BALESTRAND KOMMUNE HOVUDPLAN AVLØP Sagatun silanlegg

Transkript

1 BALESTRAND KOMMUNE HOVUDPLAN AVLØP Sagatun silanlegg UTKAST Mars 2014

2 SAKSHANDSAMING AV PLANEN: VEDTAK OM ORGAN SAKSNR. DATO OPPSTART PLANARBEID UTLEGGING TIL OFFENTLEG ETTERSYN 2. GONG HANDSAMING STADFESTING AV PLAN VEDTAK I KOMMUNESTYRET:

3 3 FORORD Planarbeidet vert utført av Balestrand kommune ved avdeling Tekniske tenester. Arbeidet med utkast til Hovudplan avløp er utført av ei administrativ arbeidsgruppe samansett av: Åge Skrede, Balestrand kommune Trond Sekse, Norconsult Norconsult har vore plankonsulent for arbeidet og har utarbeida forslag til plandokument og delutgreiingar, samt gjeve kommunen fagleg og administrativ bistand undervegs i prosessen. Det er avvikla 3 møte/synfaringar i prosjektgruppa. Vi vil med dette takke alle involverte personar og partar for eit godt og konstruktivt samarbeid. Sogndal,. september 2014 Trond Sekse Norconsult AS

4 INNHALD 4 FORORD INNLEIING MÅLSETTING OG PLANPROSESS TIDLEGARE KOMMUNEDELPLAN FOR AVLØP TILHØVE TIL ANDRE KOMMUNALE PLANAR RAMMEVILKÅR FOR AVLØPSSEKTOREN RAMMEVILKÅR I ENDRING LOVGRUNNLAGET FORUREININGSMYNDE REINSEKRAV VASS- OG AVLØPSGEBYR PLANFØRESETNADER BALESTRAND KOMMUNE VASSRESSURSDIREKTIVET VASSMILJØ KLIMAENDRINGAR OVERVASSHANDTERING SLAMHANDTERING TILSTANDEN PÅ AVLØPSANLEGGA I BALESTRAND KOMMUNE OVERSIKT KOMMUNALE AVLØPSANLEGG STATUS KOMMUNALE AVLØPSANLEGG PRIVATE AVLØPSANLEGG DRIFTSKONTROLL/-OVERVAKING LEIDNINGSKARTVERK DRIFT OG VEDLIKEHALD ADMINISTRATIVE OG ORGANISATORISKE TILHØVE MÅL FOR AVLØPSHANDTERINGA OVERORDNA MÅL LANGSIKTIGE MÅL OG TILTAK STRATEGIAR OG HOVUDLØYSINGAR MANGLAR OG UTFORDRINGAR FORVALTNINGA AV AVLØPSANLEGG I BALESTRAND KOMMUNE KOMMUNAL OVERTAKING HANDLINGSPLAN GENERELT UTBYGGINGSTILTAK ØKONOMI ØKONOMI I INVESTERINGAR, KOSTNADER OG GEBYR I PLANPERIODEN ORDLISTE Teikningar: Hovudplan Avløp. Oversiktskart Oversiktskart. Avløpsanlegg i Balestrand tettstad.

5 5 1. INNLEIING 1.1 MÅLSETTING OG PLANPROSESS Føremålet med planen er å leggje til rette for at det blir bygd ut berekraftige og gode løysingar for oppsamling, reinsing og utslepp av avløpsvatn i heile Balestrand kommune. Planen er avgrensa til å gjelde dei kommunaltekniske avløpsanlegga. Omtale av vassressursane i kommunen er berre i liten grad gjort. Hovudplanen må vere ein kontinuerleg prosess - eit arbeidsverktøy - med utarbeiding av handlingsprogram, budsjett og årsmelding som ein naturleg del. Slik målstyring og resultatvurdering krev mellom anna: At politikarane er med på å fastsetje overordna mål og rammevilkår Delegering av ansvar - korleis målsetjingane skal oppnåast blir opp til etaten Resultatvurdering gjennom årsrapportering Prioriteringar av dei årlege investeringane på avløpssektoren vert handsama i kommunestyret i samband med vedtak av budsjett og rullering av økonomiplan. Hovudplan for avløp skal rullerast i tråd med plan- og bygningslova. Ansvaret for rulleringa av planen er formannskapet. Figur 1 Vi er vel einige om hovudmåla 1.2 TIDLEGARE KOMMUNEDELPLAN FOR AVLØP Det er ikkje utarbeidd hovudplan for avløp tidlegare.

6 6 1.3 TILHØVE TIL ANDRE KOMMUNALE PLANAR Hovudplanen som bindeledd mellom kommuneplan og underliggande tekniske planar kan illustrerast slik: KOMMUNEPLAN / BUDSJETTARBEID KOMMUNEDELPLANAR HOVUDPLAN VASSFORSYNING HOVUDPLAN AVFALL (SIMAS) HOVUDPLAN AVLØP TEKNISKE PLANAR TEKNISKE PLANAR Hovudplan for avløp for Balestrand kommune skal rullerast/vedtakast 1 gong kvart 4. år, dvs. ein gong i kvar valperiode. Sjølve handlingsplanen der dei einskilde tiltaka er lista opp med økonomiske konsekvensar må vurderast/rullerast kvart år. Gjeldande kommuneplan i Balestrand gjeld for perioden Av planlagte bustadutbyggingsområde kan nemnast området Fjærestad/Bratland. I tillegg er det planar om hyttefelt fleire stader i kommunen, mellom anna ved Saurdalen (ca. 330da), Kvamsøy (ca 40da), Dananeset (ca 125da). Desse og fleire andre mindre hytteområder vert føresett utbygd i privat regi, og kostnader til VA-anlegg vert såleis ikkje rekna med i hovudplan avløp. Øvrige viktige kommunale planar med omsyn til Hovudplan avløp er; Økonomiplan for Balestrand kommune

7 7 2. RAMMEVILKÅR FOR AVLØPSSEKTOREN 2.1 RAMMEVILKÅR I ENDRING Staten har i dei seinare år gjennomført ei omfordeling av ansvar og mynde innan avløpssektoren. Meir av ansvaret for miljøforvaltninga blei frå januar 2007 lagt på eit lokalt nivå. Samstundes har Norge som ein konsekvens av felles europeisk regelverk gradvist gått bort i frå prinsippet om resipienttilpassa avløpspolitikk. Med få unntak er det no etablert felles europeiske reinsekrav. Dette medfører at samstundes som mange kommunar har fått auka ansvar, har ein fått redusert mynde med omsyn til korleis ein skal nå lokale miljømål. Heile avløpsverksemda er underlagt internkontrollforskrifta. Det vil seia at oppfølging og kontroll skal skje gjennom dokumentasjon av resultat og rapportering av verksemda. Dette stiller krav til at kommunen har eit system for internkontroll på avløpssektoren. Ved at hovudplan for avløp er ein delplan til kommuneplanen blir strategi for avløpssektoren samordna med resten av kommuneplanlegginga etter plan- og bygningslova. 2.2 LOVGRUNNLAGET I samband med forvaltning av avløpsanlegg er det Lov om vern mot forureiningar og om avfall (forureiningslova) som er styrande. Forureiningslova sitt føremål er å "verne det ytre miljø mot forureining samt å redusere eksisterande forureining". EU sitt avløpsdirektiv 91/271/EØF inneber mellom anna at krav om reinsing av kommunale utslepp er knytt til tilhøva i resipienten og til utsleppa si storleik. Direktivet har sidan 1996 vore innarbeidd i norsk lovgiving. Avløpsdirektivet set reinsekrav til utslepp frå tettstader større enn personekvivalentar (pe). Med heimel i forureiningslova fastsette Miljøverndepartementet i 2004 tre samleforskrifter som erstatta 50 tidlegare forskrifter på områda forureining, avfall og produkt. Av særskilt betyding for avløpshandteringa i kommunane er Forskrift om begrensning av forurensning (forureiningsforskrifta), FOR nr 931. Del 4 i forureiningsforskrifta som gjeld avløp består av følgjande kapitel: o o o o o o o o Kapittel 11: Generelle retningsliner om avløp Kapittel 12: Krav til utslepp av sanitært avløpsvatn frå bustader og liknande Kapittel 13: Krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå mindre tettstader Kapittel 14: Krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå større tettstader Kapittel 15: Krav til utslepp av oljehaldig avløpsvatn Kapitel 15A: Påslepp Kapitel 15B: Reinsing av avløpsvatn Kapittel 16: Kommunale vass- og avløpsgebyr. I tillegg er og følgjande lover og forskrifter sentrale for verksemda: Plan- og bygningslova Lov om helsetenesta i kommunane Arbeidsmiljølova Forskrift om internkontroll

