Fungicidresistens og tiltak for å motverka resistens

Transkript

1 Fungicidresistens og tiltak for å motverka resistens Arne Stensvand, Bioforsk Plantehelse

2 Kontaktfungicid (førebyggjande): Må vera til stades før soppen går inn i plantene, hindrar sporespiring eller hyfevekst Systemiske fungicid (ofte kurative og førebyggjande): Går inn gjennom røter eller overjordiske plantedelar, verkar etter at infeksjon har skjedd Lokalsystemisk (ingen eller svært kort transport i plantene) eller systemisk (transportert over lengre avstandar) Eradikative fungicid reduserer mycelvekst og sporulering etter at soppen har utvikla seg

3 Fungicidresistens Stabil, nedarva eigenskap i ein sopp-populasjon Single-site inhibitors : Verkar på berre eit steg i livssyklusen til soppen. Ved mutering hos soppen kan det oppstå resistens Multi-site inhibitors : Verkar på fleire/mange steg i livssyklusen til soppen. Det vil ikkje oppstå resistens Kryssresistens innan grupper av «single-site inhibitors» Candit Amistar Baycor Topas Scala Switch Størst fare for resistensutvikling for organismar med mange «generasjonar» i ein vekstsesong, altså kort tid frå infeksjon til ny sporedanning, t.d. mjøldogg, gråskimmel, bladskimmel, tørròte i potet og epleskurv

4 Døme på «multi-site inhibitors»: Svovel (Thiovit Jet) Kopar (Nordox) Ditianon (Delan) Mankozeb (Dithane) Verkar gjerne på sporespiring eller mycelvekst

5 Nokre grupper av «single siteinhibitors»: Benzimidazol (t.d. Topsin og Benlate), hindrar celledeling Sterolhemmarar (t.d. Topas og Baycor), hindrar danning av cellemembranar Strobilurin (t.d. Amistar og Signum), hindrar respirasjon Anilinopyrimidin (t.d. Scala og Switch), verkar på enzym i celleveggar Dikarboksimid (t.d. Rovral og Ronilan), hindrar danning av DNA Phenylamid (t.d. Ridomil), hindrar danning av RNA

6 Grupper av soppmiddel Døme på preparat Aktive stoff Utvikling av resistens Acylalanin Ridomil Metalaksyl ++ Anilinopyrimidin Scala, Switch* Pyrimetanil, Cyprodinil ++(+) Benzimidazol Benlate, Topsin Benomyl, Tiofanatmetyl +++ Dikarboksimid Ronilan, Rovral Vinklozolin, Iprodion + Hydroksyanilid Teldor Fenheksamid +(+) Phenylpyrol Switch* Fludioksinil + Sterolhemmar Strobilurin Succinatedehydrogenasehemmar Baycor, Saprol, Topas Amistar, Candit, Signum* Bitertanol, Triforin, Penkonazol Azoksystrobin, Kresoksimmetyl, Pyraklostrobin Signum* Boskalid = sein, ++ = middels, +++ = rask

7 Effekt av soppmiddel mot sjukdomar i jordbær Lerròte Gruppering Preparat Gråskimmel Førebyggjande Kurative og førebyggjande Thiovit Jet Aliette 80 WG Teldor Amistar Signum Rovral 75 WG Topas 100 EC Scala Switch (+) (+) Mjøldogg ++ + Øyeflekk + Rotstokkròte = noko verknad, ++ = middels verknad, +++ = god verknad Døme på at effekten av midla varierer mellom sjukdomane «redusert effekt» kan vera fordi preparatet i utgangspunktet ikkje er så effektivt mot sjukdomen

8 «Vill-type» Redusert sensitivitet Full resistens Resistens mot dodin (Melprex/Syllit) (Köller et al. 1999) Fordeling i sensitivitet overfor dodin hos ulike isolat av epleskurvsoppen Isolat av soppen dyrka på vekstmedium iblanda ein gitt dose med dodin, di meir vekst, di meir resistens A: «Vill-type» ikkje eksponert for dodin B: Redusert sensitivitet C: Resistens Slike gradvise endringar er også vanleg for sterolhemmarar (t.d. Topas/Baycor)

