STRATEGIPLAN FOR MILJØTILTAK I LANDBRUKET

Transkript

1 STRATEGIPLAN FOR MILJØTILTAK I LANDBRUKET SPESIELLE MILJØTILTAK I LANDBRUKET NÆRINGS- OG MILJØTILTAK I SKOGBRUKET Dato: Revidert: Vedtatt i formannskapet, den xx.xx.2017

2 Forord Med bakgrunn i «forskrift om tilskot til spesielle miljøtiltak i jordbruket» og «forskrift om tilskudd til nærings- og miljøtiltak i skogbruket» er det utarbeidd lokale mål og tiltaksstrategiar for Vågsøy kommune. Vågsøy kommune,

3 Innhald 1. INNLEIING OG BAKGRUNN SAKSGANG HØYRING OG GODKJENNING... 4 SPESIELLE MILJØTILTAK I JORDBRUKET (SMIL) MÅL MED ORDNINGA VERDIAR OG UTFORDRINGAR I VÅGSØY OPPSUMMERING AV VIKTIGE UTFORDRINGAR AKTUELLE TILTAK AKTUELLE SØKJARAR KOMMUNAL SAKSHANDSAMING OVERSIKT OVER TIDLEGARE TILDELING AV MIDLAR TILSKOTSTRONG I PERIODEN TILSKOT TIL NÆRINGS- OG MILJØTILTAK I SKOGBRUKET GENERELT TILSKOTSORDNINGAR TILSKOTSTRONG I PERIODEN VEDLEGG 1. KARTVISNING AV BRUK I DRIFT PR VEDLEGG 2. OVERSIKT OVER SØKNADER FRÅ Figur 1. Gardfjøs på Bryggja som har fått tilskot til restaurering 3

4 1. INNLEIING OG BAKGRUNN Kommunen har avgjerdsmynde i forvaltning av tilskot til spesielle miljøtiltak i jordbruket (SMIL) og tilskot til nærings- og miljøtiltak i skogbruket (NMSK). Det faglege og administrative handlingsrommet er fastsett i «forskrift om tilskot til spesielle miljøtiltak i jordbruket» og «forskrift om tilskudd til næringsog miljøtiltak i skogbruket». Innanfor ei økonomisk ramme tildelt av fylkesmannen, har kommunen høve til å prioritere tiltak ut frå lokale tilhøve, forankra i denne 4-årige tiltaksstrategien. 1.1 SAKSGANG HØYRING OG GODKJENNING Arbeidet med revisjonen av strategiplanen er utført av Vågsøy kommune i samråd med fylkesmannen, faglaga i landbruket (Bryggja Bondelag og Selje og Vågsøy Bonde- og småbrukarlag Eid/Vågsøy Skogeigarlag, og Nordsida sau og geitealslag). Vi har i fellesskap, utifrå erfaringar med gjeldande strategiplan, drøfta oss fram til endringane vi ønskjer å gjere i planen. 2. SPESIELLE MILJØTILTAK I JORDBRUKET (SMIL). 2.1 MÅL MED ORDNINGA. Føremålet med tilskotsordninga er å fremje natur- og kulturminneverdiane i jordbruket sitt kulturlandskap, og redusere ureining frå landbruket. Normalt blir tilskot løyvd til tiltak som går utover det som kan forventast av vanleg jordbruksdrift på ein landbrukseigedom. Vi skal ivareta gamle kulturmiljø og kulturlandskap og avgrense og hindre ureining og erosjon. 2.2 VERDIAR OG UTFORDRINGAR I VÅGSØY Vågsøy er ein liten landbrukskommune med eit flott og variert kulturlandskap frå fjord til storhavet, samt eit rikhaldig innslag av kulturminne og kulturtilbod. Skogareala er av middels kvalitet med innslag av naturleg fure, lauvtre og planta gran. Kommunen har ein jamn nedgang i jordbruksareal i drift og talet på jordbruksverksemder har gått ned. Dyretal og produsert mengde mjølk og kjøt har gått nedover jamt og trutt dei siste åra i takt med ei omfattande driftsnedlegging. Framleis er det likevel slik at dei fleste av søkjarane av produksjonstilskot har dyra sine på utmarksbeite. Det er 2 bruk som driv med mjølkeproduksjon (16 mjølkekyr) og 13 bruk med storfe (103 storfe), 20 bruk som driv med sau (717 sauer og 853 lam) eller geit (274 geiter medrekna kje) og eit bruk som driv med forproduksjon. Vågsøy kommune får produksjonstilskot til 1914 da fulldyrka jord, 561 da overflatedyrka jord og 1801 da innmarksbeite. VÅGSØY Landbrukseigedomar Produktivt skogareal Jordbruksverksemder Jordbruksareal i drift Figur 2. Gjerdeprosjekt på Kvalheim Det har dei siste åra vore relativt liten aktivitet på dei fleste område i skogbruket. Vegbygging, hogst og kulturarbeid har vore på eit relativt lågt nivå. Gjennomgåande lave tømmerprisar kombinert med god tilgang på alternativt arbeid, har redusert interessa for og aktiviteten i skogbruket. Det gjeld både interesse for vegbygging, hogst og kulturarbeid. Dette trass i at det er høge tilskot for skogkultur, drift med taubane og hest. Dei skattemessige vilkåra for bruk av skogfond er og svært gode. Det ligg ei stor utfordring i å få aktiviteten i skogbruket opp til eit akseptabelt nivå. I ein kystkommune som Vågsøy har landbruket tradisjonelt vore eit supplement til fiskeri og anna arbeid. Landbruket har soleis ikkje vore blant dei viktigaste næringane i kommunen. Konsekvensane blir derfor ikkje så store når landbruket sine rammevilkår stadig har vorte 4