8 2.3 FORUREININGSMYNDE Ansvarsdelinga for styring og forvaltning av avløpshandteringa er: 8 Klima og forurensingsdirektoratet (Klif): Gir faglege råd til Miljøverndepartementet (MD) med omsyn til regelverk. Følgjer opp Fylkesmennene sitt arbeid innafor området. Fylkesmannen (FM): Gir løyve til utslepp av avløpsvatn frå større tettbebyggelse over personekvivalentar (pe) til sjø og over til ferskvatn/elvemunning. Mynde for utslepp av fotokjemikalie- og amalgaminnhaldig avløpsvatn. Rettleiar kommunane. Kommunane: Har ansvaret for drift og vedlikehald av kommunale avløpsanlegg. Gir løyve til utslepp av avløpsvatn for inntil pe til sjø og inntil til ferskvatn/elvemunning. Kan for mindre utslepp inntil 50 pe fastsette lokale forskrifter som erstattar krav i forskrifta. Ansvarleg tilsynsmynde for utslepp av oljehaldig avløpsvatn. Mynde til å stille krav til påslepp til kommunalt nett. 2.4 REINSEKRAV Fylkesmannen har i utsleppsløyve datert sett krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå busetnad m.v. i Balestrand sentrum. Løyvet gjeld for utslepp frå inntil 1750 personeiningar (p.e.) innafor dei tre reinsedistrikta Sagatun, Sande/Granlia og Bratland bustadfelt i Balestrand sentrum. I utsleppsløyvet er det sett opp følgjande krav: Krav om primærreinsing (20% reduksjon av BOF 5, 50% reduksjon av suspendert stoff), men eksisterande reinsemetodar (slamavskiljar/silanlegg) kan nyttast inntil vidare. Utslepp til sjø skal førast ut på minst 20m djupn. Utslepp frå overløp bør førast ut på minst 5m djupn. Etter at utsleppskrav for avløpsanlegga i Balestrand kommune vart fastsett er det kome nye overordna reinsekrav, jfr. gjeldande Forureiningsforskrift, Del 4 frå Av forskrifta framgår følgjande: Utslipp til mindre følsomt område Kommunalt avløpsvann med utslipp til mindre følsomt område, jf. vedlegg 1 punkt 1.2 til kapittel 11, skal ikke forsøple sjø og sjøbunn, og minst etterkomme a) 20% reduksjon av SS-mengden i avløpsvannet beregnet som årlig middelverdi av det som blir tilført renseanlegget, b) 100 mg SS/l ved utslipp beregnet som årlig middelverdi, c) sil med lysåpning på maks 1 mm, eller d) slamavskiller utformet i samsvar med Nye utslipp, utslipp som økes vesentlig eller renseanlegg som endres vesentlig må etterkomme kravet i bokstav a eller b Forholdet til eksisterende utslipp Tillatelser til utslipp av kommunalt avløpsvann mindre enn 1000 pe til mindre følsomme områder gitt i medhold av forurensningsloven og tilhørende forskrifter før 1. januar 2007, er fortsatt gjeldende.

9 9 Tillatelser til utslipp av kommunalt avløpsvann til følsomt og normalt område, og utslipp større enn eller lik 1000 pe til mindre følsomt område gitt før 1. januar 2007 i medhold av forurensningsloven med tilhørende forskrifter, er fortsatt gjeldende med følgende endringer: a) 13-6, 13-10, 13-11, erstatter tillatelsens krav til avløpsnett, lukt, utforming og drift og rapportering, og b) til erstatter tillatelsens krav til prøvetaking og analyse dersom tillatelsen har krav til rensing som er lik eller strengere enn rensekravene i 13-7 og 13-8 bokstav a og b, eller c) 13-7 til 13-8, og til erstatter tillatelsens krav til rensing, prøvetaking og analyse fra 31. desember 2008, dersom tillatelsens krav til rensing er mer lempelig enn rensekravene i 13-7 til Ut frå ovanståande krav og bestemmelsar vurderer vi det slik at reinsekrav i utsleppsløyve dat framleis er gjeldande for dei kommunale avløpsreinseanlegga i Balestrand kommune. Ved etablering av nye utslepp eller vesentleg auke av eksisterande utslepp av kommunalt avløpsvatn må kommunen utarbeide søknad om nytt utsleppsløyve basert på gjeldande forskrift/krav. Dette må ein til dømes gjere ved eventuell samanslåing av reinsedistrikt og bygging av nytt avløpsreinseanlegg. Kommunen vil sjølv ha ureiningsmynde i slike saker (for utslepp mindre enn pe til sjø). Gjeldande reinsekrav i forureiningsforskrifta er vist i etterfølgjande tabell. Tettbebyggelse tal pe < sjø eller ferskvatn elvemunning > Tabell 1: Mindre følsame Gode sjøresipientar Lindesnes - Russegrensa enkel reinsing 12-9 Kommunen passande reinsing 13-8 Kommunen passande reinsing 13-8 Kommunen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-8 Fylkesmannen sekundærreinsing 14-8 Fylkesmannen sekundærreinsing 14-8 Fylkesmannen Områdetype Normale Gode ferskvassresipientar fjerning av fosfor og organisk stoff Kommunen fosforfjerning Kommunen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen Følsame Alle sjøresipientar Svenskegrensa -Lindesnes samt Grimstadfjorden fjerning av fosfor og organisk stoff Kommunen fosforfjerning 13-7 Kommunen fosforfjerning 13-7 Kommunen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen Forureiningsmynde og standard reinsekrav for avløpsvatn. Felt med oransje bakgrunn gjeld i utgangspunktet for kommunale utslepp i Balestrand kommune.

