Rådgivende Biologer AS

Transkript

1 Vedlegg V Dokumentasjonsvedlegg til søknad om landbasert anlegg for produksjon av postsmolt for Nekst AS på Botnastranda industriområde i Flora kommune Straummåling og botngranskning ved planlagt avløp frå Nekst AS ved Botnastranda Rådgivende Biologer AS 16/03/ Copyrigth Nekst AS 1 of 75

2 Straummåling og botngransking ved planlagt avløp frå Nekst AS ved Botnastranda, hausten Modellering av resipientkapasiteten til Botnafjorden. R A P P O R T Rådgivende Biologer AS /03/ Copyrigth Nekst AS 2 of 75

3 16/03/ Copyrigth Nekst AS 3 of 75

4 Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Straummåling og botngransking ved planlagt avløp frå Nekst AS ved Botnastranda, hausten Modellering av resipientkapasiteten til Botnafjorden. FORFATTARAR: OPPDRAGSGIVER: Erling Brekke og Bjarte Tveranger Nekst AS OPPDRAGET GITT: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: 22. oktober 2015 November mars mars 2016 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: Ikkje nummerert EMNEORD: - Avløp i sjø - Vassutskifting - Straumhastigheit - Hydrografi - Sediment - Tilstand RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer mva Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefax: Forsidefoto: Straumriggen ved utsett utanfor Botnastranda, med Sandvika og Brandsøyåsen i bakgrunnen om lag i retning sør-søraust. Foto: Erling Brekke. Rådgivende Biologer AS 1 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 4 of 75

5 FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Nekst AS utført straummålingar og sedimentgransking utanfor det planlagde avløpet til eit nytt landbasert oppdrettsanlegg ved Botnastranda i Flora kommune. Straummålingane er utført i samband med søknad om nyetablering av eit landbasert anlegg for produksjon av 20 millionar postsmolt på eitt kg, og påfølgjande krav om miljøgranskingar (straummålingar og sedimentgransking) ved utviding og nyetablering (søknadsvegleiar pkt ). Denne rapporten presenterer resultata frå sedimentgranskinga og straummålingane utanfor det planlagde avløpet. Straummålingane vart utført i perioden 16. november januar Sedimentgranskinga vart utført 16. november 2015 saman med måling av hydrografi i vassøyla. Det er også utført modellering av spreiing og fortynning av avløpet, samt av resipientkapasiteten til Botnafjorden. Ulike plasseringar av vassinntak og avløp er vurdert. Feltarbeidet vart utført av Erling Brekke. Rådgivende Biologer AS takker Nekst AS v/martin Ramsdal og Kjell Audun Aasen for oppdraget, samt for assistanse i samband med feltarbeidet. Bergen, 10. mars INNHALD Føreord...2 Innhald...2 Samandrag...3 Område- og lokalitetsskildring...5 Metode...9 Resultat...13 Temperaturtilhøve Sjiktningstilhøve Straummålingar måleperiode måleperiode Modellering og spreiing av utsleppet Sedimentgransking ved planlagt avløp Modellering av resipientkapasiteten til Botnafjorden Diskusjon og vurdering av tilstand...41 Referansar...52 Om Gytre straummålarar...54 Om fjordar og pollar...55 Vedleggstabellar...57 Vedleggsfigurar...64 Rådgivende Biologer AS 2 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 5 of 75

6 SAMANDRAG Brekke, E & B. Tveranger Straummåling og botngransking ved planlagt avløp frå Nekst AS ved Botnastranda, hausten Modellering av resipientkapasiteten til Botnafjorden. Rådgivende Biologer AS, rapport 2212, 72 sider. Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Nekst AS utført straummålingar og sedimentgransking utanfor planlagt avløp til eit nytt landbasert oppdrettsanlegg for produksjon av 20 millionar postsmolt på eitt kg ved Botnastranda i Flora kommune. Det er også utført modellering av spreiing og fortynning av avløpet, samt av resipientkapasiteten til Botnafjorden. Straummålingane vart utført i perioden 16. november januar Anlegget er planlagt plassert om lag ved Sandvikskjeret ved Botnastranda. Frå grunnområda ved Sandvikskjeret skrånar botnen ganske bratt ned mot nord og nordvest, til rundt 30 m djup, der det byrjar å flate ut. Herifrå går djupna gradvis ned til om lag 40 meter, der botnen dannar ein nesten flat djupål ca meter vidare mot vest. Lenger vest og nordvestover blir djupålen gradvis djupare til det djupaste i Botnafjorden på ca 139 m djup. Hovudterskelen til fjorden er rundt 68 meter djup. Aust for Sandvikskjeret er det eit lite, lokalt djupområde på 60 m djup, med tersklar på meter til begge sider. Det er utført straummålingar i nesten to månader på lokaliteten, fordelt på to omgangar med 1-2 dagar avbrot etter 17 dagar, då riggen kom på rek. Målingane på 5 m djup i andre periode var noko mangelfulle, men til saman har ein svært gode data for straummålingane på 20 og 30 m djup, og brukbare data for målingane på 5 m djup. Vind var truleg den viktigaste straumskapande faktoren på lokaliteten. Straumen var svak på 5 m djup med ei gjennomsnittleg hastigheit på 3,5 cm/s, svak til middels på 20 m djup (1,9 2,2 cm/s) og svak for botnstraumen på 30 m djup (1,4 1,7 cm/s). Det var ein dominans av straum mot aust på 5 og 20 m djup, medan straumen på 30 m djup gjekk i dei fleste retningar i måleperiodane (figur 1). Botnstraumen var innimellom sterk nok til at resuspensjon av sedimentert organisk materiale kan førekomme. Figur 1. Oversikt over tilstand (NS 9410) for dei 10 grabbhogga (nummererte sirklar) som vart tekne utanfor det planlagde utsleppet (svart pil) til Nekst AS ved Botnastranda den 16. november 2015, og skisse over hovudstraumretning og straumstyrke for straumen på ulike djup ved dei to måleperiodane 16. november 2. desember 2015 (t.h.) og 4. desember januar 2016 (t.v.). Rådgivende Biologer AS 3 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 6 of 75

