ÅRSMELDING 2014 NOREGS HØGSTERETT

Transkript

1 ÅRSMELDING 2014 NOREGS HØGSTERETT

2 2

3 INNHALD I N N H A L D Høgsterett i 2014 Side 4 Kort om sakene og saksbehandlinga i Høgsterett Side 6 Høgsterett i 1814 og 2014 Side 7 - Etablering og utnemning av dommarar Side 8 - Nye dommarar følgjer på i rekkja Side 11 - Høgsterett byggjer i høgda Side 12 Førebuingar til 200-årsjubileet Side 15 Nokre utvalde saker i 2014 Side 16 Dissensar i Høgsterett Side 22 Menneskerettskonvensjonane og Høgsterett Side 24 EØS-avtalen og Høgsterett Side 26 Dommarane i Høgsterett Side 31 Administrasjonen i Høgsterett Side 34 Rettsbetjent - kva er det? Side 40 Fylkestur 2014 Side 42 Utanfor rettssalen Side 44 Statistikk Side 46 Framsida, besøk på Tusenårsstaden Gulatinget (Foto: Henrik Tveit) 3

4 HØGSTERETT I 2014 I 2014 feira vi 200-årsjubileet for Grunnlova. Grunnlova etablerer ei lovgivande, ei utøvande og ei dømmande makt med Høgsterett som den øvste domstolen. Grunnlova er fundamentet for bygginga og utviklinga av demokratiet og rettsstaten Noreg. I dei første femti åra av sitt virke utvikla Høgsterett dei grunnleggjande trekka ved domstolane sin kontroll med lovgivinga og forvaltninga. Lover må vere i samsvar med dei skrankane som følgjer av Grunnlova. Dersom det er strid her, må lova vike eller tolkast innskrenkande, slik at ein unngår konflikt. Forvaltningsvedtak må treffast innanfor ramma av lova, dei må byggje på eit korrekt faktum og ei forsvarleg saksbehandling. Utøvd skjønn må ikkje vere klart urimeleg. Om ikkje dette blir følgt, må vedtaket underkjennast som ugyldig. I dei to siste tiåra er kontrolloppgåvene til domstolane utvida ved at domstolane prøver at lover og vedtak ikkje strir mot dei grunnleggjande menneskerettskonvensjonane, som er gjorde til norsk lov gjennom menneskerettslova av Mange av rettane i desse konvensjonane er no, ved grunnlovsrevisjonen i mai 2014, forankra i Grunnlova. Etterleving av desse rettane inngår no i grunnlovskontrollen. 4

5 Kontrolloppgåvene domstolane har overfor dei to andre statsmaktene, er heilt sentrale for Noreg som rettsstat. Saman med løysingar av tvistar elles og avgjerder i straffesaker, utgjer dette kjerneoppgåvene for Høgsterett og dei andre domstolane. Fram til oppløysinga av unionen med Danmark i 1814, var det ein felles dansk-norsk høgsterett med sete i København. Etter unionsoppløysinga blei dette ein reint dansk høgsterett, som ikkje kunne behandle saker frå Noreg. Det tok noko tid å få ein eigen høgsterett på plass, men arbeidet med etableringa av domstolen starta straks etter at Grunnlova var vedteken 17. mai Noregs Høgsterett hadde sitt første rettsmøte og sa sin første dom den 30. juni 1815, og dei store jubilea for Høgsterett har vore markerte i 1915 og 1965 på den 30. juni. 200-årsjubileet for Høgsterett vil derfor bli markert den 30. juni Året 2014 har vore eit aktivt år for Høgsterett med mange viktige saker. I årsmeldinga har vi i år som i fjor forsøkt å presentere institusjonen også utover sakene og dei tørre tala frå statistikken. Som ein opptakt til jubileumsåret har vi mellom anna teke for oss to ytterpunkt på tidslinja og presentert nokre sentrale hendingar i Høgsterett i høvesvis 1814 og I årsmeldinga finn du også planane for markeringane av 200-årsjubileet. Eg håper årsmeldinga er av interesse. Oslo, 2. januar 2015 Tore Schei 5HØGSTERETT

6 KORT OM SAKENE OG SAKSBEHANDLINGA I HØGSTERETT Grunnlova 88 bestemmer at Høyesterett dømmer i siste instans. Av det følgjer at Høgsterett er den øvste domstolen i landet i alle typar rettssaker. Hovudoppgåva til Høgsterett er gjennom avgjerdene å bidra til rettsavklaring og rettsutvikling innanfor dei rammene som Grunnlova og lovene set. For å få fremma ein anke til Høgsterett over ein dom frå lagmannsretten, trengst det samtykke frå ankeutvalet i Høgsterett. Vilkåret for å få samtykke er etter prosesslovene normalt at ei avgjerd frå Høgsterett vil ha prinsipiell betydning avgjerda må gi viktig rettsleg rettleiing også for andre saker. Sjølv om ei avgjerd berre er rettsleg bindande for partane i saka, vil ho, nettopp fordi Høgsterett er ein prejudikatdomstol, reint faktisk få verknad for alle som er involverte i liknande saker. Det er mange ankar over lagmannsrettsdommar, og det blir gitt samtykke i berre få av dei. Nålauget for å få saka inn til behandling i avdeling er trongt både rettsleg og faktisk. Ei streng siling er heilt nødvendig for at Høgsterett skal få nok tid til å behandle dei verkeleg viktige sakene. Det er ei oppgåve for advokatane å overtyde ankeutvalet i Høgsterett om at akkurat hennar eller hans anke bør sleppe fram til avdelingsbehandling. Oftast bør dette gjerast i ein kort og konsentrert anke der det eller dei prinsipielle spørsmåla er løfta fram. Som nemnt er det ankeutvalet som avgjer om ein anke skal fremmast til behandling i avdeling i Høgsterett. Ankeutvalet består i kvar sak av tre av dommarane i Høgsterett. Dei tek avgjerda si på grunnlag av saksdokumenta. Dei sakene som blir fremma til behandling, blir avgjorde av ei av dei to avdelingane med fem dommarar, heilt unntaksvis av ein såkalla forsterka rett Høgsterett sett i plenum eller i storkammer med 11 dommarar. Sakene blir behandla munnleg advokaten gjer greie for både dei rettslege og dei faktiske spørsmåla Høgsterett må ta stilling til. Desse munnlege forhandlingane er offentlege. Alle som vil, kan komme til rettssalane og høyre på det er berre å møte opp. På heimesida vår, ligg det opplysningar om kva saker som skal behandlast, kva saka gjeld, og tidspunkt for den munnlege behandlinga. Dommen blir lagd ut på heimesida både i form av eit kort samandrag og i fulltekst for den som ønskjer det.

