Høyring - Tiltak for å motverke negative miljøeffektar av behandling mot lakselus

Transkript

1 saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: / /7662 Rebekka Varne Saksnr Utval Møtedato Regional- og næringsutvalet Fylkesrådmannens tilråding Fylkesutvalet Høyring - Tiltak for å motverke negative miljøeffektar av behandling mot lakselus Bakgrunn Nærings- og fiskeridepartementet (NFD) har sendt forslag til forskriftsendring på høyring med høyringsfrist 1. oktober Det har vore ei markert auke i bruken av legemidlar mot lakselus dei siste åra jf. figur 1. Miljøeffektane av den samla belastninga har vore usikre. På grunnlag av ny kunnskap om potensielle negative effektar av lusemiddel og føre-var-tilnærminga, foreslår NFD å sette inn nye tiltak for å verne miljøet omkring oppdrettsanlegga. Forskriftsendringa vil gi meir konkrete reglar som følger opp akvakulturlova 10 og 12 om miljøforsvarleg drift av akvakultur. Forslaga er basert på innspel frå Fiskeridirektoratet og forankra i Havforskingsinstituttet sin årlege risikorapport. Formålet med forskriftsendringane er å hindre uakseptable miljøeffektar ved medikamentell behandling av lakselus. Samtidig tek departementet høgde for at ny kunnskap om effekten av lakselusbehandlingar dei neste åra kan medføre at tiltaka i dei føreslåtte forskriftsendringane må tilpassast, så dei blir i samsvar med den nye kunnskapen. Lakselus er eit krepsdyr og høyrer til same gruppe som t.d. raudåte, reker, krabbe og hummar. Behandling mot lakselus kan påverke andre krepsdyr i det marine miljøet, avhengig av kor stor dose av stoffet dyra kjem i kontakt med, kor lenge dei er i kontakt med stoffet og kor sensitive dyra er. Krepsdyr er ein viktig del av det marine økosystemet og finst på mange nivå i næringskjeda. Avlusingsmidla blir delt inn i to hovudgrupper; bademidlar og fôrtilsetningsmidlar. Det mest brukte bademiddelet er hydrogenperoksid (H 2 O 2 ), som har den kjemiske eigenskapen at det spontant blir spalta til vatn og oksygen. Basert på tilgjengelege data frå dyreforsøk blir derfor hydrogenperoksid vurdert til å gi ein låg til moderat påverknad. Andre brukte bademidlar er insekticid, der særleg kombinasjon av midlar har gitt ei større negativ effekt på reker enn dei to stoffa kvar for seg. Av dei to stoffa brukt i fôrmidlar i dag er kitinsyntesehemmarar (flubenzoner) vurdert til å gi høgast risiko for effekt på marine organismar i nærmiljøet til eit anlegg. Desse hemmar produksjonen av kitin, som er ein hovudkomponent i skal. Skalet til krepsdyr fungerer som eit ytre skjelett, og må skiftas når krepsdyret

2 veks. Kitinsyntesehemmarar gjer at lakselus dør ved skalskifte. Vaksne lus, som ikkje har skalskifte, vil dermed ikkje bli påverka av denne behandlinga, og badebehandling kan brukast i tillegg. Storparten av legemiddel tilsett i fôr legg seg i sedimenta i eit avgrensa området under og rundt eit oppdrettsanlegg. Figur 1 Produksjonsvolum: data frå Fiskeridirektoratet sin statistikkbank. Lusemiddelbruk: data frå Folkehelseinstituttet sine grossistdata. NB! Det er forskjelleg skala for dei to datasetta. Ved bruk av lusemiddel er det særleg tre område der effekten på miljøet rundt anlegget er usikker: Tømming av vatn med bademidlar Bruk av kitinsyntesehemmarar (flubenzuroner) i fôr Kombinasjon av legemiddel På grunn av ny kunnskap som viser potensiell negativ effekt på viltlevande marine organismar frå legemiddel brukt mot lakselus vil NFD bruke føre-var-tilnærminga og forslår endringar i to forskrifter heimla i akvakulturloven: forskrift 17. juni 2008 nr. 820 om transport av akvakulturdyr (transportforskrifta) og forskrift 17. juni 2008 nr. 822 om drift i akvakulturanlegg (akvakulturforskrifta). Endringsforslaga inneber i hovudsak: Krav til tømming av badevatn frå brønnbåtar - bruk av godkjente droppsoner (A) eller forbodssoner (B) Krav knytt til bruk av kitinsyntesehemmarar i fôr: - det må vere god miljøtilstand under anlegget før bruk - det skal gå minst 6 månader mellom kvar behandling - kitinsyntesehemmarar skal ikkje brukast på lokalitetar nærare enn 1000 m frå eit rekefelt Krav til vurdering av risiko for negative miljøeffektar og risikoreduserande tiltak ved behandling mot lakselus.