9 Resistent isolat «Vill-type» isolat Ingen effekt av å auka konsentrasjonen inntil 1000 gonger i høve til den som gav effekt på det sensitive isolatet Det vil vera tilsvarande effekt på alle strobilurin- og benzimidazol-preparat Resistens mot kresoksim-metyl og trifloksystrobin (Candit og Flint) (Köller et al. 2004) Dose-respons hos spirande konidiar frå eit vill-type isolat og frå eit isolat med resistens mot epleskurvsoppen Kresoksim-metyl (svart symbol) trifloksystrobin (kvitt symbol)

10 Cox, Köller og Wilcox (Cornell Univ.) om resistens mot mjøldogg i vindruer og skurv i eple: For grupper av fungicid med same verknadsmekanisme vil den viktigaste faktoren som gjer at effekten vert redusert, vera talet på sprøytingar uavhengig av kor mange år og kor mange sprøytingar pr. år Klima og sortar kan modifisera dette noko, men tendensen er heilt klar Dodin (Melprex/Syllit): Resistens har oppstått etter sprøytingar Sterolhemmarar (Baycor/Bayleton/Saprol/Topsin): Sterkt redusert effekt har vore observert etter 30 til 60 sprøytingar Strobilurin (Amistar/Candit/Signum): Fullstendig tap av verknad har skjedd etter 15 til 30 sprøytingar

11 Døme på «køyrereglar» for bruk av fungicid med stor resistensfare i frukt/bær maks tal sprøytingar pr. sesong: Benzimidazol (Topsin) 1 g. Strobilurin (Signum/Amistar/Candit) 2 g. Sterolhemmarar (Topsin/Baycor) 2 (3) g. Anilinopyrimidin (Scala/Switch) 2 g. Scala og Topsin brukt ved sprøyting etter varsel i frukt alltid i blanding med eit førebyggjande preparat

12 Testing av fungicidresistens i Noreg Metalaksyl (Ridomil) mot tørròte i potet: Både fullstendig og delvis resistens vart funne Propamokarb (Previcur) mot tørròte i potet: Delvis resistens Strobilurin (Candit, Amistar, m.fl.) mot mjøldogg i veksthusagurk: Fullstendig resistens mange stader Sterolhemmarar (Imazalil) mot mjøldogg i agurk: Viss utvikling av resistens

13 Florida resistens mot gråskimmel i jordbær Signum (pyraklostrobin + boskalid): resistens mot begge verkestoffa Luna Sensation (trifloksystrobin + fluopyram): resistens mot begge verkestoffa, kryssresistens med Signum Teldor (fenheksamid): nyleg påvist resistens Switch (cyprodinil + fludioksinil): resistens mot cyprodinil, men ikkje fludioksinil Scala (pyrimetanil): resistens, kryssresistens Switch Meir enn 95% av isolata var multiresistente resistente mot fleire enn ei middelgruppe. Konsekvens: Signum, Luna, Scala og Teldor på veg ut i Florida (Eit «hold» med jorbær går vanlegvis frå slutten av nov. til byrjinga av mars. Sprøyter gjerne 3 gonger meir mot gråskimmel enn vi gjer gjennom ein sesong)

14 Strategiar for å betra effekten av fungicid og unngå resistens

15 Foto: N. Bjugstad Sprøyteteknikk Moderne sprøyteutstyr kan redusera avdrifta og auka effekten av soppmidla I ein del kulturar er det ikkje alltid like lett å få god dekking NLR har for tida eit prosjekt i bringebær på sprøyteteknikk

16 Sjukdomsfrie planter viktig utgangspunkt ikkje berre for «farlege» sjukdomar, men også andre Friske planter - smittepress

17 Antall blader med meldugg på 50 planter Effekt av smittepress hos mjøldogg i jordbær Stort 0 delblad 1 delblad 10 delblad delblad Middels Lite 25. juli 28. juli 1. aug 4. aug 8. aug 12. aug Høgare smittemengde gir raskare sjukdomsutvikling, og det vert vanskelegare å få effekt av soppmiddel

18 Redusera smittepress av epleskurv Kan redusera smittepress ved å: Fjerna bladverk Sprøyta med urea 95% reduksjon bladareal = 95% reduksjon i sporetal Foto: W.E. MacHardy

19

20 Tal blad med skurv på 50 langskudd Tal blad med skurv på 50 langskudd Summerred Normalt sprøyteprogram 20 Åkerø Hassel Blad ikke fjernet Blad fjernet Normalt sprøyteprogram Data frå Maya Bojesen Foss gård, Lier Langt betre effekt ved lite smittepress 0 Blad ikke fjernet Blad fjernet

