INNKALLING TIL ÅRSMØTE

Transkript

1

2 Norsk Landbruksrådgiving Sogn og Fjordane INNKALLING TIL ÅRSMØTE FREDAG 13. MARS 2015 KL GLOPPEN HOTELL, SANDANE Sakliste: 1. Godkjenning av innkalling og sakliste 2. Val av møteleiar og skrivar 3. Val av teljekorps og to personar til å underskrive protokollen 4. Årsmelding for Revidert rekneskap for Arbeidsplan for Budsjett for Kontingent for Val a Val av 3 styremedlemar for 2 år b Val av leiar for 1 år c Val av 3 varamedlemar i nummerrekkefølgje for 1 år d Val av 2 revisorar for 1 år e Val av 1 ny medlem i valnemnda for 3 år og 1 varamedlem for 1 år f Val av leiar i valnemnda 10. Godtgjersle til tillitsvalde Styremedlem i NLR sentralt Hans Kristian Raanaas kjem som gjest på årsmøtet. Han vil orientere om strukturprosessen i Norsk Landbruksrådgiving. Fagleg program: «Ulukker og psykisk helse i landbruket» v/ Kolbjørn Taklo, NLR HMS. Velkomne! ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

3 LEIAREN HAR ORDET Gode medlemar! Ein ny vekstsesong står for døra. Medan snøen ligg metertjukk i dei indre og høgareliggande stroka i fylket, er våren rett rundt hjørnet på kysten og langs fjordane. Vi har bak oss eit år som for mange produksjonar vart nær eit rekordår både i mengde og kvalitet. Etter fleire krevjande år på rad, var dette kjærkome. Det var nesten så det vart for fint vêr, det skal noko til å få alt i hus når temperaturen bikkar 30 grader, slik den gjorde i juli i fjor. Det er mykje som skjer i NLR for tida. Strukturprosessen i NLR går mot slutten. På årsmøtet til NLR i slutten av mars skal det gjerast endeleg vedtak om korleis NLR skal organiserast. Styret i NLR sende ut framlegget sitt til organisering no etter jul. Dei foreslår å redusere talet på rådgjevingseiningar frå 39 til 9. Dei 9 som vert att skal framleis vere sjølvstendige einingar med ansvar for eiga drift og økonomi, slik som i dag. I framlegget som vart sendt ut på høyring er NLR Sogn og Fjordane og NLR Hordaland slegne saman til ei eining. Styret i NLR S&FJ har vore aktive i prosessen. Underteikna og dagleg leiar har delteke på fleire møte i Oslo om framtidig organisering. I høyringssvaret som styret vedtok på styremøte 19. februar seier vi at NLR Sogn og Fjordane sitt primære ønskje er å framleis vere ei fylkesdekkande eining for Sogn og Fjordane. Vi meiner at vi fungerer svært godt som sjølvstendig eining og ser ikkje behov for samanslåing ut frå faglege eller økonomiske omsyn. Vi driv svært effektivt i dag, og held eit høgt fagleg nivå med mange erfarne tilsette. Dersom NLR ikkje vel å ta omsyn til vårt primære ønskje, meiner vi at ein Vestlandsregion med Sogn og Fjordane, Hordaland og Sunnmøre er ei naturleg eining. Vi føreset då at alle einingane innanfor dette geografiske området er med, inkludert NLR Sogn og Fjordane, NLR Hordaland, NLR Sunnmøre, Økoringen Vest, Norsk fruktrådgjeving Hardanger og NLR HMS. «Sau i pluss»-prosjektet er for alvor oppe og går. Det har vore ei formidabel interesse for prosjektet, og etter 2 år har kundelista vel 80 bønder. 50 prosjekt er under planlegging, eller er ferdig planlagt. 3 pilotfjøsar er ferdige, og fungerer som visningsfjøsar for bønder som vurderer bygging. Prosjektet har også vekt merksemd nasjonalt. I ein situasjon med stor underdekning på lam, så er det viktig at dei som ønskjer å satse framover, får hjelp til dette. Då er god planlegging og nok investeringsmidlar over jordbruksavtalen viktig. Vi er stolte over å vere prosjekteigar, og håpar vi kan nå målet om å stogge nedgangen i talet på sau i fylket. Stor aktivitet generelt. Styret var på besøk til Lærdal Grønt no nyleg. Det er imponerande å sjå kva dei har fått til. Styret fekk orientering frå styreleiar og dagleg leiar i Lærdal Grønt. Det er eit sterkt ønskje frå deira side at vi styrkjer rådgjevinga på potet og grønsaker. Vi var samde om å jobbe saman for å finne ein måte å løyse dette på framover. Økonomisk så balanserer vi så vidt med eit lite underskot for Styret ser at vi må auke inntektene noko for ikkje å gå med underskot. Ein stadig større del må finansierast gjennom medlemsbetaling. Vi ønskjer å takke alle medlemane våre for samarbeidet i året som gjekk og ønskje lukke til med ny sesong! Sigurd Reksnes - styreleiar NLR Sogn og Fjordane - Framsidebilete Frå ein av pilotfjøsane i prosjektet «Sau i Pluss». Foto: Edvin-A Hugvik. 4 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

4 Sak 4: Årsmelding for 2014 Ved utgangen av 2014 var det 1711 medlemar i Norsk Landbruksrådgiving Sogn og Fjordane. Dette utgjer nær 56 % av bøndene i fylket. Det har vore ein auke i medlemstalet på 23 sidan førre årsskifte. Styret i 2014 Leiar: Nestleiar: Styremedlem: Styremedlem: Styremedlem: Styremedlem: Sigurd Reksnes, Eid Hans Frislid, Eid Jon Asbjørn Målsnes, Balestrand Hilde Søgnesand, Jølster Tone Feidje Midlang, Vik Dag-Arne Eide, representant for tilsette 1.varamedlem: Åge Ervik, Selje 2.varamedlem: Jon Arve Førde, Jølster 3.varamedlem: Tor Arne Herstad, Naustdal Vara for tilsette: Marianne Bøthun Valnemnd Leiar: Olav E Gjerde, Leikanger Medlem: Olav J Bøtun, Vik Medlem: Åslaug Stadheim Ese, Vik Varamedlem i valnemnda: Svein Per Ervik, Selje Revisorar Gunnar Råheim, Gaular Endre Bell Fossen, Gaular Tilsette og kontor Ved utgangen av 2014 hadde Norsk Landbruksrådgiving Sogn og Fjordane 11 tilsette. I løpet av året slutta Veronica Grafsrønningen og Torjus Lien. I 2014 runda Dag Arne Eide 30 år som rådgjevar. Styret i NLR Sogn og Fjordane. Frå venstre styreleiar Sigurd Reksnes, Dag-Arne Eide, Jon Asbjørn Målsnes, Hilde Søgnesand, Tone Feidje Midlang og Hans Frislid. Foto: Åse Leirgulen. Dei tilsette er plasserte slik på dei 6 kontorstadane: Måløy: Åse Leirgulen, Dagleg leiar Sigmund Larsen, Rådgjevar jordbruk Sandane: Rune Vereide, Rådgjevar/Fagansvarleg frukt og bær Dag-Arne Eide, Rådgjevar jordbruk Edvin-André Hugvik, Fagansvarleg bygningsplanlegging Veronica Grafsrønningen, Bygningsplanleggar (slutta i juni) Fureneset: Arve Arstein, Fagansvarleg jordbruk/ Rådgjevar økonomi Torjus Lien, Rådgjevar jordbruk (slutta 1. oktober) Njøs: Marit Henjum Halsnes, Rådgjevar jordbruk (60 % stilling) Marianne Bøthun, Prosjektleiar «Fagstilling frukt og bær»/ Rådgjevar frukt og bær Stine Huseby, Rådgjevar frukt og bær Brekke: Astrid Sandvik, Rådgjevar jordbruk (70 % stilling) Selbu: Hans Emil Dale, Bygningsplanleggar Dag-Arne Eide fekk overrekt gullklokke og blomster frå styreleiar Sigurd Reksnes, etter 30 år som tilsett, først i Nordfjord Forsøksring frå 1984, no i NLR Sogn og Fjordane. Foto: Åse Leirgulen. I tillegg til dei fast tilsette har Kristian Gjengedal vore innleigd til jordprøvetaking og gjødslingsplanlegging. Ingrid H Fridtun har vore innleigd frå Njøs Næringsutvikling som administrasjonsmedarbeidar. ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

