Fylkesårsmøte mai 2015

Transkript

1 Sak 5.c: Løn som fortent «Vi skal basere lønnspolitikken vår på sentrale og kollektive avtalar og arbeide mot individuelle og lokale forhandlingar.» (Landsmøtet 2009) «Utdanningsforbundet skal motarbeide uønskte lønsskilnader og lønstillegg basert på resultat- og prestasjonsvurdering. Kriterium for lønsdanning skal understøtte profesjonsrolla og yrkeslang profesjonskvalifisering og medverke til kvalitet i barnehage og skule.» ( Landsmøtet 2012) Lærarprofesjonen treng gode løns- og arbeidsvilkår for å rekruttere og behalde arbeidskraft, slik at vi skaper eit utdanningssystem med høg kvalitet over heile landet. Det er difor viktig at vilkåra er likeverdige uansett kvar ein bur og arbeider. Lokale forhandlingar og lokal lønspolitikk Trass i at vi som organisasjon er mot lokale forhandlingar, er nesten alle våre medlemmar i prinsippet omfatta av dette fenomenet (sjå faktaark på side 4). Vi vil likevel hevde at 4.A.1-forhandlingane på KS-området er dei lokale forhandlingane som får mest merksemd og mest kritikk, og desse skil seg og frå dei andre forhandlingane som vert gjennomførte lokalt. For det første er det sentralt bestemt kor stor del av lønsmidlane (pott) som skal avsettast til forhandlingane lokalt. I tillegg vil partane sentralt ofte ha med føringar på kva prioriteringar dei lokale partane skal ha i desse forhandlingane. Sist, men ikkje minst kan arbeidsgjevar sine prioriteringar i desse forhandlingane opplevast som ei vurdering eller endåtil rangering av dei tilsette og arbeidet dei utfører. Å ikkje verte prioritert kan tolkast som at ein ikkje er verdt noko, at ein ikkje fortener meir løn. I Hovudtariffavtalen er det ein føresetnad at kommunane har utarbeidd ein lokal lønspolitikk, som er kjend for dei tilsette, slik at dei kan innrette seg etter denne. Den lokale lønspolitikken skal reviderast med jamne mellomrom, dette er arbeidsgjevar sitt ansvar (jf. HTA). Vidare seier avtalen at både lønspolitikken og kriteria for lokale lønstillegg skal utformast etter drøftingar med arbeidstakarorganisasjonane. Nokre av våre lokale tillitsvalde fortel likevel om kommunar som manglar ein lokal lønspolitikk, at arbeidsgjevar ynskjer å bruke kriterium for lønstillegg som medlemmane ikkje kan akseptere, og/eller at einskilde grupper av tilsette vert systematisk nedprioriterte. Men vi har og kommunar der dei tilsette er nøgde med både den lokale lønspolitikken og måten 4.A.1-forhandlingane vert gjennomførte på. I desse kommunane får ein t.d. lønstillegg for vidareutdanning som ikkje gir utteljing i sentrale forhandlingar, eller ein har forlenga ansiennitetsstigen til 16 år for barnehagelærarar. Mange av problemstillingane rundt desse forhandlingane kan knytast til kriteria som vert brukte, om desse er subjektive eller objektive. Der ein bruker objektive kriterium, er fleire arbeidstakarar nøgde med lokale forhandlingar. Uansett kva kriterium som vert brukte, fører likevel alle til auka lønsskilnader både i og mellom kommunar. Statistikk frå kommunane i Sogn og Fjordane syner at ein stor del av dei lokale lønsmidlane som går til våre medlemmar, er knytte til ulike funksjonar/sikringar (t.d. kontaktlærar, fagleiar, samlingsstyrar, pedagogisk leiar). I praksis betyr det at nokre av medlemmane våre er utelukka frå lokal lønsauke, fordi dei av ulike årsaker ikkje er aktuelle for slike funksjonar eller ikkje er tilsette som pedagogiske leiarar. At det er