Det Norske Samlaget Omslag: Magnus Osnes. Epub-produksjon: Specialtrykkeriet Viborg A/S ISBN

Transkript

1

2 Det Norske Samlaget Omslag: Magnus Osnes Epub-produksjon: Specialtrykkeriet Viborg A/S ISBN

3 Om denne boka Eit par er på reise i Afrika, men utset heimturen: Dei har ikkje lenger nokon å komme heim til. Ein mann sørgjer over tapet av kona, og vil berre forsvinne, men han har ei dotter å ta seg av. Ein forfattar døyr, og snart skal alle i miljøet vise kor godt dei kjende han. Nokre av dei vi møter i Western Desert opplever at livet tek ei brå vending, mens andre kjenner at dei er fanga i same spor som alltid. Uansett er livet berre til å halde ut, og kvar av dei må finne sin eigen meistringsstrategi.

4 Rønnaug Kleiva Western Desert Noveller Oslo 2017

5 INNHALD Eg skal aldri gå frå deg Western Desert Ikkje nok for ein mann Eg teiknar mor mi Dei store linene Livets framhald Enno er det berre november

6 EG SKAL ADRI GÅ FRÅ DEG Alt er berre å tole, det er slik det er, alt er berre å tole. Eg har ikkje undervisning, eg burde arbeide, bruke tida utanfor klasserommet til noko fornuftig. Eg må ta meg saman, det går sikkert an å ta seg saman. Eg går ut. Ròtelukt når eg opnar døra, når eg opnar munnen. Det blæs ikkje, ingen buskar slår mot veggene. På plenen framfor skulebygningen står den kraftige lønna utan å røre seg. Mest alt lauvverket er felt, store og fuktige dekker blada bakken. Eg kryssar skuleplassen og plenen, gummistøvlane er glatte mot overflata, graset vått, det vislar kvast når eg går i det. Eit par menn frå gartnaretaten kjem for å ordne opp, lauvblåsarane deira brøler når dei byrjar fjerne alt som ligg på bakken. Det er midt på dag, men ikkje skikkeleg lyst. Ikkje lenge til jul, i november er det aldri lenge til jul. I gatene heng alt julepynt og lyser, men det er ikkje snø, det er ikkje frose på fjorden og i elvane, ingen rasfare, ikkje glatt på vegane, treng ikkje køyre med spade i bagasjerommet i fall ein skulle køyre seg fast i ei snøfonn. Det burde snø. Skulen ligg ved ei elv. I fjor gjekk nokre av gutane i klassen min ut på elva då ho var islagd. Det var hòl i gjerdet som avgrensar skuleområdet, og dei hadde greidd å snike seg ut. Ein av gutane gjekk gjennom isen, dei andre ungane fekk hjelpt han opp av vatnet før han forsvann med straumen, ein godlynt gut med kraftig lugg og runde kinn. Eg var ute på skuleplassen, eg køyrde guten heim og

7 venta medan han skifta til tørre klede. Eg skjente ikkje, eg vart ikkje sint, tilbake i klasserommet takka eg dei andre for at dei hadde vore rådsnare og berga han. Om natta fekk eg ikkje sove, men vart liggande og vri meg før eg utpå morgonkvisten fall i søvn. Vakna brått opp igjen, hutrande og varm på same tid, kroppen våt av sveitte. Stod opp, gjekk til rommet til dotter mi. Ho sov roleg. I klasserommet sit ungane rundt meg, dei arbeider med oppgåvene eg har gitt dei, konsentrerte. Det er ein god ungeflokk, ansikta vakne og tillitsfulle, dei gjer det dei maktar, og av og til maktar dei ikkje meir. Om dei no og då gløymer seg og blir for ivrige og bråkete, treng eg berre å løfte hovudet og seie hei, som om eg er overraska, så tar dei seg inn att. Eg plar lese for dei. Og så syng vi saman. Heile tida lærer eg dei nye songar. Eg har lært dei å spele blokkfløyte også, vi spelar litt no og då når dei treng avveksling. Eg fann eit gammalt klassesett med plastblokkfløyter stua vekk på loftet på skulen og fekk stelt dei så pass at dei vart brukande. Det er ikkje vanskeleg, eg finn fram til det som er enkelt å spele, og så tar dei det litt etter litt. Heller ikkje notar treng vere vanskeleg, det er som med bokstavar, ein lyt lære. Det er mange musikalske i klassen, det må vere hell og lykke at eg har fått tildelt slike barn. Snart kan dei spele tostemt også, heilt sikkert. Foreldra deira er også greie, gagns menneske som gjer arbeidet sitt og oppfører seg skikkeleg. Om morgonen,