5 Sak 4: Årsmelding for 2014, framhald Arbeid med rekneskap og løn vert utført av Accountor på Sandane. Årsmøte og styremøte i 2014 Årsmøtet vart avvikla på Klokkargarden i Dale 14. mars med i alt 23 deltakarar. I 2014 har styret vore samla til 3 ordinære styremøte og eitt telefonmøte, og har handsama i alt 31 saker. Møtedeltaking På årsmøte i NLR sentralt mars deltok styreleiar Sigurd Reksnes, nestleiar Hans Frislid og styremedlem Jon Asbjørn Målsnes. I tillegg deltok dagleg leiar. Styreleiar og dagleg leiar deltok på møte for styreleiarar og daglege leiarar på Gardermoen 10. november, eit årleg møte som er lagt til den årlege kursveka for tilsette. Styreleiar og dagleg leiar deltok også på drøftingsmøte før jordbruks-forhandlingane mellom landbruksorganisasjonane i fylket. Medlemskap i organisasjonar NLR Sogn og Fjordane er tilslutta Norsk Landbruksrådgiving, medlem av NHO Mat og Landbruk, medlem i Sogn og Fjordane landbruksselskap og i Samarbeidsrådet for Hordaland og Sogn og Fjordane. MEDLEMSTAL PER 31/ Kommune Medlemar Endring Askvoll Aurland 33 - Balestrand 29-2 Bremanger 62-1 Eid 96-2 Fjaler 56 - Flora Førde Gaular Gloppen Gulen 81-1 Hornindal 47-3 Hyllestad Høyanger 53 - Jølster Leikanger Luster Lærdal Naustdal 78-2 Selje 36-1 Sogndal Solund 14 - Stryn Vik Vågsøy 23-1 Årdal 8 +1 Andre kommmunar 7 +7 I alt Dette er ein auke i medlemstalet på 23 frå Framlegg til vedtak: Årsmøtet godkjenner årsmeldinga for ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

6 VÊR OG VEKST GLIMT FRÅ AKTIVITETAR I 2014 Det går opp og ned! 2012 var eit kjempebra avlingsår, medan 2013 blei eit uår med overvintringsskadar og dårleg sommar. Så kom 2014, ein motpol til Mild vinter, lite snø, tidleg vår, varm sommar, og stort sett gode avlingar både for gras, frukt og bær blei det varmaste året i landet så lenge ein har drive med temperaturmålingar starta med ein mild og snøfattig vinter over heile Vestlandet. Det var ikkje strenge kuldeperiodar denne vinteren. Overvintring av eng var god over alt, våren kom tidleg, og optimismen rådde grunnen. Slåtten kom i gong tidleg, og somme stader var det tørke. Dette gjorde at avlinga blei noko prega av dette, både når det gjaldt mengde og kvalitet. Likevel må ein rekne 1. slåtten som svært god dei aller fleste stader. Vêret vart svært drivande etter 1. slåtten, noko som tvinga fram ein rekordtidleg 2. slått under svært godt vêr mange stader. Seinare blei det litt dårlegare tilhøve for 2. slått. Det blei mykje spørsmål omkring temaet 3 slåttar eller ikkje. Mange bestemte seg for ikkje å slå meir enn to gongar, men godvêret heldt fram utover august og september, og ville ingen ende ta. Fleire av dei som i utgangspunktet hadde bestemt seg for å slå berre to gongar, blei til slutt freista til å slå 3. slått, kanskje litt for seint. Dei som slo 3. slått tidleg, fekk god gjenvekst før hausten kom. Nils Kjøsnes i Stardalen inspiserer enga rett før 1. slått i Det såg mykje betre ut enn året før, sjølv om det var noko tørke her på denne tida. Datoen er 11. juni, og det var meldt noko regn. Foto: Dag-Arne Eide. Dette året hadde dei fleste ein «historisk» sjanse for å ta ein skikkeleg ugraskamp. Store avlingar var hausta, og sprøyting utover ettersommaren/hausten kunne også dempe gjenveksten, og legge til rette for ugrasrein eng i Faktisk blei det i 2014 mogeleg å rekke to slåttar, vente på gjenvekst, brakke, for så å få til eit haustgjenlegg før august månad var omme. Det var også råd å rekke 3 slåttar, evt beiting etter 2. slått, og framleis rekke brakking i løpet av september. Dette er sjeldan. Det var ei oppfatning at det gode vêret og dei tørre foholda gjorde at grovfôrkvaliteten skulle bli svært bra i Dette var ikkje rett. Spesielt var det ein klar tendens til at energiinnhaldet i grovfôret var lågt, og mengda av ufordøyeleg fiber blei høgt. Dette kom av det svært drivande veret før 1. slått, og også seinare på sommaren. I ettertid såg vi at prognosane vi presenterte i rådgjevingsmeldingar før slåtten stemde svært bra. Prognosane var basert bl.a. på temperaturutsikter i nær framtid, og synte SANDANE (Hauge) FØRDE (Tefre) FURENESET LÆRDAL (Øyri) TAKLE FJÆRLAND temp mm temp mm temp mm temp mm temp mm temp mm Desember 1, , , ,0 69 3, ,3 378 November 4,6 70 4, , ,0 35 6, ,1 94 Oktober 9, , , ,6 96 9, ,6 371 September 12, , , , , ,5 129 August 14, , , , , ,3 58 Juli 18, , , , , ,5 102 Juni 13, , , , , ,7 45 Mai 10, , , , , ,9 75 April 7,5 91 7, , ,5 17 7, ,4 107 Mars 4, , , , ,2 242 Februar 4, , , ,7 12 4, ,5 130 Januar 2,0 14 1,5 53 2,4 85 1,4 10 2, ,3 54 Sum ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

7 at energiinnhaldet i fôret skulle stupe ganske brått. Fôrprøvane som blei tekne utover hausten synte at alt tidleg i juni var energiinnhaldet faretruande lågt i høve til det vi helst ønskjer. For alle desse stasjonane synt i tabellen, var temperaturen over normalen i alle månadene i Berre Fjærland hadde ein månad med middeltemperatur under null grader dette året. I dei fleste av månadene var temperaturen fleire grader over normalen. Varme månader i starten på året skunda på våren, og den kom tidleg. I mai, derimot, var temperaturen om lag heilt lik året før. 1. og 2. mai vart det frost i Lærdal. 2. mai, midt i morellblomstringa, vart det på Lærdalsøyri offisielt målt minus 1,8 grader, men lokalt målt heilt ned til minus 4,6 grader. Frå og med juni til og med november var temperaturen vesentleg høgre alle stader enn i Desember var kaldare i 2014 enn i Høgste temperatur på desse målestasjonane var 32,8 grader målt i Lærdal den 9. juli. Også på Fureneset passerte dei 30 grader. Det var høgre enn det som vart målt på Sandane og i Førde. Samla for alle desse stasjonane var nedbøren ganske lik året før. Også dette året ser vi dei store skilnadene i fylket vårt. Takle hadde meir enn 3000 mm nedbør meir enn Lærdal! Det regna litt meir på Takle og litt mindre i Lærdal enn året før. Juni månad var i tørraste laget dei fleste stader. Frostvatning i morell i Lærdal natt til 1. mai d. å. Foto: Anders Voll Eltun. lite til ingen avling i enkelte felt/sortar, særleg for Opal, noko som dermed også øydela for pollineringa i andre sortar. Det var også svært mykje plommepung i mange hagar, truleg fordi ein vart litt sein med første sprøytingane. Nattefrosten i månadsskiftet april/mai medførte noko tap i plomme og eple, men det gjekk verst utover morell. Nokre hagar vart totalskada og ein miste mykje avling i Lærdal. Dei lokale variasjonane var likevel store og også ulike tiltak som frostvatning og dekking med duk blei prøvd med vekslande hell. Frostskadd griffel i morellblom etter nattefrost i byrjinga av mai. Foto: Marianne Bøthun. Martin Andenes i Gloppen er i gong med rekordtidleg hausting av Aroma. Datoen er 6. september. Foto: Rune Vereide. Også for bær og frukt sin del starta sesongen tidleg. Den rekordtidlege knoppbrytinga i m.a. bringebær «stod det over» då ingen frost kom før inn mot mai månad. Nokre bringebærfelt fekk tørkeskadar på etterjulsvinteren og andre sleit med smågnagarar, men generelt vart tilstanden bra i bringebærfelta tidleg i sesongen. Ein del plommehagar hadde besøk av dompap på vårparten, noko som resulterte i Den varme sommaren medførte at alt som var av skadedyr treivst og blomstra opp. Dette vart ei utfordring inn mot haustesesongen når lite til inkje av plantevernmiddel kan nyttast. Mange bringebærfelt både på friland og i tunnel hadde problem med spinnmidd, og lokalt var også trips eit problem i mange hagar. Det vart svært tørt i bakken frå tidleg vår og til sein haust. Hjå dei som kunne vatne, så vart både bær og frukter store og fine. Felt utan vatning vart prega av dette utover i sesongen med både inntørking av bær, tvangsmodning med tidleg nedfall og små frukter. 8 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