arbeidsgjevar som avgjer kven som skal ha dei ulike funksjonane, kan og vere problematisk somme stader. Ved dei siste forhandlingane har vi sett ein aukande tendens til at det vert gitt flate tillegg til alle eller grupper av medlemmar. Kan dette tyde på at ein er i ferd med å sleppe opp for kriterium som begge partar kan akseptere? Uansett ser vi at lærarane i grunnskulen får lite utteljing i dei lokale forhandlingane, både i eige fylke og i resten av landet. I fylkeskommunen er situasjonen litt annleis, her har det vist seg lettare for oss å få gjennomslag i dei lokale forhandlingane, og utteljinga til våre 54

2 medlemer som gruppe har vore god. Utfordringa her er at ein har møtt ynskje om å bruke innsats og resultat som kriterium for 4.A.1- forhandlingane, utan at partane har hatt ei sams oppfatning av kva som ligg i dette. I tillegg har vi individuelle tillegg med eit preg av «belønning». Det kan sjå ut som at lønsskilnader er eit mål i seg sjølv. Utvikling av lønsrelasjonar og lønsnivå Ser vi på dei siste sentrale lønsoppgjera, finn vi at lærarane i barnehage, grunnskule og vidaregåande opplæring stadig vert hengande etter andre grupper med tilsvarande utdanningsnivå. Dette gjeld særleg dei som har 3- eller 4-årig utdanning og lang ansiennitet. Lønsrelasjonen mellom barnehagelærar og fagarbeidar med 10 års ansiennitet er no slik at barnehagelæraren ikkje går forbi fagarbeidaren i løn før ved 8 års ansiennitet. Sidan barnehagelærarane er plasserte i kapittel 4B, får dei heller ikkje automatisk lønstillegg for utdanning ut over 3-årig høgskuleutdanning. For universitets- og høgskulesektoren er lønsnivået endå lågare enn i barnehage og skule, noko som fører til at det er vanskeleg for lærarutdanningane å rekruttere lærarar frå praksisfeltet. Utdanningsforbundet må difor framleis arbeide for høgare løn til alle lærarar, uansett kvar i utdanningssystemet ein arbeider. Konsekvensar av lokal lønsdanning Vi meiner at lokal lønsdanning utfordrar likskapen i løns- og arbeidsvilkår rundt om i landet. Dette kan påverke både arbeidsmiljøet, den profesjonelle fellesskapen og rekrutteringa, noko som i neste omgang får konsekvensar for kvaliteten på utdanninga til barn, elevar og studentar. Til dømes kan det vere utfordrande å etablere og halde oppe ein kultur for kunnskaps- og kompetansedeling dersom arbeidsgjevar differensierer løn etter innsats eller prestasjonar. Forsking seier og at kunnskapsarbeidarar ikkje let seg motivere av prestasjonsløn, men at dei derimot er opptekne av å vere rettferdig behandla 4. Dersom lokale forhandlingar fører til lønsskilnader som ikkje er forstått og akseptert av lærarane sjølve, vil desse såleis gjere meir skade enn gagn. På den andre sida har vi medlemmar som er heilt avhengige av lokale forhandlingar for å få ei god lønsutvikling. Dette gjeld først og fremst dei som er plasserte i lønskapittel der all løn vert avgjort lokalt, men og m.a. barnehagelærarar, skule- og barnehageleiarar i kommunane, PPT-tilsette og andre rådgjevarar som er omfatta av 4.A.1-forhandlingane. Utfordringar framover Frå 1. mai 2015 er partane samde om eit nytt lønssystem på KS-området. Med det nye lønssystemet vil ein forhandle om garantiløn (0 års ansiennitet) og lønstillegg etter ansiennitet, i staden for minsteløn på ulike ansiennitetstrinn. Føremålet med det nye systemet er nettopp å ta betre i vare lokale lønsrelasjonar. I praksis vil det seie at dei lokale tillegga vert viktigare enn