8 før eg går ut av huset, når eg sit ved vindauget med kaffikoppen, kan eg sjå nokre av dei passere på veg til arbeid. Eg går heim. Eg set på noko musikk, slik eg plar gjere når eg førebur meg eller rettar, eller når eg berre sit og ser ut i lufta. I det siste har eg arbeidd med å transponere ein duett frå Bizets Perlefiskarane. Ei barytonstemme og ein tenor transponert for å kunne spelast med blokkfløyte. Det er lenge sidan eg lærte å transponere, eg veit eg har kunna det, men eg har ikkje gjort det så mykje i det siste. Det regnar. Ved huset mitt renn ein bekk. Når nedbøren er kraftig eller snøen smeltar i fjella, eller begge delar, veks han opp og får grunnvatnet til å stige. Eg tenkjer på dreneringa langs husveggene, det er på kanten av det som fungerer, av og til sig vatn inn, og når det tørkar opp, kan ein sjå dei kvite saltspora etter væta i betongen, eg burde ha fått installert ei pumpe, det finst grunnvasspumper som skal fungere bra. Men ein må grave opp, og leigd arbeidskraft kostar flesk, eg orkar ikkje sette i gang med det åleine. Her om dagen fann eg eit ark der dotter mi hadde teikna seg sjølv, ho hadde skrive: Hei, eg bur i Osen. Her har det regna i snart eit år. Eg er sju år og har briller. Eg sit i bilen og ventar på at ho skal bli ferdig med pianoundervisninga. Det doggar, eg set på meir varmluft. Når vindauga blir klare, ser eg henne saman med pianolæraren, det er ein framifrå lærar. Eit vindauge er

9 ope i klasserommet der dei har øving, eg rullar ned bilvindauget, musikken smyg seg ut i mørket. Men det er rått og ufyseleg, eg lukkar raskt vindauget. Når som helst er det vinter. Vinteren er kald. Ein kan ta på seg skia og byrje å gå kvar som helst, når som helst på døgeret. Berre gå. Ikkje sjå seg tilbake. Det burde kome snø. Det blir lysare når det er snø. Og når han dalar ned, er det rørsle. Eller det kan fryse til. Eg spør dotter mi kva ho vil ha til middag. Ho seier spagetti med ketsjup. Eg set på vatn til spagettien. Dotter mi tar fram skulesekken og set seg med skulearbeidet. Går det bra? seier eg. Ja, seier ho, kvifor skulle det ikkje gå bra? Nei, kvifor skulle det ikkje det? seier eg. Det har byrja blåse. Utanfor vindauget flagrar eit kvitt plasttau frå kvistane på reiret som skjoreparet reparerer og utvidar tidleg på våren. Altfor slapt festa. For dårleg grep. Er ikkje middagen snart ferdig? spør dotter mi. Ver tolmodig, seier eg. No er det ikkje lenge til skjorene byrjar bygge. Dotter mi snøftar. Det er ikkje jul enno, seier ho. Med bråe rørsler byrjar ho dekke bordet. Telefonen ringer. Det er ei ung kvinne som skal ha praksis hos meg nokre månader. Eg har ikkje bede om å få denne praktikanten. Du som

10 har så god kontroll på klassen din, ja, det er ein god klasse, sa rektor, eg er i litt av ei knipe, eg veit ikkje kva eg skal gjere, eg kjenner jo folka, det er ikkje akkurat ein metropol, dette her, dei er bra folk. Og så er det denne dottera. Alt har gått gale, det er ikkje noko gale med hovudet, ho har sine eksamenar, men alt har gått gale, eg veit ikkje kva det er. Men i alle fall: Far til jenta ringde meg, vi kjenner kvarandre, psykologen hennar hadde sagt at det kunne vere nyttig å få litt relevant arbeidserfaring, og jenta er utdanna lærar, sjå kor det fungerer, om ho kan vere i stand til dette arbeidet. Og ja, kunne du, sidan du har slik ein framifrå klasse, ja, kunne du ta på deg denne oppgåva? Eg ville bli svært glad om du gjorde det, eg veit ikkje kven annan eg skulle spørje. Alle skal vel få ein sjanse. Vi har same psykolog, eg og denne jenta. Etter dødsfallet til kona mi har eg gått til han, det er ikkje av dei mest folkerike og eksperttette distrikta, så fagfolka blir dei same. Trur du ho er i stand til å fungere som lærar nokon gong? spurde psykologen neste gong eg hadde time. Eg sa at det kunne eg ikkje svare på. I alle fall måtte eg få tid til å observere først. Eg inviterer jenta heim for å vere med på å planlegge skulearbeid. Det er ei fin jente, hyggeleg og vennleg. Innspela ho kjem med, er relevante. Dotter mi kjem inn og slår på fjernsynet. Kan du slå av? seier jenta. Dei seier så mykje rart, og det liker eg ikkje. Og så ser dei på meg.