8 Å planlegge haustehjelp til ein sesong som kom så tidleg, var ei utfordring, særleg i bær. I tillegg modna kulturane litt opp på ein annan måte enn vanleg, slik at dei normale pusteromma mellom sortar og kulturar ikkje kom. Det vart difor ei utfordring å hauste raskt nok i høve til modninga. Mykje av frukta blei hausta inn ein månad tidlegare enn i 2013, som var eit særs seint år. Spesielt vart Aroma klar svært tidleg. Det måtte omskipling til m.o.t. tilgjengeleg haustekapasitet. Kvaliteten på bær og frukt var likevel jamt over svært god i vårt fylke, og også grossistane har vore nøgde. Så sjølv om 2014 ikkje vart noko rekordår avlingsmessig, så har salet og oppgjersprisane vore bra. MEDLEMSRETTA ARBEID Grovfôr/Jordbruk Våronnmøte Desse møta blei avvikla om lag som tidlegare. Somme stader litt større møte i samarbeid med andre, andre stader heime i stova hjå medlemar. Distriktet er stort, så det er svært ressurskrevjande å rekke rundt med møte i nærområdet til alle medlemar. Likevel har alle fått tilbod om våronnmøte, sjølv om det for somme var eit stykke å reise. Møta blei annonserte i rådgjevingsmeldingar og via SMS. Totalt blei det avvikla 23 våronnmøte for jordbrukarar, om lag som tidlegare år. Markdag med demonstrasjon av slåtteutstyr på Oppedal i Gulen 4. juni. Godt frammøte og grillpølsene gjekk unna før dei var ferdigsteikte. Arrangør var Felleskjøpet Agri. Foto: Astrid Sandvik. Markdagar 14 markdagar blei avvikla i Nokre av desse var i samarbeid med Felleskjøpet, andre i samarbeid med Bioforsk Vest Fureneset. Tema var markvandring for å sjå på eng og gjenlegg, det var demonstrasjonar av slåtteutstyr og jordarbeidingsutstyr. Markdag i Fortun i Luster 25. juni. God avling av bygg og eittårig raigras. Det er teke fôrprøvar frå dette arealet, og resultata inngår i prosjektet «Fornying av eng, større avlingar og betre kvalitet». Foto: Dag-Arne Eide. Demonstrasjon og kurs i innstilling av plog i Sandal i Myklebustdalen i Gloppen 25. september. Det var svært godt frammøte, ca 50 personar var innom. Bønder kunne kome og få innstilt sine eigne plogar, og det var i tillegg demonstrasjon av 3-skjærs vendeplog, trommel og horisontalharv. Her ser vi Geir Thomas Myklebust som får rettleiing av Arne Lilleengen frå Felleskjøpet Agri. Foto: Dag-Arne Eide. Kurs Det blei avvikla 3 dreneringskurs dette året, i Gaular, Hornindal og i Vik. Oppslutninga var god. Lærarkrefter var Samson Øpstad frå Bioforsk Vest Fureneset, og Are Johansen frå NLR Lofoten (på 2 av kursa). I tillegg bidrog vertskommunane for desse kursa med lokale innslag om tilskotsordningar m.m. På to av kursa blei det berre teori innandørs, medan kurset i Vik også hadde uteøkt i dårleg vêr. Markdag i Fjærland 25. juni. Bra frammøte og god stemning. Synfaring av gjenlegg og eng på Bøyum. Eit «mystisk», men ubetydeleg ugras er funne i gjenlegget. Foto: Dag-Arne Eide. Beitekurs i Solund I samarbeid med brannvernet i Solund kommune blei det arrangert kurs i sviing i kystlyngheia sør for Hardbakke. Dette var 7. og 8. april. Dei som elles bidrog med midlar var Fylkeskommunen, Solund Sau og Geit og Kystarven. Det var 11 deltakarar der brannvernet stilte med 5 personar både med ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

9 utstyr til oppfyring og til sløkking. Det var for vått i marka til at ein fekk praktisere sjølve sviinga. Jordprøvetaking på sandjord på Gåsemyr i Breim. Godt å køyre ut på bøen her. Den majestetiske Eggenipa i bakgrunnen. Foto: Dag-Arne Eide. Kurs i sviing ved Hardbakke i Solund. Vi står klar med sløkkeutstyret i tilfelle det vert fyr og flamme. Foto: Helge Alme. Jordprøvar og gjødslingsplanar Jordprøvetaking om hausten og gjødslingsplanlegging utover vinteren utgjer ein stor del av aktiviteten for fleire av rådgjevarane. Det vart også dette året leigd inn ekstrahjelp. Omfanget av dette arbeidet varierer noko frå år til år. I 2014 blei teke ut om lag 1250 jordprøvar, og laga ca 320 gjødslingsplanar. Dette er litt mindre enn året før. Jordprøvetaking er ein stor aktivitet om hausten. Dette året var det mykje godt arbeidsver til slikt. Her er Kristian Gjengedal i aksjon på Midtbø i Norddalsfjorden i Flora kommune. Foto: Dag-Arne Eide. Forsøk Det har i fleire år vore lite jordbruksforsøk, så også i Dei to forsøksfelta med store husdyrgjødselmengder og bruk av OPTI-NS samanlikna med Fullgjødsel har gått vidare også dette året. Desse forsøka er støtta økonomisk av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, og har no gått i 5 år med forsøk på ulike stader. Dei to felta ligg på Fløtre i Breim og på Straumsnes i Fjaler. Det er kome fram gode resultat som blir brukt i praktisk gjødslingsplanlegging i fylket, og som har gjort at bøndene kan gjødsle enga med rimelegare handelsgjødsel når tilhøva ligg til rette for det. Prosjekt I 2014 blei det søkt Fylkesmannen om pengar til eit 4-årig prosjekt kalla for «Fornying av eng, større avlingar og betre kvalitet». Svaret var positivt, og arbeid med dette er sett i gong. Førebels er det gjort noko erfaringar med forenkla fornyingsmetodar i eng, og suppleringssåing med eittårig raigras i eldre eng. Det er også sett på avlingsmengde og kvalitet på raigras og bygg i blanding. Prosjektet har som mål å lage ein enkel rettleiar for korleis ein på ein kostnadseffektiv måte kan halde eit høgt avlingsnivå i eng under ulike driftstilhøve. Det er arbeidd vidare med prosjektet «Planmessig vedlikehaldssåing med våtsåingsmetode», eit prosjekt i regi av Bioforsk, Agromiljø AS og NLR. Fleirårig raigras vert sådd inn i eng saman med husdyrgjødsla, og det blir brukt stripespreiar med utstyr for presis innblanding av såfrø. Våtsåinga vert gjenteke 3 år på rad på same arealet. Det vert gjort spireregistreringar fleire gongar frå såing i april til hausting i juni, og det vert gjort nøyaktig avlingsregistrering. Avlingane var svært store både på sådde og usådde areal i Forsøksareala ligg på 2. årseng på Straumsnes i Fjaler. Totalt er det 9 like forsøk rundt om i landet i dette prosjektet, som held fram i Såing av grasfrø i lag med husdyrgjødsel (våtsåing) er ein metode som blir grundig testa og evaluert i prosjektet «Planmessig vedlikehaldssåing». Biletet frå Straumsnes i Fjaler syner såing av fleirårig raigras blanda med husdyrgjødsel. Foto: Arve Arstein. 10 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

