Beiteprosjektet i NT. Årsrapport 2012

Transkript

1 Telefon : Epost : solrun.kolstad@lr.no Adresse: Strandvn 22 B Postnr. : 7713 STEINKJER Bankgiro: Org.nr. : MVA Årsrapport 2012 Beiteprosjektet i NT Anders Mona Prosjektleiar NLR NT Marita Holte, NLR NT Påtroppande prosjektleiar NLR NT-rapport nr. 2, januar 2013

2 Forord Fylkesmannen og faglaga tok i 2010 initiativ til å få i gang eit beiteprosjekt i Nord Trøndelag. Dette for å få auka fokus på beiting for å visa verdiane som ligg i god beitebruk. Det vart arrangert fleire møter for å finne kva ein ønskte å fokusere på. Norsk Landbruksrådgiving NT vart spurd om å ta ansvar for prosjektet, lage prosjektplan og søke å finne finansiering. I godt samarbeid med Fylkesmannen, Bondelaget, Sau og geit, Tine og Nortura fekk vi laga og diskutert ein prosjektplan. Å få til finansiering gjekk greitt, mange positive tilbakemeldingar, men tok litt tid så prosjektstarten vart litt seinare enn planlagt. side 2

3 Årsrapport 2012 Prosjektinformasjon og organisering Beiteprosjektet i Nord-Trøndelag har i 2012 hatt det første heile driftsåret. Styringsgruppa har i 2012 vedtatt å forlenge prosjektet med eitt år, ut Utvidinga skjer gjennom at tiltaka i prosjektet er fordelt over eit ekstra år, kostnadane med prosjektet blir uendra. Dei som finansierer prosjektet har godtatt forlenginga. Følgjande er med på å finansiere prosjektet Fylkesmannen i NT NT fylkeskommune Sentralt Beiteprosjekt Budsj /søkn 2011 Budsj /søkn 2012 innvilga 2011 Innvilga 2012 Merkn Midlar for heile prosjektperioden innvilga Midlar for heile prosjektperioden innvilga Midlar for heile prosjektperioden innvilga Eigeninnsats i prosjektet (revidert april 2012) Budsj 2011 Budsj 2012 Budsj 2013 Timar Kroner Timar kroner timar kroner Fylkesmannen i NT NT fylkeskommune NT Bondelag Prosjekteigar Norsk landbruksrådgiving Nord Trøndelag Styringsgruppe: Trine Hasvang Vaag. NT bondelag Bjørn Pettersen, NT Sau og Geit Anstein Lyngstad, FMLA NT Bjørnar Wiset, FMMA NT Arnodd Kjenstadbakk, Nortura Gunn Oddveig Skei, TINE ( til 1.mars 2012) Ellen Marie Rosvold, TINE ( frå 1. mars 2012) Solrun Kolstad, NLR NT Prosjektleiar: Anders Mona, NLR NT Marita Holte, NLR NT tar over som prosjektleiar frå 1.januar 2013 Styringsgruppa har hatt 2 møter i 2012 side 3

