2. Politisk forankring

Transkript

1 Søknad om deltaking i utviklingsprogram for byregionar Søkjar Førde kommune i samarbeid med Samarbeidsforum i Sunnfjord (SiS) Adresse Postboks 338, 6802 Førde (postmottak@forde.kommune.no) Kontaktperson Kommunalsjef/sekretær for SiS Trond Ueland E-post trond.ueland@forde.kommune.no Telefon Organisasjonsnummer NO Bankkonto Vi viser til utlysing av midlar frå Utviklingsprogram for små og mellomstore byar som regional vekstkraft, seinare «Utviklingsprogram for byregionar». Programmet er presentert på Kommunal- og moderniseringsdepartementet sine heimesider. Det blir òg vist til at Førde kommune kjenner programmet gjennom deltaking i nettverkssamling om utviklingsprogrammet, i regi av Kommunal- og regionaldepartementet (november 2013). Førde kommune søker i samarbeid med SiS kr til fase 1 i utviklingsprogrammet for byregionar. I søknaden vil vi utarbeide ein heilskapleg analyse og identifisere eventuelle manglande kunnskap om samspelet mellom Sunnfjord kommunane og Førde som regionby. Dette vil vi gjere m.a. gjennom ein framtidsanalyse (foresight) av Sunnfjord med særleg vekt på å sjå på regionen sitt potensiale som næringsregion og kva funksjon Førde som byregion har for omlandskommunane. Stikkord vil vere arbeidsmarknad, bustadmarknad, næringsliv og infrastruktur. Fase 1 vil i tillegg òg inkludere nettverkssamlingar og arenabygging mellom dei samarbeidande kommunane, næringsaktørar, andre offentlege institusjonar,og det sivile samfunn. Målet med desse samlingane er å involvere og skape partnarskap. I tillegg blir det etablert ein prosjektberedskap. Førde kommune vil vere prosjekteigar. 1. Målet med søknaden Målet med vår deltaking i utviklingsprogrammet er å utarbeide konkrete strategiar og iverksette tiltak i samsvar med dei utfordringar og tema regionen og Førde har prioritert. 1

2 Arbeidet vil i stor grad vere basert på det samarbeidet SiS allereie har starta og arbeidd med gjennom dei seinare åra. Samarbeidsforum i Sunnfjord (SiS) består av kommunane Florø, Naustdal, Jølster Gaular og Førde. Forumet arbeider aktivt med å fremje regional utvikling i regionen, og er i dag i ferd med å avslutte arbeidet med ein felles næringsstrategi for regionen. Næringsstrategien er igjen basert på ein tidlegare regional planstrategi for Sunnfjord. Regionsamarbeidet har vore med å sikre ein betydleg kompetanse og erfaring med å takle regionale utfordringar og dermed auke sin regionale kapabilitet. Det er avgjerande å styrke den institusjonelle kapasiteten og forsterke rolla som motor i ein utprega rural region. Den rolla Førde som regionby etter kvart har fått, er likevel ikkje mogeleg å ta utan eit tett regionalt samarbeid med nabokommunane i regionen. Det er dette som gjer oss i stand til å møte felles utfordringar på ein god og offensiv måte og skape regional kapabilitet. I dette programmet vil vi vere særleg opptekne av å etablere fleire arenaer og skape betre grunnlag for nettverksbygging mellom Førde og omliggande kommunar. Samarbeidet mellom regionby og region er òg naudsynt for å kunne vere ei tilstrekkeleg motkraft mot dei sentraliseringskreftene som vi i dag er ein del av. Stikkord er nettverk, deltaking, gjennomsiktige styringsstrukturar vi må spele kvarandre gode. Parallelt er det viktig å gjennomføre analyser som meir konkret rettar si merksemd mot Førde si rolle som regional utviklingsaktør og motor i framtida. Dette skal likevel ikkje vere eit forskings- og utgreiingsprosjekt, det er det konkrete samarbeidet og nettverksarbeidet som vil ha størst merksemd. Førde kan etter kvart vise til ein stor arbeidsmarknad, men utfordringar er m.a. få og dyre bustader. Det gjer oss mindre attraktive, noko som òg kjem til uttrykk i Telemarksforsking si attraktivitetsanalyse. Det set krav til ein meir aktiv bustadpolitikk. Dette ser vi nærare på i arbeidet med ny kommuneplan, som vil bli ferdig i Men det er òg noko vi vil sjå samla på saman med våre nabokommunar i dette utviklingsprogrammet. 2. Politisk forankring SiS har i møte vedteke å delta som samarbeidspart i utviklingsprogrammet. Førde kommune vil handsame si deltaking i programmet i formannskapet 6. februar

