast arbeidsgivaravgift av beløp arbeidsgivaren pliktar å melde inn som lønn og annan godtgjersle for arbeid eller oppdrag i eller utanfor tenestetilhøve for vedkomande år. Etter same ledd andre punktum skal det likevel ikkje svarast avgift når arbeidet Side 1987 eller oppdraget er utført «som ledd i selvstendig næringsvirksomhet». Det er då tre kategoriar med tilknytingstilhøve som konsulentane i vår sak kan høyre til. Dei har vore arbeidstakarar, frilansarar - oppdragstakarar utanfor næring - eller sjølvstendige næringsdrivande. I den nye folketrygdlova av 1997 er desse omgrepa nærare definerte i 1-8, 1-9 og Omgrepet sjølvstendig næringsverksemd må ha same innhald ved fastsetjing av arbeidsgivaravgift til folketrygda som i skatteretten, jf. Ot.prp.nr.17 ( ) side 24. Spørsmålet om det ligg føre sjølvstendig næringsverksemd må avgjerast ut frå ei heilskapsvurdering. Eg viser til det førstvoterande uttala i Bye-dommen innteken i Rt på side 1068 flg.: «Avgjørende er... om avtaleforholdet mellom Aker og TMBE etter sitt eget innhold har karakter av et arbeids- eller ansettelsesforhold for Bye. Svaret på dette spørsmålet må etter min oppfatning bero på en helhetsvurdering av realiteten i avtaleforholdet. At en slik helhetsvurdering er problemstillingen, er lagt til grunn i Rt , som gjaldt plikt til å foreta skattetrekk og plikt til å betale arbeidsgiveravgift, og i Rt , som gjaldt plikt til å betale arbeidsgiveravgift. Samme problemstilling finner man i avgjørelser fra beslektede områder, blant annet i Rt , som gjaldt plikt til å betale feriepenger. Det springende punkt vil være om den konsulentvirksomhet som Bye utførte i TMBEs navn, ble drevet for dette selskapets regning og risiko, eller om den ble drevet for Akers regning og risiko.» Førstvoterande gjekk deretter gjennom dei konkrete momenta for å avgjere om det låg føre eit tilsetjingstilhøve, eller om det var tale om sjølvstendig næringsverksemd. Han kom til at Bye var sjølvstendig næringsdrivande. Avgrensinga i 1-10 i den nye folketrygdlova av 1997 byggjer på den tidlegare rettstilstanden, og det som der er sagt er såleis av vekt når eg skal ta stilling i vår sak. Før eg går inn på vurderinga vil eg gjere greie for ein del faktiske omstende som eg oppfattar som uomtvista. Det var inngått avtalar - skriftlege eller munnlege - mellom Fabcon og konsulentane som omhandla oppdrag innanfor vedkomande konsulent sitt spesielle kompetanseområde. Avtalane gav konsulentane honorar etter dagrate som omfatta alle kostnadene og utlegga dei hadde, og avtalane regulerte kor lang periode oppdraga skulle vare. Konsulentane skulle ikkje ha særskilt godtgjersle for eventuell overtid ut over den fastsette daglege arbeidstida. Fakturering skulle skje etterskotsvis pr. 30 dagar, med grunnlag i godkjende timelister. Slike timelister skulle godkjennast av operatøren. Oppdraga var personlege, og bruk av andre kravde samtykke frå operatøren. Fabcon hadde ikkje instruksjonsmynde, verken fagleg eller administrativt. Konsulentane var omfatta av ulykkes- og ansvarsforsikringa til Fabcon. Både konsulentane og Fabcon la i sine innbyrdes tilhøve og overfor offentlege styresmakter til grunn at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. Det gjaldt såleis med omsyn så vel til betaling av skatt som til krav på trygd ved sjukdom eller arbeidsløyse. Dei vart også likna som

7 Page 7 of 9 sjølvstendige næringsdrivande. Ein av konsulentane vart skjønnslikna, Side 1988 men partane vart for byretten samde om at det skulle leggjast til grunn at han vart likna for sjølvstendig næringsinntekt. Fabcon la altså i sine oppgåver til grunn at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. Overlikningsnemnda behandla konsulentane i tre grupper, men bygde sitt vedtak på skjematiske vurderingar. Saka er for Høgsterett lagt generelt opp frå partane si side, og berre for nokre av konsulentane er det nemnt særskilde moment. Sjølv om det er tale om i alt ti konsulentar som i prinsippet skal vurderast kvar for seg, kan eg ikkje sjå at det er grunn til å gå nærare inn på den einskilde. Avgjerande for spørsmålet om Fabcon skal svare arbeidsgivaravgift av utbetalingane til konsulentane, må vere om avtaletilhøvet mellom Fabcon og konsulentane etter ei heilskapsvurdering og ut frå sitt eige innhald hadde karakteren av avtalar med sjølvstendige næringsdrivande, jf. det eg har sitert frå Bye-dommen. Det er på det reine at avtalepartane - Fabcon og konsulentane - har oppfatta konsulentane som sjølvstendige næringsdrivande i alle samanhengar. Spørsmålet må då vere om avtalane mellom partane har ein karakter