4 Aktivitet i 2012 Beiteprosjektet i har hatt ei rekkje aktivitetar i 2012, mange markdagar og deltaking med faginnlegg på andre arrangement. Oppmøtet har jamt over vore bra, godt har møtt fram. Markdagane har vore arrangert på eksempelbruka og på andre bruk. Vi har fått mange gode diskusjonar på markdagane. Tema har variert noko og er sjølvsagt litt avhengig av kva brukarane og dei frammøtte er interessert i. Tema som har vore tatt opp og diskutert: Mjølkeproduksjon: - Beiting for ulike produksjonsmål - Skiftebeiting eller kontinuerleg beiting - Grasartar på beite - Gjødsling - Beitepussing maskinelt eller med etterpussarar - Varige beiter, kan ein få til det - Kortvarig beite, grønfôr til beite - Beiting som kulturlandskapspleie - Eksempel på økonomisk effekt av beiting - Robotfjøs og beiting, praktisk gjennomføring - Alle dyr på beite frå 2013, også lausdrift - Tilleggsfôring på beite Ammeku - Produksjonsmål - Når bør ein ha det beste beite - Ammekyr til restaurering av gamal kulturmark - Sleppetid og skjøtselseffekt - Økonomi i beiting, produksjon og tilskudd - Gjerdehald, kva er godt nok - Gjødsling av beiting, pussing av beiter - Skiftebeiting eller kontinuerleg beiting - Leige av beite - Ammekyr på sommarferie, leige av areal og sommartilsyn. Utnytting av gjengroingstrua areal. Sau - Ulike beiter til sau, tilvekst på beite - Sau som pleiar av kulturlanskap - Sau innom rovdyrsikkert gjerde, utfordringar med gjerdehald, flytting av dyr osv - Strategiar for snyltarbehandling - Resistensproblem i forhold til snyltarbehandling - Gjerde til sau, kva fungerer, straum eller netting. - Intensiv beiting, grasartar og sortar, gjødsling - Sambeiting med andre dyreslag, effekt - Økonomi med beiting - Sau til restaurering av verdifult kulturlandskap Bilete: Frå markdag på Namdalseid. Flis som strø på trakkareal for mjølkeku fungerer godt Bilete: Kviger på beite på Skeisneset på Leka side 4

5 Arrangement Beiteprosjektet har hatt og vore med på i 2012: Dato Vert/sted Tema Arrangørar Frammøtte 9. februar Foredr beiteprosj. Nasj beitekonferanse Oppdal Nasj beiteprosjekt 10. april Beitekurs ammeku Ammeku og beiting NLR, Nortura april Beitekurs Intensiv mjølkeproduksjon på mjølk beite Tine, NLR NT april Stod/Ogndal produsentlag Foredrag om beiting Tine april FK Steinkjer Foredrag beiting, frøblanding, beitestyring FKA, Steinkjer april Møte, Rørvik Grovfôr til sau, NLR Namdal, Sau beiteblandinger mm og Geit mai Tove Sølvberg juni Leka Befaring Skei, kartlegging 15. juni Leirådal 20. juni 27. juni 2. juli Arnstein Okstad, Overhalla Torbjørn Opheim Namsskogan, Finnvolldalen melk 3. juli Sigfast Myhr 3. juli 4. juli 4. juli Gunn Odlaug Skei Ryggvold fellesbeite, Snåsa Rune Glasø, Sprova 21. august Rinnleiret 23. august Namdalseid 3. september 5. september Audun Risvik Overhalla Gunnar Kvaløyseter Markdag beitekurs mjølk NLR NT, Tine 13 Markdag. Beitestyring for mjølkeproduksjon Vårbeite til sau, gjødsling, artar og sortar, stell av beite NLR NT, Skog og landskap, FM NLR NT, Tine 25 NLR Namdal 5 Markdag beitekurs ammeku NLR NT, Nortura 8 Markdag. Beite til mjølkekyr, intensivt og ekstensivt Markdag beiting. Intensiv mjølkeproduksjon Beiting til skjøtsel av freda kulturminne NLR NT 6 NLR NT, Tine 25 NLR NT, Fylkeskommunen Mjølkeproduksjon på beite NLR NT, Tine 6 Beite til mjølkekyr, snyltere NLR NT, Tine 40 Beiting med sau til skjøtsel av freda område Markdag beitekurs mjølk, intensiv beiting mjølkeproduksjon NLR NT, Fylkesmann, SNO 4 10 NLR NT, Tine 18 Markdag beiting, mjølk NLR Namdal, Tine 20 Markdag, beiting av kystlynghei med utegangersau NLR Namdal, Mattilsynet, FMMA 18 side 5