5 dårlegare, eller at aktivteten går ned. Dei mest synlege konsekvensane er attgroing av kulturlandskap, dårlegare tilgjenge til, eller tap av kulturminne. Mange bruk har vorte lagt ned og mykje areal har vorte liggjande brakk. I denne situasjonen blir den store utfordringa å rekruttere til tradisjonelt landbruk og å utvikle nye næringar, med basis i garden sine ressursar, slik at kulturlandskapet kan røktast og utviklast vidare. Folketalsutvikling Silda 1 Vedvik 10 Halsør 3 Raudeberg 16 Refvik 11 Kvalheim 9 Ulvesund 2 Kulen Skavøypoll 43 Sørpollen 1 Almenning 17 Bryggja 48 Måløy 114 Øyane i sør 6 Holvik 9 Våge Oppedal 4 Mange av bygdene har ei negativ folketalsutvikling. Ein viktig utfordring er difor å ha gode strategiar for bulyst. Vågsøy kommune har i da jordbruksareal i drift. Ein del av dette arealet treng oppattgrøfting. Meir nedbør og nyare driftsmetodar, samt at grøftesystema treng vedlikehald, talar for dette. Det er pr bruk som mottar produksjonstilskot i Vågsøy kommune. Mange av desse er små sauebruk. Utfordringane framover vert å halde oppe landbruksaktiviteten på dette nivået og motivere nye til å satse på ny drift. Det vert derfor ei prioritert oppgåve å få gode søknader til miljøordningane. Dette vil igjen initiere større tildeling av miljøtilskot til kommunen. Aktivt plan-, aksjons- og informasjonsarbeid er framleis viktig, og kommunen vil samarbeide med faglaga i dette arbeidet. 2.3 OPPSUMMERING AV VIKTIGE UTFORDRINGAR. Høvelege rammevilkår for eit aktivt landbruk tufta på berekraftig drift. Jordvern. Attgroing av viktig kulturmark og areal med høgt biologisk mangfald. Forfall av verneverdige bygningsmassar og kulturminne. Tap av stiar og ferdselsvegar i kulturlandskapet. Erosjon og ureining frå landbruksareal. 2.4 AKTUELLE TILTAK. Det kan søkjast om midlar til overordna planleggings- og tilretteleggingsprosjekt som fører til miljøtiltak som tek vare på natur- og kulturminneverdiar i kulturlandskapet og som hindrar ureining frå landbruket. Det kan søkjast om tilskot til miljøtiltak som tek vare på natur- og kulturminneverdiar i kulturlandskapet og hindrar ureining frå landbruket. Dette kan vere: Skjøtsel og restaurering av areal for å ta vare på biologisk mangfald og gamal kulturmark. Istandsetjing av kulturminne og kulturmiljø, inkludert verneverdige bygningar med utvendig utbetring, vedlikehald og restaurering etter antikvariske prinsipp. Det kan ikkje løyvast SMIL midlar til freda bygg. Tilrettelegging for betre tilgjenge og oppleving i jordbrukslandskapet. Tiltak som hindrar erosjon og anna ureining frå jordbruket til jord, luft og vatn. 2.5 AKTUELLE SØKJARAR. Søkjar må vere registrert i Einingsregisteret og drive vanleg jordbruksproduksjon på ein eller fleire landbrukseigedomar, eller leiger ut jorda til andre som driv vanleg jordbruksproduksjon. Eigedomar i offentleg eige fell normalt utanfor tilskotsordninga. 5