eller eit innhald som gjer at det likevel ikkje kan leggjast til grunn at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. Overlikningsnemnda tok ikkje særskilt opp spørsmålet om konsulentane kunne tenkjast å vere frilansarar. Det er likevel grunn til å understreke at det i avgjerda av om konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande er nødvendig at to vilkår er oppfylte. For det første må dei ha drive verksemda for eigen rekning og risiko. Og for det andre må det ha vore eit siktemål at verksemda skulle vere vedvarande. Er det første, men ikkje det andre vilkåret opplyst, vil konsulentane gå inn under kategorien frilansarar. Eg tek først opp spørsmål om eigen rekning og risiko. At aktiviteten blir utført for nokon si rekning, inneber at vedkomande endeleg må bere dei kostnadene verksemda medfører. At nokon har risikoen, inneber at vedkomande får overskot eller må dekkje underskot ved verksemda. I den nye folketrygdlova 1-10 er «regning og risiko» nettopp gitt som vilkår for at det skal vere tale om sjølvstendige næringsdrivande. Føresegna inneheld også ei opprekning av ein del moment som har vekt ved avgjerda av om ein person skal reknast som sjølvstendig næringsdrivande. Eg skal i det følgjande sjå nærare på dei omstenda som vil ha vekt i heilskapsvurderinga. Innleiingsvis nemnde eg at det i rammeavtalane mellom Fabcon og operatørselskapa var ein klausul om at Fabcon skulle nytte eigne tilsette til oppdraga. Etter mitt syn kan denne avtaleklausulen ikkje ha nemnande vekt i vår sak. Føremålet var truleg først og fremst at operatørselskapa ikkje skulle ha noko arbeidsgivaransvar for konsulentane, og denne klausulen har ikkje vore ført vidare i tilhøvet mellom Fabcon og konsulentane. Sjølve karakteren av arbeidet til konsulentane kan heller ikkje kaste lys over tilknytinga. Fabcon hadde eigne tilsette som utførte arbeid av lik karakter. På den andre sida er det også vanleg at kortvarige, kunnskapsbaserte oppdrag blir utførte som ledd i sjølvstendig næringsverksemd. Avtalane var etter sitt innhald tidsavgrensa. Det vil likevel også kunne vere tilfellet for tilsetjingsavtalar, sjølv om det truleg ikkje ville vere kurant å operere med tidsavgrensa tilsetjingar for eit føretak som Side 1989 Fabcon som stadig hadde personar i oppdrag for forskjellige oljeselskap. Sjølv om risikoen for å vere utan inntekter kanskje ikkje var ulik, ville ein konsulent ut frå sin avtale i praksis måtte rekne med vanskar med å overtyde trygdestyresmaktene om at han likevel hadde krav på arbeidsløysetrygd etter reglane for arbeidstakarar. Ut frå bevisføringa må eg leggje til grunn at dei av konsulentane som i periodar har vore utan sysselsetjing, ikkje har søkt arbeidsløysetrygd. Det vart gitt vederlag etter ein brutto dagrate med betaling pr. 30 dagar. Ei slik ordning er vanleg for sjølvstendige næringsdrivande. I seg sjølv er det ikkje uvanleg med dagratar i arbeidstakartilhøve, men fakturering etterskotvis med 30 dagars forfall er ikkje vanleg. Når vederlaget er uavhengig av eventuell overtid og om det blir arbeidd på helge- og høgtidsdagar, er dette klart ikkje i samsvar med det som er vanleg for arbeidstakarar. Heller ikkje utbetaling av brutto

8 Page 8 of 9 vederlag er vanleg for arbeidstakarar. Utbetaling på eit slikt grunnlag representerer ein risiko. Det inneber også at arbeidet til ein viss grad må seiast å skje for konsulenten si rekning. Det er enkelte andre moment som ikkje er til særleg rettleiing i saka. Instruksjonsmyndet - først og fremst administrativt - må ha lege til operatørselskapet både for dei som var vanlege tilsette i Fabcon og for konsulentane. Konsulentane har hatt berre lite utstyr, men dette vart stilt til rådvelde av operatørselskapet i nødvendig grad. Det var krav om personleg arbeidsyting frå konsulentane, men dette er også vanleg der konsulentar tvillaust er sjølvstendige næringsdrivande. Fabcon si ulykkes- og ansvarsforsikring gjaldt som eg sa også for konsulentane. Eg legg til grunn at ansvarsforsikringa gjaldt skadegjering og ikkje feilutføring. At Fabcon betalte ulykkes- og ansvarsforsikringa for konsulentane, kan ikkje ha nemnande vekt. Det var eit krav frå operatørane at det skulle vere slik forsikring, og det må ha vore praktiske og økonomiske fordelar med ei sams forsikring. Så langt er det etter mitt syn ikkje grunnlag for å sjå bort frå partane sitt utgangspunkt om statusen til konsulentane. Det er tvert om nokre element, særleg betaling brutto, etterskotsfakturering og opplegget for arbeidstid, som peikar i retning av sjølvstendige næringsdrivande. Sentralt - slik