6 11. september Solnes 12. september 13. september Leka 16.oktober 16. oktober Harran, Arne Olav Aune Sandvollan- Sparbu Beitstad- Verran 17. oktober Levanger 20. november Møte/kurs, Nesset 26. november Snåsaheia 28. november Steinkjer 11. desember Snåsa Beitekurs ammeku, skjøtsel av gamal kulturmark Markdag, Beiting til mjølkeku, utfordringer i forhold til beiting Møte med brukarar om beiting på Skei Utfordringer i forhold til alle dyr på beite i 2013 Utfordringer i forhold til alle dyr på beite i 2013 Utfordringer i forhold til alle dyr på beite i 2013 Kjøttproduksjon i Ytre Namdal Erfaringssamling rovdyrsikkert gjerde Beitekurs mjølk, erfaring årets beitesesong Beitekurs ammeku, erfaring årets beitesesong NLR NT, Nortura 6 NLR Namdal, Tine 20 NLR NT, FMLA, SNO, kommune 6 Tine 21 Tine 28 Tine 20 NLR Namdal, Nortura NLR, FM 9 30 NLR, Tine 10 NLR, Nortura 8 Beiting av verdifullt kulturlandskap Prosjektet har hatt to markdagar om verdifult kulturlandskap, ein om skjøtsel av kulturminne på Skei i Sparbu og ein om skjøtsel av freda område på Rinnleiret. På Sparbu var oppmøtet dårleg, det er vanskeleg å få slike tema interessant for mange. Det er trass alt begrensa kor mange som har freda kulturminne på eigen gard. Med på Skei var fylkesarkeolog Lars Forset som har hatt mykje med praktisk skjøtsel av kulturminne og gjera. På Skei fekk ein sjå kor vanskeleg det er å få stort nok beitetrykk etter større ryddingar. På Rinnleiret var oppmøtet bra. Erlend Skutberg frå SNO var med og orienterte om arbeidet som er gjort og erfaring med beiting med sau. Det har dei siste åra blitt gjenopna store areal på Rinnleiret, og utan beitedyr ville det vore nærast umogeleg og halde områda opne. Sauebøndene som bruker området var relativt fornøgde, men har litt utfordringar med å få stor nok tilvekst. Rinnleiret er eit næringsfattig område noko som gjer at tilveksten ikkje blir den heilt store. Det er skreve ein artikkel om beitinga på Rinnleiret som ble publisert i Ringavisa desember Beitebruksplan kulturlandskap, Skei Prosjektet har også i år arbeidd med Leka og beitebruksplan. Skjøtselsplanen som skal danne grunnlaget for beitebruksplanen er noko forseinka, noko som har medverka til at beitebruksplanen heller ikkje er heilt i rute. Det er inngått avtale med Skog og Landskap om utarbeiding av sjølve beitekartet. Yngve Rekdal og Anders Mona var på to dagars befaring for å gjennomgå tidlegare kartlegging. Beitekartet er venta ferdig produsert første del av 2013.