3 3. Sunnfjordregionen og Førde Sunnfjord har vist ein politisk vilje til å arbeide saman og skape ein felles plattform for verdiskaping i regionen. Denne plattforma har særleg vore tufta på målet om å styrke havbruk, handel, mekanisk industri, oljeindustrien, fiskeri, fornybar energi, landbruk, bygg og anlegg, og reiselivsnæringane. Eit viktig suksesskriterium for regionen har vore å ikkje utkonkurrere kvarandre. I 2013 var Sunnfjord kåra til den regionen i landet som var best på lønsemd og den 4. beste næringsregionen (NHO sitt næringsnm for 2013). I perioden var det berre Stavangerregionen som hadde større vekst i arbeidsplassar. Strategien for samarbeidet i Sunnfjord har vore samarbeid og fokus på eigne fortrinn og som kompenserer drahjelp storbyane har i form av storleik og større kapitaltilgang. Målet for regionen er å bygge eit regionalt innovasjonssystem og sikre at fleire startar nye verksemder. Utfordringane er å identifisere attraktivitetsstrategiar gjennom synleggjering av kva regionen kan by på og samordna tiltak for m.a. bustadbygging. Samstundes har regionen eit mål om å byggje eit næringsliv tufta på stor grad av eigenkapital. Ein annan suksessfaktor er infrastruktur, først og fremst innan vegbygging. Det skapar auka fleksibilitet. Sterke kommunar med vilje til å ta ansvar for skule, helsetilbod og nærmiljø er òg avgjerande. Regionen har òg etter kvart fått ein sterk regionby, og andelen kompetansearbeidsplassar innan bank og finans, statlege verksemder, helse, kultur, utdanning og forsking er klårt aukande. I Florø står olje og gassektoren sterkt. Det handlar om å byggje institusjonell kraft. Førde er ein regionby med eit stort og variert arbeids-, bu-, aktivitets- og kulturtilbod. Det er òg fylkessenter i Sogn og Fjordane, og kommunen har nærare innbyggjarar. Men kommunane i Sunnfjord gror meir og meir saman, og Førde ligg såleis sentralt i ein felles arbeidsmarknad i ein region som femner om nærare innbyggjarar. I NHO sitt næringsnm for 2013 blei Førde kåra til den 5. beste kommunen i landet. Ved utgangen av 2012 hadde Førde kommune totalt arbeidsplassar. Av desse var arbeidsplassar i næringslivet, noko som plasserer Førde på toppen i Sogn og Fjordane. Dette gjeld ikkje berre det totale talet på denne type arbeidsplassar, men også næringslivsarbeidsplassar i prosent av talet på innbyggarar (næringstettleik). Førde er den 13. beste kommunen i landet på næringstettleik. 4. Nærare om bakgrunnen for søknaden og utfordringar Globalt sett veks byane, og dei bygdene som er attraktive ligg relativt tett på ein by. I resten av regionen flyttar dei unge vekk. Det betyr samstundes at dei nyskapande og innovative elementa forsvinn. Sjølv om dei unge ofte vil tilbake etter fullført utdanning, finst det ikkje grunnlag for karriere, kulturtilbod eller gode nok offentlege 3