3 Nærmare om forslaga frå NFD Krav til tømming av badevatn frå brønnbåtar Tømming av badebehandlingsvatn frå båt skjer enten ved anlegget eller ved at båten tømmer vatnet eit stykke frå anlegget. Grunnen er at ikkje all lakselus døyr under behandlinga og vatnet blir tømt ein anna plass for å unngå å smitte anlegget på ny. Det er brønnbåtar som manglar lusefilter eller anna filtersystem som må vekk frå anlegget for å tømme badevatnet. NFD ber oss ta stilling til kva forslag som skal brukast: a) Droppsoner: soner der brønnbåtar kan tømme badevatn. Sonene må vere godkjent av fiskerimyndigheitene i samråd med miljømyndigheitene. Droppsonene må kartleggast og leggast inn i Fiskeridirektoratet sitt kartverktøy. Det bør vere droppsoner i rimeleg avstand til alle anlegg. b) Forbodssoner: soner der brønnbåtar ikkje kan tømme badevatn. Dette vil for eksempel vere kjente reke- og gytefelt, desse områda er allereie langt på veg kartlagt og lagt inn i kartverktøyet til Fiskeridirektoratet. Bruk av forbodssoner inneber ikkje at det automatisk er miljømessig forsvarleg å tømme badevatnet i alle andre område. NFD understrekar at brønnbåtane må følgje akvakulturloven 12 som krev at drifta må gjennomførast på ein miljømessig forsvarleg måte. Det er i dag krav til at alle brønnbåtar skal ha posisjonsrapporteringsutstyr og utstyr som automatisk registrerer opning og lukking av botnventil, jf. transportforskrifta 9a. Krav til bruk av kitinsyntesehemmarar i fôr Kitinsyntesehemmarar i fôret blir i liten grad tatt opp i laksen og nær 70 prosent kjem ut saman med avføringa. Pellets som ikkje blir eten og avføring søkk raskt og vil i stor grad samlast på botn under og rundt anlegget. Formålet med forslaget er å hindre at kitinsyntesehemmarar blir akkumulert i sedimenta, noko som gjer at legemiddelet blir tilgjengeleg for andre marine dyr i lang tid etter behandling. NFD meiner det vil gi størst effekt å avgrense bruken av kitinsyntesehemmarar til anlegg som har dokumentert god miljøtilstand. Alle anlegg må ta regelmessige miljøundersøkingar som følger norsk standard (NS 9410). Botnundersøkingar med resultat 1 og 2 er rekna som god miljøtilstand, og er derfor foreslått å vere eit krav før eit anlegg kan bruke kitinsyntesehemmarar. I tillegg vil NFD auke tida mellom behandlingar frå 12 veker til 6 månadar, på grunn av ny kunnskap om lang nedbrytingstid for legemiddelet i sedimenta. Forslaget inneber også at det ikkje skal kunne brukast kitinsyntesehemmarar nærare enn 1000 m frå eit rekefiskefelt.

4 Krav til vurdering av risiko NFD foreslår at innehavar av akvakulturløyve må ta ei vurdering av miljøkonsekvensane for utslepp av legemiddel. Dei meiner oppdrettar er nærast til å ha kunnskap om naturmangfaldet, tidevatn, straum og temperatur i området. Forslaget inneber at oppdrettar må gjere ei vurdering og beskrive dei lokale tilhøva som har betyding for spreiinga av legemiddel frå anlegget og kva for organismar som kan bli negativt påverka. Oppdrettar skal også beskrive tiltak som kan brukast ved behandling for å reduserer negativ miljøpåverknad. Dokumentasjonskravet vil auke kunnskapen i forvaltninga om vurderingane som blir gjort av miljømessig forsvarleg utslepp av lakselusmiddel. NFD forslår at desse vurderingane skal vere ein del av beredskapsplanen jf. akvakulturdriftsforskrifta 7. Vurdering Krav til tømming av badevatn Bruk av dropp- eller forbodssoner vil berre vere aktuelt for brønnbåtar utan lusefilter eller anna oppsamling. Forbodssoner kan raskast settast i verk fordi aktuelle forbodsområder som t.d. rekefelt i stor grad allereie er kartlagt og tilgjengeleg i Fiskeridirektoratet sitt kartverktøy. Vi vurderer det derfor slik at forbodsoner vil vere ei god løysing med tanke på å få rask effekt av forskriftsendringa. Ved bruk av forbodssonar vil det vere naturleg at tilsynet må styrkast for å sikre at brønnbåtane vel område for tømming av badevatn ut frå omsyn til miljøet. Vi meiner at bruk av droppsoner er eit betre val på sikt, fordi droppsonene må veljast ut frå omsynet til minst mogleg miljøpåverknad. Ei droppsone vil då bli avklart i høve til fiskeri, ferdsel og førekomst av krepsdyr, og det vil vere tydeleg og kjent kva for område som er miljømessig forsvarleg å bruke til tømming av badevatn. Ei slik kartlegging vil ta tid og det vil føre til at forskriftsendringa ikkje kan settast i verk 1. januar På sikt vurderer vi at den beste løysinga for oppdrettsnæringa er at det blir utforma eit generelt krav til oppsamling av lus ved all behandling av lakselus. Dette var ikkje eit forslag i denne høyringa. Dersom det blir eit krav til bruk av lusefilter eller anna oppsamling på brønnbåtar, blir lusa samla opp og destruert. Det vil då ikkje i same grad vere nødvendig med droppsoner eller forbodssoner, og badevatnet kan tømmast i nærleiken av anlegget. Dette vil også innebere at vi unngår å utsette fleire lokalitetar for badevatn og minimerer påverknaden på dei lokale bestandane av marine organismar i området. For vill laks og sjøaure vil det også vere betre å samle opp og destruere lusa. Produsentane av brønnbåtar og lusefilter meiner teknologien er utvikla og at nye brønnbåtar som skal brukast til medikamentell behandling uansett blir laga med lusefilter. Det er også fiske- og ferdselsforbod rundt alle godkjente anlegg, og potensiell konflikt i området med andre brukarar som yrkesfiskerar og fritidsfiskerar m.m. vil bli minimert. Eit krav om oppsamling og destruering av lakselusa vil derfor også vere konfliktdempande. I tillegg vil det vere ein fordel for miljøet å unngå seglingsdistanse til ei droppsone.