10 VASS- OG AVLØPSGEBYR Lov om kommunale vass- og kloakkavgifter gjev kommunen heimel til å krevje gebyr for dei eigedomane som er tilknytt kommunale vass- og avløpsanlegg. Gebyra skal ikkje overstige kommunen sine nødvendige kostnader på høvesvis vass- og avløpssektoren. Før kommunen gjer vedtak om storleiken på gebyret, skal det liggje føre eit overslag over pårekna direkte og indirekte kostnader knytt til drifts-, vedlikehalds- og kapitalkostnader på kvar av sektorane. Forureiningsforskrifta kapittel 16 gir ein del hovudprinsipp for fastsetjing av gebyr; Gebyr for vatn og avløp skal ha eit tilknytingsgebyr og eit årleg gebyr Årsgebyret skal bestå av eit fastledd og eit mengdevariabelt ledd Bruk av minimumsgebyr er ikkje tilatt Berre kostnadsmessige og utrekningstekniske omsyn skal leggast til grunn for gebyrutrekninga

11 11 3. PLANFØRESETNADER 3.1 BALESTRAND KOMMUNE Balestrand kommune dekkjer eit areal på 430 km 2 og har om lag innbyggjarar. Kommunesenteret Balestrand har om lag 830 innbyggjarar, og er einaste tettstaden i kommunen. Balestrand kommune har dei siste åra hatt negativ folketalsutvikling. Kommunen har mål om å auke folketalet i kommunen, men har ikkje talfesta dette målet. 3.2 VASSRESSURSDIREKTIVET EUs rammedirektiv for vatn har som hovudmål å sørgje for at medlemsstatane trygger, og om naudsynt, betrar miljøstatus i alt ferskvatn, brakkvatn, kystnært vatn og grunnvatn. Rammedirektivet for vatn vart gjort gjeldande for medlemsstatane i 2000 og vert innlemma i EØS-avtalen når prosessen mellom EFTA og EU-kommisjonen er sluttført. Rammedirektivet er overordna andre EU-direktiv innan vassforvaltninga, til dømes avløpsdirektivet. Direktivet sett som mål at tilstanden i alle vassførekomstane er god. Målet skal være nådd seinast 15 år etter at direktivet er gjort gjeldande, det vil seie Noreg skal gjennomføre ei kartlegging av alle vassførekomstar. Kartlegginga består i å dele inn i vassførekomstar som vil vere naturlege forvaltningsobjekt (til dømes ein innsjø, eit grunnvassbasseng, del av elv eller fjord). Poenget med karakteriseringa er å skilje ut dei vassførekomstane som er i risikosona for ikkje å nå miljømålsettinga om god status seinast 15 år etter at direktivet er gjort gjeldande. For desse må det gjennomføres spesiell overvaking og miljøforbetrande tiltak. Noreg er delt inn i 9 vassregionar. Vestlandet med Hordaland og Sogn og Fjordane er ein av desse vassregionane og der Fylkesmannen i Hordaland har forvaltningsansvaret. Vassforvaltingsforskrifta vart gjort gjeldande frå 1. januar Det er totalt fire vassområde i Sogn og Fjordane vassregion. Vassdraga i Balestrand kommune inngår i Ytre Sogn vassområde. Vassregionen og dei fire vassområda er vist på kartet nedanfor.

12 12 Det er starta opp arbeid med utarbeiding av forvaltningsplan og tiltaksprogram for vassområda i Sogn og Fjordane vassregion, og desse skal vere ferdig utarbeidde og vedteke innan utgangen av Kommunane sine oppgåver/ansvar knytta til utarbeiding av forvaltningsplan med tiltaksprogram vil i utgangspunktet vere: Utgreie forslag til miljøforbetrande tiltak for sitt ansvarsfelt/levere materiale til tiltaksanalysen. Utgreie premissane for fastsetting av miljømål. Delta i vassregionutvalet. Delta i vassområdeutvala. Gjennomføre og finansiere tiltak for sitt ansvarsfelt (avløp, landbruksforureining, kommunale vegar, m.m). Rapportere til vassregionmyndigheiten. Saman ha leiarrolla i vassområdeutvala. Det er førebels uklart kva konsekvensar og omfang forvaltningsplanen med tiltaksprogram vil få for Balestrand kommune. Det er difor ikkje lagt inn ressursar/kostnader i kommunedelplanen på dette området. Meir informasjon om vassressursdirektivet finn ein på

13 VASSMILJØ Dei ulike hovudtypar forureiningar som kan knytast opp mot utslepp av avløpsvatn er: Utslepp av næringssalt og organisk materiale. Auka tilførsel medfører auka produksjon av alger og planteplankton (overgjødsling). Vert denne for stor kan dette føre til at oksygenet i vatnet vert oppbrukt når algene og/eller organisk materiale vert nedbrote. Tradisjonelt er det denne typen forureining som har vore i fokus i samband med reinsing av kommunalt avløpsvatn (Nordsjøavtalen og EU-direktiv). Mikrobiologisk forureining, er vatnet sitt innhald av organismar, til dømes bakteriar, virus og parasittar som kan innebere smitterisiko. Denne typen forureining er særs aktuell med omsyn til badevasskvalitet samt kvalitet på sjømat. Utslepp av miljøgifter. Kan mellom anna kome frå ulike industriutslepp, samt påslepp av ulike kjemikalier, sprøytemidler, medisinar m.v. frå abonnentar til avløpssystemet. Alt kommunalt avløpsvatn vert ført til utslepp i sjøresipient (Sognefjorden). Resipienten vert karakterisert som god. Ulemper ved utslepp av avløpsvatn i Balestrand kommune vil i hovudsak vere knytt til ureining i resipient som følgje av ikkje tilfredsstillande reinsing av kommunalt avløpsvatn og/eller grunna overløp frå avløpskummar. Ein vi i tillegg kunne ha utfordringar knytt til ureining frå små, separate (private) avløpsanlegg. Undersøkingar av separate avløpsanlegg i ein del andre kommunar i landet syner generelt dårleg tilstand på desse anlegga, og ein kan anta dårleg reinseeffekt og vesentlege utslepp/ureining frå slike anlegg. 3.4 KLIMAENDRINGAR Som følgje av auka drivhuseffekt er det venta at vi i mange 10-år framover vil få større, hyppigare og meir intense nedbørhendingar over landet. Klimaprognosar tilseier ei auke i nedbørvolum på vestlandet med inntil 20-30% på årsbasis. Ekstremhendingane vil kunne auke med 40-60% i intensitet, det vil seie kraftig auke i intensitet for dei dimensjonerande nedbørhendingane. Historiske data frå nedbørmålingar syner at ein dei siste 10 åra allereie har hatt ei markert auke i nedbørvolum, og at ekstremhendingane kjem stadig hyppigare. Utviklinga er såleis allereie ein realitet som ein må ta omsyn til mellom anna ved planlegging av vatn- og avløpsanlegg. Klimaendringane vil mellom anna kunne medføre auke i overløpsdrift/ureining av resipientar, auka flomfare, auka belastning på avløpssystemet og redusert kapasitet på leidningsanlegg og utsleppsanlegg som kan verte påverka av flom og/eller høgare vassnivå i vassdrag og grunnvatn. Klimaendringar vil og kunne medføre vesentleg auke i havnivå, noko som vil kunne påverke drift og funksjonalitet for avløpsanlegga. For å redusere og motverke negative effektar av klimaendringar, må ein ta omsyn til desse ved planlegging av nye VA-anlegg og ved tiltak på eksisterande anlegg. Det må nyttast heilheitlege løysingar der særleg arealplanlegginga er ein viktig faktor for å oppnå gode resultat. Ny utbygging i kommune bør ikkje skje lågare enn 3,0m over middel sjøvassnivå.