10 Medlemsbesøk Hittil har det vore slik at medlemar har rett på eitt gratis besøk pr år når dette blir bestilt av medlemen. Det er ganske få som har nytta seg av dette. I tillegg reiser rådgjevarane på uoppfordra gardsbesøk, og på gardsbesøk for eigen nytte for å halde seg ajour med årsveksten. Det er viktig å vere mykje ute for å kunne gje best mogeleg råd til medlemane. Deltakarane i Avlingskampen Rådgjevarane godt planta på skuldrane til deltakarane. Roald og Arve 3. par frå venstre. Vinnar av Avlingskampen blei Håvard Flønes frå Selbu, nr 2 frå venstre. Foto: Camilla Mellemstrand, Norsk Landbruk. Avlingskampen 2014 Tidsskriftet Norsk Landbruk, Yara, Bioforsk og Norsk Landbruksrådgiving har i ein del år gjennomført ein uhøgtideleg konkurranse om kven som er dyktigast til å produsere grovfôr. Det var 6 kandidatar frå Sør-Noreg med i Avlingskampen. Kandidatane hadde kvar sin rådgjevar frå NLR. I år var Roald Furset frå Fjaler ein av deltakarane. Han driv gard på Furset i ytre Fjaler i lag med kona Oddfrid Mjellem. Rådgjevaren hans i denne konkurransen var Arve Arstein. Det blei målt både avlingsmengde og avlingskvalitet på alt fôr som vart hausta i vekstsesongen 2014, på eit areal på om lag 10 dekar. Håvard Flønes frå Selbu stakk av med sigeren. Avlingskampen er grundig skriven om i bladet Norsk Landbruk. Roald Furset fekk knappe 650 FEm pr dekar på 2 slåttar på andreårsenga si. Andreslåtten vart hausta 30. juli. Normalt er det i seinaste laget for å kunne hauste ein 3. slått i månadsskiftet august september. Sidan Roald allereie hadde rikeleg med vinterfôr, vart haustesesongen avslutta med 2 slåttar. Hausten vart svært spesiell og drivande, så i ettertid ser ein at det med fordel kunne vore hausta 3 slåttar utan at det hadde gått utover overvintringa til graset. Då hadde avlinga blitt større, og det hadde vore sjanse til å vinne konkurransen. Kvaliteten på grovfôret var svært god, noko som også gjaldt dei andre deltakarane i Avlingskampen. Både næringsinnhald og gjæringskvalitet var langt betre enn gjennomsnittet i fylket. Opptaksindeksen på dei to prøvane til Roald var 104 (1. sl) og 103 (2. sl). Avlingskampen 2014 vart avslutta med eit fagseminar som Yara inviterte til på Herøya i Porsgrunn. Der blei alle resultata presenterte, og det vart gode diskusjonar om framtidige utfordringar i grovfôrproduksjonen. Det var også ei svært interessant omvising på gjødselfabrikken på Herøya, som både bønder og rådgjevarar sette stor pris på. Fagstoff til medlemar Dette året er det sendt ut 12 rådgjevingsmeldingar til dei som driv med grovfôrdyrking. Desse blir sendt ut på e-post til dei som har registrert e-post-adressa si hjå NLR Sogn og Fjordane. Dei andre får desse meldingane tilsendt på papir i vanleg post. Tema i desse meldingane er aktuelt for det tidspunktet i sesongen dei blir sende ut, og det gjeld gjødsel, sprøytemiddel, ensileringsmiddel, såfrø, slåttetidspunkt m.m. Fagbladet Bondevennen har vore brukt til publisering av artiklar skrivne av rådgjevarar i NLR Sogn og Fjordane og andre NLR-einingar på Vestlandet. Dei 7 utgåvene av bladet som NLR har hatt fagstoff i er sendt ut til medlemane. Rådgjevarar i NLR Sogn og Fjordane har dette året skrive 4 artiklar i Bondevennen. Web-sida: sognogfjordane.nlr.no NLR Sogn og Fjordane har eiga nettside etter same mønster som NLR-einingane elles i landet. Denne er open for alle utan behov for brukarnamn og passord. Det er ressurskrevjande å ha ei god og aktuell nettside. Oppbygginga av sida er noko gamaldags og ikkje særleg brukarvennleg når det gjeld innlegging av stoff. På nettsida kan det leggast inn korte nyhende, fagartiklar, og det finst ein kalender for kunngjering av større arrangement. I tillegg finst det opplysningar om medlemstilbod og tilsette. Via denne sida kan ein også gå inn på andre NLR-einingar sine sider, og på sida til NLR sentralt. I 2014 blei det lagt ut 35 nyhende og 7 fagartiklar på nettsida. I tillegg blei det vist til andre sine nyhende og artiklar. Mallard i tidleg blomstring i april. Foto: Rune Vereide. ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

11 Tett klyngje i Summerred 3. april. Her var det grøn spiss 6. mars, som er tidlegaste registrering som er gjort nokon gong. Foto: Rune Vereide. FRUKT OG BÆR Vinteren var som vanleg tid for skjeresamlingar i frukt, og både Jop Westplate (steinfrukt) og Aad Wisse (kjernefrukt) var på besøk. I tillegg heldt NLR lokale samlingar i samarbeid med Sognefrukt og Innvik Fruktlager. I mars vart det ein flott start på sesongen med eit seminar om gjødsling av frukt og bær i Sogndal. Dette samla heile 72 deltakarar og blei arrangert av NLR i samarbeid med Frukt- og bærklynga i Sogn og Fjordane. Både lokale og utanlandske krefter stod på programmet. Dette gjorde også til at det vart auka fokus på gjødsling utover i 2014, og ein hadde nokre lokale oppfølgingsmøte i Sogn. Frå kurs med konsulent Aad Wisse på Hamre på Leikanger i april Foto: Stine Huseby. Forsøk og registreringar Bioforsk sitt prosjekt på heksekost og hagtornsugar heldt fram frå 2013, det vart hengt ut limfeller på Leikanger gjennom heile vårsesongen for å sjå når den flyr inn i eplehagane. Med støtte frå BU-midlar hjå Fylkesmannen vart det kjøpt inn temperaturloggarar til montering i bringebær- og morellfelt for å sjå på effekt av ulike dekkesystem samanlikna med frilandsproduksjon. Frå markdag i Fresvik med f.v. Olav J Bøtun, Hans Ivar Bøthun, Torbjørn Takle, Arne Stensvand, Rune Vereide og Stine Huseby. Foto: Marianne Bøthun. Rekordstor deltaking på gjødslingsseminaret i Sogndal 21. mars. Foto: Marianne Bøthun. Det er arrangert skjering i økofrukt i Balestrand med Lars Nornes, og markdag på Njøs og Sandane med demonstrasjon av «Orizzonti» ugrasmaskin. I mai var det i Sogndal markdag i frukt med Bjørn-Arild Hatteland frå Bioforsk. Dette for å lære om insekt ein finn i bankeprøvar. Seinare i juni vart det arrangert markdag i jordbær i Fresvik, og bringebær i Feios. Bladgjødsling blir brukt stadig meir i fleire kulturar. Det blei samanlikna effekten av ulike bladgjødslingsprodukt, og gjort målingar på korleis desse endrar ph i sprøytevæska. I samarbeid med Yara blei det nye bladgjødslingsproduktet Actisil testa ut i bringebær. I 2014 var det varsla angrep av rognebærmøll fleire stader i fylket, og i samarbeid med Bioforsk blei det testa luktfeller (kairomonfeller) til varsling av tidspunkt for innsverming i hagane og styrke på angrepet. Det vart liten møllfangst i fellene og svakt angrep på eple i usprøyta kontrollruter, så heller ikkje dette året blei fellene testa ut under skikkeleg møllangrep. 12 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