6 2.6 KOMMUNAL SAKSHANDSAMING Vedtaksmynde Fullmakt er delegert til tenesteleiar for plan og utvikling. Rapportering til formannskapet. Søknadsfrist Søknadsfristen er for SMIL-søknader sett til 1. april og 1. september dersom det er ledige tilskotsmidlar ved første fordeling. Ordninga skal publiserast gjennom lokal avis og på heimesida til kommunen. Normalt vert det ikkje gitt tilskot til prosjekt som er starta på eller utført. Søknad. Søknadsskjema med følgjande dokumentasjon skal sendast kommunen: Kostnadsoverslag. Kart over driftseininga der omsøkte tiltak, kulturminne, erosjonsutsette areal og område med viktige miljøkvalitetar er avmerkt. Fotografi og/eller teikningar. Løyve frå grunneigar dersom tiltaket skjer på leigd landbrukseigedom. Gjødslingsplan og sprøytejournal. For eigeninnsats vert følgjande satsar godkjende: Planlegging av tiltak: 150 kr/time Manuelt utført eige arbeid: 200 kr/time Bruk av motorsag og ryddesag: 300 kr/time Bruk av traktor: 400 kr/time Bruk av gravemaskin tom. 4 tonn: 400 kr/time Bruk av gravemaskin over 4 tonn: 800 kr/time Ved landskapsskjøtsel er kostnadstaket sett til kr 2000 per daa for lite utfordrande areal (som t.d. flatt og maskinelt arbeid), kr.4000 for middels utfordrande areal (noko bratt og noko manuelt arbeid) og kr for utfordrande areal (bratt og mykje manuelt arbeid). Det skal setjast vilkår om beiting i 5 år av arealet etter ferdigstilling. Gjerde skal vere av varig kvalitet. Det bør nyttast god kvalitet 6-kantnetting og toppstreng og understreng. Godkjend kostnad vanlegvis kr. 80/m, kr. 90/m for vanskeleg terreng. Prioritering. Kommunen har gjort ein prioritering innanfor rammene av det forskrifta opnar for. Prioriterte tiltak står i prioritert rekkefølgje: 1. Svært viktige tiltak Tiltak på svært verdifulle kultur- og bygningsmiljø Tiltak med god miljøeffekt og som kan medverke til å nå måla i vassforskrifta Fellestiltak som kan bidra til betre samarbeid og samhandling i grender med felles utfordringar kring miljøverdiar 2. Tiltak som utløyser fleire tilskot Tiltak som kan utløyse RMP-tilskot i etterkant. Til no har restaurering av gamal kulturmark eller steingard lagt til rette for RMP-tilskot til høvesvis skjøtsel av artsrik eng og beite eller vedlikehald av steingard. Tiltak som kan utløyse tilskot frå Norsk Kulturminnefond. Fondet er oppretta for å gje tilskot til verneverdige kulturminne og kulturmiljø. Delfinansiering frå SMIL-ordninga kan verke positivt inn på handsaminga av søknadar til fondet 3. Andre tiltak Skjøtsel av lynghei* Skjøtsel av naturbeitemark, hagemark og slåtteng jf. Naturtypekartlegginga* Tiltak som medverkar til å ivareta ressursane på landbrukseigedom i eit langsiktig perspektiv Rydding og inngjerding av innmarksbeite inkludert beiteskog * smil-midlane kan nyttast i ei planleggings-, investerings- og restaureringsfase, medan varig skjøtsel kjem under Miljødirektoratet si tilskotsordning 6 for truga naturtypar