7 Ei førehandsgransking av sedimentet vart gjort i lokalitetsområdet i ein avstand på ca meter rundt forslag til avløp (figur 1). Det var noko variable botntilhøve i granskingsområdet, med generelt mest stein- og fjellbotn på dei grunnaste stasjonane nærast land og meir sand og silt til djupare og lenger frå land stasjonane vart tekne. Det vart funne ein variert fauna med dyr i alle prøver, og faunaen gav inntrykk av eit område med friske sediment og gode oksygen- og utskiftingstilhøve. Straumen var moderat til svak, men bør vere tilstrekkeleg til å gje god omsetjing og nedbryting i sedimentet rundt eit avløp på meters djup i området nordvest for det planlagde anlegget til Nekst AS. Den lokale delen av resipienten ved avløpet ligg godt over terskelnivå, og botngranskinga tyder på god kapasitet til å motta og omsetje organisk materiale her. Det føreligg tre ulike alternativ for inntak av filtrert og UV handsama sjøvatn til anlegget, dvs to sjøvassinntak og grunnvassbrønnar på anleggsområdet. Det beste alternativet for inntak i sjø synest å vere i Botnafjorden meter nord for det planlagde anlegget. Eit inntak her vil truleg ha god tilgang på vatn av bra kvalitet, og vere lite påverka av eige eller andre sine avløp. Ein kort avstand til trasè for brønnbåt frå Haukå kan truleg løysast ved at båtane i staden går ei nordleg rute ut Norddalsfjorden, eller køyrer med lukka ventilar forbi inntaket til Nekst AS. Det kan også vere mogeleg å ta inn sjøvatn via grunnvassbrønn, som vil gjere vurderingane rundt smitterisiko tilnærma overflødige. Berekningar ved hjelp av FjordMiljø syner at resipientkapasiteten til Botnafjorden er relativt låg. Fjorden bør difor ikkje tilførast utslepp som bidreg til auka oksygenforbruk i bassengvatnet. Utsleppet vert liggjande om lag 800 meter frå den delen av resipienten som ligg under terskeldjup, og med tilnærma full reinsing av organisk stoff/toc, vil den djupare delen av resipienten i liten grad verte tilført materiale som vil bidra til auka oksygenforbruk i resipienten under terskeldjup. Anlegget er planlagt bygd med RAS II teknologi med denitrifikasjon og fosforfelling, men det vert søkt om utslepp i samsvar med RAS I teknologi noko som tilseier utslepp av oppløyste næringssalt tilsvarande rundt 10 % av samla fosformengd (21,5 tonn) og 63 % av samla nitrogenmengd (462 tonn). Eit utslepp av dette omfanget vil føre til ein moderat auke av næringssalt i Botnafjorden, men ikkje meir enn at ein i hovudsak vil ligge innanfor tilstandsklasse I for nitrogen og tilstandsklasse I-II for fosfor. Mesteparten av nitrogenmengda vil ikkje verte utnytta for algevekst i sommarhalvåret, og utsleppa av næringssalt vil verte fortynna og spreidd utover i Botnafjorden og transportert ut av fjordsystemet i løpet av tre fire døgn med det to gonger daglege inn- og utstrøymande tidevatnet. Ein vil kunne forvente ein moderat auke i algevekst i sommarhalvåret i utsleppsområdet utanfor anlegget, men truleg ikkje i større grad enn at ein unngår eutrofierande tilhøve i strandsona utanfor anlegget og i sjøområdet inst i Botnafjorden mot Klavfjorden. Rådgivende Biologer AS 4 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 7 of 75

8 OMRÅDE- OG LOKALITETSSKILDRING Nekst AS planlegg etablering av eit landbasert anlegg for produksjon av postsmolt ved Botnastranda i Flora kommune. Botnastranda grensar til Botnafjorden, som er definert som eit eige Fjordavsnitt i Fjordkalatlogen, og dekkjer store delar av fjordsystemet nord for Florø og Brandsøy (figur 2). Basert på hydrografidata i samband med konsekvensvurdering for marint naturmiljø ved områdereguleringsplan for Florelandet Nord (Eilertsen m.fl. 2013) vart det foreslått ei tilleggsavgrensing, der sjøområdet mellom Florø hamn og Rota er fråskilt som eigen førekomst, som truleg har meir til felles med Hellefjorden enn Botnafjorden (figur 2, rosa linjer). I høve til Vann-nett er Botnafjorden ein eigen vassførekomst med ein storleik på ca 14 km², (fjordkatalog nr C), og i høve til EU sitt vassrammedirektiv er Botnafjorden av typen M3 = beskyttet kyst/fjord. I høve til Vann-nett er økologisk tilstand sett til god, medan kjemisk tilstand er udefinert, men kunnskapsgrunnlaget er lågt. Figur 2. Oversikt over sjøområda rundt Florø, med inndeling etter Fjordkatalogen (grøne linjer). Det er foreslått ei ekstra inndeling ved Florø hamn (rosa linjer). Ein del terskeldjupner er markert med raudt, basert på djupnekart og tilgjengelege opploddingar med Olex. Granskingsområdet nordaust på Brandsøy er markert med raud sirkel. Figur er henta frå Eilertsen m.fl Anlegget er planlagt plassert om lag ved Sandvikskjeret ved Botnastranda (figur 3). Mellom Sandvikskjeret og Storeneset vest på Grønenga er det ein terskel på 38 m djup. Aust for denne er det eit djupområde på 60 m djup ved Grønengsvågen før botnen igjen går opp mot 37 m djup ved det smalaste mellom Brandsøy og Grønenga inn mot Klavfjorden. Mellom Grønenga og Litle Terøya nord for Sandvikskjeret er det ein terskel på ca 35 meter ut mot Norddalsfjorden. Hovudterskelen til Norddalsfjorden er rundt 60 meter nord for Terøy (figur 2). Frå anleggsområdet ved Sandvikskjeret vert det gradvis djupare mot vest og nordvest til over 100 m djup uti Botnafjorden. Botnafjorden er ca 139 m djup på det djupaste, eit stykke nord for Botnaneset (figur 4). Hovudterskelen til djupområdet i Botnafjorden ligg eit stykke nordnordvest for Naustholmen og er rundt 68 meter djup. Resipienten Botnafjorden er altså eit terskla område, og kan periodevis ha stagnerande djupvatn med noko redusert oksygeninnhald. Oksygenforbruk og utskifting i djupvatnet er modellert (sjå seinare i rapporten). Vanlegvis vil det vere god utskifting ned til meter under terskelnivå, eller ned til om lag 80 meters djup i Botnafjorden. Rådgivende Biologer AS 16/03/ Copyrigth Nekst AS Rapport of 75

9 Figur 3. Oversikt over sjøområda rundt og aust for planlagt anlegg ved Sandvikskjeret. Djupnekoter, tersklar (raudt) og djupnepunkt (understreka) er markert. Grøn stjerne viser posisjon for hydrografi. Figur 4. Oversikt over sjøområda vest for planlagt anlegg med 50- og 100 meter djupnekoter. Tersklar (raudt) og djupnepunkt (understreka) er markert. Grøn stjerne viser posisjon for hydrografi. Rådgivende Biologer AS 16/03/ Copyrigth Nekst AS Rapport of 75

10 Anlegget er planlagt om lag ved Sandvikskjeret ved Botnastranda, der det er planar om å fylle ut ein god del massar (figur 5). Frå holmane og grunnområda ved Sandvikskjeret skrånar botnen ganske bratt ned mot nord, til rundt 30 m djup, der det byrjar å flate ut. Herifrå går djupna gradvis ned til om lag 40 meter, der botnen dannar ein nesten flat djupål ca meter vidare mot vest. Lenger vest og nordvestover blir djupålen gradvis djupare til over 100 m djup i Botnafjorden. Rett nord for Sandvikskjeret går botnen opp i eit undervasskjer på ca 3 m djupne (figur 5). Nord for denne grunna blir det gradvis djupare nord- og vestover, og også herifrå blir det gradvis djupare til same djupområde på over 100 m djup i Botnafjorden. Aust for Sandvikskjeret er det eit lite, lokalt djupområde på 60 m djup, med tersklar på meter til begge sider (jf. figur 3). Det ser ut til å vere to hovudalternativ for sjøvassinntak til anlegget, anten i det lokale djupområdet rett aust for Sandvikskjeret eller i det gradvis djupare området eit stykke mot nord. Avløpet vil truleg best plasserast på rundt 30 m djup nordvest for anlegget, og granskingane har teke utgangspunkt i dette (figur 5 og 6). Det er planlagt ein vel 100 m lang avløpsleidning med ein dimensjon på 800 mm PEH. Alternative sjøvannsinntak Utslepp Veg til Grønenga Anlegg Anlegg Figur 5. Oversikt over anleggsområdet (grovskisse), som mellom anna dekkjer Sandviksskjeret, med forslag til plassering av utslepp og sjøvassinntak. Kartgrunnlaget er henta frå Rådgivende Biologer AS 7 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 10 of 75

