Fylkesdelplanfor klimaogmiljø HANDLINGSPROGRAM. Høyringsutkast

Transkript

1 Fylkesdelplanfor klimaogmiljø HANDLINGSPROGRAM Høyringsutkast September2008

2

3 ...1 FORORD NASJONALE RAMMER OG FØRINGAR KRAV TIL STATEN Reduksjon av klimagassutslepp... 4 Generelt... 4 Industri... 4 Transport Tilpassing til klimaendringar... 4 Generelt REDUKSJON AV KLIMAGASSUTSLEPP... 5 OVERORDNA MÅL... 5 HOVUDSTRATEGIAR PRODUKSJON Industri... 6 Hovudmål:... 6 Hovudstrategiar:... 6 Tiltak: Transport... 9 Hovudmål:... 9 Hovudstrategiar:... 9 Tiltak: Landbruk Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak: Reiseliv Offentleg sektor generelt Hovudmål Hovudstrategiar Tiltak: * Offentlege etatar: Regionale statlege etatar, fylkeskommunen og kommunane Den fylkeskommunale verksemda Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak: FORBRUK Hovudmål Hovudstrategiar Forbrukardrivne utslepp Hovudmål Hovudstrategiar Tiltak: Reisliv TILPASSING TIL KLIMAENDRINGAR OVERORDNA MÅL HOVUDSTRATEGIAR Klimaendringar og regionale uliksskapar Hovudmål Hovudstrategiar Tiltak

4 3.2 Landskap, biologisk mangfald og leveområde Hovudmål: Hovudstrategiar Tiltak: Transportsektoren Hovudmål: Hovudstrategiar Tiltak Landbruk Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak: Fiskeri og fiskeoppdrett Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak: Infrastruktur Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak: Bygningar Hovudmål Hovudstrategiar Tiltak Vasskraftproduksjon Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak Helse Samfunnsendringar og klimatilpassing i Sogn og Fjordane Tiltak Reiselivet og klimatilpassing TEMA I FYLKESDELPLAN FOR KLIMA OG ENERGI 2003 SOM IKKJE VERT FØLGT OPP ANNAN STAD I HANDLINGSPROGRAMMET Hovudmål: Hovudstrategiar Tiltak: KOMMUNAL VERKSEMD OG PLANLEGGING Hovudmål: Hovudstrategiar: Tiltak:

5 FORORD Handlingsprogrammet byggjer på mål, strategiar og føringar gjevne i planprogrammet og mål- og strategidokumentet. Aktuelle tiltak er nærmare beskrive i mål- og strategidokumentet og vil gje føringar for korleis tiltaka i handlingsprogrammet skal gjennomførast. Handlingsprogrammet er difor ikkje detaljert i si beskriving av tiltaka. Det har ikkje vore mogleg å fastsetje kostnadar til dei einskilde tiltaka. Handlingsprogrammet skal rullerast årleg og finansiering av tilaka må leggjast inn i den årlege budsjettprosessen. Frå 2009 må aktuelle organisasjonar legge inn midlar for oppfølging. Fylkeskommunen må for sin del i 2009 setje av 1,5 mill. kr til oppfølging av handlingsprogrammet. Dette inkluderer mellom anna avsetjing av midlar til oppretting av ny stilling og kunnskapsutvikling. 3

6 1. NASJONALE RAMMER OG FØRINGAR KRAV TIL STATEN Fylkeskommunen har eit sentralt ansvar for å målbere krav til staten. 1.1 Reduksjon av klimagassutslepp Generelt Få tydleggjort ansvar og plikter for regionale og lokale styresmakter i høve reduksjon av klimagassutslepp Auka kunnskapsgrunnlaget for korleis redusere klimagassutslepp. Engasjere sentrale og regionale fagmiljø i dette arbeidet. Tilgangen og prisen på olje kan kome til å endrast mykje. Dette kan få store konsekvensar. Staten må ta omsyn til dette framtidsbiletet i si planlegging og mellom anna leggje til rette for forsking på alternative energikjelder. Industri Arbeide for at den kraftkrevjande industrien i fylket får rammevilkår som gjer at den kan vidareutviklast på mest mogleg berekraftig måte. Transport Rammevilkåra til samferdsla må bli slik at ein får kollektivtilbod som konkurrerer på frekvens, betre komfort, kortare reisetid og prisar. Få til ei rask realisering av Stadt skipstunnel, noko som vil medverke direkte på målet om overføring av gods frå land til sjø. Den nasjonale klimapolitikken må få meir sikker kunnskap om biodrivstoff som effektivt klimatiltak. Forbruk Ta opp overfor nasjonale styresmakter at klimagassutslepp som kan knytast til nordmenn sitt private forbruk må inn som ein naturleg del av den nasjonale klimapolitikken. 1.2 Tilpassing til klimaendringar Generelt Utvikle ein nasjonal strategi for tilpassing til klimaendringane og få tydleggjort regionale og lokale styresmakter sine plikter og ansvar. Ta initiativ overfor regionale og nasjonale fagmiljø for auka kunnskapsproduksjon på område der det er behov for dette. 4