før, fordi dei ikkje lenger forsvinn ved sentral justering av minstelønssatsane. Kommunereforma vil på si side mest truleg føre til samanslåing av kommunar. Dette vil krevje harmonisering av politikken dei ulike kommunane tidlegare har hatt, noko som vil ta tid. Til dømes vil vi i mange tilfelle få skular og barnehagar med ulik storleik på tillegg til kontaktlærar/pedagogisk leiar. Korleis skal vi handtere at dei pedagogiske leiarane i barnehage A har 6000 kr meir årleg enn kollegaene deira i barnehage B? Den tredje utfordringa vi vil få i nær framtid er knytt til kompetansekrav og karrierevegar i skulen. Krav til kompetanse for å undervise i ulike fag vil føre til at vi får endå fleire lærarar med kompetanse som ikkje gjev opprykk i det sentrale lønssystemet. Denne kompetansehevinga kan kanskje vere ein del av det regjeringa kallar karrierevegar i skulen, men like sannsynleg er det nok at

3 «karrierestillingane» vil få ei anna utforming. Å sikre at våre medlemmar får utteljing for kompetanseheving blir uansett ei viktig utfordring, som mest truleg må løysast lokalt. Det same vil nok og gjelde for ulike former for ansvar eller oppgåver som følgjer med dei nye stillingstypane. Særleg innanfor nokre yrkesfag kan det vere vanskeleg å rekruttere lærarar, fordi skulen sitt lønsnivå ligg til dels langt under det desse lærarane kan tene i praksisfeltet (t.d. som skipper, elektrikar e.l.). Truleg er det meir vanleg å forhandle om løn ved tilsetjing her enn i resten av KSområdet, men dette er uansett ei utfordring som må handterast lokalt. Til diskusjon: Kva er rettferdig løn? Innanfor rammene av landsmøtevedtaka som innleier denne saka, ynskjer vi at fylkesårsmøtet skal diskutere nokre av utfordringane rundt lokal lønsdanning, og gje innspel til fylkesstyret sitt vidare arbeid på dette feltet. Nokre arbeidsgjevarar ynskjer å gje lønstillegg til arbeidstakarar som «gjer ein ekstra innsats». Samstundes ser vi ei aukande merksemd rundt skulen eller barnehagen som lærande organisasjon, og ein satsar på felles kompetanseutvikling og auka samarbeid. Dersom ein har store individuelle lønsskilnader i kollegiet, er det lett å tenkje seg at dette kan verte utfordrande for miljøet både fagleg og sosialt. Det er difor viktig at lønspolitikken har legitimitet blant dei tilsette, slik at dei lokale lønstillegga blir godtekne. Kor store lønsforskjellar kan ein akseptere, og kva skjer med lønsforskjellane over tid? For oss kan det vere ein strategi å leggje objektive kriterium på dei «flinke», t.d. at ein tek ekstra ansvar/initiativ, deler kunnskap osb. Disiplinering, rollemodellar og belønning kan likevel vere ein utfordrande bakgrunn for at arbeidsgjevar ynskjer å bruke det vi oppfattar som subjektive kriterium i forhandlingane. Korleis kan vi arbeide for ein objektiv tilnærmingsmåte til lokale forhandlingar? Å opprette funksjonar er ein måte å fordele ulike arbeidsoppgåver, og å gje løn for å gjere desse oppgåvene. Nokre lærarar ynskjer ikkje å ha funksjonar, andre får aldri tilbod om det. Kva er verdien av ulikt ansvar og ulike funksjonar? Vi har utfordringar som vi ikkje får løyst ved sentrale forhandlingar. Dette gjeld m.a. dei som er avhengige av lokale forhandlingar for å få ei god lønsutvikling (t.d. barnehagelærarar) og dei som er vanskelege å rekruttere pga lågt lønsnivå (t.d. yrkesfaglærarar, U/H-sektoren). Korleis skal vi handtere desse utfordringane? Leiarane får anten all løn, eller store deler av løna si avgjort lokalt. Kva er rimeleg lønsforskjell mellom leiar og den han/ho skal leie? Er det slik at vi aksepterer lokale forhandlingar, berre ikkje 4.A.1 på KS -området? 56