11 Figur 6. Djupnekart med posisjonar for straummålarar (raud stjerne = første utsett, gul stjerne = reutsett). Anleggsområde er skravert med raudt, og forslag til utslepp på ca 30 m djup er markert med svart pil. Kartgrunnlaget er henta frå Rådgivende Biologer AS 8 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 11 of 75

12 METODE STRAUMMÅLING GENERELL INSTRUMENTBESKRIVELSE Sensordata SD-6000 straummålarar måler straum mekanisk, ved at straumen driv ein rotor rundt. Registrert straumfart er avhengig av antal omdreiningar av rotoren, samt retninga til målaren i måleperioden. Måleintervallet (10 eller 30 minutt) er delt opp i fem delintervall. På slutten av kvart delintervall blir retninga til målaren registrert, saman med antal omdreiningar (farten) i perioden. Dette gir ein fartsvektor for kvart delintervall. Det vert antatt at retninga til målaren ved slutten av kvart delintervall er representativ for retninga i delperioden. Ved slutten av kvart femte delintervall blir dei fem delvektorane addert, og ein får fartsvektoren for eitt måleintervall. Temperaturen vert lest av som ein momentanverdi på slutten av kvart femte delintervall. For nærare skildring av instrumentet viser ein til brukarmanualen (Mini current meter modell SD-6000, user s manual. Sensordata a.s., P.O.B. 88 Ulset, N 5873 Bergen Norway). Sjå også kapittelet Om Gytre straummålarar bak i rapporten. UTPLASSERING I perioden 16. november januar 2016 var det utplassert ein rigg med tre SD-6000 straummålarar på lokaliteten. Riggen vart plassert ut i posisjon N 61 36,778' / Ø 05 06,967', men vart observert på rek ved Inste Klubbeneset på Botnaneset den 3. desember 2015, ca 1,8 km vest for lokaliteten. Riggen vart plassert ut att på lokaliteten den 4. desember i posisjon N 61 36,765' / Ø 05 06,912', om lag 55 meter lenger mot vestsørvest i høve til første utsett (figur 6, framsidebilete). Riggen flytta seg truleg nokre meter mot vest også i andre del av måleperioden, truleg i romjula, men ein har ikkje oppgitt nøyaktig posisjon for riggen ved innhenting. Spesifikasjonar for målarane og utsettet er oppgitt i tabell 1. Riggen var forankra til botnen med eit ca 40 kg kjettinglodd, og vart forsterka med ein liten dregg til re-utsettet. Det var festa to trålkuler av plast og ei lita blåse i tauet over den øvste målaren og ei trålkule over den nedste straummålaren for å sikre tilstrekkeleg oppdrift og stabilitet på riggen i sjøen, samt ei blåse til overflata i et slakt tau for å ta av for bølgepåvirkning og ein blink for synlegheit. Det var ca 35 meter til botn der straummålarriggen stod (begge utsett), på slakt skrånande botn. Etter opptak vart det observert at øvste målaren (5 m djup) truleg hadde hengt seg opp ved re-utsettet (4. desember januar 2016), slik at målaren har vore meir eller mindre låst i same himmelretning, samt noko på skrå i vassøyla. Dette har påverka retning og truleg også registrering av straumfart i perioden. Tabell 1. Oversikt over måleinstrument og måledata for målingane ved lokaliteten Botnastranda. Produsent/ Modell Sensordata/ SD-6000 Serienr Måle- Måle- Antal målingar djup intervall Totalt Nytta m 30 min (4-788)+( ) m 30 min (4-788)+( ) m 30 min (4-788)+( ) Måleperiodar BEGRUNNA MÅLESTAD OG REPRESENTATIVITET Straumriggen vart ved første utsett plassert ca 35 m utanfor (nordaust for) planlagd posisjon for avløp. Plasseringa vart gjort litt lenger ut på djupare vatn, slik at den nedste målaren kunne måle på antatt representativt utsleppsdjup på ca 30 meter. Ved re-utsett vart riggen plassert ca 30 m utanfor (nordvest for) planlagd posisjon for avløp, på same djup. Målingane vil vere godt representative for straumen ved avløpet. Rådgivende Biologer AS 9 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 12 of 75

13 BRUK AV VINDDATA FRÅ METEOROLOGISKE STASJONAR Vinddata frå den næraste målestasjonen, Florø Lufthavn, er henta inn frå for straummålingsperioden (16. november januar 2016). Vindretning og høgaste døgnlege vindhastigheit er teke omsyn til ved vurdering av straumbiletet ved lokaliteten, og er presentert i vedleggstabell 13. Målestasjonen ved Florø Lufthavn er truleg bra representativ for vindtilhøva ved Botnastranda, men kan vere noko meir eksponert for sørlege vindar. RESULTATPRESENTASJON Resultata av måling av straumhastigheit og straumretning er presentert kvar for seg, samt kombinert i ein progressiv vektoranalyse. Eit progressivt vektorplott er ein figurstrek som blir til ved at ein tenkjer seg ein merka vasspartikkel som er i straummålarens posisjon ved målestart og som driv med straumen og teiknar ein sti etter seg som funksjon av straumhastigheit og retning (kryssa i diagrammet syner berekna posisjon frå kvart startpunkt ved kvart døgnskifte). Når måleperioden er slutt har ein fått ein lang samanhengande strek, der vektoren vert den beine lina mellom start- og endepunktet på streken. Dersom ein deler lengda av vektoren på lengda av den faktiske lina vatnet har følgd, får ein Neumann-parameteren. Neumann parameteren fortel altså noko om stabiliteten til straumen i retninga til vektoren. Vinkelen til vektoren ut frå origo, som er straummålaren sin posisjon, vert kalla resultantretninga. Dersom straumen er stabil i resultantretninga, vil figurstreken vere relativt bein, og verdien av Neumann-parameteren vere høg. Er straumen meir ustabil i denne retninga er figurstreken meir «bulkete» i høve til resultantretninga, og Neumann-parameteren får ein låg verdi. Verdien av Neumannparameteren vil ligge mellom 0 og 1, og ein verdi på til dømes 0,80 vil seie at straumen i løpet av måleperioden rann med 80 % stabilitet i vektorretninga, noko som er ein svært stabil straum. Vasstransporten (relativ fluks) er også ein funksjon av straumhastigheit og straumretning, og her ser ein kor mykje vatn som renn gjennom ei rute på 1 m 2 i kvar 15 graders sektor i løpet av måleperioden. Når ein reknar ut relativ fluks, tek ein utgangspunkt i alle målingane for straumhastigheit i kvar 15 graders sektor i løpet av måleperioden. For kvar måling innan ein gitt sektor multipliserer ein straumhastigheita med tidslengda, dvs kor lenge målinga vart gjort innan denne sektoren. Her må ein og ta omsyn til om tidsserien inneheld straummålingar med ulik styrke. Summen av desse målingane i måleperioden gjev relativ fluks for kvar 15 graders sektor. Relativ fluks er svært informativ og fortel korleis vasstransporten som funksjon av straumhastigheit og -retning er på lokaliteten. KLASSIFISERING AV STRAUMMÅLINGANE Rådgivende Biologer AS har utarbeidd eit system for klassifisering av overflatestraum, vassutskiftingsstraum, spreiingsstraum og botnstraum med omsyn til dei tre parametrane gjennomsnittleg straumhastigheit, retningsstabilitet og innslag av straumsvake periodar (tabell 2). Klassifiseringa er utarbeidd på grunnlag av resultat frå straummålingar med Gytre Straummålarar (modell SD-6000) på om lag 60 lokalitetar for overflatestraum, 150 lokalitetar for vassutskiftingsstraum og 70 lokalitetar for spreiingsstraum og botnstraum. I denne samanhengen blir straumen målt på 5 m djup klassifisert og vurdert som overflatestraum, men kan også vurderast som vassutskiftingsstraum, straumen på 20 m djup blir klassifisert og vurdert som spreiingsstraum, medan straumen ved botnen på 30 m djup blir klassifisert og vurdert som botnstraum. HYDROGRAFISKE PROFILAR Temperatur, saltinnhald og oksygeninnhald vart målt i vassøyla to stader utanfor lokaliteten den 16. november 2015 med ein SAIV SD 204 nedsenkbar STD/CTD sonde som logga data annakvart sekund (jf. figur 3 og 4). I det lokale djupområdet ca 580 meter aust for planlagt avløp vart sonden senka til botn på ca 60 m djup ca kl. 17:30, i posisjon N 61 36,772' / Ø 05 07,592' (WGS 84). Ved det djupaste i resipienten Botnafjorden, ca 2,5 km vestnordvest for planlagt avløp, vart det målt ned til botn på ca 138 m djup ca kl. 17:45, i posisjon N 61 37,098' / Ø 05 04,259'. Rådgivende Biologer AS 10 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 13 of 75