7 2. REDUKSJON AV KLIMAGASSUTSLEPP Gjeld tiltak for å redusere utslepp av klimagassar og førebygging gjennom endring av produksjon, forbruk og samfunnsinstitusjonar som bidreg til utslepp. OVERORDNA MÅL Sogn og Fjordane vil ta sin del av ansvaret for å gjennomføre internasjonale og nasjonale mål for reduksjon i utslepp av klimagassar. HOVUDSTRATEGIAR Få tydleggjort ansvar og plikter for regionale og lokale styresmakter i høve reduksjon av klimagassutslepp. Auka kunnskapsgrunnlaget for korleis reduserer klimagassutslepp. Engasjere sentrale og regionale fagmiljø i dette arbeidet. Motivere regionale og lokale styresmakter og organisasjonar til å aktivt redusere utslepp av klimagassar. Tilføre nødvendige menneskelege (organisering) og økonomiske ressursar for å kunne møta utfordringane. Ha fokus både på produksjon og forbruk som årsak til utslepp - direkte og indirekte. Skape haldningar og medvit knytt til klimautfordringar også blant folk flest. 5

8 2.1 PRODUKSJON Industri Hovudmål: Industrien i Sogn og Fjordane skal ha eit tydeleg miljøfokus med klare ambisjonar og mål om utsleppskutt. Hovudstrategiar: Sogn og Fjordane skal gjennom å satse på tiltak som er mest effektive i dette fylket vere ein aktiv medspelar for å nå nasjonale mål for reduksjon av klimagassutslepp.. Det samla utsleppet av klimagassar frå industrien i Sogn og Fjordane skal vere vesentleg mindre i 2020 enn i Arbeide for at den kraftkrevjande industrien i fylket får rammevilkår som gjer at den kan vidareutviklast på mest mogleg berekraftig måte. Energiøkonomiseringa i industrien må betrast, både ved hjelp av dagens teknologi og ved utvikling av ny teknologi. Føre ein løpande dialog med industrien, vertskommunar og styresmakter for å stimulere til: - fornying av teknologi, - å erstatte olje- med gass-, eventuelt bioenergifyring og - å erstatte fossilt kol med biokarbon (trekol) som reduksjonsmiddel i ferrolegeringsindustrien. Leggje til rette for bruk av spillvarme til oppvarming, næringsutvikling, m.v.. Tiltak: 6

9 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 1. Stille strenge krav om miljøprofil ved tildeling av offentleg stønad. Verkemiddelaktørane: Fylkeskommunen, Fylkesmannen og IN Etablere kriteria 2. Eige miljøprogram retta mot små og mellomstore bedrifter: Miljøsertifisering, teknologisk forbetring, energieffektivisering og bruk av meir miljøvenlege energiformer. Fylkeskommunen, NHO og Bedriftsforbundet Etablere prosjekt /miljøprogram Innan

10 3. Stimulere til kunnskapsoverføring fokus på miljø- og klimaspørsmål. NHO, Bedriftsforbundet og verkemiddelaktørane På næringskonferansar og andre treffpunkt der den regionale partnarskapen møter industrien. Kontinuerle g 8

11 2.1.2 Transport Hovudmål: Transportsektoren i Sogn og Fjordane må redusere sine klimagassutslepp frå 2010 til Hovudstrategiar: Sogn og Fjordane skal gjennom å satse på tiltak som er mest effektive for transportsektoren i dette fylket vere ein aktiv medspelar for å nå nasjonale mål for reduksjon av klimagassutslepp. Styrking av kollektivtrafikken ( gjeld særleg busstrafikken). Gjennom langsiktig satsing på infrastruktur legge til rette for miljøvenleg kollektivtrafikk som når alle kommune- og skulesentra. Sjøtransporten av gods skal aukast på dei områda som ligg til rette for dette. Legge til rette for auka tempo i utskiftinga av bussar, lokal- og ekspressbåtar. Arbeide for at det vert etablert sikrare kunnskap knytt til effektane ved bruk av biodrivstoff. Fylkeskommunen skal ha klimafokus ved kjøp av kollektive transporttenester. Tiltak: 9

12 Tiltak Ansvarleg Korleis Fylkeskommunen skal nytte sine direkte vekemiddel til: 1) å stille strenge krav om reduksjon i klimagassutslepp ved kjøp av transporttenester på sjø og land. 2) i si kollektivtrafikkplanlegging legge vekt på å byggje ut infrastruktur og trafikksystem som legg til rette for miljøvenleg passasjerframføring som når alle kommune- og skulesentra. 3) å arbeide for auka avskrivingstakt for raskare i få tilgang til å nytte ny, beste teknologi for båt- og bussmateriell. Fylkesrådmanne n Fylkesrådmanne n Fylkesrådmanne n Ved forhandlingar med ruteselskapa. Ved rullering Samferdsleplanen I dialog med ruteselskapa 10

13 2.1.3 Landbruk Hovudmål: Landbruket skal over tid aktivt bidra til reduserte utslepp på dei områda som er mest effektive i dette fylket. Hovudstrategiar: Etablere meir kunnskap innan aktuelle område gjennom initiativ overfor regionale og nasjonale fagmiljø. Ved etablert kunnskap arbeide aktivt for reduserte klimagassutslepp. Gjennomgang og oppfølging av skogpolitikken. Tiltak: 11

14 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 1. Kunnskapsutvikling på desse områda: Fylkesmanne Ta initiativ overfor 200 a. om miljøvenleg gjødselhandtering med redusert nitrogentap, n regionale og lokale fagmiljø 9 b. om metangassanlegg i gjødsellager her i fylket og c. om miljø- og klimavenleg skogsdrift. 2. Gjennomgang og oppfølging av skogpolitikken, jamfør Kystskogmeldinga: a. auka bruk av bioenergi og vassboren varme i store bygg og b. om omfanget av treslagskifte som eit klimatiltak. Fylkesmanne n Oppfølging Kystskogmeldinga Reiseliv Det blir her vist til eigen reiselivsplan for fylket som er under utarbeiding. Denne planen skal ta opp i seg følgjande føring frå planprogrammet for Fylkesdelplan for klima og miljø: Viktig å kartlegge på kva område reiselivet bidreg til utslepp av klimagassar, kva verkemiddel som kan setjast inn, kva konsekvensar eventuelle verkemiddel vi få for næringa og behovet for omstilling. 12

15 2.1.5 Offentleg sektor generelt Hovudmål Offentleg sektor skal redusere sine utslepp av klimagassar. Hovudstrategiar Motivere regionale og lokale styresmakter og organisasjonar til å aktivt redusere utslepp av klimagassar. Tilføre det offentlege nødvendige menneskelege (organisering) og økonomiske ressursar for å kunne møte utfordringane. Ha fokus både på produksjon og forbruk som årsak til utslepp - direkte og indirekte. Skape haldningar og medvit knytt til klimautfordringar også blant folk flest. Tiltak: * Offentlege etatar: Regionale statlege etatar, fylkeskommunen og kommunane. Tiltak Ansvarleg Korleis Når Bruke tilgjengelege verkemiddel i plan- og bygningslova for å sikre langsiktige og heilskaplege løysingar som reduserer utslepp av klimagassar. Kommunane Ved rullering kommuneplan Ta omsyn til energibruk og utslepp i regulerings- og kommunedelplanar innan transport, energiforsyning, næringsutvikling og lokalisering av tenester. Kommunane bør stille miljøkrav i sin bruk av kommunale næringsfond. Energiøkonomisering. Utfasing av fossile brensel i eigen bygningsmasse. Innkjøpsprofil som stiller krav til klima-/miljøeigenskapar og livsløpskostnader. Også klimagassutslepp som vil kome andre stader/utanlands skal takast med i rekneskapen. Velje avfallsbehandling som reduserer klimagassutslepp og gir mest mogleg lokal gjenvinning. Velje transportløysingar (inkl. avfalltransport) som reduserer klimagassutslepp. Kommunane Ved rullering kommuneplan Kommunane Etablere kriteria 2010 Offentlege etatar* Eigne handlings-/klimaplan ar Offentlege etatar* Eigne handlings-/klimaplan Offentlege etatar* Offentlege etatar* Offentlege etatar* ar Jamfør Regjeringa sin Handlingsplan for miljø- og samfunnsansvar i offentlige anskaffelser Eigne handlings-/klimaplan ar Eigne handlings-/klimaplan ar Kontinuerleg Innan 2020 Kontinuerleg Kontinuerleg Kontinuerleg 13

16 Påverke energiforsyning og -effektivitet gjennom eigarskap i dei aktuelle selskapa. Fylkeskommunen og kommunane Gjennom eventuelle eigarkrav til styra Gjennomdrøfta innan

17 2.1.6 Den fylkeskommunale verksemda Hovudmål: 1. Opplæringssektoren Vidaregåande opplæring skal arbeide aktivt og medvite for ei berekraftig utvikling i lokalsamfunna. 2. Drift og forvaltning Rutinar for innkjøp, forbruk og avfallshandtering skal ha som mål å redusere utslepp av miljøfarlege stoff til naturen. 3. Bygningsdrift Erstatte oppvarmingssystem som medfører klimagassutslepp med CO2 nøytral varmeenergi (varmepumper, biobrensel og liknande). Fokusere på energieffektivisering av eksisterande bygningsmasse. 4. Fylkeskommunale tilskot Miljøprofilen i ulike tiltak som mottek fylkeskommunale tilskot/fylkeskommunal finansiering skal vektleggast. Hovudstrategiar: 1. Opplæringssektoren Fokus på ressursbruk, miljøbelastning og klimaendring skal vere reflektert i utviklingsplanane til dei vidaregåande skulane. Elevar og lærlingar skal få kunnskapar og haldningar som er med og tek vare på det biologiske mangfaldet, kulturminne og kulturmiljø. Miljøprofilen skal vere tydeleg i entreprenørskapssatsinga. Miljøarbeidet skal ha både eit globalt og lokalt perspektiv. Skuleplanar for å integrere miljøtenking og miljørett åtferd i alle fag. 2. Drift, forvaltning og intern transport Tilsette skal gjennom sitt daglege arbeid medverke til at fylkeskommunen når måla om reduserte klimagassutslepp. 3. Bygningsdrift Redusere klimagassutsleppa gjennom energisparing, effektivisering og utfasing av fossilt brensel. 4. Fylkeskommunale tilskot Det skal stillast miljøkrav til ulike tilskotsordningar, kommunale næringsfond, midlar, bestilling til Innovasjon Norge m.v.. 15

18 Tiltak: 16

19 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 1. Opplæring Få oversyn over dei vidaregåande Fylkesdirektøren Kartlegging 2009 skulane sine ulike tiltak som rettar OA seg mot klima- og miljøutfordringane. Vidaregåande opplæring bør skape Dei vidaregåande Utarbeide haldningar og medvit knytt til skulane handlingsplanar 2010 klimautfordringane. Økologisk og lokal mat i offentlege Dei vidaregåande Oppfølging kantiner (grøne kantiner ved dei skulane handlingsprogr vidaregåande skulane kan ha fleire føremål, og ligg allereie inn som eit tiltak i opplæringssektoren sitt handlingsprogram). Stimulere til auka bruk av Fylkesdirektøren videokonferansar o.l. i staden for OA Kontinuerleg flytransport og annan transport. 2. Drift og forvaltning Gjennomføring av fastsette mål for reduksjon av avfallsvolum og redusert papirbruk. Arbeide for å påverke nye innkjøpsavtalar til auka vektlegging på miljø og klima. Utvide kjeldesorteringa Haldningsskapande arbeid i den fylkeskommunale organisasjonen Miljøsertifisering av heile den fylkeskommunale verksemda Miljøsertifisering av Fylkeshuset 3. Intern transport Ved leasing av nye bilar stille krav til mindre utslepp av klimagassar (følgje norm om maksimalt utslepp). Påverke bilførarane til miljøbevisste haldningar i trafikken. 4. Bygningsdrift Fase ut brenselanlegg som nyttar fossilt brensel og erstatte dei med anlegg basert på varmepumpe, biobrensel, ol. Driftssjefen Innkjøpssjefen Driftssjefen Fylkesrådmannen Fylkesrådmannen Fylkesrådmannen Driftssjefen Fylkesrådmannen Bygge- og eigedomssjefen Utarbeide handlingsplan Oppfølging vedteken miljøprofil Utarbeide handlingsplan Utarbeide handlingsplan Oppfølging av vedtak FT-sak 31/06 Oppfølging handlingsplan 2009 Kontinuerleg 2009 Kontinuerleg Innan Kontinuerleg Kontinuerleg Innan

20 5. Fylkeskommunale tilskotsordningar Det skal utarbeidast miljø- og klimakrav i høve tilskotsordningar/ fylkeskommunale midlar. Fylkesrådmannen Etablere kriteria, og følgje opp Innan

21 19

22 2.2 FORBRUK Hovudmål Klimagassutslepp som kan knytast til innbyggjarane sitt private forbruk skal også omfattast av tiltak for å redusere klimagassutsleppa. Hovudstrategiar Ta opp overfor nasjonale styresmakter at klimagassutslepp som kan knytast til nordmenn sitt private forbruk må inn som ein naturleg del av den nasjonale klimapolitikken. Tiltak for å redusere klimagassutslepp frå forbruk bør rettast inn mot dei områda som betyr mest Forbrukardrivne utslepp Hovudmål Redusere forbrukardrivne klimagassutslepp i fylket. Hovudstrategiar Vi kan skilje mellom tre tiltaksområde: a. biff (kva vi et) b. bil (persontransport) c. bustad (korleis vi bur) Tiltaka kan vidare delast inn i tre styringsstrategiar vist under i prioritert rekkefølgje; det vil seie strategi (1) vert prøvd først, om han ikkje har tilstrekkeleg effekt går ein så over til strategi (2) osb.. 1. Effektivisere: Halde fast på det grunnleggjande forbruket (t.d. persontransport) og val av type forbruk (t.d. privatbil), men gjere type forbruk meir utsleppseffektivt (t.d. redusere utslepp pr personkilometer for transport med privatbil). 2. Substituere: Halde fast på det grunnleggjande forbruket (t.d. persontransport), men endre til ein type forbruk med mindre klimagassutslepp (t.d. skifte frå privatbil til kollektivtransport). 3. Redusere: Endre det grunnleggjande forbruket ut frå omsynet til å redusere klimagassutslepp (t.d. redusere omfanget av persontransport). Ved iverksetjing av styringsstrategiane kan ein så dele inn i tre verkemiddelkategoriar vist under i prioritert rekkefølgje; det vil seie strategi (1) vert prøvd først, om han ikkje har tilstrekkeleg effekt går ein så over til strategi (2) osb.: 1. Informere (t.d. miljømerking, informasjonskampanjar, undervisning). 2. Stimulere (t.d. tilskot, redusere skattar og avgifter, teknologiske tiltak, visse formar for planlegging). 3. Avgrense (t.d. forbod, avgifter, visse formar for planlegging). 20

23 Tiltak: Tiltak Ansvarleg Organisering Når Invitere kommunane i fylket til å delta i eit klimamat-prosjekt der ein byggjer på erfaringane frå arbeidet med å leggje om til lokal og økologisk mat i fylkeskommunale kantiner og storkjøken. Fylkeskommunen Jf. kap og skissert tiltak under opplæring. Klimamat-prosjektet kan følgjast opp i forlenginga av dette Styrke utvalet av lokal og økologisk mat i butikkane. Styrke den lokale tilgangen av lokal mat og økologisk mat. Påverke buareal i private bustader. Vurdere offentlege tilskotsordningar for å stimulere til klimavenlege løysingar for oppvarming i private bustader. Verkemiddelaktørane og lokalt næringsapparat Verkemiddelaktørane og lokalt næringsapparat Kommunane Fylkeskommunen Arealplanlegging og byggjesaksbehandling Etablere fond eller vidareføre ENØK-fondet til også å omfatte tilskot til private. Kontinuerle g

24 2.2.2 Reisliv Det blir her vist til eigen reiselivsplan for fylket som er under utarbeiding. Denne planen skal ta opp i seg følgjande føring frå planprogrammet for Fylkesdelplan for klima og miljø: Reiselivet er avhengig av både offentleg og privat reiseverksemd og forbruk. Offentlege verkemiddel i form av auka avgifter på utsleppsrelatert forbruk og eit meir klimavenleg offentleg og privat forbruk kan påverke reisevanar og bruken av det reiselivet har å tilby. Reiselivsplanen bør: Kartlegge korleis gjere reiselivet meir berekraftig og gjere fylket til eit berekraftig reisemål. Drøfte korleis omstille reiselivet i høve berekraft og eventuelle endringar av reisevanar som følgje av eit meir klimavenleg forbruk 22

25 3. TILPASSING TIL KLIMAENDRINGAR OVERORDNA MÅL Sogn og Fjordane skal vere best mogleg budd på klimaendringane. HOVUDSTRATEGIAR Redusere negative konsekvensar og utnytte positive følgjer av venta klimaendringar. Auka kunnskapsgrunnlaget for korleis tilpasse seg klimaendringar. Engasjere sentrale og regionale fagmiljø i dette arbeidet. På nokre område veit vi likevel nok til å kunne setje inn tiltak. Offentlege og privat sektor skal ha eit aktivt forhold til å tilpasse seg forventa klimaendringar. Skaffe kunnskap om farar og ulemper kvar dei er, og kor store dei er (kartlegging, overvakning). Redusere farar og ulemper som eit auka havnivå vil føre til for Sogn og Fjordane. Unngå farar og ulemper når det er mogleg (arealplanlegging). Sikringstiltak. Prioritere beredskapsplanlegginga og ta omsyn til forventa klimaendringar i denne. Ta omsyn til at sikringstiltak aldri vil kunne gje 100% tryggleik (beredskapsplanlegging). 23

26 3.1 Klimaendringar og regionale uliksskapar Hovudmål Framskaffe mest mogleg bruksretta klimadata til konkret nytte i samfunnsplanlegginga. Fastsette grad av usikkerheit i klimadata slik at dette kan sjåast i samanheng med ulike tiltak og prioriteringar. Hovudstrategiar Nedskalere viktige klimaparametra og bruke dei til å prioritere innsats i høve: a. klimatilpassing b. beredskap Aktuelle parameter: Havnivåauke Gjennomsnittstemperatur Dagar med snødekke Gjennomsnittsnedbør Dagar med ekstremnedbør Ekstremvind Endring i skredaktivitet Flaum Tiltak TILTAK ANSVARLEG KORLEIS NÅR Aktuelle klimaparameter Fylkeskommunen i Koordinerast gjennom eit Oppstart skal handsamast gjennom samarbeid med eige prosjekt 2010 nedsetjing av arbeidsgrupper eller som deltema i andre tiltak som blir sette i gang. kommunane (KS), Fylkesmannen og Vestlandsforsking analysedugnad. Sjå elles kap. 4.1 i mål- og strategidokumentet. 24

27 Skaffe kunnskap om farar og ulemper. Fylkesmannen, fylkeskommunen og kommunane 1. Eige prosjekt som på brei basis (havnivåauke, skredfare, flaum m.v.) bør kartlegge farar og ulemper som følgje av klimaendringar. Ansvarleg: Fylkesmannen 2. Ved rullering av arealplanar i kommunane og på fylkesnivået (fylkesdelplan for arealbruk) ROSanalysar. Oppstart 2010 Kontinuerle g 25

28 3.2 Landskap, biologisk mangfald og leveområde Hovudmål: 1. Landskap Ta vare på særmerkte og prioriterte landskapstypar/område i fylket. 2. Biologisk mangfald og leveområde Aktiv forvaltning av det biologiske mangfaldet artar og økosystem - for å redusere eventuelle skadeverknadar av klimaendringane. Hovudstrategiar Ivareta biomangfald, leveområde og landskap gjennom arealplanlegginga der ein har tilstrekkeleg kunnskap til å gjennomføre tiltak (t.d. vern). Auka kunnskapen om artar og økosystem for å redusere skadeverknader av klimaendringar. Auka registrering av det biologiske mangfaldet og leveområda i fylket. Sikre god skjøtsel av landskap og biotopar. Kunnskapsutvikling om skadeverknader for landskapet som følgje av klimaendringar. Kartleggje regionalt og lokalt særmerkte landskapstypar/område som vil vere særleg utsette for klimaendringar. Samfunnsplanlegginga skal vurdere konsekvensar av samfunnsendringar på landskap, biologisk mangfald og leveområde. Tiltak: Tiltak Ansvarleg Organisering Når 26

29 Aktuelle tiltaksområde: 1. Tiltak mot negative verknader av klimaendringar på landskapet i Sogn og Fjordane. 2. Tiltak mot skadeverknader av invaderande artar. 3. Tiltak mot verknader av havforsuring. 4. Tiltak mot utdøying av artar og økosystem i fjellet som følgje av klimaendringar. 5. Tiltak mot forsvinning av artar og økosystem som følgje av havnivåstiging og endra klima på veksestaden. Fylkesmannen følgjer opp landskap, biologisk mangfald og leveområde Eigen prosess som koordinerer arbeidet mot aktuelle tiltaksområde. Tileigning av ny kunnskap vil vere ei vesentleg utfordring. Sjå elles kap. 4.2 i mål- og strategidokumentet Oppstart 2009, men med eit langsiktig perspektiv 27

30 3.3 Transportsektoren Hovudmål: Sikre at samfunna i Sogn og Fjordane fungerer på ein best mogeleg måte sjølv om det skjer uønska hendingar med transportnettet som følgje av klimaendringar. Hovudstrategiar Dei ulike transportsektorane har eit ansvar for å ivareta behova for klimatilpassing innan for sine område. Det må utarbeidast førebyggande tiltak som reduserer dei negative effektane på det daglege transportbehovet. Det skal etablerast ein brei dialog med alle aktuelle samfunnsaktørar for å gjennomføre ei samla beredskapsanalyse. Det må etablerast eit felles planverk for samhandling ved uønska hendingar og eit felles regime for øving for å handtere uønska hendingar for heile transportsektoren i fylket. Det må etablerast tydelege ansvar og roller. Tiltak 28

31 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 1. Utføre ein samla Statens Etablere eit eige Oppstart beredskapsanalyse for å: utarbeide eit felles planverk, sjå på samhandlinga ved drift under uønska hendingar, lage eit felles regime for å handtere uønska hendingar for heile transportsektoren i fylket, utarbeide beredskapsplanar for gjennomføring av øvingar og tydeleggjere ansvar og roller. vegvesen - Region Vest prosjekt som skal sjå på 2010 dei aktuelle tiltaksområda 29

32 2. Utarbeide førebyggande tiltak som reduserer dei negative effektane på det daglege transportbehovet. Sektoretatar Eigne planverk Kontinuerle g 30

33 3.4 Landbruk Hovudmål: Møte dei utfordringar som endra klima gjev landbruket på ein best mogeleg måte. Hovudstrategiar: Få fram kunnskap om kva nye kulturar innan jord og hagebruk som er aktuelle og best klimatilpassa, dette gjeld både økologisk og vanleg drift. Vidare satsing på nye driftsteknikkar. Betre informasjon og strengare krav til å følgje standarden for bygningar og vegar. Eit aktivt jordvern som tek vare på dei beste og mest samanhengande jordbruksområda. Tiltak: 31

34 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 1. Kunnskapsutvikling om korleis møte utfordringar som følgje av klimaendringar. Fylkesmannen Ta initiativ overfor regionale 2009 og nasjonale fagmiljø for auka kunnskapsproduksjon på områda: - nye kulturar innan jord- og hagebruk som er aktuelle og best klimatilpassa både økologisk og vanleg drift. 2. Følgje gjevne standardar for vegar og bygningar. 3. Jordvern som tek vare på dei beste og mest samanhengande jordbruksområda. Fylkesmannen Fylkeskommunen og kommunane - nye driftsteknikkar. Betre informasjon og strengare krav til å følgje standarden for vegar og bygningar Arealplanlegging Kontinuerle g Ved rullering 32

35 3.5 Fiskeri og fiskeoppdrett Hovudmål: Forvalte dei biologiske og marine ressursane i fylket tilpassa konsekvensane av klimaendringane. Hovudstrategiar: Vere pådrivar til å skaffe fram ny kunnskap om forventa klimamessige endringar. Ta i bruk og vidareformidle ny kunnskap om dei klimamessige utfordringane. Legge til rette for ei kunnskapsbasert vidareutvikling av akvakulturnæringane i fylket. Legge opp til villfiskforvaltning som bidreg til utvikling av ein miljømessig og økonomisk bærekraftig industri. Tiltak: 33

36 Tiltak Ansvarleg Korleis Når Kartlegge konsekvensar og sette i verk tiltak for fiskeri og havbruk. Fiskeridirektoratet Region Vest og fylkeskommunen Eige prosjekt Oppstart

37 Berekraftig forvaltning. Fiskeridirektoratet Region Vest og fylkeskommunen Tilsyn og verkemiddelbruk Kontinuerleg 35

38 3.6 Infrastruktur Hovudmål: 1) Redusere det potensielle skadeomfanget frå flaum i små vassdrag og tetting/oppstuving/tilbakeslag i overvass- og avlaupssystem. 2) Gjere infrastrukturen i fylket meir robust i høve venta havnivåauke og endring i flaumfrekvens og flaumsituasjonar. Hovudstrategiar: Innarbeide konsekvensar for infrastrukturen som ein del av ROS-analysen. Etablere rutinar for fortløpande registrering av relevante hendingar. Vurdere behovet for lokalt definerte krav og/eller innarbeiding av krav i samband med rullering av fylkesdelplanen for arealbruk. Tiltak: 36

39 Tiltak Ansvarleg Korleis Når Betre og meir systematisk oversikt over utsette område i høve avrenning, dreneringssystem og lokale bekkar/vassdrag. Kommunane i samarbeid med mellom anna NVE Arealplanlegging Kontinuerleg og ved rullering 37

40 Krav om byggjehøgde på grunn av havnivåauke og flaumutsette område Fylkeskommunen og kommunane Arealplanlegging. Avklare om det bør kome overordna føringar og krav om byggjehøgde. Ved rullering 38

41 3.7 Bygningar Hovudmål Utvikle nødvendig kunnskap om lokalklimatiske tilhøve i kommunane og blant konsulentar/arkitektar/byggjefirma. Dette som grunnlag for arealplanlegging og byggjesaker. Gjere regional og lokal byggjeskikk klimarobust. Sikre viktige bygg og bygningsmiljø i høve endra klimabelastning. Hovudstrategiar Auka bevisstgjering om endra risiko for skade på og endra metodar for å førebyggje/tilpasse bygningar til klimaendringar. Styrka rettleiing regionalt og lokalt. Etablere/systematisere kunnskap i høve til kva bygg og bygningsmiljø som er mest og minst sårbare. Tiltak 39

42 Tiltak Ansvarleg Organisering Når 1. Kartlegge lokalklimatiske Sjå kap. 3.1 Klimaendringar og regionale ulikskapar tilhøve. 2. Sikre betre klimatilpassa bygging og fornya stad- og klimatilpassa arkitektur. 1. Fylkeskommunen 2. Kommunane 1. Utarbeide eksempel- og rettleiingshefte 2. Oppfølging i planverket og byggjesaker Innan 2011 Kontinuerleg 40

43 3. Utarbeide samla forvaltningsplan for historisk byggeskikk og bygningsmiljø. Fylkeskommunen initierer Eige prosjekt Oppstart

44 3.8 Vasskraftproduksjon Hovudmål: Tilpasse forvaltninga av vasskraftressursane i fylket konsekvensane av klimaendringane. Hovudstrategiar: Samle kunnskap om verknader av klimaendringar for vasskraftproduksjonen. Kartlegge skilnader i tilsig for kraftverk med og utan brefelt. Vurdere tryggleiksmessige konsekvensar for anlegg og samfunn. Tiltak 42

45 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 43

46 Sjå hovudstrategiar NVE og kraftselskapa Eigen prosess Oppstart

47 3.9 Helse Er ikkje omtalt i mål- og strategidokumentet. Planprogrammet skisserer ei slik oppfølging i høve helse: Behov for at kommunane vurderer sårbarheit i høve: Kloakksystema og drikkevassforureining., ekstreme temperaturar., direkte ulukker som følgje av flaum, storm og liknande og mygg/ flåttoverførde sjukdommar. Krav om at kommunane følgjer opp dette i sine ROS-analysar Samfunnsendringar og klimatilpassing i Sogn og Fjordane Det er behov for å sjå klimatilpassing og sårbarheit i eit langsiktig samfunnsperspektiv. Samstundes er det behov for å utvikle metodar for denne typen samfunnsscenario. Tiltak 45

48 Tiltak Ansvarleg Korleis Når 46

49 Vurdere klimatilpassing og sårbarheit i Sogn og Fjordane i eit langsiktig samfunnsperspektiv. Fylkeskommune n Auka kunnskap gjennom kjøp av tenester (aktuelle fagmiljø). Oppstart

50 3.11 Reiselivet og klimatilpassing Det blir her vist til eigen reiselivsplan for fylket som er under utarbeiding. Denne planen skal ta opp i seg følgjande føring frå planprogrammet for Fylkesdelplan for klima og miljø: Reiselivsplanen bør på generelt grunnlag kunne vurdere moglege konsekvensar for reiselivet som følgje av klimaendringar. Der vi i dag ikkje har tilstrekkeleg med kunnskap, skal ein likevel innanfor ulike tema i denne planen tydeleggjere kva konsekvensar klimaendringar og klimasårbarheit vil ha for reiselivet. Reiselivsplanen bør seinare kunne ta opp i seg desse elementa. 4. TEMA I FYLKESDELPLAN FOR KLIMA OG ENERGI 2003 SOM IKKJE VERT FØLGT OPP ANNAN STAD I HANDLINGSPROGRAMMET Hovudmål: Innslaget av vassboren varmedistribusjon og bruken av alternative energiformer som bioenergi og fjordvarme skal aukast. Stimulere til gjennomføring av energi- og klimaeffektive tiltak. Mål for vind- og vasskraft vert definert i eigne planprosessar. Hovudstrategiar Energi-, klima- og miljøspørsmål skal integrerast i offentleg planlegging. Fylkeskommunen skal mellom anna bidra til kunnskapsinnhenting og overføring av beste praksis. System for vassboren varmedistribusjon skal utgreiast ved større nybygging/rehabilitering. Evaluere og eventuelt fornye eksisterande tilskotsordning (ENØK-fondet). Strategiar for vind- og vasskraft vert definert i eigne planprosessar. Tiltak: 48

51 Tiltak Ansvarleg Korleis Når Følgje opp relevante Fylkeskommune Oppfølging mål, hovudstrategiar og Kontinuerle tiltak frå Fylkesdelplan for klima og energi 2003 n aktuelle tiltak i relevante prosessar ; g jf. Mål- og strategidokumentet kap KOMMUNAL VERKSEMD OG PLANLEGGING Hovudmål: Setje fylket og kommunane i Sogn og Fjordane i stand til å møte klimautfordringane. Hovudstrategiar: Få utarbeidd klimaplanar i alle kommunane med konkrete tiltak for reduksjon av klimagassar og klimatilpassing. Styrke institusjonane sin kapasitet til å møte klimautfordringane både på fylkesnivået og i kommunane, herunder vurdere korleis ein i offentleg sektor organiserer seg i høve klimautfordringane. Fylkesnivået og kommunane skal setje i verk både direkte - og førebyggjande tiltak for utsleppsreduksjon og klimatilpassing. Sikre regional og lokal kunnskapsutvikling og formidling/rettleiing om klimaendringar, utsleppsreduksjon og klimatilpassing. 49

52 Kartlegge verkemiddel og ansvarsforhold. Sikre oppfølging av fylkesdelplanen i kommunane. Vidareføre og styrke det etablerte samarbeidet mellom KS, Fylkesmannen og fylkeskommunen i dette satsingsområdet i fylkesdelplanen. Tiltak: Tiltak Ansvarleg Korleis Når Vurdere eiga organisering i høve klimautfordringane Felles dugnad for oppfølging av aktuelle tiltak: Oppfølging av fylkesdelplanen i kommunane. Korleis kan vi saman utvikle den institusjonelle kapasiteten i kommunane/ regionalt? Kartlegge verkemiddel og ansvarsforhold. Vurdere behovet for lokal/regional kunnskapsutvikling om klimaendringar og klimatilpassing. Vurdere behovet for rettleiing og informasjon/formidling og korleis sikre lokal forankring hjå politikarar, kommuneadministrasjonen og folk flest. Offentleg sektor m.a. kommunane, Fylkesmannen og fylkeskommunen. Jf. elles kap. 4 i planprogrammet. Kommunane, fylkeskommunen og Fylkesmannen Dei ulike instansane innan offentleg sektor må vurdere om dei reint organisatorisk er robuste nok til å møte klimautfordringane. Etablere eit eige prosjekt for oppfølging i høve kommunane. Det er alt etablert eit samarbeid mellom fylkeskommunen, KS og fylkesmannen som kan vidareførast innanfor eit slikt prosjekt. Kontinuerle g Oppstart