4 Framlegg til vedtak: 1. Utdanningsforbundet Sogn og Fjordane krev at mest mogleg av lønsdanninga for våre medlemmar skal skje i sentrale forhandlingar. Krava til lokal lønspolitikk og prosessar knytt til lokale forhandlingar må skjerpast, og dei sentrale partane må ta eit større ansvar for at Hovudtariffavtalen vert følgt lokalt. Potten som vert avsett til lokale forhandlingar må vere så liten som råd. 2. Fylkeslaget skal støtte dei lokale tillitsvalde i førebuing og gjennomføring av lokale forhandlingar på alle tariffområde. Våre tillitsvalde skal bidra til at forhandlingane går føre seg på ein ryddig måte, og etter prinsipp som er legitime for våre medlemmar. 3. Innspela frå diskusjonane på fylkesårsmøtet vert tekne med i fylkeslaget sitt vidare arbeid. Vedtak: 57

5 Fakta om dei ulike tariffområda I prinsippet er nesten alle våre medlemmar omfatta av lokale forhandlingar i ei eller anna form. Ein kan og forhandle om løn ved tilsetjing/inngåing av arbeidsavtale. Dette gjeld alle stillingar på alle tariffområde. KS (kommunar og fylkeskommunar): Hovudtyngda av medlemmane Stort sett lærarar eller leiarar i skule eller barnehage, i kommuneadministrasjon, PPT eller andre deler av støtteapparatet To ulike forhandlingsordningar for løn: o Kapittel 3 (styrar, rektor) og kapittel 5 i Hovudtariffavtalen (t.d. spesialpedagogar, logopedar) får all løn forhandla lokalt, utan «pott» o Kapittel 4B (barnehagelærarar og -leiarar) og 4C (lærarar og leiarar i skulen) har sentrale forhandlingar der det og vert avsett ein viss sum til fordeling lokalt («pott») o Kommunar og fylkeskommunar kan sjølve avgjere om leiarar skal vere i kapittel 3 eller 4 Kan krevje særskilde (lokale) forhandlingar for medlemmar i kapittel 4B og C dersom det er skjedd store endringar i organisering eller bemanning eller i arbeids- og ansvarsområde (4.A.2), for å behalde og rekruttere arbeidstakarar (4.A.3) eller når ein har gjennomført relevant etter- og vidareutdanning (4.A.4) Private barnehagers landsforbund (PBL) og FUS: Private barnehageområde Barnehagelærarar og styrarar I utgangspunktet berre sentrale lønsforhandlingar, men nokre PBL-barnehagar i vårt fylke har og lokale forhandlingar Barnehagelærarane sin ansiennitetsstige går til 16 år, mot 10 år på dei andre områda Staten: Medlemmar først og fremst i høgare utdanning, fylkesmannsembeta og NAV Sentralt lønsoppgjer der deler av ramma skal forhandlast om lokalt o Etter Hovudtariffavtalen skal det haldast lokale forhandlingar kvart år, viss dette anten er bestemt i det sentrale oppgjeret eller arbeidsgjevar set av midlar lokalt Ope for lokale forhandlingar i samband med endring i grunnlaget for lønsnivået i ei stilling, effektiviseringstiltak eller omorganiseringar Kan og krevje særskilde forhandlingar dersom det er vanskeleg å rekruttere til ei stilling, eller der nokon har gjort ein ekstraordinær innsats Langt større bruk av lønsforhandling ved tilsetjing enn på t.d. KS-området Spekter Stort sett spesialpedagogar, pedagogspesialistar (helseforetak) Sentrale og lokale forhandlingar utan ramme. Lokale forhandlingar må godkjennast sentralt Virke, KA (Kirkelig arbeidsgiverorganisasjon): Lærarar i private skular og barnehagar Sentrale og lokale forhandlingar, følgjer ofte KS sine oppgjer 58