12 Prosjektet «Smartare bringebærdyrking» starta opp, og to feltvertar frå Sogn blei med. Her blir «annakvartårsbering», ulik stengeltettleik og sprøyteteknikk prøvd ut. I prosjektet blir det og fokusert ein del på dvergsjuke, ein sjukdom som har nært slektskap med heksekost i frukt, og som no er påvist i nokre bringebærfelt på Austlandet. Dette prosjektet har feltvertar i fleire dyrkingsområde kring i landet, prosjekteigar er Frukt- og bærrådgivingen Mjøsen. Frå samling om frukttrekreft med f.v. forskar Roland Weber frå Tyskland, Torbjørn Takle, Jorunn Børve, Rune Vereide og Terje Fosshagen. Foto: Marianne Bøthun. sprøyteteknikk. Utover i vekstsesongen vart det her i fylket gjennomført ein del besøk og markdag hjå fruktdyrkarar med fokus på riktig innstilling og bruk av tåkesprøyter. Ugrasmiddelet Maister vart lansert i bringebær og frukt denne sesongen. Her frå vellukka behandling i bringebærfelt. Foto: Stine Huseby. Maister; Nytt ugrasmiddel Våren 2014 kom ugrasmiddelet Maister på marknaden, eit nytt «off-label»-preparat som m.a. er godkjent i frukt og bringebær. Best ugrasverknad fekk dei som sprøyta ein gong med full dose etter at ugraset var spirt godt opp. Då vart langtidsverknaden god. Middelet har svak verknad mot nokre ugrasartar, m.a. tungras. Marianne har delteke på samlingar med morellrådgjevarane i Svelvik, Hardanger og Telemark. Dette er intern kompetansebygging som skal kome produsentane til gode. I samarbeid med andre NLR-einingar blei det kjøpt inn utstyr for enkel måling av nitrat og klorofyll i felt for å sjekke nitrogenstatusen gjennom sesongen. Klorofyllmålinga var enkel og kan bli eit godt supplement til visuell kontroll og kan brukast i forsøk. Nitratmålingar er derimot avhengig av plantesaft og sidan jordbær- og bringebærblad har lågt vassinnhald, vart dette vanskeleg å få til i felt. Måleresultata blei difor usikre. I prosjektet «Friske Tre» har ein arbeidd vidare med registrering og tiltak mot frukttrekreft i eple. Prosjektleiar Jorunn Børve ved Bioforsk Ullensvang har vore med på besøk i mange hagar i Sogn og Nordfjord. Det er lagt ut ein del prøvefelt i smitta hagar med ulike tidspunkt for koparsprøyting i bladfallsperioden. Det er og prøvd reingjering av kreftsår ved flamming, klorinbehandling og sårsalve. På haustparten var Arne Stensvand frå Bioforsk og Roland Weber frå forskingsstasjonen York i Altes Land i Nord-Tyskland på besøk. Dei deltok både i besøksrunde til eplehagar med frukttrekreft og på etterfølgjande fagmøte på Njøs som samla 25 fruktdyrkarar. Her vart det servert mykje kunnskap om frukttrekreft og aktuelle rådgjerder. «Grøn vekst»-midlar Alle NLR-einingar i frukt-bærdistrikta har siste året samarbeidd om temaet sprøyteteknikk. Det har vore mest fokus på riktig innstilling og bruk av sprøyteutstyr i frukt og jordbær. Det vart arr. studietur for frukt-bærrådgjevarar til Syd-Tyrol i Italia der ein besøkte kollegaer i rådgjevingsorganisjonen Beratungsdienst. Her fekk ein sjå og lære omkring fagfeltet Bringebærfluga har denne sesongen gjort mykje skade på nye renningar. Eit effektivt bekjempingsmiddel er sårt sakna. Foto: Stine Huseby. Klargjering til sprøyteforsøk! Marianne Bøthun i aksjon. Foto: Stine Huseby. ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

13 Forsøksfelt «Middelprøvingsforsøk mot bringebærfluge» i samarbeid med Bioforsk plantehelse v/nina Trandem. Feltvert var Kjell Haugen, Loen. Det vart både prøvd middel som er på marknaden og nye preparat som ikkje er godkjent i Norge. Calypso var einaste preparat som gav signifikant verknad samanlikna med usprøyta forsøksledd. Fagstilling frukt og bær 2014 var fjerde prosjektår for samarbeidsprosjektet mellom NLR og pakkeri/mottak. I prosjektet er det jobba m.a. med kursverksemd og oppfølging i felt av nye produsentar gjennom rekrutteringsprosjektet «Grip Sjansen». Gjennom prosjektet har NLR-rådgjevarar undervist på modulkurs i bærdyrking arrangert av Hjeltnes vidaregåande skule. Det er også arrangert kurs i pollineringsretta birøkt saman med Sogn Jord- og Hagebruksskule og birøktar Marco Neven. I samarbeid med Sognefrukt/Innvik Fruktlager sitt prosjekt «EplePluss» er det gjennomført skjeringskurs i frukt, studietur for fruktdyrkarar til Lier/Svelvik, og haustetidsvurderingar i frukt. Det er sett opp og kontrollert feller for kirsebærfluge/ kirsebærmøll i morell, plommeviklar i plomme og det er gjort registreringar på nokre av prognosestasjonane for varsling av rognebærmøll i eple. Det er gitt tilbod innan Økologisk Førsteråd, økorådgjevingsavtale, Økoplan, innmelding i Debio, og delteke i dyrkingsgrupper. Restanalyseforsøk med Floramite for bekjemping av midd i tunnelmorell. Feltvert: Per Hjermann, Lærdal. Parallelle felt gjekk i fleire morelldistrikt. Akseptable restverdiar i bæra gjer at Floramite no blir godkjent i morell i tunnel. Teldor- og Signum-resistens påvist i bringebær På etterjulsvinteren vart det sendt inn stengelprøvar frå fleire bringebærfelt for resistenstesting av gråskimmel. Testinga vart gjort på Bioforsk plantehelse på Ås og bekrefta at det i fleire av felta er utvikla høg grad av resistens. Bayer, som er importør av Teldor, ynskte å gjere eigne testar med gråskimmelinfiserte bær. Desse bekrefta resultata frå Ås; gråskimmelsoppen i bæra hadde utvikla 93 % Teldor-resistens, noko som samsvarte godt med resultata frå Bioforsk plantehelse. Frå kurs i pollinerings-retta birøkt i samarbeid med Sogn Jord- og Hagebruksskule og Marco Neven. Foto: Marianne Bøthun. Tidleg frukthausting Tidleg vår og varm sommar og haust gav unormalt tidleg frukthausting. Sortane kom tett i kvarandre og det vart hektisk når sortane skulle plukkast til rett tid i fleire hausteomgongar. I tillegg hang frukta laust på trea, med det resultat at unormalt mykje eple hamna på bakken, spesielt av Summerred. I Raud Aroma synte prøveuttak til haustetidsvurderingane at frukta modna ujamnt fram. Ein del eple merka seg tidleg ut med skinande raudfarge. Ved måling av stiveinnhald og fruktfastleik viste desse epla langt framskriden modning. Uttak av gråskimmelprøvar frå bringebær i Gaupne. Bæra skal testast for Teldor-resistens på Bayer sitt laboratorium i Tyskland. Desse analysane bekrefta resultata frå Bioforsk plantehelse som viste høgt resistensnivå. Foto: Rune Vereide. Høg temperatur framover mot hausting gav ujamn modning i Raud Aroma. Slike skinande raude eple vart tilrådd å sortere ut før kjølelagring då dei hadde lågt stiveinnhald og mjukna raskt. Foto: Rune Vereide. 14 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