4 tenester. Derfor er samspelet mellom regionby og omliggjande kommunar viktige for å skape attraktive distrikt og regionar. Den største utfordringa i Sogn og Fjordane er folketalsveksten. Dette kjem òg til uttrykk i regional planstrategi for fylket fram mot Folketalsutvikling er avgjerande for Sogn og Fjordane og Sunnfjord. Dette er viktig for å skape berekraft og sikre gode offentlege tenester. Medan folketalet for Sogn og Fjordane steig i perioden midten på 1960-talet til i dag med innbyggarar til , har innbyggjartalet for Førde i same periode faktisk hatt tilsvarande same auke. Samanhengen er spuriøs, men illustrerer nok likevel at mykje av auken i innbyggartal i regionen og fylket har kome i Sunnfjord og Førde dei siste ti-åra. Ei anna utfordring er stigande forventingar til offentlege ytingar og tenester. Dette er særleg kritisk i utprega rurale område, som Vestlandet, med unnatak av byområda. Avstandane er store og prega av fjordar og fjell som avgrensar kontakt, det same er dei demografiske utfordingane, og breidda av fagleg ekspertise er liten. Ei utfordring for Sunnfjord og Førde er derfor å skape tilstrekkeleg kritisk masse det vil seie at det må vere ei viss mengde tenester og institusjonar her for å sikre ein berekraftige by og region. 5. Regionbyen Førde institusjonell styrke og regional kapabilitet Førde er det største handelssenteret mellom Ålesund og Bergen, og er ein naturleg sosial- og kulturell møtestad for personar som bur innanfor ein radius av ein times reise. Difor ligg Førde heilt i landstoppen når det gjeld omsetnad per innbyggjar, noko som avspeglar seg i eit variert forretnings- og servicetilbod som gir sysselsetjing til vel 1000 personar. Den institusjonelle tyngda og kapasiteten med vekt på offentleg og privat tenesteyting er vidare etter måten stor. Det kan illustrerast slik: Deler av fylkeskommunen og fylkesmannen si verksemd ligg i Førde, NRK Fjordane Tingrett, avisa Firda, er alle lokalisert hit. Førde har vidare høgskuletilbod, sjukepleiarhøgskule og ingeniørhøgskule. Høgskulen i Sogn og Fjordane driv òg senter for helseforsking I tillegg har vi teknisk fagskule, jordbruksskule, og det finst vidaregåande skular for allmennfag og for yrkesfag. Førde og Sunnfjord har vist seg å vere store nok til etablering og utvikling av kunnskapsbedrifter. Eitt døme er Lotteri- og stiftelses-tilsynet som etablerte seg i Førde frå januar 2001, og som i dag har vel 70 tilsette. Tilsynet, som også har direktoratfunksjon, rekrutterte alle sine nøkkelpersonar lokalt, og har på kort tid bygt opp ny juridisk og teknisk kompetanse på fleire område. 4

5 Førde har ei rekkje finans- og andre servicebedrifter, og arbeidsmarknaden er stor lokalt når det gjeld sektorar som it, bygg og anlegg, media, hotell og restaurant. Førde Sentralsjukehus er den største arbeidsplassen i kommunen med sine vel 1400 arbeidsplassar. Førde er «kulturhovudstaden» i Sogn og Fjordane med Førdehuset, eit stort og moderne kulturhus, som naturleg samlingspunkt. Her er den største kinoen i fylket, profesjonelt teater, konsertar, utstillingar og bibliotek. Førdefestivalen er den største festivalen for folk/trad/world musikk i Skandinavia med nærare besøkande kvar sommar. Midt i Førde sentrum ligg Sogn og Fjordane kunstmuseum. Samhandlinga mellom kommunane i Sunnfjord er avgjerande viktig og alle dei fem kommunane er aktive partar i regionsamarbeidet. Om vi ser på Førde, inngår kommunen i over 25 interkommunale tiltak. Dei fleste av desse tiltaka er drifta av Førde kommune, og saman med dei ulike etatane, kontor og avdelingar nemnt over, seier dette òg noko om den institusjonelle styrken som regionbyen etter kvart har bygd seg opp. Sunnfjord har to flyplassar, Førde og Florø, og begge har direkte flysamband med Oslo og Bergen. Førde ligg elles kommunikasjonsmessig sentralt til ved E39 som bind Vestlandet saman, og har daglege ekspressbussruter til Oslo, Bergen og Trondheim. 6. Tematiske utfordringar I det følgjande presentere vi nokre tematiske utfordringar vi ser på som særleg relevante for å arbeide med utviklingsprogrammet Næringsutvikling og behov for meir kunnskap Sunnfjord har vist ein politisk vilje til å arbeide saman og skape ein felles plattform for verdiskaping i regionen. Denne plattforma har særleg vore tufta på målet om å styrke havbruk, handel, mekanisk industri, oljeindustrien, fiskeri, fornybar energi, landbruk, bygg og anlegg, og reiselivsnæringane. Ein av dei store utfordringane for næringslivet i regionen, er behovet for arenaer og betre tilhøve for nettverksbygging. Her kan ein næringspolitisk tenke-tank vere ein innovativ ide å prøve ut saman med regionrådet i Sunnfjord. Det viktige grepet her vil likevel vere å forsøke å forstå og identifisere kva for drivkrefter, utfordringar og muligheiter ein kan sjå føre seg i framtida. Her er scenario og foresight analysar relevant å bruke. 5