14 Tabell 2. Rådgivende Biologer AS klassifisering av ulike tilhøve ved straummålingane, basert på fordeling av resultata i eit omfattande erfaringsmateriale frå Vestlandet. Straumsvake periodar er definert som straum svakare enn 2 cm/s i periodar på 2,5 timar eller meir. Tilstandsklasse I II III IV V gjennomsnittleg svært sterk sterk middels svak svært svak straumhastigheit sterk Overflatestraum (cm/s) > 10 6,6-10 4,1-6,5 2,0-4,0 < 2,0 Vassutskiftingsstraum (cm/s) > 7 4,6-7 2,6-4,5 1,8-2,5 < 1,8 Spreiingsstraum (cm/s) > 4 2,8-4 2,1-2,7 1,4-2,0 < 1,4 Botnstraum (cm/s) > 3 2,6-3 1,9-2,5 1,3-1,8 < 1,3 Tilstandsklasse I II III IV V andel straumsvake periodar svært lite lite middels høg svært høg Overflatestraum (%) < > 40 Vassutskiftingsstraum (%) < > 50 Spreingsstraum (%) < > 80 Botnstraum (%) < > 90 Tilstandsklasse I II III IV V retningsstabilitet svært stabil stabil middels stabil lite stabil svært lite stabil Alle djup (Neumann parameter) > 0,7 0,4-0,7 0,2-0,4 0,1-0,2 <0,1 BEREKNING AV INNLAGRINGSDJUP Avløpsvatnet frå anlegget vil vere ei blanding av ferskvatn og sjøvatn, med eit saltinnhald rundt 15, og er dermed lettare enn sjøvatn. Når avløpsvatnet vert sleppt ut gjennom ein leidning på djupt vatn, vil det difor byrje å stige opp mot overflata samtidig som det blandar seg med det omkringliggjande sjøvatnet. Viss sjøvatnet har ei stabil sjikting (eigenvekta aukar mot djupet) fører dette til at eigenvekta til blandinga av avløpsvatn og sjøvatn aukar samtidig som eigenvekta til det omkringliggjande sjøvatnet avtek på veg oppover, og i eit gitt djup kan dermed blandingsvassmassen få same eigenvekt som sjøvatnet omkring. Då har ikkje lenger blandingsvassmassen nokon "positiv oppdrift", men har framleis vertikal rørsleenergi og vil vanlegvis stige noko forbi dette "likevektsdjupet" for så å søkke tilbake og innlagrast (figur 7). Dersom slike tilførsler når overflatevatnet, vil effektane kunne målast ved vassprøvetaking ved utsleppet. TETTHET Sjøvannets tetthetsprofil Innblandingsdyp DYBDE Tetthet av fortynnet avløpsvann Omrøring Tidevann UTSLIPP Akkumulering av organisk materiale Figur 7. Prinsippskisse for eit kloakkutslepp i sjø, med gjennomslag til overflata og kun lokal sedimentering av organiske tilførslar i umiddelbar nærleik til utsleppspunktet i resipienten. Rådgivende Biologer AS 11 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 14 of 75

15 For berekning av innlagringsdjupet og spreiing med fortynning etter innlagring, nyttar vi den numeriske modellen Visual PLUMES utvikla av U.S. EPA (Frick et al. 2001). Naudsynte opplysningar for modellsimuleringane er vassmengd, utsleppsdjup, diameter for utsleppsrøyret, vertikalprofilar for temperatur og saltinnhald - samt straumhastigheita i resipienten. Vi nyttar vanlegvis ein typisk "vinterprofil" og ein typisk "sommarprofil", men ein bør vere merksam på at det sannsynlegvis utelet store variasjonar innanfor kvar periode. Ved stor diameter i avløpsleidningen og lita vassmengd er det sannsynleg at avløpsvatnet ikkje alltid fyller opp røyrleidningen. Utstrøyminga vert då konsentrert i øvre del av tverrsnittet, og det blir sjøvassinntrenging i tverrsnittets nedre del. Det vert ei viss medriving og blanding mellom avløpsvatn og sjøvatn i det siste stykket av leidningen, og den strålen som forlèt leidningen vil difor bestå av avløpsvatn og ein mindre del sjøvatn. Dersom det ikkje er nokon vesentleg medrivning av sjøvatn inne i røyret, kan vatnet i nedre del av tverrsnittet dynamisk sett betraktast som stilleståande. Tverrsnittsarealet for utstrøyming er då gjeve av at det såkalla densimetriske Froude-talet (F) har verdien 1. F er definert som: F = g U ρ ρ H Der: U = straumhastigheit, g = gravitasjonskontanten (9.81 m³/s), ρ/ρ = relativ tettleiksforskjell mellom ferskvatn og omgjevande sjøvatn, og H = tjukkleik av utstrøymande lag. Vilkåret F = 1 uttrykkjer at det er balanse mellom kinetisk energi og potensiell energi knytta til trykket. Viss F 1 vil utstrøyminga fylle heile røyret. Når F < 1 vil ikkje det utstrøymande avløpsvatnet kunne fylle heile røyret og det vert sjøvassinntrenging. SEDIMENTGRANSKING For å få informasjon om sedimenttilstanden ved Botnastranda vart det gjennomført ei førehandsgransking 16. november 2015 utanfor det planlagt nye utsleppet til Nekst AS. Det vart teke grabbhogg med ein liten grabb på 10 ulike stasjonar frå umiddelbart ved den planlagde avløpsstaden og i aukande avstand utover i resipienten (jf. figur 21). Det vart nytta ein 0,028 m² stor vanveen grabb, og prøvene vart undersøkt og vurdert etter standard metodikk (NS 9410:2007). Posisjonar (WGS 84) vart notert når grabben nådde botn, og djupner vart registrert ut frå lengdemerking på grabbtauet. I ei standard førehandsgransking etter NS 9410:2007 blir botnsedimentet undersøkt med omsyn på tre sedimentparametrar, som alle vert tildelt poeng etter kor mykje sedimentet er påverka av tilførslar av organisk stoff. Til fleire poeng prøven får, til meir påverka er den. Fauna-gransking (gruppe I) består i å konstatere om dyr større enn 1 mm er til stades i sedimentet eller ikkje. Kjemisk gransking (gruppe II) av surleik (ph) og redokspotensial (Eh) i overflata av sedimentet vert gjeven poeng etter ei samla vurdering av ph og Eh etter nærare bruksanvisning i NS 9410:2007. Sensorisk gransking (gruppe III) omfattar eventuell førekomst av gassboblar og lukt i sedimentet, og skildring av sedimentet sin konsistens og farge, samt grabbvolum og tjukkleik på deponert slam. Vurderinga av lokaliteten sin tilstand blir fastsett ved ei samla vurdering av gruppe I III parametrar etter NS 9410:2007. Til kjemiske analyser vart det nytta ein WTW Multi 3420 med ein SenTix 980 ph-elektrode til måling av ph og ein SenTix ORP 900 platinaelektrode med intern referanseelektrode til måling av redokspotensial (Eh). ph-elektroden blir kalibrert med buffer ph 4 og 7 før kvar feltøkt. Ehreferanseelektroden gir eit halvcellepotensial på +207 mv ved 25 C, +217 mv ved 10 C og +224 mv ved 0 C. Ved innføring i "prøveskjema" vert det lagt til ein fast referanseverdi basert på representativ sedimenttemperatur (sjå tabell 11). Litt ulike halvcellepotensial ved ulike temperaturar ligg innanfor presisjonsnivået for denne type granskingar på ± 25 mv, som oppgitt i NS 9410:2007. Rådgivende Biologer AS 12 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 15 of 75