7 Prosjektleder har hatt møter med brukarar av Skeisneset og kommunen for å avklare litt om framtidig dyrehald. Det har og blitt arbeidd med å få auka talet på utgangarsau i området. Her er det og utfordringar i forhold til mattilsynet. Det vart i august søkt Mattilsynet om å få auka sauetalet. SNO er ein viktig støttespelar i forhold til manuelt skjøtselsarbeid og planlegging av framtidig drift av områda på Skeisnesset. Fylkesmannen har og vore mykje med på dette arbeidet. Arbeidet med sjølve beitebruksplanen har starta, men vil ikkje bli ferdig før i første halvdel av Det er viktig med nærare avklaringar i forhold til dyreslag som det er tilgang til. Bilete: Kviger på beite på Skeisnesset, utvald kulturlandskap på Leka Beiteprosjektet i NT skal organisere og lage beitebruksplanen, eit arbeid som vil foregå i 2012 og 13. I I samband med beitebruksplanen vil det og i skjøtselssamanheng bli sett på bruk av utgangarsau, då dette er aktuelt i området. Her må det hentast inn erfaring frå andre liknande område, studietur kan bli aktuelt. Diskusjon og avklaringar med Mattilsynet vil og vera viktig. Skjøtselsplanar For å få så rett beiting som mogeleg på areal med spesielle verdiar, det kan vera landskapsverdiar, kulturminne eller biologisk mangfald, vil det vera rett å ha skjøtselsplan for arealet. Prosjektet har arbeidd litt med det i forhold til eit område i Stjørdal. Det er vanskeleg å lage generelle malar for slikt, men skal i alle fall her få til eksempel på korleis det kan gjerast. Det vil bli arbeidd vidare med dette i 2013, meir kontakt og kvalitetssikring opp mot forvaltning vil vera nyttig. Informasjon om beiting Medarbeidarane i prosjektet har vore med på diverse møter og hatt innlegg om beiting. Dette er særleg produsentlagsmøte og møte med lokale bondelag. Tema på møte har variert, men har mykje dreidd seg om beitestyring, gjødsling, val av artar og sortar og sjølvsagt regelverket om at alle dyr skal på beite frå Tine arrangerte blant anna en møteserie saman med Lars Erik Ruud som har arbeidet mye med beiteløysningar og har vore i tett kontakt med Mattilsynet. Sentrale tema var derfor utfordringane i forhold til beiting og løsdrift med mjølkerobot, kor optimal utforming av drivgangar, luftegardar og mosjonsløysningar i forhold til beiting blei tatt opp. Oppmøte var bra med til saman nesten 70 deltagare. Det har og vore skreve om beiting i Ringavisa. Blant anna en gardsreportasje frå Harran kor utfordringane i forhold til beiting med sau i utmarka har vore så store at dei no har satt opp eit rovdyrsikkert gjerde, og har positive erfaringar med det. Utfordringa i forhold til beitekravet frå 2013 og bruk av luftegardar har og vore tema i Ringavisa, i tillegg til ein artikkel om bruk av beiting som skjøtsel av verdifult kulturlandskap på Rinnleire. side 7

8 Beitekurs Prosjektet har i året arbeidd for å få til beitekurs. Det vart påmelding nok til to kurs, eitt for intensiv mjølkeproduksjon på Innherred og eitt på Snåsa for ammekuproduksjon. Kurset for mjølkeproduksjon fekk god påmelding, med 16 deltakarar frå Innherredsregionen, kurs for ammekuproduksjon 9 deltakarar. Kursa har fungert bra, positive tilbakemeldingar frå deltakarane. Vi hadde håpa på større påmelding og at det med det kunne arrangerast fleire kurs. Opplegget fungerer bra og bør kunna brukast også i seinare kurs. Kursopplegget er i tillegg til faginnlegg frå Tine og NLR lagt opp til mykje erfaringsutveksling mellom deltakarane. Samarbeidet mellom Tine og NLR fungerer godt og bør vidareførast på kurs i Deltakarane kjem frå eit stort distrikt noe som har blitt uttalt og vera positivt. Erfaringsgrupper Det har ikkje vore eigne faste erfaringsgrupper i beiteprosjektet i år, men både i beitekurs mjølk og beitekurs ammeku har det vore lagt opp til mye erfaringsutveksling. Kanskje kan desse gruppene fortsjette som erfaringsgrupper til neste år. Som eit ønske frå fleire brukare blei det arrangert ei erfaringssamling for dei som har rovdyrsikkert gjerde til sau. Brukarane sjølv presenterte og diskuterte litt omkring sine erfaringar i forhold til organisering, tidsbruk, tilvekst før og etter oppsett av gjerde, snyltarbehandling, muligheiter for utviing av drifta og kostnadar med oppsetting av gjerdet. I tillegg hadde Lina Nøstvold frå Fylkesmannens miljøavdeling eit innlegg om den nye standarden for rovdyrsikkert gjerde. Gruppa fungerte bra og vi fekk mange gode diskusjonar. Tilbakemeldingane på opplegget var positive, og det var etter møtet eit ønske om å arrangere fleire erfaringsmøter. Beitebank Det har blitt arbeidd litt med beitebank, mal for korleis dette kan gjerast på nett er under utarbeiding og vil bli i funksjon frå nyåret Det blir lagt opp som eit system der interesserte kan melda inn ønske om å leige inn areal eller leige ut areal. Alle avtalar skal gå direkte mellom partane. I tilknyting til ein nettplass kan det vera ein liten litteraturbase om beiting og diverse avtaleskjema (leigeavtale) som kan vera nyttige. Beiting: sau, mjølkeku og ammeku Som det visast av tabellen over så har det vore ei rekkje arrangement i regi av eller med deltaking frå Beiteprosjektet i NT, både markdagar og fagmøter. Oppmøtet har vore relativt bra. Eksempelbruka har vore brukt litt i samband med markdagar. Som nemnt ovanfor har det blitt skreve litt i Ringavisa frå nokre av markdagane. Beitestyring planlegging og dokumentasjon av beitedrifta Prosjektet har utvikla en norsk versjon av den svenske «Beteskalender». Denne har vore til utprøving hos deltakarane i beitekurs mjølk, og har fått gode tilbakemeldingar. Dette vil bli eit nyttig verktøy både til å planlegge beitinga, og som eit godt dokumentasjonsverktøy. Beitekalenderen blir evaluert i byrjinga av 2013, og det vil bli lagt opp til at den kan takast i bruk av fleire neste beitesesong. Den har vore omtala i desemberutgåva av Ringavisa. side 8