6 6.2. Sterke nettverk og regional kapabilitet Det er eit tett og sterkt samarbeid mellom kommunane i Sunnfjord. Førde har i dag som tidlegare nemnt eit omfattande samarbeidsnettverk inkludert interkommunale konstellasjonar, noko som illustrerer omfanget av dette samarbeidet. Denne forma for nettverksbasert samarbeid og styring har likevel utfordringar, ikkje minst demokratisk. På den andre sida skapar den eit langt større handlingsrom gjennom at ein ser meir ressursar samla og kan utarbeide og designe ein politikk som i større grad treff regionale utfordringar enn om ein nyttar eigne ressursane og engasjement kvar for seg. Føresetnad er sjølvsagt opne og gjennomsiktige prosessar, medverknad og deltaking. Ein viktig del av prosjektet vil vere å vidareføre det nettverket og dei partnarskap som vi har i dag og styrke desse. Vi trur det er grunnlag for å utvikle og bygge nye arenaer for samarbeid i regionen. Ved å stå meir samla vil vi vere tydlegare regionale arenaer og fungere betre som talerør for dei regionale og overkommunale utfordringane vi ser meir og meir melde Samspel mellom regionby og regionen korleis skape attraktivitet i regionen Attraktivitet handlar både om Førde som region by og tilhøvet til nabo-kommunane og er knytt til indikatorar som arbeidsplassvekst, integrasjon, folketalsstorleik, nabovekst, kulturindeks, kafear, universitet/høgskule og bustadbygging. Særleg viktig er likevel skaping av arbeidsplassar og gode bustader. Analysar om det siste vil vere særleg vektlagte og vil òg bli fanga i sceneriomodellen. Eit viktig mål for Førde har òg vore å utvikle urbane kvalitetar i sentrum og å gjere uteromma meir attraktive. Tidlegare var Førde kjent som ein kjedeleg og estetisk mindre vakker bygdeby. I dag ser vi resultat av ei rekkje sentrumstiltak som tilsaman utgjer ein større arkitektonisk og urban heilskap. Det gjeld elveførebygging, fiskesti og gang og sykkelvegar i Førde sentrum, Hafstadkleiva (bystien til Hafstadfjellet), nytt rådhus med rådhusplass, kunstnarleg utsmykking av uterom, opprusting av Langebrua, utvikling av gatemiljøet ved Meierikvartalet (ved det nye kunstmuseet) og oppstart av Hafstadparken og den nye Hafstad bydel (folkepark, bustadar, næringsareal og tenester til allmenne føremål). Som handelssenter med eit nedslagsfelt på over innbyggarar, fungerer regionbyen også som ein sosiale og kulturell møtestad. Byen har nærmare 20 kafear og restaurantar og samlar dagleg mange tusen besøkande frå bygder og kommunar rundt. 6

