Samtykke til gjennomsnittsutrekning av alminneleg arbeidstid Volda kommune, butenesta for funksjonshemma, avd. Bømarka

Transkript

1 VÅR DATO VÅR REFERANSE /16845 DYKKAR DATO VÅR SAKSHANDSAMAR Ingeborg Sofie Hansen tlf DYKKAR REFERANSE VOLDA KOMMUNE Stormyra VOLDA Att. Oddbjørg Langøy Samtykke til gjennomsnittsutrekning av alminneleg arbeidstid Volda kommune, butenesta for funksjonshemma, avd. Bømarka Arbeidstilsynet visar til søknad av 20. mars 2017, samt tilleggsinformasjon 28. april 2017 og 4. mai Det vises også til telefonsamtale 15. mai Om søknaden Volda kommune, butenesta for funksjonshemma, organisasjonsnummer , søkjer om gjennomsnittsutrekning av alminneleg arbeidstid, jf. arbeidsmiljøloven (aml.) 10-5 tredje ledd. Verksemda er bunde av tariffavtale. Søknaden gjeldt tre tilsette, namngjeven i søknaden, som arbeidar for Volda kommune, butenesta for funksjonshemma, avd. Bømarka. Arbeidsoppgåvene går ut på å assistera ein brukar med omfattande funksjonshemming. Søknadsperioden er frå 1. mai 2017 til 30. april Arbeidstidsordninga inneber: Lengste daglege skiftlengde er på 18,17 timar (inkludert kvilande nattevakt). Arbeidsplanen omfattar inntil to langvakter på rad, slik at arbeidsperioden frå start til slutt er på 42,17 timar (inkludert kvilande nattevakt og forkorta friperiode på 5,83 timar). Gjennomsnittleg alminneleg arbeidstid i løpet av åtte veker varierer frå arbeidstakar til arbeidstakar, men ingen overstig 48 timar. Gjennomsnittleg alminneleg arbeidstid i løpet av 26 veker varierer frå arbeidstakar til arbeidstakar, men ingen overstig grensene for alminneleg arbeidstid i aml Kravet til elleve timar samanhengande arbeidsfri etter aml fyrste ledd er ikkje overhalden. Kravet til 35 timars samanhengande kvile i løpet av sju dagar etter aml andre ledd er oppfylt. Arbeidstidsordninga inneber arbeid om natta og på søndagar. POSTADRESSE E-POST TELEFON ORGANISASJONSNR Postboks 4720 Torgard post@arbeidstilsynet.no TRONDHEIM INTERNETT Noreg

2 VÅR REFERANSE 2 Grunngjeving for søknaden Søknaden er grunngjeven i at det er naudsynt at dei som arbeidar med brukar, har kompetanse og forståing av konsekvensane for kva det inneber for brukar å ha Cerebral Parese. Verksemda skriv at fleire spesialistar har dokumentert at det er særs viktig med føreseielegheit og stabilitet for at ikkje brukaren sine smertefulle spastisitetar vert forverra. Det er derfor ønskjeleg at færrast mogleg personar, med best mogleg kompetanse, står til rådigheit for brukar. Arbeidstidsordninga gjer at to av dei tilsette får auka stillingsprosent. Verksemda opplyser at høgare stillingsprosent vil gjera det enklare å behalde og rekruttere fagpersonar. Verksemda si skildring av arbeidet Arbeidsoppgåvene går ut på å assistere brukar i kvardagen. Arbeidstakarane følger ulike aktivitetar som er satt opp på plan. Ettermiddag og kveld vert i hovudsak nytta til måltid, og andre aktivitetar knytt til heim og fritid. Dette kan for eksempel vera å følgje brukar til ulike aktivitetar utanom heimen eller å gjera husarbeid. Langvakta startar klokka 14:50 og varer til 09:00 dagen etter (18,17 timar). Perioden 14:50 til 24:00 (9,17 timar) inneber «aktiv teneste». Frå klokka 24:00 til 07:00 (sju timar) er arbeidet passivt. Personalet har moglegheit til å kvile/sove i denne perioden. Brukar legg seg vanlegvis klokka 22:00, slik at arbeidstakarane vanlegvis har ein passiv periode på ni timar. Perioden 07:00 til 09:00 (to timar) består av aktivt arbeid. Ut i frå skildringar har arbeidstakarane ein aktiv periode på elleve timer og ti minutt, eller vanlegvis ni timar og ti minutt når brukar legg seg klokka 22:00. Arbeidsplanen legg opp til to langvakter på rad. Dette gjer at den daglege arbeidsfrie perioden mellom vaktene vert forkorta til fem timar og 50 minutt (5,83 timar) i løpet av eit døgn. Verksemda opplyser at Fellesorganisasjonen har kome med innspel om at enkelte av arbeidstakarane har hatt problem med å sove om natta på grunn av lydar frå brukar som ligg i naborommet. Dette har vore diskutert med arbeidstakarane som arbeidar natt, og oppfatningane blant arbeidstakarane er ulike. Saka vert kontinuerleg evaluert ved at alle som arbeidar natt skriv rapport. Rapportane blir gått gjennom på personalmøte. Det er lagt fram referat frå drøftingsmøte med tillitsvalt der det er skildra at langvaktene fører til stabilitet for brukar, slik at tenesteytinga vert fysisk og psykisk lettare for arbeidstakarane. Verksemda ønsker i første omgang å prøve ut arbeidstidsordninga fram til 30. april Arbeidstidsordninga vert evaluert undervegs. Rettsleg grunnlag Nedanfor fylgjer ein gjennomgang av relevante føresegner i arbeidsmiljølova. Alminneleg arbeidstid må ikkje overstige ni timar i løpet av 24 timar og 40 timar i løpet av sju dagar, jf. aml fyrste ledd. Dersom det er behov for lengre arbeidstid, er det mogleg å gjennomsnittsutrekne arbeidstida. Gjennomsnittsutrekning vil seie at arbeidstakarane kan ha lengre arbeidsdagar i visse periodar, mot kortare arbeidsdagar i andre periodar, utan at arbeidstakaren får auka den samla arbeidstida.