5 Krav ved bruk av kitinsyntesehemmarar Forslaget om at berre anlegg som ligg meir enn 1000 m frå eit rekefelt kan få bruke kitinhemmarar vil etter vår vurdering avgrense påverknaden på økonomisk viktige krepsdyr som reker. Kor mykje avlusingsmiddel krepsdyr blir eksponert for er vanskeleg å fastslå nøyaktig. Både konsentrasjonen dei blir utsett for og eksponeringstida vil spele inn og variere frå gong til gong og frå lokalitet til lokalitet, avhengig av strømforhold og korleis stoffa blir tatt opp og omsett i næringskjeda. Sett på bakgrunn av dette vurderer vi grensa på 1000 som hensiktsmessig. Dersom ny kunnskap viser at kitinhemmarar har rekkevidde ut over dette, meiner vi at grensa på 1000 m må vurderast på nytt. Ny kunnskap er venta hausten Forslaget om at berre anlegg som har miljøstandard 1 og 2 kan bruke kitinsyntesehemmarar vurderer vi som hensiktsmessig, då det er eit teikn på god biologisk aktivitet under anlegget av t.d. mangebørsteormar. Mangebørsteormar spelar sannsynligvis ein viktig rolle i den biologiske nedbrytinga av kitinsyntesehemmarar. Inntil grenseverdiar for kitinsyntesehemmarar har blitt vedtatt vil sedimentprøver vere nødvendige for å dokumentere akkumulasjon av dette stoffet. Påvising av kitinsyntesehemmarar i sediment er allereie ei teneste som er tilgjengeleg ved Nasjonalt institutt for ernærings- og sjømatforsking (NIFES). Vi meiner at analysemetoden er tilgjengelig og støttar eit krav om sedimentprøver for anlegg som bruker denne typen legemiddel. Forslag til tidspunkt for forskriftsendring Bruken av medikamentell behandling av lakselus har ført til ei rask resistensutvikling. Det er forventa ei kraftig dreiing mot ikkje-medikamentelle behandlingsmetodar, dvs. avlusing ved hjelp av t.d. reinsefisk, ferskvatn og mekanisk fjerning. Forskriftsendringa bør tre i kraft så snart som råd for at den skal ha størst mogleg effekt og avgrense utsleppa av legemiddel. Forslag til vedtak: Møre og Romsdal fylkeskommune støttar forslaget om forskriftsendring for å avgrense miljøpåverknaden frå legemiddelbehandling mot lakselus. Behandlingane mot lakselus har auka kraftig og miljøpåverknaden på andre marine organismar er ikkje kartlagt. Resultata som er rapportert viser at bruken kan ha større negativ verknad enn vi rekna med. Føre-var-prinsippet må takast i bruk og restriksjonar bør bli innført. 1. Møre og Romsdal fylkeskommune tilrår bruk av forbodssoner dersom forskriftsendringa skal setjast i verk snarleg, men vurderer det slik at bruk av droppsoner er eit betre val på sikt. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner at den beste løysinga på lang sikt er krav om oppsamling og destruering av lus etter badebehandling. 2. Møre og Romsdal fylkeskommune støttar forslaget om krav til god miljøtilstand for anlegg som skal bruke kitinsyntesehemmarar og eit krav om sedimentprøver for å måle mengde behandlingsstoff. Nærings- og fiskeridepartementet bør legge til rette for å finne ein standard analysemetode og grenseverdiar for kitinsyntesehemmarar i sediment. 3. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner at 1. januar 2017 er ein hensiktsmessig dato for iverksetting av forskriftsendringa.

6 Ottar Brage Guttelvik fylkesrådmann Bergljot Landstad regional- og næringssjef Vedlegg 1 Forskriftsendring lovtekst