7 Det vil vere interessant å sjå nærare på denne sida ved av Førde og tenke seg korleis dette kan utviklast vidare Kan kultur og kreative næringar kan skape regional kraft og meirverdi Førde er den naturlege kulturklynga mellom Bergen og Ålesund. Førdefestivalen vert arrangert kvart år i første halvdel av juli og er det største fleirkulturelle musikkarrangementet i Norge. Festivalen tilbyr eit variert program med konsertar, kurs, utstillingar, barneaktivitetar og turar. Kulturhuset Førdehuset er hovudarena for dei mange konsertane, men festivalen har òg samarbeid med andre kulturinstitusjonar, hotell og kyrkjer om arrangement under festivalen. Festivalen presenterer etnisk musikk frå heile verda. Ei av utfordringane er å få kulturinstitusjonane teater, kunstmuseet, folkemuseet, kulturskulen, Førdehuset til å skape meirverdi av «kulturklynga». I tillegg går det føre seg mykje innovative tiltak og prosjekt utanfor regionbyen og det er viktig å kunne vere proaktiv og sjå muligheiter for felles prosjekt. Åmodt Operagard, Opera Nordfjord, kunstbygda Vevring, Eikaasgalleriet, Dale Internasjonale teaterfestival, er alle døme på at det skjer mykje spennande i regionen Identifisere hol og manglande kunnskap Deltaking i programmet for utvikling av byregionar gir oss samstundes ein viktig sjanse til å finne hol eller manglande kunnskap om viktige sider ved samspelet mellom regionbyen og regionen. Dette vil vere ei prioritert oppgåve, og vi vil forsøke å finne metodar og perspektiv for å kunne seie noko om dette. Analytisk må ein her teste ut teser og forsøke ulike måtar og vinklingar for å teste desse. Spørsmål reta mot etablering av næringsklynger og korleis desse fungerer, kva verdi har klynger på regionnivå, kva faktorar er viktige for å etablere klynger og vedlikehalde desse, er nokre av dei mange spørsmåla vi må stille oss. 7. Tiltak Tiltaka i utviklingsprogrammet for 2014 kan organiserast som enkle og oversiktlege arbeidspakkar Arbeidspakke1: Framtidsanalyse Ideen her å bruke nettverket og bygge arena gjennom framtidsanalyser eller foresightanalysar. Fordelen ved slike analyser at dei fungerer mobiliserande samstundes som dei ofte er utfordrande og peiker på spennande sider ved eige samfunn utan å gje eksakte svar. Prosessen er innovativ og skapar lett 7

8 engasjement. Merksemda vil vere retta mot Sunnfjord og Førde som regionby og særleg sjå på potensiale for næringsutvikling, arbeidsplassar, bustadadmarknad og infrastruktur. I utviklingsprogrammet vil vi invitere aktørar som har erfaring med foresightstudier på nasjonalt eller internasjonalt nivå Arbeidspakke 2: Arenabygging og nettverkskonferansar I dag deltek Førde kommune i mange regionale nettverk og på ulike regionale arenaer. Det viktigaste er å styrke desse. Men det vil òg vere interessant å vurdere nye og meir innovative nettverk og arenaer der både det sivile samfunn, næringsliv, kompetanseinstitusjonar og offentlege aktørar deltek. Førde kommune vil vere arrangør og invitere til fleire seminar, verkstadar og møte Arbeidspakke 3: Erfaringar frå kommune- og regionforvaltning i Norden Danmark har erfaring frå kommunereformer og vil etter 7 år med nye kommunar kunne gje verdifull innspel til idear og «best practise». Her fekk kommunane fleire oppgåver og har m.a. også erstatta nivået mellom lokal og regional utvikling. Dessutan har reforma fremja den politiske styringa av kommunane. Lokalpolitikken har gitt meir merksemd til overordna politikk og strategi og mindre merksemd til enkelt-saker. Finland er òg inne i ein interessant kommune strukturdebatt og har hatt ny struktur ute på høyring (våren 2013) Det vill vere interessant å studere nærare dei danske erfaringane Arbeidspakke 4: Prosjektkoordinator Det er trong for å ha ein koordinatorressurs i utviklingsprogrammet m.a. for sikre deltaking og mobilisering frå samarbeidskommunane, gjennomføre nettverksmøter og har dagleg styring av tiltaket. 8. Budsjett Postar Utgifter Finansiering Framtidsanalyse / supplerande analyse Nettverkskonferanse, arenabygging og studietur Prosjektkoordinator/- ressursar

9 Førde kommune Kommunal- og mod dep Sum Organisering og deltaking Prosjekteigar vil vere Førde kommune ved rådmannen. I tillegg er det trong for ein eigen prosjektleiar/koordinator. Styringsgruppe vil vere samfunns- og utviklingskomiteen i Førde. SiS vil vere referansegruppe for arbeidet. Vi ser elles føre oss representantar frå andre nærliggande kommunar vil bli inviterte til å delta, saman med næringslivsaktørar, aktørar frå fylkeskommunen og andre offentlege etatar, kunnskapsinstitusjonar og det sivile samfunn. 10. Tidsplan Etablere prosjektorganisering Mars 2014 Utarbeide notat om problemanalyse, perspektiv, val av tema, identifisere kritiske faktorar og peike på ønskjeleg resultat Apil 2014 Oppstartsseminar August 2014 Arbeide vidare med analysenotat April - august 2014 Nettverkssamlingar September og november 2014 Framlegg til analyse notat November 2014 Avsluttingsseminar og presentasjon av resultat Desember