16 RESULTAT TEMPERATURTILHØVE Temperaturen vart målt av straummålarane kvart 30. minutt i perioden 16. november januar På grunn av at riggen kom på rek er data frå 3. og delar av 4. desember utelate frå berekningane, og verdien for 3. desember er interpolert i figuren (figur 8). Temperaturmålingane er gjort frå seint på hausten til ut på vinteren, og jamt over ser ein fallande temperaturar på grunn av kortare daglengde og låg innstråling i måleperioden. Døgnmiddeltemperaturen var noko variabel på 5 m djup gjennom perioden. I starten av perioden låg temperaturen rundt 11 C, men sokk litt i slutten av november, og låg stort sett mellom 8 og 9 C gjennom desember og eit stykke ut i januar (figur 8). På 20 og 30 m djup var temperaturen noko høgare i starten av perioden, med rundt 12 C, og sokk relativt jamt utover i måleperioden til rundt 9,5 C midt i januar. Det var ein dropp i temperatur rundt desember, mest på 20 m djup, men også merkbart på 30 m djup. Døgnvariasjonen i temperatur på 5 m djup gjennom måleperioden låg hovudsakeleg rundt 0,2-1,0 C, men var på det meste oppe i 2,6 C den november (vedleggsfigur 1). På 20 m djup var døgnvariasjonen noko tilsvarande, med for det meste rundt 0,2-1,2 C, og på det meste oppe i 1,9 C den desember. På 30 m djup låg døgnvariasjonen stort sett rundt 0,1-0,7 C per døgn, men var på det meste oppe i 1,5 C den desember. Figur 8. Døgnmidlar for temperatur målt ved Botnastranda i Flora kommune på 5 meter, 20 meter og 30 meters djup i perioden 16. november januar Data frå 3. desember er interpolert i figuren. Rådgivende Biologer AS 13 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 16 of 75

17 SJIKTNINGSTILHØVE Temperatur, saltinnhald og oksygeninnhald vart målt i vassøyla den 16. november 2015, ved utsett av straummålarane. Målingane vart gjort ned til botn på 60 m djup ved Botnastranda, om lag 580 meter aust for planlagt avløp, og ned til botn på 138 m djup i resipienten i Botnafjorden, om lag 2,5 km vestnordvest for planlagt avløp (figur 3 og 4). Måling av hydrografi på dei to stadane synte at tilhøva var nokså samanfallande i det aller meste av vassøyla (figur 9). Det var eit overflatelag på rundt 7-11 meter på måletidspunktet, med noko ferskvasspåverknad og kjølegare vatn. Ute i Botnafjorden var det også eit sjikt mellom ca meters djupne, og djupare enn dette var botnvatnet ganske homogent. Det var litt lågare saltinnhald i overflata ved Botnastranda enn ute i Botnafjorden, med 26,2, mot 27,9. Ved Botnastranda auka saltinnhaldet derimot litt raskare, til 32,0 på knappe 7 m djup, før det auka gradvis til 33,5 frå 40 m djup og ned til botnen på 60 meter djup (figur 9). I Botnafjorden auka saltinnhaldet tilsvarande til 32,0 på 11 m djup, auka gradvis til 33,8 på 60 m djup og vidare til 34,5 på 90 m djup. Ved botnen var saltinnhaldet 34,7. Temperaturen var 9,9 10,3 C i overflata, og auka til 11,9 C på 7 m djup ved Botnastranda og på 13 m djup i Botnafjorden (figur 9). Temperaturen var stabil rundt 12,0 11,8 C nedover til botn på 60 m djup ved Botnastranda, medan den byrja å søkke gradvis frå om lag 40 m og ned til 90 m djup i Botnafjorden. Ved botnen var temperaturen her 7,8 C. Oksygeninnhaldet var høgt i overflata begge stader, med 8,5 8,6 mg O/l, tilsvarande ei oksygenmetning på % (figur 9). Dette sokk gradvis til eit minimum på 7,4 mg O/l (90 %) på 9 m djup ved Botnastranda, medan det var 7,7 mg O/l (94 %) ved botnen her, tilsvarande tilstandsklasse I = Svært god (veileder 02:2013). Ute i Botnafjorden var oksygeninnhaldet ganske stabilt rundt 7,7 7,8 mg O/l (92 95 %) frå 11 og ned til ca 65 meter djup. Derifrå avtok det gradvis til 6,1 mg O/l (69 %) på 100 m djup og 5,7 mg O/l (64 %) ved botnen på 138 m djup. Dette er rett under grensa for tilstandsklasse II = god for oksygeninnhaldet her. Figur 9. Måling av temperatur ( C), oksygeninnhald (mg O/l) og saltinnhald ( ) i vassøyla ved Botnastranda (mørke fargar) og i Botnafjorden (lyse fargar) i Flora 16. november Rådgivende Biologer AS 14 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 17 of 75