7 Foto: Jiri Havran HØGSTERETT I 1814 OG 2014 På dei neste sidane fortel vi litt om nokre store hendingar i domstolen i grunnlovsåra 1814 og

8 HØGSTERETT I 1814 ETABLERING OG UTNEMNING AV DOMMARAR 8 I unionstida hadde Noreg og Danmark ein felles dansk-norsk høgsterett, som heldt til i København. Da unionen blei oppløyst ved Kieltraktaten av 14. januar 1814, måtte fellesordninga avsluttast. Den nye situasjonen kravde at Noreg som eit fritt land fekk sin eigen høgsterett. I 89 i Grunnlova av 17. mai 1814 blei det derfor bestemt: Til at dømme i sidste Instans skal, saasnart mueligt, organiseres en Høiesteret, der ikke maa bestaae af færre, end Justitiarius og 6 Tilforordnede. Saasnart mueligt blei tolka bokstavleg. Den 25. mai 1814, altså berre nokre dagar etter Riksforsamlinga, starta regjeringa arbeidet med å etablere den nye domstolen. Og det blei arbeidd raskt. Allereie i juli var eit utkast til instruktion for Høgsterett klart. Etter forslaget skulle saksbehandlingsmåten vere dels munnleg, dels skriftleg, avhengig av saka. Men det var stor ueinigheit om dette. Diskusjonen gjekk nesten heilt fram til den formelle opninga eitt år seinare, den 30. juni Den 27. september 1814 utnemnde regjeringa Johan Randolf Bull, stiftsamtmannen i Bergen, til Høgsteretts første justitiarius. Saman med han blei også dei seks andre dommarane eller assessorane, som dei blei kalla den gongen utnemnde. Dei seks var etatsråd Hans Falbe, justisråd Peter Collett, stiftsoverrettsassessor Jørgen Mandix, stiftsoverrettsassessor Jens Petter Debes, sorenskrivar Andreas Kiønig og byfogd Fredrik Motzfeldt. Kiønig og Motzfeldt hadde vore medlemmer av Riksforsamlinga på Eidsvoll. Dommarane var i alderen 35 til 65 år. I tillegg til dommarane blei det utnemnt ein justissekretær og to protokollsekretærar. Årleg gage for justitiarius Bull skulle vere riksbankdalar, medan lønna til dei andre dommarane varierte mellom og riksbankdalar. Lønna til justis- og protokollsekretærane var høvesvis og riksbankdalar. Regjeringa kunne ikkje ha gjort eit betre val enn å utnemne Johan Randolf Bull til justitiarius. Han var ein person med skarp dømmekraft og human livsoppfatning forenet med prøvet erfaring og et sundt praktisk blik for livets realiteter. Med sine 65 år blei han av samtida omtalt som den ærverdige olding, ein karakteristikk som seier mykje om den gjennomsnittlege levealderen, som da var på omkring 40 år. Etatsråd Falbe skulle ifølgje seg sjølv fleire gonger ha fått forsikringar frå Kong Christian Fredrik om at han ville bli utnemnd til justitiarius. Han blei derfor så skuffa over berre å bli vald som 1. assessor at han sa frå seg embetet.

9 HØGSTERETT I 1814 HØGSTERETTSDOMMARANE SOM BLEI UTNEMNDE 27. SEPTEMBER 1814: Justitiarius : Stiftsamtmand Johan Randolf Bull Dommarar: Kammerherre Etatsraad Hans Hagerup Falbe Justitsraad Peter Collett Stiftsoverretsassessor Jørgen Mandix Stiftsoverretsassessor Jens Petter Gløersen Debes Cancelliesekretair Sorenskriver Andreas Aagard Kiønig Byefogd Frederik Motzfeldt Petter Collett rykte da opp til 1. assessor. Den ledige dommarplassen som følgde av opprykket, blei seinare i juni 1815 fylt ved at advokat Christopher Frimann Omsen blei utnemnd som den sjette assessoren. Etter dommarutnemningane var det viktig å finne eit eigna lokale for den nye domstolen, noko som viste seg å vere vanskeleg. Kristiania var ikkje klar til å ta imot alle dei institusjonane som følgde med stillinga som hovudstad i det sjølvstendige Noreg. I oktober 1814 foreslo justitiarius Bull for regjeringa at Høgsterett skulle overta lokala til det som hadde vore den øvste domstolen i landet under dansketida Overhoffretten, som hadde halde til i Stiftsgaarden i Rådhusgata 13. Men trass i at regjeringa var positivt innstilt til forslaget frå Bull, nekta stiftsamtmannen i Kristiania å gi frå seg dei beste romma. Høgsterett måtte ta til takke med ein sal i første etasje i bygningen. Salen blei omtalt av retten sjølv som eit maadelig lokale der det verken var plass til justiskontor eller arkiv. Den offisielle opninga av Høgsterett og seinare ettsmøte måtte derfor haldast i biblioteket til Katedralskolen i Dronningens gate 15. Plassproblema var uløyste heilt til Da flytta domstolen inn i den nye Justisbygningen i Kristiania, den bygningen som i dag er Høgsteretts Hus. Artikkelen byggjer på informasjon i G. Hallager: Norges Høiesterett , Bind I og Nils Rune Langeland: Siste ord, Høgsterett i norsk historie

10 10 Foto: Sturlason

11 DOMMARAR 2014 HØGSTERETT I 2014 NYE DOMMARAR FØLGJER PÅ I REKKJA Arne Ringnes og Wenche Elizabeth Arntzen er dei to sist utnemnde dommarane i Høgsterett. Vi har teke dei med til dommarrommet i 1. avdeling, der veggene er dekte med bilete av 187 kvinner og menn som sidan 1814 er utnemnde til dommarar i Høgsterett. Da er vi nummer 188 og 189 i rekkja, slår Wenche Arntzen fast. Ho ser på bileta og kan konstatere at ho sjølv er kvinneleg dommar nummer 15 i Høgsterett. Dei to begynte nesten samtidig hausten 2014 og fekk kontor ved sida av kvarandre i 1. etasje også kalla Balkan der mange av dei mest erfarne dommarane i Høgsterett held til. Dei innrømmer at dei har hatt nokre konsultasjonar på kontora til kvarandre. At latteren da sit laust, kan høyrast gjennom tak og vegger. Begge to har kasta seg inn i arbeidet med glød og entusiasme og markert seg i retten med mange spørsmål til prosessfullmektigane. Det er jo gjennom spørsmål og dialog ein får ordentleg grep om saka, seier Arntzen, som også i tingretten var kjend for ikkje å la advokatane sleppe unna utan å ha forklart seg skikkeleg. Eg hadde på førehand tenkt at det å sitje i retten kanskje kunne bli kjedeleg, seier Arne Ringnes. Men eg har opplevd det som svært intenst. Han synest samarbeidet med dei andre dommarane i Høgsterett er enda meir positivt enn han hadde tenkt seg, og det å arbeide saman og gjere kvarandre betre for å bruke ein klisjé er det han set aller mest pris på ved den nye arbeidsplassen. Men det er mange nye rutinar å setje seg inn i og eit høgt tempo. Wenche Arntzen seier ho hadde rekna med at det gjekk raskt i Høgsterett. Og forventingane har blitt innfridd. Vi har ikkje akkurat vore arbeidsledige etter at vi begynte, ler dei to. Men dei har lagt merke til at dommarane i Høgsterett held seg godt. Det må vere ein foryngande faktor X som vi håper å nyte godt av, seier Arntzen med eit breitt smil. Ho har elles teke opp arven etter tidlegare dommar Georg Fredrik Rieber-Mohn. Den veldige latteren hans bidrog til at det blei installert lyddempande plater i taket på lunsjrommet til dommarane. Med Arntzen på plass har lydplatene igjen komme til nytte. Som Arne Ringnes seier: Når Wenche Arntzen set opp den hjartelege latteren sin på nabokontoret, hjelper det lite at veggene er tjukke og sakene spennande. Da er det berre å gi seg over og le med. 11