21 Ulike kulturtiltak Lêrròte i jordbær: halmdekke like viktig som kjemiske middel. Halm hindrar regnsprut frå jorda som kan ta med seg sporar av soppen (M. Ellis 1994) Foto: Mike Ellis

22 Tal sprøytingar ved dekking frå Blomstring: 0 Grøn kart: 4 Raudnande kart: 5 Udekka: 6 Foto: J. Børve Dekking med plasttak eller plasttunnelar kan delvis (eller heilt?) erstatta fungicid Dekking reduserer smittepresset og med det faren for utvikling av resistens

23 Tal friske skot Foto: JHI Friskt plantemateriale, dyrking på drill og kjemiske middel viktigaste tiltak mot raud rotròte i bringebær Flate bed Opphøga bed Flate bed + oxadixyl Opphøga bed + oxadixyl Forsøk med opphøga bed og bruk av oxadixyl i Veten. Tal skot uten raud rotròte. Snitt for tre års forsøk på Njøs (N. Heiberg) Altså: Betre effekt av kjemiske middel dersom kombinert med god drenering

24 Sort Mottakelegheit Sortsresistens Mottakelegheit for rotsokkròte hos ulike jordbærsortar (Eikemo et al.) + = svært sterk = svært svak Store skilnadar mellom sortane Sterkare sortar færre handsamingar med fungicid, seinare resistensutvikling Senga Sengana + Glima +(+) Bogota ++ Bounty ++ Calypso ++ Honeoye +++ Rita +++ Korona +++ Lambada +++ Zephyr ++++ Polka ++++ Elsanta ++++ Sonata ++++ Evita ++++ Tamella +++++

25 Tidspunkt for sprøyting Ingen vits å sprøyta modnande bær mot mjøldogg, det kan også auka presset på seleksjon av resistente stammer av soppen Jordbærsorten Frida smitta med mjøldogg på fire ulike utviklingstrinn av bær berre det yngste plantevevet er mottakeleg (B. Asalf)

26 Sporehus av jordbærmjøldogg klare til å spreia askosporar ved start av vegeteringa om våren (i april) Dei første infeksjonane skjer altså veldig tidleg (men ein ser ikkje sjukdomen) - dannar grunnlaget for den seinare epidemien Dei fleste sprøyter mykje seinare (juni august) når ein ser sjukdomen, men då kan det ofte vera for seint å stoppa han Dårleg verknad av soppmidla!

27 «Alternative» tiltak VACCIPLANT SPECIALIZED CROPS Elicitor of natural origin, activating the plant defense system against Fireblight (Erwinia amylovora) in apple and pear Powdery mildew in strawberry Laboratoires GOËMAR S.A. Z.A.C. La Madeleine Avenue du Général Patton CS Saint-Malo cedex France Code barre Tel. +33 (0) Fax. +33 (0) agri@goemar.com numéro de lot :.. numéro d agréation. : Litres

28 Bruk av daglengde, lyskvalitet og UV-B mot mjøldogg i veksthuskulturar 16 t lys 16 t lys + UV-B Agurkplanter 12 dg etter smitting med mjøldogg; eksponert for 16 t vekstlys eller 16 t vekstlys + 5 min 1 W/m² UV-B i nattfasen (A. Suthaparan)

29 Viktig å hindra utvikling av fungicidresistens Avgrens tal sprøytingar pr. hold/år til 1-2 av preparat med rask resistensutvikling Bland eller alterner høgrisiko-produkt med preparat som har andre verknadsmekanismar Kryssresistens Følg tilrådingar om dosering Start handsamingane til rett tidspunkt, ikkje vent til sjukdomen har utvikla seg Ha ei integrert tilnærming, dvs. friske småplanter, vurder å bruka sterke sortar, reduser smittepress, etc. Bruk riktig sprøyteutstyr og sprøyteteknikk, kontroller dyser, væskeforbruk, etc.

30 Foto: Biosearch Technologies Foto: R. Nærstad Å ha ei kontinuerleg oppfølging på utvikling av resistens mot pesticid bør vera ei prioritert oppgåve, men det er ressurskrevjande Men bruk av fungicid som ikkje virkar kan få store økonomiske følgjer

31 Konklusjon: Svært gode å ha Men bruk dei så lite du kan Tenk integrert