Bykle kommune -Bykle ser langt. Planprogram for kulturminneplan

Transkript

1 Bykle kommune -Bykle ser langt Planprogram for kulturminneplan Høyringsutkast med frist for innspel

2 Innhald: 1. Innleiing 2. Bakgrunn for kulturminneplanen 3. Føringar, rammer og overordna planar 4. Planprosess 5. Organisering av planarbeidet 6. Medverknad 7. Utgreiingar og analyser 1. Innleiing Kulturminne er spor etter menneske og deira virke. Desse spora bind saman fortid, notid og framtid og er eit felles gode for oss alle. Kulturminnelova definerer kulturminne som «alle spor etter menneskeleg verksemd i vårt fysiske miljø.» Ein skil mellom faste kulturminne (bygningar, murar, vegar og andre installasjonar) lause kulturminne (ting) og den immatrielle kulturarven (kunnskap og ferdigheiter innan handverk, dans, musikk, tradisjonar og språk. Det kan vere alt frå arkeologiske funn til nyare tids kulturminne. I Bykle var heiane særleg viktige for busetting i eldre tid, så mange kulturminne ligg i utmark. 2.Bakgrunn Kommunane er oppmoda om å lage kulturminneplanar og ta eit større ansvar når det gjeld kulturminneforvalting. Kulturminna gjev kunnskap om korleis folk levde før. I Bykle er det funne spor etter menneske langt tilbake i tid. Busettingsmønsteret var eit heilt anna den tid det var jakt og veiding som var hovudnæringsvegen i Bykleheiene, og den tid vegane gjekk aust-vest, i staden for nord-sør. Mange kulturminne er kartlagt i samband med den omfattande kraftutbygginga, og i samband med hytteutbygging. Dette har gitt oss verdifull informasjon, men det er også bygd ned ei mengd med kulturminne. Kva er ein kulturminneplan Ein kulturminneplan er ein kommunedelplan etter 11 i Plan og bygningslova. Når kulturminne er kartlagt vil denne planen vere eit verkty i sakshandsaminga for planarbeid, byggesak, landbruk og kultur. Kulturminneplanen vil ikkje minst vere viktig for å ta vare på kunnskapen og gi denne vidare, Planen skal også vere eit verkty for å prioritere tiltak der det trengs ein innsats for å ta vare på kulturminne, gjere det tilgjengeleg eller informere om det. I neste omgang vil dette kunne bety noko for om det bør opprettast omsynsone, eller om ivaretaking fører med seg utgifter som bør inn i budsjettet. 2

3 Kvifor skal kommunen lage sin eigen kulturminneplan Offentleg forvalting er ansvarleg for at dei nasjonale måla for kulturminnevern blir nådd. Dei aller fleste kulturminne blir forvalta og eigd av ein grunneigar. Kulturminneforvalting må derfor skje i nært samarbeid med grunneigaren. Den kommunale kulturminneplanen er kommunen sine eigne prioriteringar nå det gjeld kulturminne som frå før av ikkje har nokon vernestatus. Likevel vil vi nemne dei kulturminna som er automatisk freda. Kva vil vi oppnå Vi ynskjer å sette fokus på kulturminne som ikkje har ein formell vernestatus, men som kommunen meiner bør takast vare på for ettertida. Planen skal vere lokalt politisk forankra og vere resultatet av ein god prosess i lokalsamfunnet. Kulturminne er ei kjelde til oppleving og kunnskap som bind saman fortid og framtid. Dette skal vere eit aktivum i notida for at menneska i dag skal kjenne seg som ein del av ein større heilskap. Vi skal greie å forvalte denne kulturarven slik at vi får skryt av etterkomarane våre. Vi skal bruke det vi har av kulturminne til å skape glede og stoltheit over den plassen vi kjem frå, også slik at tilreisande kan ta del i denne kunnskapen. Ikkje minst må vi legge til rette for eit godt vedlikehald av dei kulturminna vi ønskjer å ta vare på. 3. Føringar, rammer og overordna planar Kva er nasjonale mål 1. Det årlege tapet av verneverdige kulturminne og kulturmiljø skal ikkje overstige 0,5 % innan For automatisk freda arkeologiske kulturminne skal det årlege tapet ikkje overstige 0,5 % innan Eit representativt utval kulturminne og kulturmiljø skal vere vedtaksfreda innan Freda bygningar, anlegg og farty skal ha ordinært vedlikehaldsnivå innan Eit representativt utval automatisk freda arkeologiske kulturminne skal vere sikra innan Planlegging i kommunar, fylke og regionar skal medverke til å hindre uønskt nedbygging av matjord og ta vare på viktige kulturminne. 3