3 VÅR REFERANSE 3 Arbeidstilsynet kan gje samtykke til gjennomsnittsutrekning av den alminnelege arbeidstida, jf. aml tredje ledd. Den samla arbeidstida kan likevel ikkje overstige 13 timar i løpet av 24 timar, og 48 timar i løpet av sju dagar. I løpet av ein periode på 26 veker må gjennomsnittleg alminneleg arbeidstid ikkje overstige alminneleg arbeidstid etter aml Vidare fylgjer det av aml fyrste og andre ledd at arbeidstakarar skal ha minst elleve timar samanhengande arbeidsfri i løpet av 24 timar, og minst 35 timar samanhengande arbeidsfri i løpet av sju dagar. Dersom det er behov for arbeidstid som bryt med grensene for arbeidstid og føresegnene om arbeidsfri, har Arbeidstilsynet ein avgrensa heimel til å samtykke til arbeidstidsordningar som fråvik desse grensene, sjå aml sjuande ledd. Dei andre vilkåra i arbeidsmiljølova må derimot vera til stades. Arbeidstilsynets moglegheit til å gje samtykke til avvikande arbeidstidsordningar er avgrensa til helse- og omsorgssektorane, samt vakt- og overvakingsarbeid. Ein føresetnad for samtykke til ei avvikande arbeidstidsordning er at arbeidet «helt eller delvis er av passiv karakter». Kravet om at arbeidet skal vera «helt eller delvis (...) av passiv karakter» tilseier at Arbeidstilsynet kan samtykke ut frå ei heilskapleg vurdering av arbeidet. Arbeidet vil for eksempel vera av passiv karakter i dei tilfella arbeidet krev at arbeidstakarane er til stades, men gjev rom for søvn og rolege periodar. Grada av passivitet må vurderast ut frå kor mykje arbeidstidsordninga fråvik frå reglane i arbeidsmiljølova, jf. Ot.prp. nr. 91 ( ) side 13. Vidare skal arbeidstakarane sikrast «kompenserende hvile eller, der dette ikke er mulig, annet passende vern», jf. aml sjuande ledd. «Kompenserende hvile» er dei tilfella der mindre kvile i enkelte periodar vert kompensert med tilsvarande fri i andre periodar. Kva som ligg i vilkåret «kompenserende hvile» må vurderast konkret i høve til kva føresegn det er snakk om å fråvika og korleis fråviket skal gjennomførast. EU-domstolen har uttalt seg om tolkinga av dette omgrepet slik det er skrive i Arbeidstidsdirektivet i samband med forkorta dagleg arbeidsfri, sjå sak C-151/02 Jaeger. Dommen slår fast at den kompenserande kvileperioden må fylgje direkte etter den arbeidsperioden den har til formål å kompensere for. Ved avvik frå kravet til dagleg arbeidsfri, skal den kompenserande kvileperioden i prinsippet avviklast som ein samanhengande periode tilsvarande den aktuelle reduksjonen i dagleg arbeidsfri. Kvileperiodar som vert avvikla på andre/seinare tidspunkt utan samanheng med den arbeidsperioden som er forlenga, vert ikkje rekna som kompenserande kvile i denne samanheng. Dersom ein arbeidstakar jobbar i et døger eller meir, reknar Arbeidstilsynet den enkelte arbeidsperioden for å vare i 24 timar. Forkorta arbeidsfri er fyrst oppstått i det den andre arbeidsperioden er gjennomført, og arbeidsfri etter denne må då reknast for å ha tilstrekkeleg direkte samanheng med den arbeidsforlenginga som har gjeve forkorta arbeidsfri. Arbeidstilsynet har difor i sin praksis lagt til grunn at reglane for redusert arbeidsfri opnar for to arbeidsperiodar med redusert arbeidsfri etter kvarandre. Arbeidstakaren må så få kompenserande kvile direkte etterpå. «Annet passende vern» vil berre vera aktuelt under ganske særlege omstende der det av objektive grunnar ikkje er mogleg å gje «kompenserende hvile» direkte etter perioden med redusert arbeidsfri. At arbeidstakar kan gjevast «annet passende vern» må grunngjevast i