12 Seks utgreiarar flytta i 2014 inn i ein ny loftsetasje HØGSTERET T I 2014 HØGSTERET T BYGGJER I HØGDA Eidsvollfedrene ville truleg ha skoda anerkjennande over lindetrea mot Høgsteretts Hus om dei hadde kunna ta ein spasertur frå gamle Hammersborg nedover Akersgata i våre dagar. Truleg ville dei også vore stolte over manifestasjonen av Grunnlova 88 i den ærverdige raude mursteinsbygningen på Høgsteretts plass. Det blir flagga frå den gamle justisbygningen i Kristiania og løftar ein blikket, vil også den nye etasjen i bygget komme til syne. Bak flagget er taket løfta og sol, lys og luft gir fantastiske arbeidsplassar for den juridiske utgreiingseininga i eit nytt og moderne kontorlandskap, heilt øvst i den øvste domstolen i landet. 12 Arkitekten bak bygget, Hans Jakob Sparre, ville utan tvil ha stemt i. Bergensarkitekten vann ikkje arkitektkonkurransen i 1896, ettersom postbåten frå Bergen var forseinka og forslaget hans ikkje nådde fram innan fristen. Men ideen hans om korleis den lange smale tarmen av ei utbyggingstomt kunne utnyttast, vann likevel gehør hos juryen. I forslaget frå Sparre var byretten som første rettsinstans plassert i første etasje, lagmannsretten som andre rettsinstans i andre og Høgsterett i tredje etasje. Særleg heldig var det at Sparre i teikningane også tok høgd for ein loftsetasje. Med ei aukande saksmengd, blei det på 1960-talet behov for juridiske utgreiarar i Høgsterett. Behovet for fleire kontorplassar utfordra kreativiteten, og loftsetasjen kom etter kvart svært godt med.

13 LOFTET HØGSTERETTS HUS Utgreiingseininga går igjennom meir enn saker i året Alle foto: Sturlason I dag har Høgsterett 20 juridiske utgreiarar som førebur ankesakene for ankeutvalet, og våren 2014 var gleda stor da seks nye kontorplassar blei innvigde i ein ny etasje på Loftet. Dei strengare formene nedover i etasjane i Høgsteretts Hus er her løyste opp. Alt i alt er loftet blitt ein svært bra arbeidsstad. Lola Magnussen er ein av dei 20 juridiske utgreiarane i Høgsterett. Ho er svært tilfreds både med sitt eige kontor og med det nye kontorlandskapet. Det er masse dagslys frå store vindauge både i taket og på kontora. Særleg fornøgd er ho med at utgreiarane no kan sitje meir samla, og at det er kort veg til ein kollega dersom ein treng å diskutere ei sak. Om utgreiarnotata blir betre, er ikkje godt å seie, men dei blir i alle fall ikkje dårlegare. 13

14 Under førebuingane til jubileet neste år fann bibliotekaren vår, Vivi Østby, ei gammal jubileumsavis. Her les ho morgonnummeret til Aftenposten datert 25. juni 1915 med informasjonsrådgivar Svein Tore Andersen. Hovudoppslaget i avisa var Norges Høiesteret gjennem hundrede aar. 14

15 FORORD HØGSTERETT I 2014 HØGSTERETT I 2014 FØREBUINGAR TIL 200-ÅRSJUBILEET 200-ÅRSJUBILEUM I 2015 Høgsteretts 200-årsjubileum vil bli markert den 30. juni 2015 med ein seremoni i Høgsteretts rettssal Regjeringa held seinare på dagen ei mottaking for Høgsterett med gjester på Akershus slott Dagen etter, den 1. juli 2015, er det ope hus i Høgsterett med omvisingar og foredrag I 2014 er det gjort førebuingar til neste års jubileum. Høgsterett vil til jubileet gi ut eit jubileumsskrift med fagartiklar om Høgsterett og rettspraksisen i Høgsterett. Domstoladministrasjonen vil gi ut eit tredje bind av Høyesteretts historie, da for perioden Forfattaren av dette verket er professor Jørn Øyrehagen Sunde ved Universitetet i Bergen. Elles vil Universitetet i Bergen i 2015 arrangere to seminar om Høgsterett og verksemda her. Riksarkivet held ei utstilling, og Noregs Bank gir ut ein mynt i tilknyting til jubileet.

16 16 NOKRE UTVALDE SAKER I 2014 Høgsterett har i 2014 behandla éi sivil sak i storkammer. Elles har Høgsterett i avdeling behandla 56 sivile saker og 47 straffesaker. For meir utfyllande informasjon viser vi til statistikken bak i årsmeldinga. Nedanfor har vi valt ut nokre saker frå 2014 som illustrerer breidda i sakstilfanget til Høgsterett. Avgjerdene i fulltekst er tilgjengelege på heimesida til Høgsterett, i Norsk Retstidende og på Lovdata. SIVILE SAKER RETT TIL Å DRIVE SKISKOLE I ALPINANLEGG Eigaren av eit alpinanlegg nekta ein skiskole å drive aktivitet i anlegget utan å betale for bruken. Høgsterett kom til at løypene i anlegget ifølgje friluftslova var utmark. Reglane om fri ferdsel innebar at alpinsenteret ikkje kunne nekte andre å drive skiskolar i bakkane. Men skiskolen kunne ikkje krevje at instruktørane skulle få køyre i heisen til vanleg forbrukarpris. (Rt side 36) ÆREKRENKINGAR I Ein mann av somalisk opphav fekk ein hjerneskade etter å ha blitt slått ned. Han blei ikkje teken med av ein ambulanse som kom til staden. Ein av ambulansesjåførane reiste ærekrenkingssak mot Dagbladet som følgje av omtalen deira av saka. Høgsterett kom til at skuldinga avisa kom med om uforsvarleg pasientbehandling, var verna av ytringsfridommen etter EMK artikkel 10 nr. 1. Skuldinga om at behandlinga var rasistisk motivert, var derimot ikkje verna. Avisa blei dømd til å betale kroner i oppreising til ambulansesjåføren. Dissens 4 1. (Rt side 152)

17 SAKER I 2014 ÆREKRENKINGAR II Ein kirurg blei i ein artikkelserie i Avisa Nordland skulda for å ha operert friske pasientar utan grunn, fjerna livsviktige organ og påført pasientane ubotelege skadar og store komplikasjonar. Høgsterett konkluderte med at skuldingane både var ærekrenkjande og rettsstridige. Det var ikkje dekning for å seie at kirurgen var skuld i grove feil. Avisa Nordland hadde heller ikkje brukt sentrale opplysningar som avisa hadde, og som viste at dekninga var ufullstendig og misvisande. Høgsterett tilkjende kirurgen kroner i oppreising. (HR A) TILSETJING AV SJEF FOR FORSVARETS SKOLESENTER Ein søkjar meinte han var blitt forbigått i strid med likestillingslova da ei kvinne blei utnemnd som sjef ved Forsvarets skolesenter. Han fekk ikkje medhald. Kva for kvalifikasjonar som skal krevjast, og korleis ulike kvalifikasjonskrav skal vegast mot kvarandre, er det arbeidsgivaren som bestemmer. Domstolane kan prøve om krava faktisk er oppfylte. Men domstolane kan ikkje prøve kven av søkjarane som er best kvalifisert, berre om avveginga er sakleg og forsvarleg. Likestillingslova blir berre broten dersom den som blir rekna som best kvalifisert, ikkje blir tilsett på grunn av kjønn. I den aktuelle saka hadde Høgsterett ikkje innvendingar mot at den konkrete avveginga slo ut i favør av den kvinnelege søkjaren. Dissens 4 1. (Rt side 402) MERVERDIAVGIFT VED SAL AV ELEKTRONISK AVIS SAMAN MED PAPIRAVIS Omsetning av papiraviser er friteken for meirverdiavgift, medan omsetning av e-avis er avgiftspliktig. Eit medieselskap selde e-avisa dyrt til kundar som ikkje hadde abonnement på papiravisa, og svært mykje billigare til kundar som også hadde eit papirabonnement. Høgsterett kom til at e-avisa hadde eit anna kommersielt formål som sjølvstendig abonnement enn som tillegg til papiravisa. Meirverdiavgift skulle derfor berre bereknast av 519 kroner som den reelle marknadsverdien av e-avisa som tillegg til papiravisa. Dissens 4 1. (Rt side 486) YRKESSKADE ETTER AKEULYKKE PÅ JOBBSEMINAR Ein person blei skadd under aking på eit jobbseminar. Høgsterett kom til at akeulykka hadde skjedd i arbeid, og at skaden derfor var ein yrkesskade. Formålet med akinga var å styrkje teamarbeidet og å skape positivt engasjement på den faglege delen av seminaret. Arbeidsgivaren hadde arrangert kinga, og det blei forventa at ein deltok. (Rt side 513) DNA FRÅ EIN GRAVLAGD PERSON Ein mann hevda å vere son av ein avdød. Han kravde at grava blei opna for å avklare farskapen gjennom ei DNA-prøve av den avdøde. Høgsterett kom til at behovet for ei sikker avgjerd i farskapssaker er viktigare enn omsynet til gravfreden når ei avklaring ikkje kan skje på annan måte. (Rt side 585) SKATT PÅ KJØP AV LEILEGHEIT I SPANIA Eit norsk aksjeselskap hadde kjøpt ei leilegheit i Spania. Høgsterett kom til at sjølv om både utleige og ei mogleg verdistiging hadde vore framme da leilegheita blei kjøpt, var investeringa ikkje vanleg eller fornuftig å gjere for ei alminneleg bedrift. Det blei lagt til grunn at private interesser var motiverande for å kjøpe leilegheita. Vedtaket om uttaksskattlegging av selskapet og utbyteskattlegging av aksjonæren var derfor gyldig. Dissens 4 1. (Rt side 614) GEBYR ETTER AKVAKULTURLOVA ER IKKJE STRAFF Eit oppdrettsføretak hevda at eit lovbrotsgebyr etter akvakulturlova var straff som etter Grunnlova 96 berre kunne ileggjast ved dom. Dette fekk dei ikkje medhald i. Lovføresegner om administrative reaksjonar er ikkje uvanleg. Lovgivaren hadde vurdert forholdet til Grunnlova da gebyrordninga blei vedteken. Gebyret var innført mellom anna av omsyn til næringa sjølv og til miljøet. Det var retta mot ei avgrensa gruppe næringsdrivande. Høvet til klage og søksmål tok i tilstrekkeleg grad vare på omsynet bak Grunnlova 96. (Rt side 620) 17

18 ERSTATNINGSANSVAR ETTER TILBAKESLAG FRÅ KLOAKKNETTET Ein bustad blei skadd ved tilbakeslag frå det kommunale avløpsnettet. Høgsterett kom til at kommunen i utgangspunktet var ansvarleg på objektivt grunnlag. I denne saka blei det likevel avgjerande at kommunen i sanitærreglementet hadde fråskrive seg ansvar for skade i rom som ikkje var godkjende av bygningsmyndigheitene. (Rt side 656) TVUNGENT PSYKISK HELSEVERN Ei kvinne ønskte å skrive seg ut frå tvungent psykisk helsevern, noko som ville føre til at tilstanden hennar blei vesentleg forverra innan tre til fire månader. Høgsterett kom til at det såkalla forverringsvilkåret i lov om psykisk helsevern var oppfylt. Slik Høgsterett såg det, gav den lengre verketida for dagens medisinar grunnlag for å justere føresetnaden i lovforarbeida om ei maksimumsgrense på to månader. (Rt side 801) TILLEGGSBETALING FOR DRIFT AV FERJE Eit ferjeselskap kravde tilleggsbetaling for å drive eit ferjesamband. Grunnen var at ein veg ikkje blei bygd som planlagt. Da kontrakten blei inngått, var det ein føresetnad at den nye vegen ville føre til at eit anna ferjesamband blei lagt ned. Dette ville ha gitt trafikkvekst og auka inntekter for ferjeselskapet. Høgsterett kom til at det ikkje var grunnlag for kompensasjon i medhald av kontrakten eller dei alminnelege reglane om brestande føresetnader. Dissens 4 1. (Rt side 866) ERSTATNING TIL FAMILIEN ETTER GROVT AKTLAUST DRAP Ein person som var dømd for grovt aktlaust drap, måtte betale erstatning (oppreising) til dei etterlatne. Høgsterett uttalte at normbeløpet ved grovt aktlaust drap bør vere kroner. Det var ikkje grunn til å fråvike norma sjølv om dei etterlatne var busette i lågkostland. Heller ikkje svak økonomi hos den drapsdømde eller at det var mange etterlatne, gav grunn til å fråvike norma eller lempe på ansvaret. (Rt side 892 ) STORKAMMERSAK: KAPITALISERINGSRENTEFOTEN VED VARIG PERSONSKADE Ei ung kvinne var blitt 100 prosent varig ufør etter ei bilulykke. Ho kravde at kapitaliseringsrenta, ein rentesats som blir brukt til å berekne erstatning ved eingongsutbetaling, skulle setjast ned. Kapitaliseringsrenta og skatteulempa har sidan 1993 vore på høvesvis 5 prosent og 25 prosent. Høgsterett kom til at den generelle kapitaliseringsrenta skulle setjast til 4 prosent og skatteulempa til 20 prosent. Eit fleirtal på sju dommarar meinte at kapitaliseringsrentesatsen skulle gjelde generelt, medan eit mindretal på fire meinte at han burde setjast til 3 prosent for midlar som blir forvalta av Fylkesmannen (dvs. midlane til umyndige). (HR S)

19 SAKER I 2014 STRAFFESAKER FORSETTLEG DRAP Den domfelte hadde på ein svært brutal måte drepe ein mann med til saman 33 knivstikk. Han hadde hindra andre i å ringje etter hjelp og trua dei til å gi falsk forklaring om ein ukjend gjerningsmann. Høgsterett viste til at straffa for ordinære drap normalt ikkje skal vere under fengsel i 12 år. Den brutale måten drapet skjedde på, og måten gjerningsmannen opptredde på etterpå, måtte føre til ei skjerping av straffa. Høgsterett var einig med lagmannsretten i at straffa måtte setjast til fengsel i 13 år. (Rt side 12) FORSØK PÅ TVANGSEKTESKAP Ein kurdar var i lagmannsretten dømd for å ha forsøkt å tvinge den 16 år gamle dottera si til å gifte seg med sonen til broren. Forsøket hadde skjedd gjennom eit vedvarande sosialt press for å bryte ned motstanden hos dottera. Det var også teke kontakt med ein mullah i Iran og ordna med ekteskapskontrakt. Høgsterett fastsette straffa til fengsel i eitt år og fire månader. (Rt side 205) FREDA HØNSEHAUK Ein person blei tiltalt for å ha skote ein totalfreda hønsehauk idet han gjekk til åtak på ei høne. Spørsmålet var om fellinga var straffri etter nødverjeføresegna i naturmangfaldlova 17. Høgsterett kom til at ein ikkje kunne forstå lova slik at den tiltalte først måtte ha forsøkt å jage hauken framfor å avlive han. Dersom lovgivaren hadde meint noko anna, måtte lova endrast. Den tiltalte blei derfor frifunnen. (Rt side 238) FORSETTLIG DRAP UNDER SÆRDELES SKJERPANDE OMSTENDE To personar oppsøkte ein kjenning i samband med eit gjeldsoppgjer og utsette han for grov vald. Det blei gjort fleire torturliknande forsøk på å hengje han. Dei forlét mannen hengande i ein lastestropp, og han døydde litt seinare av kveling. Høgsterett kom til at straffa for drap under særdeles skjerpande omstende etter straffeskjerpinga i 2010 normalt bør liggje på års fengsel. Straffa i denne saka blei fastsett til fengsel i 17 år. (Rt side 268) REGULERING AV FISKE SVALBARDTRAKTATEN Eit tysk fiskefartøy hadde tråla i fiskevernsona ved Svalbard. Fangsten inneheldt hyse som overskreid grensa på 19 prosent i forskrift om regulering av hysefiske. Reiarlaget fekk førelegg - og blei seinare dømt i lagmannsretten til bot og inndraging. I motsetning til fartøy frå Noreg, Russland og Grønland som har særskild hysekvote kunne fartøy frå EU berre ta hyse som bifangst. Høgsterett kom til at forskrifta ikkje diskriminerte fiskarar frå EU i strid med likebehandlingsprinsippet i Svalbardtrakten i den grad denne traktaten gjaldt i fiskevernsona. Forskjellsbehandlinga tok vare på objektive og legitime formål og var ikkje uforholdsmessig. Dommen i lagmannsretten blei derfor ståande. (Rt side 272) FORBODET MOT Å STRAFFE FLYKTNINGAR FOR ULOVLEG INNREISE OG OPPHALD Etter flyktningkonvensjonen artikkel 31 nr. 1 er det forbode å straffe ein flyktning for ulovleg innreise dersom han kjem direkte frå eit land der liv eller helse er trua, og han without delay framstiller seg for myndigheitene og godtgjer eit behov for vern. Høgsterett kom til at tingretten og lagmannsretten hadde tolka omgrepet without delay for strengt. Ein kamerunsk statsborgar hadde brukt falsk identifikasjon i passkontrollen på Gardermoen da han kom til Noreg. I avhøyr noko seinare same dag søkte han asyl. Høgsterett kom til at han hadde søkt om asyl without delay, og oppheva dommen i lagmannsretten. (Rt side 645) 19

20 SKJENKING AV ALKOHOL I SLUTTA SELSKAP Tre menn hadde invitert til ein Halloween-fest via ei lukka Facebook-side. Det var lagt opp til at venner kunne invitere venner, som igjen kunne invitere sine venner, osv. Det blei servert alkohol på festen. Mennene hadde ikkje skjenkjeløyve. Høgsterett kom til at festen ikkje kunne definerast som eit slutta selskap ifølgje alkohollova, og skjenkjeløyve var derfor nødvendig. Den frifinnande dommen i lagmannsretten blei derfor oppheva. (Rt side 686) UNDERSLAG GJORT AV STØTTEKONTAKT Ein støttekontakt hadde underslått kroner frå kontoen til ein klient. Høgsterett kom til at underslaget var grovt. Når ein helse- eller omsorgsarbeidar underslår pengar, gjer omsynet til allmenn prevensjon seg gjeldande med betydeleg styrke. Samfunnsstraff var derfor ikkje aktuelt. Straffa blei sett til fengsel i 60 dagar, av dei var 30 dagar vilkårsstraff. (Rt side 691) ER DELTAKELSE I TRE MIDDAGER KORRUPSJON? Ein driftssjef i eit kommunalt selskap hadde ansvar for store delar av kollektivtrafikken i området. Han hadde delteke i tre middagar som ein bussprodusent hadde betalt. Høgsterett kom til at servering som har det meste til felles med ordinær kundepleie og tradisjonell kundekontakt, ikkje er straffbart som korrupsjon. (Rt side 786) FLYKTNINGSPIONASJE Ein sudansk etterretningsoffiser hadde samla inn opplysningar frå det sudanske eksilmiljøet i Oslo. Han gav seg ut for å vere flyktning. Informasjonen blei løpande gitt vidare til den sudanske ambassaden i Oslo. Høgsterett kom til at det ikkje er eit vilkår for å dømmast for spionasje at informasjonen som blir samla inn, ikkje er ope tilgjengeleg ( hemmeleg ). Det avgjerande er at sjølve innsamlinga er hemmeleg, for eksempel ved at ein utgir seg for å vere flyktning. Det er heller ikkje eit vilkår at spionasjen har skadd norske interesser eller livet, helsa, fridommen eller eigedommen til enkeltpersonar. Det avgjerande er at informasjonsinnhentinga kan føre til slik skade. Etterretningsoffiseren blei derfor dømd, og straffa blei sett til fengsel i eitt år og tre månader. (Rt side 901)

21 SAKER I 2014 PRØVELAUSLATING FRÅ FORVARING Tre innsette som var dømde til forvaring, kravde å bli lauslatne på prøve. Høgsterett kom til at prøvelauslating berre kan nektast dersom påtalemyndigheita sannsynleggjer at vilkåra for å dømme til forvaring framleis er oppfylte. Det må derfor vere ein nærliggjande fare for at den innsette vil gjere seg skuldig i eit nytt alvorleg brotsverk. Høgsterett meinte at det ikkje låg føre nokon nærliggjande gjentakingsfare for dei tre forvaringsdømde. Dei blei derfor lauslatne på prøve for resten av forvaringstida, men under nærmare fastsette vilkår. (Rt sidene 934, 946 og 951) MEDVERKNAD I Ein mann blei først rana og så utsett for omfattande vald. Han var allereie skadd da ein av ranarane kom til staden der skadane blei påførte. Høgsterett uttalte at han likevel kunne dømmast for psykisk medverknad til lekamsskading under særdeles skjerpande omstende, fordi det låg ei tilskunding til valden i den tidlegare aktive deltakinga i ranet. (Rt side 930) MEDVERKNAD II Ein mann klaga på bråk frå ein fest i nabolaget. Han blei først slått i hovudet av ein festdeltakar og deretter sparka i hovudet av ein annan. Mannen fekk hjernebløding og døydde. Det var usikkert om det var slaget eller sparket som førte til hjerneblødinga. Høgsterett kom til at dei to festdeltakarane ikkje kunne straffast for medverknad til dødsfølgja, da det ikkje låg føre faktisk eller psykisk medverknad. (Rt side 1134) KAN EIN DØD PERSON DØMMAST TIL STRAFF? Ein tiltalt døydde før anken hans blei behandla i lagmannsretten. Høgsterett kom til at det er i strid med kravet til rettferdig rettargang i Grunnlova 95, Den europeiske menneskerettskonvensjonen (EMK) artikkel 6 og FN-konvensjonen om sivile og politiske rettar artikkel 14 å dømme ein død person. Det blei mellom anna uttalt at det kan reisast alvorleg tvil om krava til rettferdig rettargang er oppfylte dersom retten ved avgjerda av skuldspørsmålet ikkje kan motta forklaring frå den domfelte. Dissens 3 2. (Rt side 1045) OVERSKOTSMATERIALE FRA TELEFONAVLYTTING SOM BEVIS Etter ei lovendring i 2013 kan ekstra opplysningar (overskotsmateriale) frå telefonavlytting førast som bevis. Høgsterett kom til at materialet i denne saka skulle vore sletta allereie i 2011, da tiltalen blei reist, og at bevisa derfor ikkje kunne førast i retten. Samtalane til ektefellen til den hovudtiltalte skulle også vore sletta med ein gong. Dissens 3 2. (Rt side 1105) 21

22 DISSENSAR I HØGSTERETT I 2014 er 19 av i alt 104 avgjerder i avdeling og storkammer sagde under dissens. Fire av dissensane blei gitt i straffesaker. Desse sakene gjaldt straffutmåling ved seksuallovbrot, bevis frå kommunikasjonskontroll, høvet til å seie dom i ankesak etter at den domfelte er død, og bruk av telefonavhøyr som sentralt bevis. Dei andre dissensane i alt 15 blei gitt i sivile saker og spenner over eit breitt spekter av rettsområde. Seks av dissensane blei gitt i skatte- og avgiftssaker. Det isolert sett høge talet må sjåast i samanheng med at Høgsterett behandlar relativt mange skatte- og avgiftssaker. Dei andre dissensane gjaldt i grove trekk likestillingsspørsmål, ærekrenkingar, panterett, avtalerett, prosessrett, erstatning og oppreising. % Sivil 20 Totalt Straff År Dei siste 15 åra har talet på dissensar i Høgsterett lege på ca prosent. Frekvensen er noko lågare i straffesaker (9 18 prosent) enn i sivile saker (15 31 prosent). Ved berekninga er avgjerder i ankeutvalet haldne utanfor.

23 DISSENSAR Sakene med dissens handla om: Straffesaker Straffutmåling. Bruk av samfunnsstraff ved seksuallovbrot. Dissens 4 1. (Rt side 459) Kommunikasjonskontroll. Bruk av overskotsmateriale frå kommunikasjonskontroll. Dissens 3 2. (Rt side 1105) Straffesak mot død person. Høvet til å seie dom når dei etterlatne har tredd inn i ein anke etter at den domfelte er død. Dissens 3 2. (Rt side 1045) Straffeprosess. Spørsmål om eit telefonavhøyr oppfylte kravet om rettferdig rettargang, og om bevisvurderinga i lagmannsretten var gjord i samsvar med uskuldspresumsjonen i strafferetten. Dissens 4 1. (HR A) Sivile saker Skatt. Gyldigheita av likning etter ein eineaksjonærs private bruk av firmaleilegheit. Dissens 4 1. (Rt side 614) Skatt. Verdi av kommunalt basistilskot etter overdraging av legepraksis som grunnlag for avskriving. Dissens 4 1 om grunngivinga. (Rt side 986) Skatt. Frådrag for kjeldeskatt betalt i utlandet. Dissens 3 2. (HR A) Meirverdiavgift. Omgrepet kapitalvare i meirverdiavgiftslova 9-1 andre ledd. Om rivingsarbeid er nybygging ifølgje lova. Dissens 4 1. (HR A) Meirverdiavgift. Avgiftsgrunnlaget ved omsetning av elektronisk avis i samanheng med papiravis. Dissens 4 1. (Rt side 486) Offentlege avgifter. Innføring av tilknytingsavgift etter at det var gjort avtale om levering av kommunalt vatn. Dissens 3 2 om grunngivinga. (Rt side 429) Likestilling. Tilsetjing av kvinne i stilling som sjef ved Forsvarets høgskole. Dissens 4 1. (Rt side 402) Ærekrenkingar. Ærekrenkjande avisomtale av utføring av ambulanseoppdrag. Dissens 4 1. (Rt side 152) Erstatning. Terskelen for oppreising til polititenestemenn etter truslar. Dissens 4 1. (Rt side 745) Pant. Legalpanterett som tvangsgrunnlag utan tinglysing. Dissens 3 2 om grunngivinga. (Rt side 14) Avtalerett. Risikoen etter offentleg anbodskonkurranse for at eit forventa infrastrukturtiltak blei utsett. Dissens 4 1. (Rt side 866.) Sivilprosess. Framlegging av granskingsrapport som bevis i avskjedssak. Dissens 4 1. (Rt side 773) Erstatning. Kapitaliseringsrentefoten ved varig personskade. Dissens 7 4 om rentesatsen for midlane til umyndige. (HR S) Ekspropriasjon. Tap av parkeringsplass innanfor byggjegrensa til veglova som grunnlag for ekspropriasjonserstatning. Dissens 4 1. (Rt side 538) Trygd. Krav på pensjonsterminar etter at kollektiv forsikring var forelda, jf. forsikringsavtalelova 18-6 tredje ledd og Dissens 3 2. (HR A) 23

24 MENNESKERETTSKONVENSJONANE OG HØGSTERETT 24 I 1999 blei dei grunnleggjande menneskerettskonvensjonane gjorde til norsk lov gjennom menneskerettslova. Lova omfattar i dag Den europeiske menneskerettskonvensjonen (EMK), FN-konvensjonen om sivile og politiske rettar, FN-konvensjonen om økonomiske, sosiale og kulturelle rettar, FNs barnekonvensjon og FNs konvensjon om avskaffing av alle former for diskriminering av kvinner. I 2014 blei fleire av dei grunnleggjande menneskerettane også tekne inn i Grunnlova. Lovgivinga vår må vere i samsvar med menneskerettane. Er det strid her, må lova vike eller tolkast innskrenkande for å unngå konflikt. I 2014 har menneskerettane stått sentralt i fleire avgjerder. Eit eksempel er ei sak der Høgsterett tok stilling til om EMK artikkel 8 og Grunnlova 102 om retten til privatliv var til hinder for å bruke overskotsmateriale frå kommunikasjonskontroll som bevis (Rt side 1105). I ei straffesak om felling av ein freda hønsehauk vurderte Høgsterett lovkravet i EMK artikkel 7 (Rt side 238). EMK artikkel 10 om vern av ytringsfridommen var eit sentralt tema i ei sak om ærekrenkjande avisomtale (Rt side 152). Vidare har Høgsterett teke stilling til om EMK artikkel 6 og Grunnlova 96 om retten til rettferdig rettargang er til hinder for å straffeforfølgje ein død person. (Rt side 1045) Det hender at private partar klagar avgjerder frå Høgsterett inn for Den europeiske menneskerettsdomstolen, EMD, i Strasbourg. Da er den norske staten og ikkje Høgsterett motpart. Dersom EMD ikkje finn grunn til å sjå nærmare på saka, blir ho lagd vekk. I motsett fall avgjer domstolen i Strasbourg om konvensjonen er krenkt eller ikkje. Dersom EMD kjem til at det ligg føre brot på ein rett i EMK, pliktar statane å avslutte krenkinga og å reparere følgjene av henne så langt som mogleg. Dette kan innebere at ei sak som Høgsterett har avgjort i strid med konvensjonen, må gjenopnast, slik at det eventuelt kan takast ei ny avgjerd i samsvar med konvensjonen.

25 EMK / EMD Utgreiarane i Høgsterett på studietur til Den europeiske menneskerettsdomstolen, oktober 2014 NORSKE SAKER AVGJORDE I EMD I 2014 Dom 16. januar 2014 (ikkje krenking): Sak nr /09 Lillo-Stenberg og Sæther om det er ei krenking av EMK artikkel 8 at ein såg det slik at eit vekeblad hadde rett til å publisere ein artikkel om ein privat bryllaupsseremoni Høgsterettsdom 2. september (Rt side 1089) Dom i storkammer 18. desember 2014 (ikkje krenking): Sak nr /11 N.A. om det er i strid med EMK artikkel 6 å dømme ein tiltalt til å betale erstatning (oppreising) etter at han er frifunnen for straff avgjerd i Høgsteretts ankeutval 4. november (HR U) Dom 24. juli 2014 (krenking): Sak nr /11 Kaplan mfl. om eit utvisingsvedtak er i strid med EMK artikkel 8 Høgsterettsdom 26. november (Rt side 1430) KOMMUNISERTE KLAGESAKER MOT NOREG I 2014 SOM VENTAR PÅ EI AVGJERD Dom 2. oktober 2014 (krenking): Sak nr /09 Hansen om det er ei krenking av EMK artikkel 6 at ein anke blei nekta fremma til behandling i lagmannsretten utan at det var gitt nokon grunn avgjerd i Høgsteretts ankeutval 19. september (HR U) Sak nr /12 Wolland om ransaking og beslag hos ein advokat har medført krenking av EMK artikkel 6, 8 eller 13 eller tilleggsprotokoll nr. 1 artikkel 1 avgjerd i Høgsteretts ankeutval 20. desember (HR U) 25

26 EØS-AVTALEN OG HØGSTERETT 26 EØS-avtalen tredde i kraft 1. januar Gjennom EØS-lova blei hovuddelen av avtalen gjord til norsk lov. I 2014 har avtalen verka i 20 år. EFTA-landa (Noreg, Island og Liechtenstein) har i samsvar med artikkel 108 i avtalen oppretta ein eigen domstol, EFTA-domstolen. Domstolen har tre dommarar og sete i Luxembourg. EFTA-domstolen skal mellom anna gi domstolane i medlemslanda rådgivande fråsegner om tolkinga av EØS-avtalen. Når et slikt spørsmål blir reist ved en domstol i en EFTA-stat, og domstolen finner at en uttalelse er nødvendig før den avsier sin dom, kan den anmode EFTA-domstolen om å gi en slik uttalelse, jf. Overvakings- og domstolavtalen artikkel 34. Ordninga er gjennomført i norsk rett gjennom domstollova 51 a. Sidan 1994 har norske domstolar og nemnder bedt EFTA-domstolen om rådgivande fråsegni 43 saker. Seks av desse sakene har vore behandla i Høgsterett. Dei er tekne inn i Rt side 1965 (verksemdsoverdraging), Rt side 1811 (Finnanger I), Rt side 904 (Paranova), Rt side 839 (Alkoholreklame), Rt side 1793 (Bilansvar) og Rt side 258 (Allmenngjering). To av fråsegnene blei bestemt innhenta av Høgsterett (Finnanger I og Paranova). I tillegg låg det føre ved behandlinga i Rt side 1003 (Norsk Tipping) ei avgjerd frå EFTA-domstolen. Sommaren 2014 feira EFTA-domstolen 20 år. Høgsterett deltok da på ein konferanse i Luxembourg der det mellom anna var paneldebatt om rådgivande fråsegner med tittelen: To refer or not to refer. Noko av bakgrunnen for debatten var ein kritikk frå presidenten for EFTA-domstolen mot Noreg for i for få tilfelle å ha bedt om rådgivande fråsegner frå domstolen. Justitiarius Schei gjorde greie for den praksisen Høgsterett hadde følgt, og bakgrunnen for han, men sa også at vi vil sjå på praksisen på nytt i lys av den debatten som er reist. På heimesida til EFTA-domstolen blir avslutninga av debatten referert slik: At the end Chief Justice Schei invited the EFTA-Court to a round table with the Supreme Court of Norway on the matter. Invitasjonen blei følgd opp med eit felles seminar i Oslo i oktober 2014 for alle dommarane og dei juridiske medarbeidarane i dei to domstolane.

27 EØS President i EFTA-domstolen, Carl Baudenbacher (t.v), høgsterettsjustitiarius Tore Schei og utgreiar i EFTA-domstolen, Philipp Speitler (t.h) under seminaret i Oslo. Noregs Høgsterett og EFTA-domstolen heldt i oktober 2014 eit seminar i Høgsteretts Hus der alle dommarane og utgreiarane frå dei to institusjonane deltok. Hovudtemaa var kva krav EFTA-domstolen stiller til ein førespurnad om rådgivande fråsegn, kva forventingar Høgsterett har til fråsegner frå dommarane i Luxembourg, og når eit spørsmål bør leggjast fram for EFTA-domstolen. Vidare blei det gitt ein detaljert presentasjon av høgsterettsbehandlinga av EØS-spørsmål og av framleggingar opp gjennom åra. Seminaret gav eit godt grunnlag for ei betre forståing av arbeidsmåten og behova til dei to domstolane. 27

28 Dommarar, utgreiarar og direktørar i Noregs Høgsterett og EFTA-domstolen samla til seminar i oktober 2014 Foto: Sturlason

29 29 Foto: Candice Imbert/Council of Europe

30 Foto: Sturlason

31 DOMMARAR 2014 DOMMARANE I HØGSTERETT JUSTITIARIUS TORE SCHEI (68) Tore Schei er fødd 1946 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 1. mars Han tiltredde som justitiarius 1. august Han kom til Høgsterett frå ei stilling som lagdommar i tidlegare Eidsivating lagmannsrett. LIV GJØLSTAD (69) Liv Gjølstad er fødd 1945 i Tønsberg og tiltredde som høgsterettsdommar 1. september Ho kom frå ei stilling som lagdommar i tidlegare Eidsivating lagmannsrett. STEINAR TJOMSLAND (66) Steinar Tjomsland er fødd 1948 i Kristiansand og tiltredde som høgsterettsdommar 1. april Han kom frå ei stilling som assisterande direktør i Noregs Bank. MAGNUS MATNINGSDAL (63) Magnus Matningsdal er fødd 1951 i Hå og tiltredde som høgsterettsdommar 11. august Han kom frå ei stilling som førstelagmann i Gulating lagmannsrett. JENS EDVIN A. SKOGHØY (59) Jens Edvin A. Skoghøy er fødd 1955 i Tromsø og tiltredde som høgsterettsdommar 15. august Han kom frå ei stilling som professor ved Universitetet i Tromsø. KARL ARNE UTGÅRD (63) Karl Arne Utgård er fødd 1951 i Sykkylven og tiltredde som høgsterettsdommar 15. november Han kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. INGSE STABEL (68) Ingse Stabel er fødd 1946 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 1. mai Ho kom frå ei stilling som leiar av Trygderetten. TORIL MARIE ØIE (54) Toril Marie Øie er født 1960 i Oslo og tiltrådte som høyesterettsdommer 1. august Hun kom fra stilling som avdelingsdirektør i Justisdepartementets lovavdeling. BÅRD TØNDER (66) Bård Tønder er født 1948 i Sjøvegan og tiltrådte som høyesterettsdommer 15. mai Han kom fra stilling som assisterende regjeringsadvokat. CLEMENT ENDRESEN (65) Clement Endresen er fødd 1949 i Stavanger og tiltredde som høgsterettsdommar 28. august Han kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. 31

32 32 HILDE INDREBERG (57) Hilde Indreberg er fødd 1957 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 1. april Ho kom frå ei stilling som avdelingsdirektør i lovavdelinga i Justisdepartementet. ARNFINN BÅRDSEN (48) Arnfinn Bårdsen er fødd 1966 i Stavanger og tiltredde som høgsterettsdommar 1. juli Han kom frå ei stilling som lagmann i Gulating lagmannsrett. BERGLJOT WEBSTER (48) - (PERMISJON) Bergljot Webster er fødd 1966 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 15. august Ho kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. Webster er no i permisjon for å leie Avokatlovutvalet. WILHELM MATHESON (59) Wilhelm Matheson er fødd 1955 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 1. november Han kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. KRISTIN NORMANN (60) Kristin Normann er fødd 1954 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 9. august Ho kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. RAGNHILD NOER (55) Ragnhild Noer er fødd 1959 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 1. oktober Ho kom frå ei stilling som lagdommar i Borgarting lagmannsrett. HENRIK BULL (57) Henrik Bull er fødd 1957 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 17. januar Han kom frå ei stilling som dommar ved EFTA-domstolen. KNUT H. KALLERUD (58) Knut H. Kallerud er fødd 1956 på Kongsberg og tiltredde som høgsterettsdommar 16. juli Han kom frå ei stilling som assisterande riksadvokat. PER ERIK BERGSJØ (56) Per Erik Bergsjø er fødd 1958 i Levanger og tiltredde som høgsterettsdommar 1. mars Han kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. ARNE RINGNES (59) Arne Ringnes er fødd 1955 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 18. august Han kom frå ei stilling som privatpraktiserande advokat. WENCHE ELIZABETH ARNTZEN (55) Wenche Elizabeth Arntzen er fødd 1959 i Oslo og tiltredde som høgsterettsdommar 29. september Ho kom frå ei stilling som dommar i Oslo tingrett. Dommarane Erik Møse (64) og Aage Thor Falkanger (49) er innvilga langvarige permisjonar etter at dei blei utnemnde til høvesvis dommar i Den europeiske menneskerettsdomstolen i Strasbourg og Stortingets ombodsmann for forvaltninga. Ei meir detaljert oversikt over dommarane og bakgrunnen deira finn du på heimesida vår,