14 Stivenedbryting i Raud Aroma 3. september. Her ser vi att enkelteple som er komne svært langt i utvikling (lyse snittflater). Foto: Rune Vereide. BYGNINGSPLANLEGGING NLR Sogn og Fjordane har jamt med bygningsoppdrag, og stadig fleire som har fått hjelp har motteke støtte frå Innovasjon Norge. Flest oppdrag gjeld bygg til sau, mange ønskjer løysingar med fôrhekk og kraftfôrautomatar. Meir om dette under «Sau i pluss». Det har også vore jobba med fleire ombyggingsprosjekt for mjølkeproduksjon dette året. Bygningsplanleggarane har vore involvert på ulik måte i om lag 40 prosjekt her i fylket dette året. Planleggarane har i tillegg oppdrag for andre. Innovasjon Norge kjøper tenester i samband med ferdiggodkjenning av bygg, og vurdering av planar. NLR Sogn og Fjordane står som ansvarleg søkjar på fleire nye driftsbygningar her i fylket, gjennom byggefirma som kjøper denne tenesta med NLR. SAU I PLUSS Prosjektet «Sau i Pluss» vart starta opp i 2013 i regi av NLR Sogn og Fjordane. Hovudmålet for prosjektet er å stogge nedgangen i sauetalet i fylket. Med fokus på bygg, innandørsmekanisering, vegvalsrådgjeving og økonomi, vil ein tilby hjelp til bruk som vurderer å starte opp eller gjere endringar i drifta på garden. Arve Arstein er prosjektleiar og har ansvaret for økonomidelen i prosjektet, og Edvin-A Hugvik er prosjektmedarbeidar med ansvar for bygg og mekanisering. Stikkord i prosjektet er: Moderne bygg og driftsopplegg som gjer fjøsarbeidet lettare og meir fleksibelt, slik at det blir enklare å kombinere sauehald med anna arbeid. Funksjonelle husdyrrom og innandørsmekanisering. Vegvalsrådgjeving og driftsplanlegging. Etablere 5 pilotfjøs der ulike byggtypar og ulik innandørsmekanisering vert vist. I meldingsåret har ein vidareført arbeidet med fagmøte i lag med lokallag i Sau og Geit i fylket. I Naustdal, Førde, Vik, Jølster, Sogndal, Askvoll og Fjaler vart det arrangert vellukka kveldsmøte med godt oppmøte og gode diskusjonar. Fagmøta er heilt avgjerande for å gjere prosjektet kjent og kome i kontakt med bønder som ynskjer å satse på sau. Sauekurset i januar, i regi av Nortura, Sogn og Fjordane Sau og Geit og Fylkesmannen, er også eit svært viktig arrangement for å få profilert saueprosjektet. NLR Sogn og Fjordane hadde 3 bygningsplanleggarar i første halvdel av 2014, Edvin-A Hugvik, Hans Emil Dale og Veronica Grafsrønningen. Sistnemnde slutta i byrjinga av juni for å starte på masterstudie på Høgskulen i Hedmark. Edvin-A Hugvik har vore prosjektmedarbeidar i prosjektet «Sau i Pluss» saman med prosjektleiar Arve Arstein. NLR har i overkant av 20 bygningsplanleggarar fordelt i heile landet, med unntak av Hordaland. Det har vore gjennomført fleire kurs og samlingar i året som gjekk, og samarbeidet og kompetanseflyten mellom dei ulike regionale einingane i NLR er svært viktig. Det var svært stor interesse på fagdagen på Nordfjordeid 22. mars. Tendens til trafikkaos rundt dei 3 fjøsane som blei besøkte. Her ser vi stortingsrepresentant for venstre Abid Q Raja og ordførar Alfred Bjørlo som var innom fjøsen til Knut Tore Nes Hjelle i samband med opning av pilotfjøs nr 2. Foto: Edvin-A Hugvik. Arbeidet med å etablere fleire pilotfjøsar er det brukt mykje tid på. Pilotfjøs nr 3 kom på plass mot slutten av året, medan pilotfjøs nr 4 er forseinka. Pilotfjøs nr 2 i Eid kommune vart opna 22. mars med ein fagdag i regi av Eid sau og geit, Eid bondelag og saueprosjektet. Det vart eit eventyrleg oppmøte (godt over 200), og ein vellukka dag på alle måtar. Pilotfjøs nr 3 i prosjektet «Sau i Pluss» er hjå Inge Årdal i Jølster. Slik såg det ut der 19. desember Foto: Edvin-A Hugvik. Prosjektet har gjort avtalar med eigarane av pilotfjøsane om å få nytte dei i arbeidet med å vise kva som finst av ulike ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

15 har vore knytt opp mot saueprosjektet, men NLR Sogn og Fjordane lagar også driftsplanar for ulike produksjonar i landbruket. NLR sitt eige planleggingsprogram, «NLR Plan A», blir brukt til dette arbeidet. Innovasjon Norge gir gode tilbakemeldingar på driftsplanar laga ved hjelp av dette dataverktyet. Rådgjevar Arve Arstein i diskusjon med Arve Dahl frå Nordfjordeid. Biletet er teke i fjøsen hans, som var ein av fjøsane som fekk besøk på fagdagen 22. mars. Foto: Edvin-A Hugvik. mekaniseringsløysingar, bingetypar, golv m.m. I 2014 har det vore både større og mindre grupper på besøk i dei 2 pilotfjøsane som var i drift. Prosjektet har stor nytte av desse fjøsane. Også i 2014 vart det arrangert fagtur/kurs til Sunnhordland for å sjå på to nye, store sauefjøsar med ulike løysingar for bingestorleikar, grovfôrhandtering, kraftfôrtildeling m.m. Det er laga to informasjonsbrosjyrar i meldingsåret: Ein liten brosjyre med nøkkelinformasjon om prosjektet vart ferdig tidleg på året. Eit hefte som handlar om ombygging av eldre kufjøs til moderne sauefjøs vart det arbeidd mykje med, men siste finpussen stod att ved årsslutt. Prosjektet har hatt fleire oppslag i media. NRK Vestlandsrevyen laga eit innslag frå pilotfjøsen i Eid, og Bondebladet hadde eit stort oppslag om prosjektet. Bladet Norsk Landbruk omtalte heftet om ombygging av ku-fjøs til sauefjøs. Bønder frå heile fylket tek kontakt for å få hjelp til driftsplanlegging, vegval, bygg, mekaniseringsløysingar m.m. Sidan Innovasjon Norge hadde brukt opp alle BU-midlane tidleg på hausten i 2014, vart det ikkje sendt inn søknader i siste del av året. Det er fornuftig å starte planlegging av ombygging eller nybygg i god tid. Det er svært viktig å få eit klart bilete av både økonomidelen og byggtekniske detaljar i prosjektet før ein går i gang. Eit godt gjennomarbeidd prosjekt er alltid ei god forsikring mot at ein ikkje skal vere nøgd i ettertid. Ein driftsplan er eit godt utgangspunkt for å analysere drifta på garden slik den er, og å legge ein god plan framover. Driftsplanen legg premissar for drifta 5 år fram i tid, og både inntektsside og kostnader bør vere grundig diskutert. Kva kan gjerast betre? Korleis få høgare dekningsbidrag? Kvifor vert ikkje lamma para? Er det mogeleg å kutte kostnader? Maskinsamarbeid? Er privatforbruket under kontroll? Dette er spørsmål som det er naturleg å ta opp under arbeidet med driftsplanen. Planen skal vere litt å strekkje seg etter, men like fullt realistisk å gjennomføre. Driftsplanlegging og økonomirådgjeving heng tett i hop, og det eine dreg med seg det andre. Vegvalsrådgjeving er eit tilbod som er nær knytt opp til økonomirådgjeving og driftsplanlegging. Oftast endar ein vegvalsprosess opp i ein driftsplan. NLR Sogn og Fjordane har utvikla dette tilbodet i samarbeid med dei andre NLR-einingane i landet. Det er aukande etterspørsel etter denne type rådgjeving. ØKOLOGISK LANDBRUK Det har ikkje vore stor aktivitet når det gjeld rådgjeving innan økologisk landbruk. Dei av medlemane som driv økologisk har fått gjødslingssplanar på linje med dei som driv konvensjonelt. Rådgjevingsmeldingar for grovfôrdyrkarar er sendt ut til dei som driv økologisk grovfôrdyrking. Mykje av fagstoffet i desse meldingane er sjølvsagt ikkje aktuelt for økologisk drift, men det er ikkje laga eigne meldingar med berre økologisk fagstoff. Prosjektet er finansiert med BU-midlar, sal av tenester og støtte frå landbruksorganisasjonar og firma. DRIFTSPLANLEGGING/ ØKONOMIRÅDGJEVING NLR Sogn og Fjordane har bygt opp dette tilbodet over dei siste 2 3 åra i takt med dei fleste andre NLR-einingane i landet. Dei aller fleste av oppdraga innan driftsplanlegging Botanisering i økologisk eng i Sogndalsdalen 19.juni. Frå venstre Laila Njøs Eikeland, Liv Østrem frå Bioforsk og bonden, Bjørn Lerum. Foto: Marit Henjum Halsnes. 16 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