4 VÅR REFERANSE 4 tilhøve knytt til arten i arbeidet og ikkje tilhøve på verksemda si side, som til dømes låg bemanning. I tillegg til vilkåra som er gått gjennom ovanfor, fylgjer det av aml fyrste ledd at arbeidstakarane ikkje skal utsetjast for uheldige fysiske eller psykiske påkjenningar som fylgje av arbeidstidsordninga, og at tryggleiksomsyn må ivaretakast. I dette ligg eit overordna og ufråvikeleg krav om at arbeidstidsordninga må vera forsvarleg. Den siste føresetnaden som må vera til stades dersom Arbeidstilsynet skal kunne samtykke til ei arbeidstidsordning som ikkje oppfyller kravet om arbeidsfri eller heldt seg innanfor grensene for arbeidstid, er at dei tilsette må ønska å gå i ordninga. Kravet fylgjer av førearbeida til arbeidsmiljølova, sjå Ot.prp. nr. 91 ( ) side 13. I arbeidstidsordninga det er søkt om her, vert det i tillegg lagt opp til arbeid om natta og arbeid på søndagar. Arbeid om natta og på søndagar er ikkje tillate med mindre «arbeidets art gjør det nødvendig», jf. aml andre ledd og andre ledd. Arbeidstilsynet si vurdering Vilkår for arbeid om natta og søndagar Arbeidstilsynet finn at vilkåra for arbeid om natta og på søndagar er oppfylt. Det vert vist til at arbeidet går ut på å assistera ein brukar med omfattande funksjonshemming. I kva grad arbeidstidsordninga kan vurderast som forsvarleg, er behandla under Krav til forsvarleg arbeidstidsordning. Krava til avvikande arbeidstidsordning Arbeidsplanen det er søkt om legg opp til langvakter på inntil 18,17 timar, to dagar på rad. Lengste arbeidsperiode er 42,17 timar (inkludert kvilande nattevakter og forkorta friperiode på 5,83 timar). Arbeidstidsordninga medfører brot på kravet om elleve timar arbeidsfri i løpet av 24 timar, og grensa på arbeidstid på inntil 13 timar. Spørsmålet er om vilkåra for samtykke til avvikande arbeidstidsordning etter aml sjuande ledd er oppfylt. Det er klart at kravet til at arbeidet må vera knytt til helse- og omsorgsarbeid er oppfylt i denne saka. Vidare er det ikkje tvilsamt at arbeidstidsordninga er ønska av dei tilsette. Dei gjenståande problemstillingane er om arbeidet «helt eller delvis er av passiv karakter», og om arbeidstakarane får «kompenserende hvile» eller, dersom det ikkje er mogleg, «annet passende vern». Desse vilkåra er behandla i eigne underoverskrifter. Heilt eller delvis av passiv karakter Arbeidstilsynet vurderer først om arbeidet kan vurderast som arbeid av «helt eller delvis (...) passiv karakter». Det går fram av søknaden at arbeidstakarane har høve til å kvile mellom sju og ni timar i løpet av langvaktene på 18,17 timar. Vanlegvis kan arbeidstakarane kvile i ni timar, sidan brukaren som oftast legg seg klokka 22:00. Dette utgjer nesten halve arbeidsvakta. Verksemda opplyser