7 Døme på tiltak som kan få løyving: Restaurering av eldre stølshus og stølsmiljø Restaurering og/eller rydding langs tørrmurar herunder bakkemurar, steingardar, torvhus, potekjellarar, kanalar m.m. Restaurering av småhus og byggverk knytt til særmerkte driftsformer i kommunen t.d. smier, kvernhus, ishus, gardfjøs m.m. Tiltak som førebygg konfliktar mellom landbruk og allmenta t.d. sjølvlukkande grinder og gjerdeklyv Tiltak som bidreg til å ta vare på biologisk mangfald i Vågsøy kommune Tiltak som fremjar tilgjengelegheit og friluftsliv Rydding og skjøtsel av slåtte- og beitemark Restaurering av gamle ferdselsvegar knytt til jordbruk Andre kulturhistorisk verdifulle bygningar knytte til gardsdrift Tiltak som hindrar/reduserer ureining, som til dømes avrenning Utarbeiding av skjøtselsplanar for spesielt verdifulle område Fjerning av forvilla førekomstar av framande artar Restaurering og reetablering av opne kanalar Prioritering av søknader til like tiltak: Kvalitet på plan Samarbeidstiltak Ålmenn interesse Geografisk fordeling Førstegong søkjar Tilskotssatsar. Fellestiltak/tilrettelegging: frå 30% opp til 100 % Biologisk mangfald, plan og tiltak: frå 30% opp til 100 % Tiltak i gamal kulturmark: frå 30% opp til 70 % Kulturminne/kulturmiljø: frå 30% opp til 70 % Verneverdige bygningar: frå 30% opp til 70 % Ferdselstiltak i jordbrukslandskapet: frå 30% opp til 70 % Tilskot til det einskilde tiltaket vil variere etter kvalitet, prioritering og tilhøve mellom disponible midlar og søknadsomfang. Utforming av tilskotsbrev. Føremål og kva slags tiltak tilskotet skal nyttast til. Vilkår for tildeling Tilskotsbeløp. Utbetalingsordning. Arbeidsfrist og eventuelt andre vilkår for løyvinga. Krav til rapportering. Kontrolltiltak som kan bli iverksett. Moglege reaksjon dersom føresetnader vert brotne. Opplysning om innsyns- og klagerett. Figur 3. Restaurering av steinsett grøft/bekk på Verpeide 4.7 Klagerett. Klage på vedtak i kommunen skal skje innan 3 veker frå vedtaket vart kjend for søkjaren. Klagen skal rettast til kommunen som vurderer klagen. Fylkesmannen er klageinstans. 7

8 2.7 O VERSIKT OVER TIDLEGARE TILDELING AV MIDLAR Søknader Verneverdige bygg Ferdsletiltak Kulturlandskap, rydding og gjerde Landbruksureining Sum Tal søknader Søknadssum Løyving I siste 4-årsperiode har hovudandelen av søknader vert kulturlandskapsskjøtselstiltak. 2.8 T ILSKOTSTRONG I PERIODEN Tilskotstrongen for tradisjonelle SMIL tiltak er stipulert med grunnlag i tidlegare erfaring og forventa aktivitet. Prisauke er ikkje inkludert i overslaget. Det er teke utgangspunkt i løyving på 40% av søknadssummen. Tilskotstrong Tal søknader Søknadssum Løyving Årleg løyving Verneverdige bygg Ferdsletiltak Kulturlandskap, rydding og gjerde Landbruksureining Sum Figur 4. Kvernhus på Kråkenes 8