4 Regionalplan Agder 2020 har som to av hovudtiltaka innafor kultursektoren: Utvikle og marknadsføre musea, kulturminna og bygningsmiljøa i regionen med sikte på å gjere desse kjent og attraktive som opplevingsarena for eit breitt publikum. Finne rett balanse mellom vern og utvikling med utgangspunkt i at kulturminne, bygningsmiljø og kulturlandskap i heile regionen er levande historie. Lokale mål Kommuneplanen sitt slagord er at Bykle ser langt. Det er viktig med langsiktig tenking, og ikkje minst som forvaltarar av kulturminne og kulturhistorie. Kommuneplanen seier at vi skal legge til rette for kulturlandskap og kultur-miljø som viktige ressursar for trivsel og utvikling. 4. Planprosess Når planprogrammet er utarbeidd og kommunestyret har vedteke at det skal utarbeidast en kulturminneplan skal arbeidet starte opp for fullt. Rådmannen oppnemner ei arbeidsgruppe og planutvalet som politisk referansegruppe, gjev føringar for prosessen. Etter at planprogammet har vore ute på høyring i 6 veker, og innspel er handsama, kan ein starte den lokale prosessen. Administrasjonen har drøfta saka med Aust-Agder Fylkeskommune som har mulegheit til å gi tilskott til prosessen. 5.Organisering av arbeidet Planen blir laga som ein kommunedelplan etter PBL. Det er viktig at kommunestyret godkjenner planprogram og vedtek oppstart av planprosessen. Rådmannen set ned ei arbeidsgruppe, og administrasjonen må kunne innhente faglege råd frå aktuelle personar og instansar. Planen må ikkje femne om for mykje, derfor er det viktig å tenke på at denne skal rullerast, slik at det som ikkje kjem med i første runde, kan kome med seinare. Tiltaksprogrammet bør rullerast kvar valperiode. Grunneigarar og andre vert oppmoda om å kome med innspel til planen. 6.Medverknad I ein planprosess etter plan og bygningslova er det eit krav at ein skal involvere og informere for å få god medverknad. I Bykle er det historielag og mange ressurspersonar. 4

5 For å få til dette er det viktig å gå breitt ut og invitere til engasjement, samstundes bør det vere ei arbeidsgruppe som kan sy dette saman til ein lokal kulturminneplan med tiltaksdel som ikkje er statisk, men skal rullerast kvar valperiode. 7.Utgreiingar og analyser. Kva utviklingstrekk ser ein i Bykle Hovden området er grundig undersøkt for kulturminne i samband med omfattande utbygging fordi det har vore eit senter for jernutvinning i vikingtida. Jernvinnemuseet er ein arena for kunnskap og formidling. I denne samanheng er det viktig å avklare referanseområde for kulturminne på Hovden. Kulturlandskap er også undersøkt og registrert. Vi har ingen kulturlandskap av nasjonal verdi, men fleire med regional og lokal verdi. Vi har mange raudlista planter i desse landskapa. Freda og verneverdige bygningar er det ikkje mange av. Samlingane på Huldreheimen, ved rådhuset og Lislestog er ikkje freda bygningar, og vert forvalta av Setesdalsmuseet. Grunneigarar i Bykle er forvaltarar for dei fleste andre kulturminne. Matjord ligg inne i dei nasjonale måla. Matjord er ikkje teke inn i kommuneplanen som eit verneformål (omsynsone landbruk) og ei heller dei gode beiteområda i utmark. Matjord heng ofte saman med kulturlandskap og er i den samanheng tatt vare på. Kunnskap om den immaterielle kulturarven er det som er i størst fare, og som er vanskelegast å ta vare på. Mykje av denne kunnskapen er viktig dersom vi skal gjennom eit grønt skifte. Kva for nye registreringar og ny kunnskap treng vi Automatisk freda kulturminne er ivareteke og registrert gjennom databasen Askeladden. Gjennom ein planprosess kan ein bli medveten på andre kulturminne som ikkje har noko formelt vern, men som ein bør sjå nærare på. Det er opp til styringsgruppa å peike ut nokre kulturminne som skal få ekstra merksemd i denne planen, og så peike ut nye når planen skal rullerast. Kommunestyret vedtek den endelege planen. Vi ser for oss desse stega i arbeidet med ein kulturminneplan: 5

6 1.Samle og systematisere det som fins frå før. 2.Få innspel på nye kulturminne. -tilstand -tiltak 3.Eventuelt dokumentere immateriell kulturarv. 4.Vedlikehald. 6