16 Når det gjeld dyrehald, er det nesten berre sau som blir drive økologisk i Sogn og Fjordane. Berre heilt unntaksvis finst det økologisk mjølkeproduksjon. Rådgjevingstilboda Økologisk Førsteråd, Grupperåd, Rådgjevingsavtale og Økologisk Økoplan blir tilbydt frå NLR sentralt, og gjennomført lokalt etter behov og interesse hjå økologiske produsentar, og potensielt nye økologiske bønder. I 2014 blei det gjennomført 10 Økologisk Førsteråd i fylket. Dette gjaldt både innan jordbruk og hagebruk. Økologisk Førsteråd er ei første vurdering om det er aktuelt å legge om garden til økologisk drift. Besøk frå rådgjevar og ein rapport i ettertid er gratis og uforpliktande for bonden, og blir finansiert av NLR sentralt. Det har vore eitt informasjonsmøte der ein del av fagstoffet omhandla økologisk landbruk. innanfor slåttemark og kystlynghei. I tillegg vert nokre lokalitetar som ligg i Naturbasen sjekka ut. Det er besøkt og laga ferdig skjøtselplan for desse stadane i 2014: Slåttemark: Sevland, Eid, Dalsøyna, Fjaler, Kjølsdalen, Eid, Totland Nord, Vågsøy, Øvre Haukås, Sogndal, Sæbø, Lærdal, Ekrene, Lærdal, Dalagjerdet, Balestrand og Vilnes, Askvoll. Det mest spesielle er kanskje at ein har fått inn i arbeidet dei einaste to kjende lokalitetane av planten solblom i fylket. Ein håpar på å finne denne fleire stader i fylket. Dei no kjende veks på Totland i Vågsøy og i Kjølsdalen i Eid. Det var stor stas å få desse to lokalitetane med i skjøtselplanarbeidet, og at folk no skjøttar areala slik at solblom kan overleve, og helst spreie seg. Kystlynghei: Brurastakken, Askvoll og Steinsund, Solund. Det vart skrive ein rådgjevingsavtale på 10 timar. Innhaldet i denne var planleggingshjelp til ombygging av fjøs. I frukt og bær er det gjennomført 13 grupperådssamlingar der økologisk dyrking har vore ein del av innhaldet. NLR Sogn og Fjordane bidreg mellom anna med hjelp til utfylling av innmeldingsskjema til Debio ved omlegging til økologisk drift. Det har vore laga ein Økoplan i ARBEID UTFØRT FOR ANDRE For Fylkesmannen Astrid Sandvik er med i skjøtselgruppa hjå Fylkesmannen, eit samarbeid mellom Landbruks- og Miljøavdelinga, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Bioforsk Vest Fureneset og NLR. På oppdrag frå Fylkesmannnen har skjøtselgruppa møte to gongar i året, og prioriterer lokalitetar og planlegg ressursbruken for komande år. Astrid si oppgåve er først og fremst å lage skjøtselplanar i lag med brukarane for dei prioriterte lokalitetane «Brurastakken» er namnet på eit flott område med kystlynghei på Atløy i Askvoll. Biletet er teke på toppen med utsikt frå reinsrose og vårmarihand mot Kinn og andre øyar i nordvest. Foto: Astrid Sandvik. For kommunar Sigmund Larsen har som tidlegare vore utleigd i 30% stilling til Vågsøy og 55% stilling til Bremanger kommune. I begge kommunane vert det jobba med SMIL-saker, lovsaker og behandling av saker til Innovasjon Norge. I Bremanger vert det i tillegg jobba med produksjons- og RMP-tilskot, og i Vågsøy skog- og viltforvaltning. Solblom på Totland i Vågsøy og i Kjølsdalen i Eid. Dei einaste funna i fylket! Dersom du klarer å finne att denne flotte og sjeldne planten i gamle slåttemarker andre stader i fylket, så «berre sjå, men ikkje rør», og meld frå til NLR om funnet! Foto: Sigmund Larsen. FUNKSJONSTESTING AV ÅKERSPRØYTER NLR Sogn og Fjordane testar åkersprøyter i heile fylket. Både medlemar og ikkje-medlemar har tilbod om testing. Edvin-A Hugvik er den einaste rådgjevaren som er sertifisert til dette arbeidet. I 2014 blei det testa 26 sprøyter. NLR Sogn og Fjordane er forhandlar av Hardi sprøytedelar. Dei vanlegaste delane er med under testing, og kan monterast på direkte, om det skulle vere behov for det. ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

17 Årsrekneskap for 2014 Budsjett for 2015 Resultat 2013 Budsjett 2014 Resultat 2014 Budsjett 2015 DRIFTSINNTEKTER Salsinntekter Medlemstenester Konsulenttenester andre Kurs og undervisning Rammetilskot Kurstilskot Kommunetilskot 1) Prosjektinntekter Feltgodtgjersle Andre tilskot Medlemskontingent og støttemedl 2) Andre inntekter SUM DRIFTSINNTEKTER DRIFTSKOSTNADER Møte, forsøk, kurs, medlemsblad Lønskostnader Kontorkostnader Reise- og møtekostnader Kontingentar Andre driftskostnader SUM DRIFTSKOSTNADER Driftsresultat FINANSPOSTAR ÅRSRESULTAT Notar til rekneskapen 1) Kommunestøtte 2014 Balestrand Kr ,- Bremanger Kr ,- Gloppen Kr ,- Gulen Kr ,- Hornindal Kr ,- Leikanger Kr ,- Sogndal Kr ,- Solund Kr ,- Vik Kr ,- Vågsøy Kontor for 2 rådgjevarar Årdal Kr ,- 2) Støttemedlemar 2014 Felleskjøpet Agri SA Yara Norge AS Gloppen Produsentlag 22 ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

18 Balanse pr EIGENDELAR Kundar Opptent inntekt Andre krav Andelar 0 0 Bankinnskot, kontantar SUM EIGENDELAR GJELD OG EIGENKAPITAL Eigenkapital 1/ Årets resultat Sum Eigenkapital Leverandørar Offentlege avgifter Skuldig løn og feriepengar Sum gjeld SUM GJELD OG EGENKAPITAL Note til balansen Pensjonsforsikring for alle tilsette er dekka ved ei kollektiv ytelsesbasert pensjonsforsikring som omfattar 11 tilsette. Forpliktinga er ikkje balanseført, og den årlege pensjonspremien, samt evt. tilleggsbetalingar til fondet, vert sett på som årets pensjonskostnad. Akkumulert innbetaling til pensjonspremiefond er ikkje balanseført. Det er høve til å betale delar av pensjonskostnaden frå dette fondet, det er ikkje gjort i Pensjonspremiefondet framkjem slik i 2014: Inngåande saldo pensjonspremiefond 1/ kr ,- Posterte beløp perioden 1/1-31/ kr ,- Saldo pensjonspremiefond per 31/ kr ,- SAK 5: Revidert rekneskap for 2014 Årsrekneskapen for 2014 syner eit underskot på kr og eigenkapitalen til NLR Sogn og Fjordane er no på kr Revidert rekneskap og revisjonsmelding vert framlagt på årsmøtet. Framlegg til vedtak: Revidert rekneskap for 2014 vert godkjent. ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING

19 Sak 6: Arbeidsplan for 2015 Medlemsretta arbeid innan jordbruk og hagebruk, og tilbod om byggteknisk rådgjeving til alle bønder i fylket, er hovudaktiviteten til NLR Sogn og Fjordane. Ein stor del av aktiviteten er også knytt til ulike prosjekt, som er viktig for finansieringa av drifta. Målet er å kunne tilby dei tenestene som medlemane etterspør. Innan hagebruk blir prosjektet «Fagstilling frukt og bær» avslutta i løpet av året og ein er byrja arbeidet med eit fortsettande prosjekt i samarbeid med pakkeri/mottak. «Sau i Pluss» går no inn i tredje prosjektåret, og responsen på tilbodet som ligg i prosjektet er forventa å vere god også dette året. Fagleg arbeid Medlemsbesøk. Fagleg rådgjeving på garden etter behov. Uttak av jordprøvar og gjødslingsplanlegging, ca 300 bruk/planar på jordbrukssida. I tillegg ein del jord- og bladprøvar og gjødslingsplanar innan frukt- og bærkulturane. Rådgjevingsmeldingar per e-post/post innan jordbruk, frukt/bær og morell. Lokale markdagar/demonstrasjonar etter ynskje gjennom vekstsesongen. Medlemsbesøk og markdagar med oppfølging av riktig innstilling og bruk av tåkesprøyter i frukthagar. Funksjonstesting av åkersprøyter. Etablere testtilbod for tåkesprøyte. Oppsett og kontroll av feller for ulike skadegjerarar i frukt. Haustetidsvurderingar i frukt. Haustetidsvurderingar i eng i ulike regionar i fylket basert på «Grovfôrmodellen». Grovfôrkvalitet, økonomi, kjøp og sal av fôr. Økotiltak: Førsteråd, rådgjevingspakkar, grupperåd og økoplan. Bygningsplanlegging, førstebesøk, planlegging, kostnadskalkyler, ansvarleg søkjar Økonomi- og driftsplanlegging, vegvalsrådgjeving. Fagmøte/fagturar Våronnmøte jordbruk, ca 25 stk. Fagmøte grovfôrdyrking. Plantevernrådgjeving frukt og bær. NLR tek i 2015 over utarbeiding av den årlege plantevernplanen og arrangerer plantevernmøte i frukt- og bærdistrikta kring i fylket. Haustetids- og kvalitetsmøte med frukt-/ bærmottak og grossistledd. Faglege arrangement i samarbeid med andre organisasjonar - jordbruk og hagebruk. Arrangere fagturar som konsulentoppdrag for andre. Kurs Autorisasjonskurs i plantevern. Ekstra stor aktivitet med slike kurs Skjeringskurs i steinfrukt og kjernefrukt. Kurs i kjøling av bringebær. Beitekurs småfe og storfe. Jordarbeiding/pløying. Kurs for rundballeentreprenørar. Villsaukurs. Sauekurs innan bygg og økonomi. Prosjekt Sau i pluss vidareføring i Våtsåing i eng, samarbeid med Bioforsk og Agromiljø AS. Nytt 4-årig grovfôrprosjekt: «Fornying av eng, større avlingar og betre kvalitet». Grip sjansen! rekrutteringsprosjekt til frukt- og bærnæringa. Fagstilling frukt og bær prosjektet vert avslutta 1/7-15. Nytt samarbeidsprosjekt med mottaka i Sogn og Fjordane er under utforming. Potet- og grønsakrådgjeving i Sogn og Fjordane. Arbeid for ulike prosjekt innan frukt og bær: «Frukt- og bærklynga i Sogn» (tidlegare Arena prosjekt) «Eple-Pluss» «FriskeTre» (kjernefrukt) «Kvalitetssortar av jordbær og bringebær til industri og konsum» «Smartare bringebærdyrking» «Rett vatning og gjødsling til morell i tunnel» «Nye vekstar» «Trehelse» (steinfrukt) «Skadedyr i kjernefrukt» «Kvalitetsproduksjon av bringebær» «Miljøvennlig grønnsaks-, frukt- og bærproduksjon» Klyngeprosjekt innan økologisk frukt m.fl. Forsøk Gjødsling til eng, store mengder husdyrgjødsel. 2 eller 4 forsøksfelt Rognebærmøll; utprøving av luktfeller. Registreringar som grunnlag for angrepsprognosar i eple. I tillegg kjem ein del enklare registreringar i frukt, bær, grønfôr og eng. Oppdrag for andre Landbrukskontoret i Vågsøy kommune. Landbrukskontoret i Bremanger kommune. Landbrukskontoret i Solund kommune. Skjøtselplanar for utvalde naturtypar, slåttemark og kystlynghei. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane. Det kan bli endringar i arbeidsplanen undervegs i året, med evt nye prosjekt og oppdrag som kjem til. Framlegg til vedtak: Årsmøtet godkjenner arbeidsplanen for ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING 2014

20 Sak 7: Budsjett for 2015 Budsjettet byggjer på vidare drift med rådgjeving innan jordbruk, hagebruk og byggteknisk rådgjeving, med 11 fast tilsette og i alt 11,2 årsverk, inkl innleigd arbeidskraft. På inntektssida er dei viktigaste postane medlemskontingent, sal av tenester, både til medlemar og andre, rammetilskot, samt inntekter frå prosjekt. Personalkostnader utgjer om lag 80 % av utgiftssida i drifta til NLR Sogn og Fjordane. Med underskot i 2013 og 2014, er det no viktig å styrke eigenkapitalen for å kunne ha meir handlingsrom. Det er difor budsjettert med eit driftsoverskot på kr i Framlegg til vedtak: Årsmøtet godkjenner styret sitt budsjett for Sak 8: Kontingent for 2016 Årsmøtet i 2014 vedtok medlemskontingent for 2015, og årsmøtet i 2015 handsamar kontingent for I framlegget er det lagt opp til å auke kontingenten i takt med løns- og prisstigninga, men å heve maksimalkontingenten noko meir. Medlemskontingenten for 2016 vert fastsett slik (2015 i parentes): Grunnkontingent kr 900,- (880) Arealkontingent grovfôr kr 5,35 pr da (5,35) Arealkontingent potet og grønsaker kr 45 pr da (36,50) Arealkontingent frukt og bær kr 55,- pr da (53) Maksimalkontingent kr 3500,- (2800) Framlegg til vedtak: Årsmøtet godkjenner styret sitt framlegg til kontingentsatsar for Sak 9: Val Valnemnda har vore samansett av Olav E Gjerde, Leikanger, leiar, Olav J Bøtun, Vik og Åslaug Stadheim Ese, Vik. Leiar i styret: Sigurd Reksnes, Eid, attval 1 år. Varamedlemar til styret. Alle skal veljast for 1 år: 1. vara: Åge Ervik, Selje 2. vara: Jon Arve Førde, Jølster 3. vara: Tor Arne Herstad, Naustdal Revisorar: Gunnar Råheim, Gaular, attval 1 år Endre Bell Fossen, Gaular, attval 1 år Valnemnd: Svein Per Ervik, Selje, ny 3 år Vara til valnemnda: Helge Jarl Melheim Åsebø, Eid, 1år Åslaug Stadheim Ese, ikkje på val Leiar i valnemnda: Olav J Bøtun, 1 år Styremedlem med vara, valt mellom og av dei tilsette: Dag-Arne Eide, styremedlem, ikkje på val Marianne Bøthun, vara, attval 1 år Sak 10: Godtgjersle til tillitsvalde Valnemnda sitt framlegg er uendra satsar: Styreleiar årleg godtgjersle kr Revisorar årleg godtgjersle kr Møtegodtgjersle heil dag kr Møtegodtgjersle halv dag kr Telefonmøte kr. 400 Reisegodtgjersle etter Statens satsar Framlegg frå valnemnda til årsmøtet i NLR: Styremedlemar: Hans Frislid, Eid, attval 2 år Hilde Søgnesand, Jølster, attval 2 år Jon Asbjørn Målsnes, Balestrand, attval 2 år Sigurd Reksnes, Eid, ikkje på val som styremedlem Tone Feidje Midlang, Vik, ikkje på val ÅRSMELDING NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING