Dialogisk spiritualitet. Kan dialog springe ut av spiritualitet, fra fromhet eller praksis? Kan spiritualiteten hente noe fra dialogen?

Transkript

1 1 Dialogisk spiritualitet. Kan dialog springe ut av spiritualitet, fra fromhet eller praksis? Kan spiritualiteten hente noe fra dialogen? Innleiing Forum for Dialog i Paulus kirke , Anne Anita Lillebø (1) Kan dialog springe ut av spiritualitet, fra fromheit eller praksis? Ja det er slik for meg det er ein samanheng. Det å gå i dialog er ikkje berre eit uttrykk for ei sosialistisk legning eller ynskje om å gjere rette etiske handlingar. Det har noko med korleis eg trur og tolkar innan min eigen tradisjon å gjere. (2) Kan spiritualiteten hente noko frå dialogen? JA, den gjer det! Utdjuping av svara Eg vil til å begynne med seie noko om kva som gjer at eg har ein vilje til og eit ynskje om å være i dialog: 1. Det å leve med ein meditasjonspraksis gjer at eg vert nysgjerrig/ nyfiken på andre sine former for fromheit eller truspraksis, vert interessert i å samanlikne sjå på likskap og ulikskap. 2. Dialog er noko nokon må halde på med det opplevast som nødvendig og eg vil.. Det være i dialog opplevast i min eigen tradisjon si språkdrakt; som eit kall og kan ikkje avgrensast til eit uttrykk for ei reint sekulært samfunnsengasjement. Kvar kjem dette kallet frå? Ein kunne gjere det enkelt og seie at dette kallet kjem frå Gud. Men Gud som person, kraft, storheit eller guddom er ikkje nøytral. Når vi byrjar å sette namn eller pronomen på gud har vi allereie byrja å tolke, og når me søkjer kjeldeskiftene tolkar me også. Tokningane er avhengige av uendelege mange 1

2 2 forhold og det er nødvendig å sjå på desse føresetnadane for å oppdage strukturane i eige tolkingsunivers. Det høyrer med til livsvilkåra våre som menneskje at me tolkar og må stadig tolke virkeligheita vår også det me reknar som Sannheit. Det er den svenske teologen Kajsa Ahlstrand som seier det slik og eg finn mykje trøyst og gjenklang i det som ho peiker på nett her. Difor må ordet kall tolkast også og det er kanskje det eg prøver å gjere her. Slik eg trur og tenkjer er ikkje tolking statisk noko gitt eingong for alle, men er noko me er i det er noko som stadig skjer, noko som endrar seg - noko dynamisk. Og slik trua lever i meg er dialog eit kall, eg tolkar og trur på ein slik måte at eg kjenner at eg ikkje har noko val. Slik eg tolkar min tradisjon sitt utgangspunkt, nemlig Jesus og livet han levde og måten historia om han vever seg inn i mi, kan eg ikkje anna. Eg må være i dialog. «Å fylgje Jesus» Halvor Moxnes som er professor i Det nye testamentet ved Det teologiske fakultet seier at for han er det meir meiningsfylt å seie at å være kristen handlar om å følgje Jesus, framfor å seie at det handlar om å tru. Han hentar inn att ei gamal frase som eg og sikkert de også kjenner att frå bedehussongar, men som gjer både det som i kristen tradisjon blir kalla tru og kall litt meir konkret: Det handlar om å følgje eit religiøst og etisk og kanskje til og med altruistisk ideal : Jesus. Men kven Jesus var er ikkje gitt, dei mange forteljingane om han må også tolkast. Dei fire evangelia minner oss om polyfonien i framstillinga av han, og i tillegg kjem våre tolkingar avhengige og uavhengige på same tid av kva vi har høyrt, lest og opplevd sjølve. Eg vil gå langsetter Jesusvegen. Fordi det bur ei tru i meg, som eg fekk som lita og som har blitt hjå meg som vaksen om enn noko endra. Det er ikkje ein rettlinja og smal veg, men kanskje ei rås (ein sti) i ein skog mot fjell og opne vidder der alt klarnar. Eg innser at eg kanskje må bruke heile livet på råsa i skogen, og berre oppleve det opne og klare i glimt. Og så er det slik for å bli i metaforen at dei eg går saman med ikkje lenger berre er kristne, men tilhøyer andre trustradisjonar, eksistensielle filosofiar eller religionar. Eg opplever å gå på 2

3 3 råsa saman med menneskje som har sett ting eg ikkje såg, og som fortel om Gudsnamn eg ikkje kjende og om råser og vegar eg ikkje visste om. Å gå - saman Dei opnar blikket for verda omkring og gjer den større og rikare. Dei gir meg heilt andre perspektiv både omkring det å gå langsetter råsa, og om å kome fram til vidda eller opp på fjelltoppen. Vi er framleis ulike, men vi går saman og utviklar noko i fellesskap: eit felles medvit og kanskje også eit samvit for kvarandre. Oddbjørn Leirvik skreiv sin doktorgrad i teologi på denne tematikken i høve til Islam: KNOWING BY ONESELF, KNOWING WITH THE OTHER: AL- DAMIR, HUMAN CONSCIENCE AND CHRISTIAN-MUSLIM RELATIONS. To viljar Eg vil sjå og snakke med dei eg har følgje med. Eg lærer så mykje om eit ufatteleleg religiøst og menneskeleg mangfald. Samtalen kastar meg attende til min eigen tradisjon mitt og utfordrar kva som er sant og usant, kva som er viktig eller uvesentleg. Eg vert utfordra på praksis OG mangel på praksis. Eg vil sjå og snakke med dei eg har følgje med også av ein annan vilje ein vilje til venskap og ei heilt nødvendig investering i venskap som også kan tåle kritikk og utfordringar til endring. Livsvilkåra våre og religionane er forskjellige, men me kjem ikkje unna det som kjem først av alt: me er menneskje på jorda alle saman - i makt og avmakt i høve til kvarandre og jorda dyr naturen. Vi treng å være vener. Og då kjem eg attende til kvar det startar for meg. Røter Når det er langsetter Jesusvegen eg vel å gå er Jesus min meister og forbilde ikkje fordi alt er avhengig av han, men fordi han peikte vekk frå seg sjølv i det han gjorde på alle menneskje som nokon ein kan lære noko av. Han er ikkje han den einaste meisteren. Men den viktigaste fordi det er han eg har levd lengst med forteljingane om han og tolkingane av korleis me kan forstå kva han sa og gjorde, bur i min kropp. Det er ikkje noko eg kan velje bort utan vidare. Det var ein buddhist som førde meg til denne erkjenninga Thich Nhat 3

4 4 Hanh. Det blir sagt at når han får folk til seg som ynskjer å gå inn lekordenen eller bli praktiserande buddhistar undersøkjer han kvar dei kjem frå religiøst sett. Om det viser seg at dei er djupt religiøst prega av ein annan tradisjon, som til dømes kristendom ber han dei om å vende attende til den, fordjupe seg og sjå på kva muligheieter dei har der. Om ikkje dei finn noko er dei velkomne til å kome attende. Dette gjer han fordi han veit at me ikkje kjem unna røtene våre. Å flytte på ei plante med djupe røter krev omtanke og varsemd. Forståing og handling Den kristne tradisjonen er mi rot. Jesus bur ikkje i hjertet mitt, eller i hovudet han bur i kroppen. Ikkje som ei objektiv sanning men kanskje som både drivkraft og loddlinje. Noko av det han viser meg, og som gjer at eg går i dialog er hans radikale inkludering av alle slags menneskje sjuke, sokalla ureine og dermed urørlege kvinner og menneskje frå andre tradisjonar enn hans eigne jødiske som tildømes samaritanarane. Det vert ei linse eg tolkar verda gjennom og noko som tvingar meg ut i ei verd som har ein tendens til å teikne karikerte bilete (bokstaveleg tala) av det ukjende av religiøse minoritetar. Eit samfunn som i all sin redsel for terrorisme alt for lett koplar Islam til vald. Ei verd der forenklingane og karikaturane oftare kjem fram i media enn spanande framstillingar av kva religion eller religiøsitet tilfører enkeltmenneske og fellesskapet. Jesus er då mitt føredøme i eitt ope og kritisk møte med menneskje av anna livssyn. Slik eg tolkar Jesus er han ein som også krev handling. Dei etiske fruktene av mitt liv ikkje berre som individ men som borgar med stemmerett dei må eg bære. Dei har konsekvensar langt ut over meg sjølv. Så kva har eg lært av mine buddhistske vener? Masse, men her kjem to døme. (1) Eg har gjenlært å be bordbøn. Det vart ikkje kalla bordbøn, men matrefleksjon, og eg møtte det på ein retreat i Thailand. Det var få måltid, og små porsjonar. Maten var vond og eg vart sjuk av den, og det gjorde inntrykk på meg å då skulle gå gjennom denne refleksjonen før eg kunne ete: 4