18 STRAUMMÅLINGAR Riggen kom på rek om lag tre veker ut i måleperioden, og vart teken opp og sett ut att 1-2 dagar etterpå ca 55 meter lenger mot vestsørvest (jf. figur 6). Avstanden mellom utsetta er relativt liten, men det vil vere praktisk å dele resultata i to ulike bolkar og samanlikne både tidsperiode og posisjon for dei to ulike delane av måleperioden. 1. MÅLEPERIODE OVERSIKT OVER STRAUMTILHØVA I PERIODEN 16. NOV 2. DES Figur 10 er ei forenkla skisse som viser gjennomsnittleg straumfart og omtrentleg hovudstraumretning (flux) i løpet av måleperioden 16. november 2. desember 2015 på 5, 20 og 30 m djup like utanfor planlagt avløp ved Botnastranda i Flora. Den gjennomsnittlege straumen i høve til djupna var svak på 5 m djup dersom ein reknar dette djupet som overflatestraum, men middels sterk dersom ein reknar det som vassutskiftingsstraum (tabell 2 og 3). Den gjennomsnittlege straumfarten for spreiingsstraumen på 20 m djup var middels sterk, medan botnstraumen på 30 m djup var svak i høve til djupna. Det er vanleg at den gjennomsnittlege straumen er sterkast i overflatelaget og avtek nedover i vassøyla. Figur 10. Skisse over hovudstraumretning og straumstyrke på dei ulike måledjupa utanfor planlagt avløp til settefiskanlegget ved Botnastranda i perioden 16. november 2. desember Total lengd av pilene på kvart djup representerer middel straumhastigheit på dette djupet. Rådgivende Biologer AS 15 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 18 of 75

19 Tabell 3. Oppsummering av straumdata ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 16. november 2. desember Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit* Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraumretning(ar) Botnastranda 5 m 3,5 IV = svak 21,0 Ø Botnastranda 20 m 2,2 III = middels sterk 17,0 Ø (+SV) Botnastranda 30 m 1,7 IV = svak 13,6 NNV+SSV *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. Straumen såg periodevis ut til å vere delvis tidevassdriven, med 1-2 straumtoppar i døgnet, tydelegast på 5 og 20 meters djup (figur 12). Det såg ut til å vere ein del straum i dagane rundt fullmåne 25. november på 5 m og 20 m djup, men det var også like mykje straum til andre tider av månesyklusen (figur 11). Det var også noko meir vind i perioden rundt og etter fullmåne, slik at auka straumfart i denne perioden like gjerne kan skuldast vind som tidevatn på grunn av månefasen (vedleggstabell 13). Vind er truleg den viktigaste straumskapingsfaktoren ved Botnastranda. Overflatestraumen på 5 m djup såg ut til å vere ein god del påverka av vind, sjølv om den sterkaste straumen i denne perioden (18. november) vart målt i ein periode med moderat vind. Den viktigaste effekten ser ut til å vere at det er lite straum når det er lite vind, til dømes i perioden november (figur 11 og 12, vedleggstabell 13). Også nedover i vassøyla såg det ut til å vere bra samanheng mellom sterk vind og høg straumtoppar, og mellom svak vind og lite straum. Figur 11. Døgnmidlar for straumhastigheit målt ved Botnastranda i Flora kommune på 5 meter, 20 meter og 30 meters djup i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 16 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 19 of 75

20 5 m 20 m 30 m Figur 12. Straumhastigheit ved Botnastranda på 5, 20 og 30 m djup i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 17 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 20 of 75

21 STRAUMRETNING OG VASSTRANSPORT Retninga til straumen på både 5 og 20 m djup var i all hovudsak mot aust (figur 13 og 14). Dette er om lag langs land i retning innover Botnafjorden mot Klavfjorden (jf. figur 3 og 10). Det var også noko straum i fleire andre retningar på 20 m djup. Botnstraumen på 30 m djup var periodevis ganske svak, og gjekk i lengre periodar anten mest mot nordvest eller sør til sørvest (figur 14). Dette er periodevis litt på tvers av botntopografien i området, men det kan ha samnheng med at straumen var svak og noko retningstilfeldig på dette djupet. Den sterkaste straumen på dette djupet vart målt mot aust, som for dei andre djupa (figur 13). Figur 13. Fordeling av straumhastigheit (venstre), samt flux/vasstransport (midten) og maksimal straumhastigheit (høgre) for kvar 15 sektor på 5, 20 og 30 m djup ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 18 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 21 of 75

22 Tabell 4. Skildring av hastigheit, varians, stabilitet, og retning til straumen ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 16. november 2. desember Måledjup Middel hastigheit (cm/s) Varians (cm/s) 2 Neumannparameter Tilstandsklasse Neumannparameter* Resultantretning 5 meter 3,5 9, II = stabil 82º = Ø 20 meter 2,2 2, IV = lite stabil 82º = Ø 30 meter 1,7 1, V = svært lite stabil 310º = NV *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. 5 m 20 m 30 m Figur 14. Progressivt vektorplott for målingane på 5, 20 og 30 m djup ved Botnastranda i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 19 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 22 of 75

23 STRAUMSVAKE PERIODAR. Det var høgt innslag av straumsvake periodar på 5 m djup ved Botnastranda dersom ein reknar dette djupet som overflatestraum, men middels dersom ein reknar det som vassutskiftingsstraum (tabell 2 og 5). Lengste straumsvake periode på dette djupet var 14,5 timar (tabell 5). For spreiingsstraumen på 20 m djup og botnstraumen på 30 m djup var innslaget middels i høve til djupna, der lengste straumsvake periodar var på noko over 40 timar for begge djup. Tabell 5. Skildring av straumsvake periodar ved Botnastranda i Flora kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumsvake periode er også oppgjeve, samt andelen periodar definert som periodar med varigheit på 2,5 timar eller meir. Måleintervallet er 30 min., og målingane er utført i perioden 16. november 2. desember Måledjup 0,5-2 t 2,5-6 t 6,5-12 t 12,5-24 t 24,5-36 t 36,5-48 t 48,5-60 t 60,5-72 t >72t Maks Andel (%) Tilstandsklasse andel straumsvake periodar * 5 meter ,5 t 32,7 IV = høg 20 meter ,5 t 44,3 III = middels 30 meter ,5 t 68,4 III = middels *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. REGISTRERINGAR AV STRAUMSTILLE På 5 m djup var andelen heilt straumstille (straum på 1 cm/s eller svakare) på 18,0 % av målingane i denne perioden (vedleggstabell 1). Andelen straumstille på 20 m djup var 24,7 %, medan andelen på 30 m djup var 40,9 % (vedleggstabell 3 og 5). Rådgivende Biologer AS 20 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 23 of 75

24 2. MÅLEPERIODE OVERSIKT OVER STRAUMTILHØVA I PERIODEN 4. DES JAN Figur 15 er ei forenkla skisse som viser gjennomsnittleg straumfart og omtrentleg hovudstraumretning (flux) i løpet av måleperioden 4. desember januar 2016 på 20 og 30 m djup like utanfor planlagt avløp ved Botnastranda i Flora. Målaren på 5 m djup hadde hengt seg opp, og det var ikkje pålitelege data for retning på dette djupet. Figur 15. Skisse over hovudstraumretning og straumstyrke på 20 og 30 m djup utanfor planlagt avløp til settefiskanlegget ved Botnastranda i perioden 4. desember januar Total lengd av pilene på kvart djup representerer middel straumhastigheit på dette djupet. Målingane på 5 m djup er utelatne fordi ein ikkje hadde truverdig retning. Den gjennomsnittlege straumfarten i høve til djupna var svak på alle djup i denne måleperioden (tabell 2 og 6). Også i denne perioden var straumen sterkast i overflatelaget og avtok nedover i vassøyla. Det er truleg at straumen på 5 m djup hadde vorte målt noko sterkare dersom målaren hadde fungert optimalt, men det er vanskeleg å seie om det hadde fått utslag på klassifiseringa. Straumen såg også i denne perioden ut til å tidvis vere delvis tidevassdriven, med 1-2 straumtoppar i døgnet. Her var det tydelegast på 20 og 30 m djup, og mest i periodar med moderat til lite vind, som til dømes mot slutten av måleperioden (figur 17). Det såg ut til å vere ein del meir straum i dagane rundt nymåne 11. desember og fullmåne 25. desember på alle djup (figur 16), men også i denne perioden samanfall dette med sterkare vind, så ein kan ikkje seie at månesyklusen og tidevasseffekten gjev særleg store utslag. Vind var truleg den viktigaste straumskapingsfaktoren ved Botnastranda også i denne måleperioden. Rådgivende Biologer AS 21 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 24 of 75