9 3. TILSKOT TIL NÆRINGS OG MILJØTILTAK I SKOGBRUKET 3.1 GENERELT Under denne forskrifta ligg tilskot til skogskultur, vegbygging, miljøtiltak i skog, drift med taubane og utdrift av skogsvirke til bioenergi og tilskot til andre tiltak i skogbruket. Kommunen fattar vedtak om tilskot til skogskultur, miljøtiltak i skog og tiltak til til andre tiltak og prosjekt som kan bidra til å utvikle skogbruket medan fylkesmannen fattar vedtak om tilskot til dei resterande ordningane. Tilskot kan gjevast til skogeigarar som har meir enn 10 da produktiv skog. Ved samarbeidstiltak kan dette fråvikast. 3.2 TILSKOTSORDNINGAR Tilskot til skogkultur. Gjeld mellom anna arbeid som klargjering av foryngingsfelt, planting, etterarbeid i plantefelt, avstandsregulering og andre kvalitetsfremjande tiltak i foryngingar. Skjøtsel av skog i kantsoner og ved kulturminne er og omfatta av tilskotet. Kommunen forvaltar tilskotet. Tilskot er sett til: 50 % av godkjende kostnader ved planting av gran etter granskog, fure etter fureskog, eller gran som skifte av treslag etter hogst 50 % av godkjende kostnader ved planting av gran etter granskog og fure etter fureskog innan foryngingsfristen etter hogst av orkanskadd skog 50 % av godkjende kostnader ved treslagsskifte i granskog hogd som orkanskadd skog 50 % av godkjende kostnader ved skifte av treslag etter hogst av granskog 50 % av godkjente kostnader ved anna skogkulturabeid. Tilskot til skogsvegar. Tilskotet gjeld for vegar som held krav til klassane 3-7 i normalar for landbruksvegar. Moment i vurderinga om tilskot skal gjevast er om det er eit felles tiltak for fleire eigarar, utløyst areal og om tiltaket er del av hovudplan for skogsveg. Tilskot vert avgjort av fylkesmannen i tråd med deira retningslinjer. Fylkesmannen forvaltar tilskotet etter kommunal prioritering. Tilskot til drift med taubane, hest o.a. Retningslinjer for tilskotet vert fastsett av fylkesmannen. Fylkesmannen fastset årleg storleiken på tilskotet. Minste kvantum for tilskot er 50 m3 eller 3 da. Fylkesmannen forvaltar tilskotet etter kommunal tilråding. Tilskot til utdrift av skogsvirke til bioenergi og tilskot til andre tiltak i skogbruket. Det kan gjevast tilskot til utdrift av virke til energiproduksjon. Ved er ikkje omfatta av ordninga. Fylkesmannen forvaltar tilskotet. Prosjekt som bidreg til å utvikle skogbruket i kommunen eller regionen med sikte på auka aktivitet eller auka ressursutnytting kan få tilskat. Storleiken på tilskotet vert vurdert i kvar einskild sak. Kommunen forvaltar tilskotet. 3.3 TILSKOTSTRONG I PERIODEN TILSKOT SKOGBRUK Tilskot til skogkultur

10 4. VEDLEGG 1. KARTVISNING AV BRUK I DRIFT PR Figur 5. Bruk i drift i indre delar av kommunen Kartvisninga syner at det meste av bruka som er i drift finn vi i indre delar av kommunen. Figur 6. Bruk i drift på Husevågøy og i Vågsvåg Figur 7. Bruk i drift i ytre delar av kommunen 10

11 5. VEDLEGG 2. OVERSIKT OVER SØKNADER FRÅ Som det går fram av tabellen var det før 2015 mange søknader på SMIL-midlar. Frå 2015 gjaldt ordninga berre bruk som oppfyller vilkåra om produksjonstilskot og avløysartilskot og søkarmengda gjekk betrakteleg ned. Frå 2016 vart freda bygg teke ut av ordninga. Det er ein klar overvekt av tilskot til inngjerding og rydding av beite, men og ein del tilskot til restaurering av bygg og kulturlandskapstiltak. Det har vore gitt om lag 30 % tilskot til bygg, medan tilskot til gjerde har variert med alt frå 30-70%. 11

12 12