14 3.5 OVERVASSHANDTERING 14 Tradisjonell handtering av overvatn (dvs. regn og smeltevatn) har vore basert på å leie vatnet raskast mogeleg bort i lukka røyrsystem. Det har mellom anna medført : Auka avrenning i mengde og intensitet Auka erosjonsfare Dårlegare vasskvalitet Overløpsutslipp/auka ureining Redusert landskapsmessig og estetisk kvalitet, og forringing av økologisk miljø Seinka grunnvasstand Balestrand kommune ønskjer å sette fokus på ei heilheitleg overvasshandtering, med bruk av gode og velfungerande løysingar som tek omsyn til både sikkerhet, miljø og estetikk. Overvatn skal vere ein ressurs som kan utnyttast som eit positivt element i samanheng med utarbeiding av kommunedelplanar, reguleringsplanar, byggjeplanar m.v. Planlegging av overvasshandtering krev tverrfagleg samarbeid, og samordning med arealplanlegginga er naudsynt. Prinsipp og løysingar for overvasshandtering bør vurderast i arealplanar, gjerne med utarbeiding av eigne prinsipplanar, flom-/drensplanar og liknande. Norsk Vann BA sin rettleiar for overvasshandtering (rapport 162/2008) skal nyttast som utgangspunkt for planlegging av overvasshandtering. Løysingar for lokal handtering av overvatn skal alltid vurderast, og opne løysingar skal vere hovudprinsipp framfor lukka system. Eksisterande flomvegar skal oppretthaldast og i arealplanar skal takast omsyn til flomvegar og at flomutsette areal ikkje vert bebygd. Klimaendringar, fortetting av bebygde område og utbygging av nye område med auka areal med tette flatar vil kunne medføre auka avrenning og auka tilførsle av framandvatn til avløpssystemet. Klimaprognosar tilseier ei kraftig auke i intensitet for dei dimensjonerande nedbørhendingane. Dette må kommunen ta omsyn til ved dimensjonering av avløps- og overvassystem. Kommunen vil i løpet av år 2014 vedta eige norm for overvasshandtering. 3.6 SLAMHANDTERING Balestrand kommune har overført ansvaret for innsamling av slam frå både private og offentlege slamavskiljarar til SIMAS IKS. Det er innført tvungen slamtøming for alle private slamavskiljarar, med normal tøming kvart 2. år. Slamtøming vert utført av innleigd renovatør, og er administrert av SIMAS. Slamavskiljarane vert ved tøming inspisert av renovatør og rapport vert utarbeidd og sendt til kommunen. Eventuelle feil og manglar vert såleis rapportert til Balestrand kommune, som sender ut krav om utbetring. Etterkontroll av feil og manglar skal utførast av renovatør ved neste tøming. Alt slam frå Balestrand kommune vert frakta til SIMAS sitt avfallsanlegg i Festingedalen i Sogndal kommune. Ristgods frå renseanlegg vert transportert til deponi i Festingedalen.

15 4. TILSTANDEN PÅ AVLØPSANLEGGA I BALESTRAND KOMMUNE 4.1 OVERSIKT KOMMUNALE AVLØPSANLEGG 15 Tabellen nedanfor syner oversikt over dei kommunale avløpsanlegga/utsleppa. Avløpsanlegg Reinsing Tal PE Utslepp til Reinsekrav i ureiningslova Sagatun M 1450 Sjø (jfr. 13-8) Sande/Granlia S* 40 Sjø (jfr. 12-9) Bratland S 75 Sjø (jfr. 13-8) Lunde S* 45 Sjø (jfr. 12-9) Nessane S* 75 Sjø (jfr. 13-8) Reinsing: U = Ureinsa B = Biologisk reinsing S = Slamavskiljar K = Kjemisk reinsing M = Mekanisk reinsing (silanlegg) B/K = Biologisk/kjemisk reinsing S* = Ikkje reinsing på kommunalt utslepp, men septiktankar hjå kvar abonnent. Tabellen syner at alle dei kommunale utsleppa gjennomgår reinsing med i utgangspunktet tilfredsstillande reinseprosess før utslepp til resipient. Alle utsleppa i kommunen har tilknyting mindre enn 2000pe og kjem difor inn under kap. 12 eller kap. 13 i ureiningslova. Balestrand kommune er såleis ureiningsmyndighet for alle utsleppa. Reinsekrava for utslepp av kommunalt avløpsvatn er avhengig av storleik og type resipient. Alle utsleppa i Balestrand kommune går til sjøresipient. For utslepp med storleik mindre enn 50 pe til sjøresipient gjeld følgjande reinsekrav ( Utslipp til mindre følsomt område) : Sanitært avløpsvann med utslipp til mindre følsomt område, jf. vedlegg 1 punkt 1.2 til kapittel 11, skal ikke forsøple sjø og sjøbunn, og minst etterkomme a) 20% reduksjon av SS-mengden beregnet som årlig middelverdi av det som blir tilført renseanlegget, eller b) 180 mg SS/l ved utslipp beregnet som årlig middelverdi. Dersom det kun slippes ut gråvann, kan gråvann med utslipp til sjø slippes urenset til resipient. For utslepp med storleik pe til sjøresipient gjeld følgjande reinsekrav ( Utslipp til mindre følsomt område) : Kommunalt avløpsvann med utslipp til mindre følsomt område, jf. vedlegg 1 punkt 1.2 til kapittel 11, skal ikke forsøple sjø og sjøbunn, og minst etterkomme a) 20% reduksjon av SS-mengden i avløpsvannet beregnet som årlig middelverdi av det som blir tilført renseanlegget, b) 100 mg SS/l ved utslipp beregnet som årlig middelverdi, c) sil med lysåpning på maks 1 mm, eller d) slamavskiller utformet i samsvar med Nye utslipp, utslipp som økes vesentlig eller renseanlegg som endres vesentlig må etterkomme kravet i bokstav a eller b.

16 4.2 STATUS KOMMUNALE AVLØPSANLEGG Balestrand sentrum/sagatun RA Det meste av avløpsvatnet frå tettstaden Balestrand vert ført til reinsing i silanlegget ved Sagatun (Sagatun AR). Kvikne hotell har eige utslepp til sjø med reinsing i slamavskillar. Ein del busetnad nede ved sjøen har separate utslepp til sjø, med varierande reinsing. I tillegg er det separate avløpsøysingar i nokre område sør for Sagatun AR. Utbygging av bustadfelt i området Bratland-Fjærestad krev etablering av kommunal avløpsleidning fram til området. Ein slik leidning vil samstundes leggje til rette for sanering/tilknytting av ein del separate avløpsanlegg. Tilstand på eksisterande leidningsnett er stort sett tilfredsstillande. I tettstaden Balestrand er det avløpspumpestasjonar i sentrumsområdet som pumpar avløpsvatnet sørover mot silanlegget. Sentrum AP pumpar avløpsvatn frå kaia og mot Rådhuset AP. Stasjonen ligg på parkeringsplass og har ikkje overbygg. Stasjonen er etablert på slutten av 1980-talet. Rådhuset AP pumpar avløpsvatn vidare mot Sagatun AR. Stasjonen er etablert på slutten av 1980-talet. Stasjonen ligg på nedsida av rådhuset, og har ikkje overbygg. Rådhuset AP