25 Det var sterk vind i samband med dei høgaste straumtoppane både på 5 og 20 m djup, medan det ikkje såg ut til å vere noko slik samanheng på 30 m djup. Men det var også dagar med sterk vind der det ikkje var særleg sterk straum i dei øvre vasslaga, så det er truleg at retninga til vinden kan spele ei rolle for effekten på straumen. Samanhengen mellom sterk vind og sterk straum er dermed ikkje eintydig. Derimot såg det også i denne måleperioden ut til å vere tydeleg at det var lite straum når det var lite vind, til dømes i dagane desember og januar, på alle djup (figur 16 & 17, vedleggstabell 13). Tabell 6. Oppsummering av straumdata ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 4. desember januar Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit* Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraumretning(ar) Botnastranda 5 m 2,1** IV = svak 14,4** ** Botnastranda 20 m 1,9 IV = svak 13,2 Ø (+V) Botnastranda 30 m 1,4 IV = svak 6,2 SSV+SSØ *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. **Målaren hadde hengt seg opp, dette har påverka retning og truleg også registrering av straumfart i perioden. Hyppige og raske lufttrykksendringar ved variabelt vêr vil også kunne bidra som straumskapingsfaktorar (som fjordtømming eller fylling), men det ser ikkje ut til å vere særleg samanheng mellom dagar med raske lufttrykksendringar og straumfart ved Botnastranda (vedleggstabell 13). Ut i frå topografien til Botnafjorden vil ein heller ikkje vente særleg effekt av fjordtømming eller fylling ved målestaden ved Botnastranda. Figur 16. Døgnmidlar for straumhastigheit målt ved Botnastranda i Flora kommune på 5 meter, 20 meter og 30 meters djup i perioden 4. desember januar Rådgivende Biologer AS 22 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 25 of 75

26 5 m 20 m 30 m Figur 17. Straumhastigheit ved Botnastranda på 5, 20 og 30 m djup i perioden 4. desember januar Rådgivende Biologer AS 23 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 26 of 75

27 STRAUMRETNING OG VASSTRANSPORT Retninga til straumen på 5 m djup kan ikkje vurderast i denne måleperioden, sidan straummålaren hadde hengt seg opp. Retninga til straumen på 20 m djup var i all hovudsak mot aust, men det var også ein liten andel mot vest (figur 18 og 19). Dette er om lag i retning innover og utover langs land ved Botnastranda (figur 15). Botnstraumen på 30 m djup var relativt svak og gjekk i dei fleste retningar i måleperioden, med ein liten overvekt mot sørsørvest og sørsøraust, samt litt mot vest (figur 18). Dette er periodevis litt på tvers av botntopografien i området, men det kan ha samnheng med at straumen var svak og noko retningstilfeldig på dette djupet. Figur 18. Fordeling av straumhastigheit (venstre), samt flux/vasstransport (midten) og maksimal straumhastigheit (høgre) for kvar 15 sektor på 5, 20 og 30 m djup ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 4. desember januar Målaren på 5 m djup hadde hengt seg opp og figurar over retning er ikkje tekne med. Rådgivende Biologer AS 24 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 27 of 75

28 Tabell 7. Skildring av hastigheit, varians, stabilitet, og retning til straumen ved Botnastranda i Flora kommune i perioden 4. desember januar Måledjup Middel hastigheit (cm/s) Varians (cm/s) 2 Neumannparameter Tilstandsklasse Neumannparameter* Resultantretning 5 meter 2,1** 3,251** ** ** ** 20 meter 1,9 2, III = middels stabil 68º = ØNØ 30 meter 1,4 0, IV = lite stabil 193º = SSV *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. **Målaren hadde hengt seg opp, dette har påverka retning og truleg også registrering av straumfart i perioden. 20 m 30 m (5 m) Figur 19. Progressivt vektorplott for målingane på 20 og 30 m djup ved Botnastranda i perioden 4. desember januar Målaren på 5 m djup hadde hengt seg opp, og retninga er ikkje reell, men figuren er teken med som illustrasjon. Rådgivende Biologer AS 25 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 28 of 75

29 STRAUMSVAKE PERIODAR. Det vart registrert svært høgt innslag av straumsvake periodar på 5 m djup ved Botnastranda i denne måleperioden, men det har truleg samanheng med problem med målaren på dette djupet (tabell 2 og 8). Lengste straumsvake periode på dette djupet vart registrert til 106,5 timar, eller ca 4,4 døgn. For spreiingsstraumen på 20 m djup og botnstraumen på 30 m djup var innslaget av straumsvake periodar middels i høve til djupna, der lengste straumsvake periodar var vel eit døgn på 20 m djup og ca 4,4 døgn på 30 m djup. Tabell 8. Skildring av straumsvake periodar ved Botnastranda i Flora kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumsvake periode er også oppgjeve, samt andelen periodar definert som periodar med varigheit på 2,5 timar eller meir. Måleintervallet er 30 min., og målingane er utført i perioden 4. desember januar Måledjup 0,5-2 t 2,5-6 t 6,5-12 t 12,5-24 t 24,5-36 t 36,5-48 t 48,5-60 t 60,5-72 t >72t Maks Andel (%) Tilstandsklasse andel straumsvake periodar * 5 meter ,5 t 61,8 V = svært høg 20 meter t 56,7 III = middels 30 meter ,5 t 74,2 III = middels *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 2. REGISTRERINGAR AV STRAUMSTILLE På 5 m djup vart andelen heilt straumstille (straum på 1 cm/s eller svakare) registrert til 44,2 % av målingane i denne perioden (vedleggstabell 7), men det har truleg samanheng med problem med målaren på dette djupet. Andelen straumstille på 20 m djup var 36,7 %, medan andelen på 30 m djup var 49,6 % (vedleggstabell 9 og 11). Rådgivende Biologer AS 26 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 29 of 75