5 VÅR REFERANSE 5 at det unntaksvis skjer at dei tilsette må stå opp om natta for å assistera brukar. Sidan 2014 har dette skjedd omlag to gonger. På bakgrunn av opplysningane vurderer Arbeidstilsynet det slik at vilkåret om at arbeidet må vera av «delvis» passiv karakter er oppfylt. På bakgrunn av opplysningane om at nokre av dei tilsette har hatt problem med å sove om natta på grunn av lydar frå brukar i naborommet, finn Arbeidstilsynet det nødvendig å stilla som vilkår for samtykke at det ved ein eventuell framtidig søknad vert lagt fram ein samla evaluering av om arbeidstakarane søv natta gjennom utan forstyrring. Kompenserande kvile Som hovudregel har arbeidstakar krav på elleve timar samanhengande arbeidsfri i løpet av 24 timar, jf. aml første ledd. Arbeidstidsordninga det er søkt om inneber at arbeidstakarane får fem timar og 50 minutt arbeidsfri mellom langvaktene. For at arbeidstakarane skal få «kompenserende hvile» som er tilstrekkeleg tilknytt første arbeidsperiode med forkorta kvile, må arbeidstakarane kvile etter andre arbeidsperiode. Det går fram av arbeidsplanen at arbeidstakarane har to langvakter på rad, for deretter å ha minimum tre dagar fri. Vilkåret om kompenserande kvile er dermed oppfylt, og det er ikkje nødvendig å vurdera om arbeidstakarane får «annet passende vern» som alternativ til restitusjon. Vilkåra for samtykke til ein avvikande arbeidstidsordning etter aml sjuande ledd er oppfylt. I tillegg må krava for gjennomsnittsutrekning vera til stades. Krav om forsvarleg arbeidstidsordning Spørsmålet er om arbeidstidsordninga sikrar helsa, velferda og tryggleiken til arbeidstakarane på ein forsvarleg måte, sjå 10-5 tredje ledd, jf første ledd. Ut ifrå beskrivinga består arbeidet av å «(...) gi teneste til ein sterkt funksjonshemma brukar». Arbeidet står ikkje fram som psykisk belastande. Vidare vert det lagt til grunn at den fysiske belastninga av arbeidt er innanfor det som er normalt for denne typen arbeid. Når det gjeld arbeidstida så vil, på den eine sida, dei lange vaktene kombinert med den korte kviletida innebera ein belastning for arbeidstakarane. På den andre sida har verksemda lagt opp arbeidsplanen slik at dei tilsette maksimalt har to langvakter på rad, ein gong i veka. Arbeidstakarane har fleire fridagar både i forkant og i etterkant av dobbeltvakta. Vidare har arbeidstakarane vanlegvis moglegheit til å kvila ni timar av langvakta, noko som utgjer nesten halve vakta. Desse momenta kan vera med på å dempa belastninga av arbeidstidsordninga. Sjølv om arbeidstidsordninga er i ytterkant av det Arbeidstilsynet kan samtykke til, har Arbeidstilsynet etter ein heilskapleg vurdering av momenta over, kome fram til at det kan samtykkast til denne arbeidstidsordninga.

6 VÅR REFERANSE 6 Arbeidstilsynet er kome fram til at arbeidstidsordninga sikrar helsa, velferda og tryggleiken til arbeidstakarane på ein forsvarleg måte, sjå 10-5 tredje ledd, jf første ledd. Vedtak 1. Arbeidstilsynet samtykker til arbeidstidsordninga det er søkt om. 2. Samtykket gjeldt tre tilsette ved Volda kommune, butenesta for funksjonshemma, avd. Bømarka. Samtykket gjeldt frå 15. mai 2017 til 30. april Samtykket gjeld på følgande vilkår: Arbeidstidsordninga skal evaluerast i samarbeid med arbeidstakarane og verneombod. Evalueringa må ta sikte på å vurdera eventuelle helsekonsekvensar av forlenga arbeidstid, samt vurdera positive og negative konsekvensar av arbeidstidsordninga. Særleg skal evalueringa kartlegga om arbeidstakarane under nattevaktene søv natta gjennom utan forstyrring. Samla resultat av evalueringa skal leggast fram for Arbeidstilsynet ved ein eventuell ny søknad. Høve til å klage De kan klage på dette vedtaket, jf. forvaltningslova 28. Fristen for å klage er 3 veker frå de får dette brevet. For nærmare informasjon om klageinstans, framgangsmåte ved klage og retten til å sjå saksdokumenta, sjå Kopi til tillitsvalde Arbeidstilsynet har sendt ein eigen kopi av dette brevet til tillitsvalt, jf. aml åttande ledd. Har de behov for meir informasjon? De finn meir informasjon om Arbeidstilsynet og om regelverket på eller de kan kontakte oss på telefon Vi ber om at det blir vist til vår referanse 2017/16845 ved seinare kontakt eller korrespondanse i denne saka. Med helsing Arbeidstidseininga Christine Due Sivertsen avdelingsleder (sign.) Ingeborg Sofie Hansen rådgiver (sign.) Dette brevet er godkjent elektronisk i Arbeidstilsynet og har derfor ingen signatur.