17 17 Holmen AP er ein ny pumpestasjon etablert på kaia nedanfor det nye reiselivsmuseet. Stasjonen er ikkje sett i drift, men vert teke i bruk så snart reiselivsmuseet opnar. Denne vil pumpe mot Sentrum AP. Sagatun AR er eit Masko-Zoll silanlegg (0,8mm sil) bygd i Reinsa vatn vert ført til utslepp på om lag 30m djupn. Tilstanden på anlegget er dårleg og anlegget har i lengre periodar vore ute av drift. Dette syner att på analyser av avløpsvatn inn og ut frå anlegget, der det er vanskeleg å sjå noko reinseeffekt. Kommunen ønskjer å oppgradere reinseanlegget i næraste framtid. Reinsa avløpsvatn vert ført til utslepp i sjø på om lag 30m djupn. Driftsoverløp/nødoverløp vert og ført ut i utsleppsleidningen. Slam frå reinseprosessen vert pressa frå sil til slamcontainer før borttransport. Reinseanlegget er dimensjonert for ei ureiningsbelastning tilsvarande 2000 pe. Det ligg ikkje føre opplysningar om vassmengder gjennom anlegget, og det er difor ikkje mogeleg å stipulere andel av framandvatn (frå innlekking, nedbør/overvatn, smeltevatn, drensvatn, feilkoplingar og liknande). Golvnivå i reinseanlegget er på om lag kotehøgd + 2,5m.

18 Sande/Granlia Sande/Granlia er eit lite avløpsområde (ca. 13 hus/40 pe) med kommunal utsleppsleidning til sjø. Det er ikkje reinsing/slamavskiljar på kommunalt utslepp, men det skal vere septiktank på avløp frå kvar einskild tilknytt bustad. Leidningsanlegga er etablert på 1960-talet. Status/tilstand på anlegga er lite kjend, men det er ikkje registrert driftsproblem dei siste åra. Det er badeplass i nærleiken av utsleppet. Utsleppet er aktuelt å sanere/overføre til hovudreinseanlegg, noko som må sjåast i samanheng med avløpsløysing for evt. bustadutbygging i området Bratland-Fjærestad Bratland bustadfelt Dette avløpsanlegget ligg lengst sørvest i Balestrand tettstad og har om lag 25 tilknytte bustader (ca. 75 pe). Det er kommunalt utslepp til sjø, med reinsing i slamavskiljar. Avløpsanlegga er etablerte på 1980-talet. Status/tilstand vert karakterisert som tilfredsstillande. Utsleppet kan vere aktuelt å overføre til eit framtidig felles avløpsreinseanlegg (Sagatun AR) Lunde v/dragsvik Ved Lunde er det eit mindre avløpsanlegg med om lag 15 tilknytte bustader (ca. 45 pe), med kommunal utsleppsleidning til sjø. Det er ikkje reinsing/slamavskillar på kommunalt utslepp. Det skal i utgangspunktet vere septiktank på avløp frå kvar einskild tilknytt bustad, men nokre få hus har ingen reinsing før påslepp til kommunal avløpsleidning. Det kan vere aktuelt å etablere kommunal slamavskiljar før utslepp til sjø. I området Dragsvik er det elles spreidd avløp/separate avløpsanlegg Nessane Ved Nessane er det ein felles kommunal utsleppsleidning, utan reinsing. Det er krav om septiktankar på alle tilknytte hus. Det er ein avløpspumpestasjon som er etablert på 1990-talet. Det kan vere aktuelt å etablere kommunal slamavskiljar.

19 PRIVATE AVLØPSANLEGG Det er ikkje gjennomført eigne granskingar av private avløpsanlegg i samband med Hovudplan avløp. Det er i seinare år utført tilstandsvurderingar av separate avløpsanlegg i fleire kommunar i landet, og resultata syner generelt dårleg tilstand på slike anlegg. Feilprosenten ligg høgt, og det er gjerne berre 5-20 % av anlegga som er i forskriftsmessig stand. Årsaker til dårleg tilstand på separate avløpsanlegg kan vere at mange av anlegga er gamle, feilkonstruksjonar/dårleg arbeid i byggefasen, overbelastning/kapasitetsproblem, manglande drift og vedlikehald m.v. I tillegg er mange eldre anlegg ikkje etablert med reinsing i samsvar med dei krav som gjeld i dag. Det er ikkje grunn til å tru at separate avløpsanlegg i Balestrand er korkje betre eller dårlegare enn andre stader i landet. Særleg vil anlegg med utslepp til sårbare ferskvassresipientar, små bekkar eller til sjø nør badeplassar kunne valde ureiningsproblem dersom verknadsgraden er for dårleg. Balestrand kommune ønskjer færrast mogeleg private avløpsanlegg og størst mogeleg tilknyting til kommunale avløpsanlegg. Ein vil først og fremst prioritere sanering og tilknyting av separate avløpsanlegg nær tettbygde strok som innafor økonomisk forsvarlege rammer kan tilknyttast offentleg avløpssystem. Dette vil kunne gjelde områda Hamnen like nordvest for sentrum, busetnaden i området Askelund-Sande sør for silanlegget v/sagatun, samt bygningar på nedsida av Kong Beles veg/villavegen. Ei aktuell løysing vil vere å føre avløp frå ovannemnde områder i kommunalt avløpsystem til eitt felles avløpsreinseanlegg for tettstaden Balestrand. Kommunen vil og ha fokus på oppfølging av separate avløpsanlegg for å sikre at desse har best mogeleg tilstand/funksjon. Rapportar på feil/manglar ved private anlegg (mellom anna frå renovatør som utfører slamtøming) skal følgjast opp og vurderast med omsyn til krav om utbetring. I Balestrand kommune er det om lag 300 septiktankar/separate avløpsanlegg. 4.4 DRIFTSKONTROLL/-OVERVAKING Kommunen har sentralt driftsovervakingsanlegg (SD-anlegg) for VA-anlegga. Driftssentralen er plassert i Rådhuset. Alarmar vert overført til vakt/driftsoperatør med varsling på mobiltelefon. Sagatun AR og dei tre avløpspumpestasjonane i Balestrand tettstad er tilknytt SD-anlegget. Nessane avløpspumpestasjon er ikkje tilknytt. Nye VA-anlegg skal tilknyttast SD-anlegget etter kvart som dei vert bygd. Kommunen har døgnkontinuerleg vaktordning/beredskap.