også tidlegare rettar har bygd på - er kven som hadde risikoen for arbeidsresultatet. Dersom det hadde vore avtala uttrykkeleg at konsulentane hadde denne risikoen, ville det vore klart at dei ikkje var tilsette. Etter det opplyste har då også Fabcon i ettertid innretta seg ved seinare å ta inn føresegner om dette i avtalar med konsulentane. Det illustrerer for meg at det er partane som i slike tilfelle sjølve i stor grad definerer ramma som avgjer om det er tale om sjølvstendige næringsdrivande eller ikkje. Ankeparten har gjort gjeldande at der det er inngått avtale om engasjement av ein sjølvstendig næringsdrivande, så har partane samstundes valt den bakgrunnsretten som følgjer med. I ein situasjon som i vår sak, er eg einig i dette. Det er oftast lite naturleg å ta regulering av ansvar for mangelfull yting inn i ein avtale med ein sjølvstendig næringsdrivande. Reklamasjonsrett må vere eit sjølvsagt element i avtaletilhøvet der det blir inngått avtale med ein sjølvstendig næringsdrivande, utan at det trengst seiast noko om dette. Det inneber også at eg må leggje til grunn at konsulentane i vår sak har hatt det ansvar for arbeidsresultatet som ein sjølvstendig næringsdrivande har. Side 1990 Eg er etter dette komen til at konsulentane ikkje har utført sine oppdrag som tilsette i Fabcon. Spørsmålet er så om konsulentane har teke mot vederlag som sjølvstendige næringsdrivande. Alternativet er at konsulentane har gjort oppdraga utanfor næring; som frilansarar, jf. den nogjeldande folketrygdlova 1-9. Avgjerande for grensedraginga vil vere om konsulentane dreiv eller tok sikte på å drive vedvarande verksemd. Spørsmålet om verksemda var vedvarande må avgjerast ut frå ei objektivisert vurdering av intensjonen til konsulentane i høve oppdraga, og ikkje minst ut frå det konsulentane hadde gjort før og etter oppdraga hos Fabcon. Korleis denne andre aktiviteten til konsulentane var behandla i høve til og av offentlege styresmakter, særleg skattestyresmaktene, vil også ha vekt. Akkurat på desse punkta er opplysningane mangelfulle. I denne situasjonen er det viktig kven som skal ha risikoen for at saka er mangelfullt opplyst. Fabcon hadde gitt oppgåver til skattestyresmaktene bygd på at konsulentane var sjølvstendige næringsdrivande. Etter bokettersynet vart spørsmålet teke opp om konsulentane var lønnstakarar. Alternativet frilansarar vart ikkje nemnt. Ut frå dette stilte ikkje likningsstyresmaktene spørsmål som gjekk på om konsulentane dreiv vedvarande verksemd, og Fabcon gav ikkje opplysningar i høve til dette. Det må vere eit rimeleg krav til saksbehandlinga hos likningsstyresmaktene at det måtte stillast spesifiserte spørsmål, dersom det skulle givast opplysningar om periodar som gjekk ut over tidsromma då konsulentane var tilknytte Fabcon. I tillegg kjem at det ikkje utan vidare kan ha vore opplagt for Fabcon at skattestyresmaktene mangla slike opplysningar. Dessutan er det ikkje utan vidare gitt at Fabcon kunne gi opplysningar om konsulentane sitt tilhøve til andre næringsdrivande. Eg finn såleis at Fabcon ikkje kan ha risikoen for at saka er mangelfullt opplyst.

9 Page 9 of 9 Anken har ført fram. Ut frå resultatet meiner eg at Fabcon må få sakskostnader for alle rettar. Sakskostnadene bør fastsetjast i samsvar med gitt oppgåve, og slik at det ved fastsetjinga blir teke omsyn til rentetapet for sakskostnadene i byretten og lagmannsretten. Av sakskostnadene gjeld kroner utlegg. Eg røystar etter dette for slik dom: 1. Byrettens dom, domsslutninga punkt 1, blir stadfesta. 2. I sakskostnader for byrett, lagmannsrett og Høgsterett betaler Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor til Fabcon AS trehundretusen - kroner innan 2 - to - veker frå forkynninga av dommen, med tillegg av den alminnelege forseinkingsrenta etter forseinkingsrentelova 3 første ledd første punktum, for tida 12 - tolv - prosent årleg rente, frå utgangen av oppfyllingsfristen til betaling skjer. Dommer Rieber-Mohn: Jeg er i det vesentlige og i resultatet enig med førstvoterende. Dommer Aarbakke: Likeså. Dommer Stang Lund: Likeså. Dommer Lund: Likeså. Etter røystinga sa Høgsterett slik dom: 1. Byrettens dom, domsslutninga punkt 1, blir stadfesta. 2. I sakskostnader for byrett, lagmannsrett og Høgsterett betaler Staten v/ Hordaland fylkesskattekontor til Fabcon AS trehundretusen - kroner innan 2 - to - veker frå forkynninga av dommen, med tillegg av den alminnelege forseinkingsrenta etter forseinkingsrentelova 3 første ledd første punktum, for tida 12 - tolv - prosent årleg rente, frå utgangen av oppfyllingsfristen til betaling skjer.