33 DOMMARAR 2014 Foto: Sturlason 33

34 Administrasjonen i Høgsterett består av omkring 45 personar. Dei fordeler seg på ei juridisk utgreiingseining og ein administrativ stab. 34 ADMINISTRASJONEN I HØGSTERETT Administrasjonen i Høgsterett består av omkring 45 personar. Justitiarius har som domstolleiar også det øvste administrative ansvaret, og deltek i behandlinga av administrative spørsmål av prinsipiell og stor praktisk betydning for domstolen. Administrasjonen blir til dagleg leidd av ein direktør og ein assisterande direktør. DIREKTØR GUNNAR BERGBY (67) Gunnar Bergby har juridisk embetseksamen frå Universitetet i Oslo og har også gjennomført sjefskurs ved Forsvarets Høgskole. Han har tidlegare vore mellom anna byskrivar i Oslo og førstebyfogd i Oslo. an tiltredde som direktør i Høgsterett i februar ASSISTERENDE DIREKTØR ELIN HOLMEDAL (43) Elin Holmedal har juridisk embetseksamen frå Universitetet i Oslo og ein LL.M. frå USA. Ho har vidare studert på Handelshøyskolen BI. Ho har tidlegare vore førstekonsulent i Justisdepartementet, advokat hos Regjeringsadvokaten og dommar i Borgarting lagmannsrett før ho tiltredde eit toårig vikariat som assisterande direktør i august Kjersti Buun Nygaard (43) slutta som assisterande direktør i oktober Ho blei da utnemnd til dommar i Borgarting lagmannsrett. JURIDISK UTGREIINGSEINING Juridisk utgreiingseining er den største eininga i administrasjonen i Høgsterett og består av 20 personar inkludert leiar og nestleiar. Utgreiarane er tilsette på åremål (sju år). Utgreiingseininga arbeider først og fremst for ankeutvalet. Når ei ankesak kjem inn til Høgsterett, blir ho gitt til ein utgreiar. I alle saker blir både prosessuelle og materielle spørsmål greidde ut. Ved anke over dom tek utgreiinga sikte på å avklare om saka reiser prinsipielle spørsmål som bør behandlast av Høgsterett. Dersom ankeutvalet tillèt anken fremma, hjelper utgreiaren den førebuande dommaren med saksførebuinga. Ved anke over orskurd og vedtak blir saka greidd ut med sikte på den endelege avgjerda i ankeutvalet. Utgreiingseininga har også oppdrag for justitiarius, dommarane og direktøren. Det vil bli lyst ut utgreiarstillinger i begynnelsen av UTREDNINGSLEDER ØISTEIN AAMODT (39) Øistein Aamodt er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Han tiltredde som utgreiar i september 2006, som nestleiar i juridisk utgreiingseining i juli 2011 og som utgreiingsleiar i november Han har vore skattejurist ved Østfold fylkesskattekontor og seniorskattejurist i Skattedirektoratet.

35 NESTLEDER BIRTHE ASPEHAUG BUSET (40) Birthe Aspehaug Buset er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Ho tiltredde som utgreiar i januar 2006 og som nestleiar i juridisk utgreiingseining i november Ho har vore advokat i advokatfirmaet Kluge. UTGREIARAR NORUNN LØKKEN SUNDET (38) (PERMISJON) Norunn Løkken Sundet er cand.jur. frå Universitetet i Bergen i Ho tiltredde som utgreiar i juni Ho har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Vogt & Wiig, dommarfullmektig ved Oslo byfogdembete, sekretær for Evalueringsutvalet for flodbølgjekatastrofen og konstituert tingrettsdommar ved Follo tingrett. For tida har ho permisjon for å vere konstituert tingrettsdommar ved Drammen tingrett. KARL INGE ROHDE (38) (PERMISJON) Karl Inge Rohde er cand.jur. frå Universitetet i Tromsø i Han tiltredde som utgreiar i juli For tida har han permisjon for å vere konstituert tingrettsdommar ved Drammen tingrett. GEIR SUNDE HAUGLAND (37) (PERMISJON) Geir Sunde Haugland er cand.jur. frå Universitetet i Bergen i Han tiltredde som utgreiar i september Han har vore førstekonsulent i Justisdepartementet, rådgivar hos Sivilombodsmannen og sekretær for Metodekontrollutvalet. For tida har han permisjon for å vere konstituert tingrettsdommar ved Moss tingrett. CHIRSTI ERICHSEN HURLEN (36) Chirsti Erichsen Hurlen er cand.jur. frå Universitetet i Bergen i Ho tiltredde som utgreiar i juni Ho har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Wiersholm, dommarfullmektig ved Drammen tingrett og spesialrådgivar ved Stortingets konstitusjonelle avdeling. Den 1. januar 2015 tiltrer ho som ein av to nestleiarar i utgreiingseininga. LENE KNAPSTAD (33) Lene Knapstad har mastergrad i rettsvitskap frå Universitetet i Bergen i Ho tiltredde som utgreiar i mars Ho har vore rådgivar i Utanriksdepartementet og dommarfullmektig ved Moss tingrett. SVERRE JACOBSEN (41) Sverre Jacobsen er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Han tiltredde som utgreiar i april Han har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Haavind Vislie, dommarfullmektig ved Sunnhordland tingrett og Lofoten tingrett og advokat i advokatfirmaet Hjort. CHRISTOPHER HAUGLI SØRENSEN (32) Christopher Haugli Sørensen er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Han tiltredde som utgreiar i april Han har vore dommarfullmektig ved Oslo byfogdembete. MERETE ANITA UTGÅRD (39) Merete Anita Utgård er cand.jur. frå Universitetet i Bergen i Ho tiltredde som utgreiar i januar Ho har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Schjødt, politiadvokat ved Follo politidistrikt og dommarfullmektig ved Nedre Romerike tingrett og Oslo tingrett. LOLA MAGNUSSEN (34) Lola Magnussen er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Ho tiltredde som utgreiar i januar Ho har vore advokat i advokatfirmaet Hjort og dommarfullmektig ved Follo tingrett. JØRGEN REINHOLDTSEN (29) (PERMISJON) Jørgen Reinholdtsen har mastergrad i rettsvitskap frå Universitetet i Tromsø i Han tiltredde som utgreiar i mars Han har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Hjort. For tida har han permisjon for å vere utgreiar ved EFTA-domstolen. MICHAEL LINDSTRØM (32) Michael Lindstrøm har mastergrad i rettsvitskap frå Universitetet i Oslo i Han tiltredde som utgreiar i mai Han har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Kluge. CAMILLA BERG-HANSEN (36) (PERMISJON) Camilla Berg-Hansen er cand.jur. frå Universitetet i Oslo i Ho tiltredde som utgreiar i januar Ho har vore advokatfullmektig i advokatfirmaet Bull & Co og dommarfullmektig ved Nordre Vestfold tingrett og Oslo tingrett. For tida har ho permisjon for å vere fylkesnemndleiar i Fylkesnemnda i Oslo og Akershus. ADMINISTRASJONEN 35