20 LEIDNINGSKARTVERK Dei kommunale leidningsanlegga i Balestrand sentrum er i hovudsak registrerte i digitalt leidningskartverk (GISLINE VA), men med nokre manglar. Avløpsanlegga i Nessane og Dragsvik er ikkje innlagt i leidningskartverket. Kommunen vil få registrert manglande anlegg og lagt desse inn i leidningskartverket. Desse vert planlagt utført i eigen regi. Manglande leidningskartverk vanskeleggjer forvaltning, drift og vedlikehald av VA-anlegga og medfører redusert kvalitet på planlegging, prosjektering, dokumentasjon, rapportering, kommunal saksbehandling, ekstern service m.v. 4.6 DRIFT OG VEDLIKEHALD Det blir i dag utført reparasjonar ved oppståtte problem i leidningsnettet, - røyrkollaps, tilstoppingar, mv. Ein må auke fokus på naudsynte tiltak for å oppretthalde kapasiteten og funksjonaliteten i systemet. Dette må gjerast ved å auke fokus på internkontroll (FDV-Avløp) og rutinar innafor området. 4.7 ADMINISTRATIVE OG ORGANISATORISKE TILHØVE Organisasjonskart for avdelinga Tekniske tenester: Tekniske tenester har ansvar for planlegging, prosjektering, utbygging, drift og vedlikehald av dei kommunale VA-anlegga. Innafor VA-sektoren har Balestrand kommune i dag tilsett ein driftsoperatør med fagutdanning som rørleggjar. Denne stillinga er ein del av uteseksjonen og nyttar ca 40% av tida til arbeid innafor VAsektoren. VA-sektoren belastar ingeniørstaben med 30% stilling for området avløp.

21 21 Stillingsprosentar innafor avløpssektoren er såleis ca 20% for driftspersonell og 30% for ingeniør. Drift av VA-anlegga i kommunen omfattar ein del oppgaver som skal/bør utførast med to personer, mellom anna kan nemnast vedlikehald, spyling, reingjering av leidningar/kummar, høgdebasseng, pumpestasjonar m.v. For at kommunen skal kunne utføre tenestene pa ein tilfredsstillande mate og i samsvar med gjeldande krav og regelverk, vil det vere behov for opplæring av fleire personar evt. samarbeid med nabokommunar.. Kompetanse og god kjennskap til kvart einskild VA-anlegg er naudsynt for å kunne drifte både drikkevassanlegga og avløpsanlegga på ein forsvarleg måte. Auka opplæring/samarbeid vil og sikre at tenestene vert meir stabile ved permisjonar, sjukefråver, ferieavvikling o.a.

22 22 5. MÅL FOR AVLØPSHANDTERINGA 5.1 OVERORDNA MÅL Alle i Balestrand kommune skal vere tilknytt eit berekraftig avløpssystem med gode løysingar for oppsamling, rensing og utslepp av avløpsvatn. 5.2 LANGSIKTIGE MÅL OG TILTAK Vasskvalitet i resipientar/ferskvann Det er knytt ulike krav til vasskvalitet for ferskvatn avhengig av bruksform. Dersom tilførslar av forureining overstig toleevna vil nytteverdien av vassførekomsten gradvis reduserast. Kor mykje dei ulike vassførekomstane toler vil variere med lokale tilhøve, til dømes naturtilstand og naturleg påverknad. Sjøresipient og nærliggjande badeplassar kan verte negativt påverka av utslepp frå både kommunale og private/separate avløpsanlegg Mål: Vassforekomstane skal ikkje tilførast meir ureining enn tolegrensa. Tiltak: Avløpsvatnet skal reinsast som omtala i hovudplan for avløp og i samsvar med krav i forureiningsforskrifta Ferskvassførekomstar skal vere klassifiserte i samsvar med Vassdirektivet innan 2015 Ureining frå separate avløpsanlegg til bekkar skal reduserast gjennom auka tilknytting til kommunalt avløpsanlegg og gjennom ettersyn/kontroll av separate anlegg Oppsamling og transport Når ein vurderer kommunen si samla avløpshandtering må ein sjå oppsamling, transport og reinsing av avløpsvatn under eitt. I område med avløpsnett som berre fører ein liten del av spillvatnet fram til reinseanlegget, vil det ofte vere kostnadseffektivt å betre tilføringsgraden i staden for å oppgradere reinseeffekten til anlegget. Dårleg tilføringsgrad kan mellom anna skuldast: Overvatn er ført inn på leidningsnettet for spillvatn. Leidningsnett med mykje utlekking. Dårleg utbygd leidningsnett. Mange husstandar som ikkje er kopla til felles avløpsleidning. Overløp i pumpestasjonar og reine regnvassoverløp som ofte er i drift.

23 23 Mål: Transport av avløpsvatn skal skje i eit lukka, hygienisk forsvarleg transportsystem og førast fram til godkjent utsleppstad. Tiltak: Leidningskartverket skal haldast oppdatert. Ved opprusting av eksisterande anlegg, og ved nyanlegg, skal tilknyting til driftsovervakingsanlegg etablerast. Overvatn og sanitært avløpsvatn skal skiljast for nye anlegg. Separering skal om teknisk/økonomisk mogeleg utførast ved fornying av gamalt leidningsnett. Nye infrastrukturtiltak som veg- og/eller vassleidningar skal samordnast med avløpsleidning, el og breiband Tilknytingsgrad Tilknytingsgraden i Balestrand kommune er om lag 70 %, omfang av utett leidningsnett og overløp er ikkje medrekna. Mål: I tett busetnad og i område med etablert avløpssystem skal alle vere tilknytt dette. Unntak kan gis etter ei kost/nytte vurdering. I område utan etablert avløpssystem skal utslepp reinsast i tråd med krav i forureiningsforskrifta / utsleppsløyve. Tiltak: For nye bustadfelt skal det som del av reguleringsplan utarbeidast plan for vatn og avløp som viser planlagt løysing. Planen skal godkjennast av Balestrand kommune. Eksisterande busetnad som ligg nær offentleg eller privat avløpsleidning skal som hovudregel få pålegg om tilknyting, jf. plan- og bygningslova samt forureiningslova. Leidningsnettet skal byggjast ut og følgjast opp med pålegg om tilknyting og tilfredsstillande vedlikehald.

24 Reinsing og utslepp Mål: Reinseanlegga skal reinse avløpsvatnet slik at: Brukarkrav til vasskvaliteten i resipienten er tilfredsstilt. Naturen si eiga evne til sjølvreinsing ikkje blir overskriden på kort eller lang sikt. Vassmassane, vassoverflaten og stranda er fri for synlege forureiningar. Botnfauna ikkje avvik vesentleg frå forventa naturtilstand. Offentlege badeplassar ikkje vert ureina av avløpsvatn. Tiltak: Kommunen skal skaffe seg tilstrekkeleg dokumentasjon over tilstanden på dei private avløpsanlegga. I dei tilfella der tilstanden ikkje er tilfredsstillande, skal det gjevast pålegg om utbetring. Alle dei kommunale utsleppa skal gjennomgå tilstrekkeleg reinsing og førast ut til utslepp på eigna stad i løpet av planperioden. Uhygieniske og/eller uestetiske private eller kommunale utslepp i spreidd busetnad skal kartleggjast og sanerast Påslepp Kommunane fekk frå 1. januar 2006 mynde til å stille krav til kva som kan sleppes inn på leidningsnettet (påslepp) frå alle typar verksemder. Dette kan ein mellom anna regulere i eigne påsleppavtalar. Vanleg avløpsvatn inneheld stoff som naturleg vert omsett og brote ned i naturen. Skadeverknader kan oppstå når tilførslane er så store at naturen si eiga evne til sjølvreinsing vert overskriden. Miljøgifter og andre tungt nedbrytbare stoff skal ikkje førast til avløpsnett. Dei vert brote svært langsamt ned i naturen og kan verke skadeleg på liv og helse gjennom at stoffa vert akkumulert i næringskjeda. Påslepp av matavfall (kverna), fett, olje og kjemikaliar fører til driftsproblem i leidningsnett, pumpestasjonar og reinseanlegg, til dømes ved at pumper stansar, leidningsnettet må spylast oftare osv. Vidare kan det føre til at slam og silgods frå reinseanlegga må leverast som spesialavfall som følgje av for høge konsentrasjonar av uønska stoff. Ut i frå omsyn til det ytre miljø, arbeidsmiljø, samt kostnader for kommunen, er det difor viktig at ein har god kontroll med kva som tilførast offentleg avløpsnett.

25 Mål: 25 Miljøgifter samt andre skadelege og uønska stoff skal fjernast ved kjelda. Tiltak: * Ved serveringsverksemder og hotell m.v skal tilstrekkeleg dimensjonert feittavskiljar vere etablert. * Kommunen skal ajourføre register over feittavskiljarar. * Kommunen skal til ein kvar tid ha eit system som sikrar at krav til installering og drift av feittavskiljarar blir etterlevd. * Kommunen skal ha oversikt over industriutslepp, innhald og mengde. * Det kan utarbeidast eigne påsleppsavtaler for bedrifter tilkopla kommunalt avløpsnett med avløpsvatn som har ein anna mengde og/eller samansetning enn sanitært avløpsvatn Organisasjon Avløpssektoren har ei stor fagleg spennvidde. Med tanke på dei store oppgåvene som skal utførast i åra som kjem vil det vere ein stor utfordring å motivere, rekruttere og vidareutvikle kompetansen i kommunen. Det er også viktig å finne optimalt skjeringspunktet mellom kor stor del av arbeidet ein skal utføre med eigne tilsette, og kor mykje tenester ein skal kjøpe utanfrå. Dei kommunale avløpstenestene bør organiserast slik at organisasjonen har god balanse mellom politisk styring og handlingsfridom. Det er også viktig at kommunen unngår samanblanding av ulike roller, til dømes som eigar og utøvar av mynde. Kommunane skal dokumentere kostnader og effektivitet slik at sjølvkostprinsippet vert oppfylt. For å klare å yte gode tenester til sine kundar må kommunen samordne ulike kommunale tenester utan at desse vert samanblanda. Organisering av VA-sektoren i Noreg er for tida i sterk utvikling i mange kommunar. Fleire private aktørar ser på dette område som potensielt satsingsområde i framtida. Konkrete døme på dette er ulike energileverandørar og store internasjonale aktørar. Kommunen vil kunne oppnå fordelar gjennom samarbeid med nabokommunar. I regionen er det allereie etablert samarbeid innanfor renovasjon og brann/redning. Dersom ein skal utvikle kompetanse, fagmiljø og nytte resursane betre i regionen, kan det vurderast å utvikle dette i ei etablert samarbeidsform som denne. Mål: * Kommunen skal syte for kompetanse og kapasitet til utbygging, effektiv forvaltning, drift og vedlikehald av avløpsanlegga.

26 Tiltak: 26 Organisasjonen skal oppdaterast fagleg ved deltaking på relevante kompetansegjevande kurs. Kommunen skal samarbeide med andre kommunar. I første rekke gjelde dette gjennom deltaking i Driftsassistansen i Sogn og Fjordane (DISFVA) Økonomi Frå sentrale styresmakter er det lagt sterke føringar med omsyn til at kostnadene knytt til kommunale avløpstenester skal finansierast av direkte gebyr. Dette er det også heimel for i Lov om kommunale vass- og kloakkavgifter og i kapittel 16 i Forureiningsforskrifta. Målsetjing: Dei kommunale avløpstenestene skal vere sjølvfinansierande gjennom avløpsgebyra. Tiltak: Kommunen skal kvart år gjennomføre intern gjennomgang av inntekter og utgifter for føregåande år. Eventuelt underskot/overskot skal førast til etablert VA-fond.

27 27 6. STRATEGIAR OG HOVUDLØYSINGAR 6.1 MANGLAR OG UTFORDRINGAR Miljøtilstanden i resipientar i Balestrand kommune er generelt god, og i liten grad negativt påverka av utslepp av avløpsvatn. Gjennom eksisterande offentleg avløpsnett i store delar av kommunen har kommunen eit godt forvaltningsreiskap for å handtere utbygging av nye bustader. På nokre område er det likevel framleis uløyste oppgåver: Ein del bustader/område i eller nær Balestrand sentrum er ikkje tilknytta kommunale avløpsanlegg. Utsleppsanering og auka tilknyttingsgrad skal prioriterast. Silanlegget ved Sagatun må oppgraderast. Aktuelt med overføring av avløpsvatn frå Hamnen, Sande/Granlia, Bratland m.v. Separering, leidningsrenovering m.v. må prioriterast. 6.2 FORVALTNINGA AV AVLØPSANLEGG I BALESTRAND KOMMUNE Område med offentleg avløpsanlegg I område med utbygd offentleg avløpsleidningsnett skal nye hus få pålegg om å knyte seg på etter dei reglar som gjeld. Dersom særskilte grunnar talar for det, kan nye utslepp etablerast etter godkjent utsleppsøknad i kvart einskild høve. Også eksisterande hus skal knyttast til offentlege anlegg dersom kostnaden med dette ikkje er for høg. Grensa for ein rimeleg kostnad er sett til kr ,- i 2014 kroner. Dersom kostnaden blir større enn dette, skal det enten gjevast kommunalt tilskot eller så fell kravet til tilkopling bort. Gebyr for tilknyting og årsgebyr kjem i tillegg Område utan offentleg avløpsanlegg I område utan offentleg leidningsnett må det søkjast om separat utsleppsløyve. I område der det er planar om å byggje ut offentleg leidningsnett må det for nye bustader etablerast eit mellombels privat avløpsanlegg. Når offentlege anlegg vert etablert må ein pårekne at det vert gjeve pålegg om tilknyting i tråd med reglane i plan- og bygningslova samt forureiningslova, samt vedtak i kommunestyret i Balestrand.

28 Sanering av eksisterande mindre avløpsanlegg Mykje av problema knytt til avløpsvatn kan tilbakeførast til dårleg tilstand på ein del av dei små private avløpsanlegga. Typiske problem er lokal ureining av mindre bekkar og terreng, forureining inn på nabotomta, forureining av private vasskjelder / brønnar og kloakklukt. Eigarane av mindre avløpsanlegg må sjølv stå for og dekke kostnad med fornying av eigne anlegg. Dette stemmer også med prinsippet "forureinar betalar" i forureiningslova. Balestrand kommune kan gje pålegg om utbetring av anlegg. Utbetring skal skje anten ved tilkopling til godkjent fellesanlegg eller ved å etablere eit mindre avløpsanlegg som tilfredsstiller krava i lokal forskrift/forureiningsforskrifta. Dersom utsleppet ikkje vert utbetra innan gitt frist, kan eigar bli ilagt forureiningsgebyr i form av dagmulkt. 6.3 KOMMUNAL OVERTAKING Dersom det er aktuelt med kommunal overtaking av private anlegg ønskjer Balestrand kommune å kome tidleg i dialog med utbyggar for å godkjenne løysingar og orientere om dei krav som kommunen stiller for å overta leidningsanlegg. I kommuneplanen er det understreka at kommunen ser det som viktig at planlegging og tilrettelegging av større infrastruktur er på plass før areala vert bygde ut. Hovudprinsipp ved kommunal overtaking av private avløpsanlegg i Balestrand kommune er at det ikkje skal skje i strid med ønskje frå anleggseigar. Balestrand kommune vil på si side ikkje ta på seg eit generelt ansvar til å overta private avløpsanlegg før dei har den standarden som vert kravd i Balestrand kommune. Dersom Balestrand kommune skal ta over VA-anlegg skal desse utførast etter VA-norm for Balestrand Kommune. Alle VA-anlegg som skal knyttast til offentleg anlegg skal følgje Standard abonnementsvilkår (KS), tekniske og administrative bestemmelsar.

