LA OSS SNAKKE OM DET! REFLEKSJON OM SPRÅK OG SPRÅKLÆRING SOM FELLES SATSING I SPRÅKFAGA. Åsta Haukås

Transkript

1 LA OSS SNAKKE OM DET! REFLEKSJON OM SPRÅK OG SPRÅKLÆRING SOM FELLES SATSING I SPRÅKFAGA. asta.haukas@uib.no Åsta Haukås

2

3 Bevisstheit om språk Bevisstheit om språklæring Bevisstheit om språkundervisning 3

4 Association of Language Awareness (ALA) language awareness as explicit knowledge about language, and conscious perception and sensitivity in language learning, language teaching and language use.

5 Viktige spørsmål Kva veit vi om elevane våre? Kva tenkjer dei om framandspråksundervisninga? Kva kan dei om språk og språklæring? Kva veit vi om framandspråkslærarane? Korleis underviser læraren? Legg læreverka til rette for refleksjon om språk og språklæring? Kva er læringsfremmande og kva er læringshemmande?

6 Korleis kan du vere eit språkleg førebilete? Korleis kan du styrkje elevane si språkkompetanse? språklæringskompetanse?

7 Elevframstillingar av språkundervisninga Sjølvportrett til ettertanke Å S T A HAUKÅS

8

9

10 Muntlig medelev

11 Muntlig medelev/medier

12

13 Forstå

14 Resultat

15 Erfaringar frå forsking og skolebesøk Lite refleksjon og utforsking med elevane om språk og språklæring. Sjeldan felles refleksjon om KVIFOR elevane skal gjere aktivitet X og Y.

16 Lærarsamarbeid? «Det eksisterer ikkje» Torill (Haukås, 2016) Mest samarbeid på barneskolen, meir på ungdomsstrinnet, minst i vidaregåande Mest overflatesamarbeid

17 Språkfag på lag Korleis kan vi styrkje elevane si språkkompetanse, og språklæringskompetanse i og på tvers av fag?

18 18 Moore (2006: 136) Multilingualism is not an asset per se, when children are not encouraged in the school situation to rely on their different languages and language knowledge as positive resources

19 Fleirspråklegheitsdidaktikk

20 20 Prinsipp for fleirspråklegheitsdidaktikken 1. Utvikling av språkbevisstheit og språklæringsbevisstheit. 2. Utvikle kultur for høgttenking i klassen: Samanlikne, diskutere, aktivere. 3. Heile tida byggje på det eleven har med seg i bagasjen. 4. Forståing som utgangspunkt for læring. Bruke tekstar som gir rom for økt forståing, for eksempel paralleltekstar.

21 21 Kva språkerfaringar har eleven med seg? Språklæringserfaringar: Korleis kan eleven bli bevisst på tidligare språklæringserfaringar og bruke desse i vidare språklæring?

22 22 Morsmålet: Bevisstgjering om språk Dialektar Nynorsk og bokmål frå starten av Register Rim og rytme Språkleik

23 23 Morsmålet: Bevisstgjering om språk Analysere eige språk: Korleis er det bygd opp? Kva språk finst i klasserommet? Korleis ser og høyrest andre språk ut? Kvar snakkar ein kva? Kva ord frå andre språk har vi i norsk? Google ord og uttrykk Lære grunnleggjande grammatisk terminologi

24 24 Morsmålet: Bevisstgjering om språklæring Arbeide med lesestrategiar, skrivestrategiar, kommunikasjonsstrategiar, ordbøker, digitale ressursar

25 25 Andrespråket (engelsk): Byggje vidare på det eleven kan frå før: Kva er likt/ulikt mellom norsk og engelsk? Kva er rart/uvant/nytt? Kvar kan ein lett gjere feil? Systematisk sammenlikning på alle språknivå: SOS-strategiar (samle ordne systematisere).

26 26 Andrespråket (engelsk): Bli bevisst på og videreutvikle språklæringserfaringar. Korleis lærer eg best? Korleis lærer eg nye ord? Korleis lese ein ukjend tekst? Kva læringsstrategiar kan eg overføre frå norskfaget?

27 27 Tredjespråksundervisninga Kva tidlegare lært kunnskap kan eleven bruke? Kvar finst det transferbruer? Transferbruer fra L1 til L3 og/eller fra L2 til L3? Språktypologi: Leksikon, lydlære, morfologi, syntaks, tekst. Språklæringserfaringar

28 Eksempel skriving i framandspråka

29 Førskrivefasen Mål: Hjelpe eleven til å få idear og stoff Avkode oppgåveteksten Lesing Idemyldring Aktivere bakgrunnskunnskap Ord-assosiering/Samle ordforråd Modelltekstar Tankekart eller disposisjonspunkt for å planlegge og strukturere

30 Grunnprinsipp for god skriveundervisning Skriving i ein meiningsfylt fagleg samanheng. Elevane må få mange idear til kva dei kan skrive om. Gi tekstmodellar. Modellering av skriveprosessen. Samarbeid om skriving. Rettleiing og hjelp undervegs. Vise at produktet er viktig. Autentisk skriving: Kven skal lese teksten?

31 Språklærarsamarbeid i Fana bydel, Bergen Nettverk med framandspråkslærarar frå ungdomsskolar og vidaregåande.

32

33 Planleggingsfasen Lærerne planlegger forskningsspørsmål, undervisning og observasjon. Forskningsspørsmål: Legger undervisningen til rette for at elevene i større grad kan bruke fremmedspråket muntlig? Fører undervisingen til mer spontan bruk av språket?

34 Haukås, Å. (2012). Lærarhaldningar til språklæringsstrategiar. Norsk pedagogisk tidsskrift, 96(02), Haukås, Å. (2014). Metakognisjon om språk og språklæring i et flerspråklighetsperspektiv. Acta Didactica Norge, 8(2), Art-7. Haukås, Å. (2015). A Comparison of L2 and L3 Learners Strategy Use in School Settings. Canadian Modern Language Review, 71(4), Haukås, Å. (2016). Teachers beliefs about multilingualism and a multilingual pedagogical approach. International Journal of Multilingualism, Haukås, Å., Malmqvist, A., & Valfridsson, I. (2016). Sprachbewusstheit und Fremdsprachenlernen.: Inwiefern fördert die Grammatik in skandinavischen DaF- Lehrwerken die Sprachbewusstheit der Lernenden?. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht, 21(2), Haukås, Å. (2017) Zur Förderung der Mehrsprachigkeit in DaF-Lehrwerken. Deutsch als Fremdsprache. Haukås, Å. (2017) Metacognition in language learning: Theoretical perspectives. I: Metacognition in language learning and teaching. New York: Routledge

35 La oss snakke om det! Bevisstheit om språk Bevisstheit om språklæring Bevisstheit om språkundervisning 35

36 36