9 Økonomi i prosjektet Prosjektet er forlenga til ut 2013 (i utgangspunktet skulle det vare til 2012). Alle som finansierer prosjektet har godtatt dette. Prosjektet er i 2012 gjennomført så godt som etter plan, men det har vorte brukt litt mindre timar enn planlagt. Budsjettet for 2012 var på ,- Det er per 31. desember brukt ,- i De resterende ,- blir foreslått overført til budsjettet for Eigeninnsatsen frå Fylkesmannen og Fylkeskommunen er ikkje brukt opp i år, resterande blir overført til neste år. For 2012 blir det bede om utbetaling av kr ,- frå det sentrale Beiteprosjektet (SLF, FMLA), kr ,- frå Fylkesmannen og kr ,- frå Nord-Trøndelag Fylkeskommune. side 9

10 Kostnader med prosjektet i 2012 Vedlegg Prosjektregnskap Beiteprosjektet i NT Budsjett 2012 Regnskap 2012 timar pris kostn timar à kr sum NLR NT NLR Namdal Tine Nortura Sau og geit Sum timebruk/kostnader FMLA* Bondelag* NT Fylkeskomm* Sum timesforbruk/arbeidskostnader Annonsering arrangementskostnader, mat, materiell reisekostnader Sum andre kostnader Sum refunderbare kostnader (tilskudd) Sum eigenandel Sum * eigeninnsats i prosjektet side 10

11 Vedlegg NLR NT NLR Namdalen Tine Nortura Sau og geit FMLA* Bondelaget* Nord-Trøndelag Fylkeskommune* Prosjektregnskap Beiteprosj Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 Budsjett 2012 Regnskap 2012 timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum timer pris kostn timer à kr sum Prosjektledelse Styringsgrupper , , , Informasjon om beiting Beiting skjøtsel verdifult kulturl Beitebruksplan kulturl Skjøtseslplaner Beiting sau, økonomi og drift , , Beiting mjølk økonomi og drift , , Beiting ammeku, økonomi og drift , , Beitekurs , Erfaringsgrupper Beitestyring planl/dok verktøy Alle dyr på beite Beitebank , , SUM timesforbruk/arbeidskostn , , , Annonsering Arrangementkostn, mat, materiell Reisekostnader SUM andre kostnader SUM refunderbare kostnader (tilskudd) SUM egenandel SUM * egeninsats i prosjektet Nasj. Finansiering Beiteprosjektet NT Andel FMLA beitepr FMLA NT inkl nasj. Beiteprosj , NT Fylkeskommune , SUM E-post: idun.bratberg@lr.no