29 29 7. HANDLINGSPLAN 7.1 GENERELT Handlingsplanen gjeld kommunale anlegg knytt til utslepp av sanitært avløpsvatn. Dei samla investeringane i avløpssektoren for planperioden går fram av handlingsplanen. Ved økonomisk kalkyle på dette nivå ligg uvissa i overslaga mellom 20 og 30 %. Fleire av prosjekta er fellesprosjekt for vatn og avlaup som må byggjast samtidig, og nokre prosjekt er aktuelle å koordinere med andre sektorar, til dømes vegbygging. Handlingsplanen er koordinert med økonomiplan for , enkelte av tiltaka kan vere noko forseinka i tid. 7.2 UTBYGGINGSTILTAK I etterfølgjande tabell er forslag til handlings-/investeringsplan for perioden (kostnader eks. mva. i 2014 kroner). HANDLINGSPLAN Det totale investeringsomfanget i perioden er stipulert til om lag mill.kr. Investeringsomfanget ovanfor er lagt inn i kommunen sin kostnadsrekneskap for avløpssektoren for dei komande år og er ein del av grunnlaget for utrekning av framtidig gebyrnivå.

30 30 8. ØKONOMI 8.1 ØKONOMI I 2013 Det blir her gjeve eit oversyn over økonomien innan avløpssektoren basert på rekneskapstala for Inntekter: PRISAR ut til abonnentane, ekskl. mva. Årsgebyr kr ,- Årsgebyr (2013) kr ,- eks mva Tilknytingsgebyr kr 0,- Tilkn.gebyr (2013) kr ,- eks mva Samla inntekter kr ,- Utgifter: Driftsutgifter kr ,- Indirekte Direkte Kapitalkostnader kr ,- Indirekte Direkte Avsett til fond kr 4 000,- Samla utgifter : kr ,- Dekningsgrad: Ca. 109% Dekningsgraden syner at ein pr. i dag har gebyrinntekter som er høgare enn dei faktiske kostnadane på avløpssektoren. Kommunen har pr eit fond på kr ,- på avløpssektoren. Dette må reduserast ved justering av gebyrinntektene i dei komande åra. Årsgebyret for 2014 er redusert med 10 % i høve til gebyret for INVESTERINGAR, KOSTNADER OG GEBYR I PLANPERIODEN Kostnadsutviklinga fram til og med år 2018 kan lesast ut av figuren nedanfor. Alle tal er oppgjeve i 1000 kr. Årskostnadane for nye investeringar er generelt rekna inn frå året etter at investeringa er gjort. Dei årlege investeringane i perioden kan lesast av på venstre akse. I sjølvkostgrunnlaget er lagt inn investeringskostnader for heile økonomiplanperioden frå 2015 til 2018.

31 31 Planlagde investeringar er vist med grøn kurve i diagrammet, og syner ein investeringstopp i åra 2016 og Sjølvkostfondet er vist med gule stolpar. Eventuelle overskot skal i fylgje lov om kommunale vass- og kloakkavgifter avsetjast i fond. Fondet er pr i overskot med kr ,-. Ved redusering av gebyra vil fondsoverskotet bli redusert i perioden.

32 32 Kostnadsutviklinga i vassforsyningssektoren er vist med blå stolpar i diagrammet, og omfattar drifts- og vedlikehaldskostnader og kapitalkostnader for tidlegare og framtidige investeringar. I kostnads-/gebyrberekningane er lagt inn ei forholdsvis stor nedgang i gebyrinntektene, med reduksjon i årsgebyr frå kr ,- til kr ,- frå år 2014 til år 2016, med ein liten auke til 1 429,- i Utviklinga i avløpsgebyret er vist med lilla kurve. Ein gjer merksam på at ovannemnde tal er ei prognose. Utrekning og vedtak om gebyr for kommande år må gjerast kvart år med bakgrunn i tal frå rekneskap og framlegg til budsjett. Balestrand kommune legg full kostnadsdekning til grunn for finansiering av kommunale avløpstenester. Til samanlikning er i etterfølgjande tabell vist gebyrnivå for landet og for fylket gjeldande for år Tala er henta frå «Rapport nr , Huseiernes Landsforbund». AVLØPSGEBYR (kr/år) Norge Sogn&Fjordane Snitt 4277,- 3700,- Høgaste 9705,- 8596,- Lågaste 559,- 559,- Gjennomsnittleg gebyrstorleik er kr ,- på landsbasis og kr ,- i Sogn og Fjordane. Ein ser elles at det er store skilnader mellom høgaste og lågaste gebyrstorleik. ORDLISTE Avløp - avløpsvatn. Med avløp meiner ein i denne samanheng sanitært avløp med mindre anna er sagt særskilt. Avløpsanlegg. Eit kvart anlegg for handtering av avløpsvatn som inneheld ein eller fleire av følgjande hovudkomponentar: avløpsnett, reinseanlegg og utsleppsanordning. Avløpsnett. Eit transportsystem som samlar opp og fører avløpsvatn frå bustadhus eller andre bygningar med innlagt vatn. BOF. Biologisk oksygenforbruk. Uttrykk for innhald av biologisk nedbrytbart stoff. Vert angjeve som mg O/l. I Europa er det innført ein felles standard for BOF ved å måla oksygenforbruk etter 5 døgns lagring av prøven i et lukka system, prøveresultatet vert då kalla BOF 5. Dekningsgrad. Totale inntekter delt på totale kostnader. FDV-kostnader: Kostnader til forvaltning, drift og vedlikehald som ikkje skal avskrivast over fleire år. Forvaltningskostnader er sektoren si del av kostnadene til kommuneadministrasjonen. Drifts- og vedlikehaldskostnader inkluderer kostnader til løn, sosiale utgifter, drift av utstyr og transportmidlar og vedlikehald av bygningar og anlegg. Kostnader til drift og vedlikehald går fram av kommunen sine budsjett og rekneskap. Følgjande auke er lagt til grunn: eksisterande anlegg: 0,5 % årleg auke (auka alder) nye leidningsanlegg: 1,0 % av total investering Gjennomsnittsabonnent. Eigar av einebustad på 140 m 2 som er tilkntta kommunalt avløpsnett. Talet gjennomsnittabonnentar finn ein ved å dele total inntekt årsgebyr på gebyr for ein einebustad på 140 m 2. Internkontroll: Å etablere eit system som gjer at krav fastsett i, eller i medhald av, lov eller forskrift vert haldne, samt at dette kan dokumenterast. Kapitalkostnader: Avskrivingar og renter på investeringar. Investeringar er kostnader som skal avskrivast over fleire år. I retningslinene frå kommunal og regionaldepartementet (H ) er det fastlagt korleis ein skal rekne ut sjølvkost for kommunale betalingstenester.