5 5 *kvifor et vi *kor heldige me er *tenkje over alle vanskane med å dyrke fram, foredle, frakte og lage maten til oss. Samstundes bak motviljen til å ete den vonde maten i det heile gjenoppdaga eg poenget med bordbøn. Det reint praktiske at det er godt for kroppen å sjå på maten ei stund før ein tek til å ete. Om det ser vakkert ut og luktar godt gjer kroppen seg klar til å ta imot. Og det øver samvitet og takksemda: For at det veks slikt på jorda som kan etast og som kan smake heilt fantastisk, og takksemd i høve til dei mange som har lagt ned mengder arbeid i at eg skal kunne ete. Eit anna døme på kva eg har lært av buddhismen: (2)Eg har lært å sjå på liding (dhukka) med nye auge: at lidinga kjem me ikkje unna. I barndom og ungdom lærte eg at vi kunne henge alt som tyngde oss på korset Ja tenkjer eg no - men vi må likevel leve med det. Liding set merker og kroppen hugsar ting som hovudet gjerne gøymer bort. Andre si liding er også mi og eg kan fôrårsake sorg - irritasjon etc. Og i ein større samanheng mitt privilegerte liv her har alvorlege konsekvensar for menneskje andre stadar på jorda og for komande generasjonar. Buddhisme har lært meg å øve meg i engasjement og avstand (detachment) i dette. Så eg ikkje vert knekt av lidinga, men kan handle i høve til den. Men eg må øve Vipassalæraran Buddhasa Bhikku i Thailand seier det slik og det forklarer kvifor eg reknar med å gå langs råsa eller øve resten av livet: For å kome forbi det å bli oppslukt eller makteslaus i høve til liding må ein: 1. Unngå/ forhindre det som er livsøydeleggjande å oppstå 2. Å kvitte seg med og utslette dei øydeleggjande tinga som allereie finnast eller har oppstått 3. Å produsere ting som er nyttige og givande i høve til livet 4. Å halde fast ved og å ta vare på desse tinga slik at dei kan utvikle seg vidare. 5

6 6 Han seier det slik: Developing life is our duty.var det dette Jesus meinte med å gå ut i all verda? Korset er det symbolet for den ultimate lidinga og veldig sentralt i den kristen tradisjonen og framstilingane av Jesu liv. Eg henger kanskje framleis lidinga der men no fordi det er her i det totalt meiningslause eg kan tvingast til å sjå på det som opplevast som meiningslaust i verda og i mitt eige liv. Og påska vert eit rite for å dukke ned i det som døyr og oppstår på ny i verda i meg - heile tida... Av buddhistiske lærarar og vener har eg lært at lidinga er her heile tida og eg er øver meg i å avlære meg å stramt kople liding kvalitetsmessig til menneska si utilstrekkjelegheit, eller brot eller synder. Liding ER. Noko me kan velje å sjå når den oppstår, gløyme eller fortrengje. Noko som til sist går over Lenker: Oddbjørn Leirvik: folk.uio.no/leirvik/ Thich Nhat Hanh: 6