30 KVALITETSVURDERING AV MÅLEDATA Faktorar som kan ha påverka målingane Riggen vart observert på rek den 3. desember 2015, ca 1,8 km vest for lokaliteten. Målingar i perioden riggen har vore på rek vil ikkje vere representative for lokaliteten, og må takast ut frå vidare databehandling. Ein nøye gjennomgang av straum- og temperaturdata frå målarane gav ikkje noko eintydig svar på når målarane hadde kome på rek. Det vart vurdert at i området ved Botnaneset, der riggen vart observert, er det ein del industri og ferdsel, og det er sannsynleg at riggen ikkje har vore på rek særleg lenge før han vart observert. Det er difor sett ei grense ved utgangen av 2. desember, der data frå midnatt natt til 3. desember og utover er utelate frå datasettet. Dette vil truleg utelukke heile perioden riggen var på rek, sjølv om ein ikkje kan vere heilt sikker. Straumdata til og med 2. desember ser truverdige ut. Riggen vart teken opp og sett ut att på lokaliteten 4. desember om lag kl :30, og første godkjente måling ved andre del av måleperioden vart sett til kl. 17:04. Posisjonen ved re-utsett vart ca 55 meter lenger mot vestsørvest i høve til opphavleg utsett, men ut frå botnkart og vurdering av straumtilhøva vert det vurdert at dette har hatt liten betydning for målingane. Ved opptak av målarane var det eit inntrykk av at riggen hadde flytta seg noko i retning sørvest i høve til re-utsettet, men det var ikkje GPS om bord, så ein fekk ikkje målt nøyaktig posisjon for riggen ved opptak. Ei samanlikning av straumdata frå første og andre del av måleperioden tyder ikkje på at det er noko vesentleg forskjell i retning eller straumfart som kan skuldast endring av plassering, og resultata verkar å vere representative for lokaliteten også i andre del av måleperioden. Dersom riggen har flytta seg har dette truleg skjedd i tida rundt julafta eller nyttårsafta, då det var storm ved desse tidspunkta. Ved gjennomgang av målingane fann ein at straumdata frå målaren på 5 m djup viste unormal retning i perioden etter re-utsett 4. desember (jf. figur 19). Det var berre registrert straum i 6 av 24 sektorar, og retninga var i hovudsak mot nord eller nordaust, som er noko på tvers av retninga i første del av perioden. Dette er openbert ikkje rett, og den mest sannsynlege forklaringa er at målaren har hengt seg opp ved re-utsettet. Det kan førekomme at vaieren på berearmen kan kome i klem mot rotorburet, slik at målaren ikkje svingar fritt rundt, men vert meir eller mindre låst i same himmelretning og noko på skrå i vassøyla. Nokre merke på vaier og målar ser ut til å stadfeste dette. Retningsdata kan difor ikkje nyttast for denne målaren i denne perioden. Sjølv om ein målar har hengt seg opp vil den måle straumfart, men målingane vert truleg påverka noko. Sidan rotoren ikkje blir ståande loddrett, men noko på skrå, vil truleg friksjonen i lageret bli litt auka. Utforminga av rotorburet er i tillegg slik at ein skjerm styrer straumen forbi rotoren. Dersom målaren står låst i ein posisjon, kan denne skjermen sperre for straum frå visse retningar. Begge desse tilhøva vil føre til at registrert straumfart er lågare enn det som er reelt på lokaliteten. Data for straumfart for målaren på 5 m djup i andre måleperiode kan nyttast i vurderingane, men det må takast forbehold om at straumen sannsynlegvis har vore noko sterkare enn det som er registrert. Forøvrig var det lite synleg begroing på målarane etter endt måleperiode, og rotorane på dei ulike målarane hadde ikkje merkbar tregheit. Det var ikkje andre installasjonar i sjøen på lokaliteten i måleperioden, og målingane var soleis ikkje påverka av objekt som kunne ha innverknad på straumen. Måleseriane tyda ikkje på at målarane var forstyrra på nokon måte utover det som er allereie er nemnt. Representativitet Straummålingane vart utført i ein haust/vinterperiode med moderate til større endringar i lufttrykk og med både svak, moderat og sterk vind (vedleggstabell 13). Vêrstasjonen Florø Lufthavn ligg ca 5,7 km vestsørvest for lokaliteten, og er truleg noko meir eksponert for vind frå sørlege retningar enn området der straummålingane vart gjort. Måleperioden er bra representativ for ein vanleg haust/vintersituasjon med variabelt vêr. Rådgivende Biologer AS 27 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 30 of 75

31 MODELLERING OG SPREIING AV UTSLEPPET Innlagringsdjup og fortynning av det planlagde avløpet frå anlegget på Botnastranda er berekna ut frå middel straumhastigheit i måleperioden, og temperatur og saltinnhald i vassøyla ved avløpet 16. november Tettleiken på avløpet er sett til 1014 kg/m³ (brakkvatn, på grunn av blanding av sjøog ferskvatn), og temperaturen i avløpsvatnet lik 8 C for ein sein haust tidleg vintersituasjon. Avløpsvatnet skal leiast ut via ein rundt 100 m lang PEH avløpsleidning som skal liggje på rundt 30 m djup i Botnafjorden kor det er tilfredsstillande straumtilhøve i heile vassøyla for omsetjing av organiske tilførslar i sedimenta. Avløpet har ein ytre diameter på 800 mm og ein indre diameter på 704 mm. Berekning av innlagringsdjup for eit utsleppsdjup på 30 m i ein sein haust tidleg vintersituasjon er vist i tabell 9 og figur 20. Tabell 9. Berekna innlagringsdjup for ein sein haust tidleg vintersituasjon ved middel straumhastigheit og middel og maksimal vassføring for eit utslepp på 30 m djup utanfor Botnastranda. Topp av sky (m) Ved middel vannføring Innlagringsdjup (m) ved Fortynning innlagring Fortynning 1000m Topp av sky (m) Ved maksimal vannføring Innlagringsdjup (m) ved Fortynning innlagring Fortynning 1000m 0 5,04 36x 236x 0 4,66 30x 192x Figur 20. Innlagringsdjup og fortynning av utslepp på 30 m djup i sjøområdet utanfor Botnastranda for ei maksimal vassmengd på 840 l/s (blå line) og for ei middel vassmengd på 290 l/s (raud line) for ein typisk sein haust tidleg vintersituasjon. Figuren viser strålebanene for dei to vassmengdene ved midlare straumhastigheit. Med utslepp av maksimal vassmengde (840 l/s) ved middel straumhastigheit, vil avløpsvatnet (plumen) i ein sein haust tidleg vintersituasjon verte innlagra på 4,66 m djup, medan toppen av skya med avløpsvatn vil kunne nå opp til overflata. Avløpsvatnet vil vere fortynna 30 gonger ved innlagringsdjupet på 4,66 m djup, og ein km frå utsleppet vil avløpsvatnet vere fortynna ca 192 gonger (figur 20). Med utslepp av middel vassmengde (290 l/s) ved middel straumhastigheit, vil avløpsvatnet (plumen) verte innlagra på 5,04 m djup, og toppen av skya med avløpsvatn vil også her kunne nå opp mot overflata. Avløpsvatnet vil vere fortynna 36 gonger ved innlagringsdjupet på 5,04 m djup, og ein km frå utsleppet vil avløpsvatnet vere fortynna ca 236 gonger. Modelleringa viser at avløpsvatnet (plumen) ved maksimal og middel vassmengd i avløpsrøret i ein sein haust tidleg vintersituasjon hovudsakleg vert innlagra i overflatelaget (ca 0 10 m djup). Avløpsvatnet vil vere ein del fortynna allereie når det vert innlagra på sitt innlagringsdjup. Eventuelle svevepartiklar etter reinsing som følgjer med i strålebana oppover i vassøyla vil drive bort med vasstraumen, vert spreidd frå avløpet sitt nærområde og vidare utover i resipienten i Botnafjorden og i retning Klavfjorden. Rådgivende Biologer AS 28 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 31 of 75

32 SEDIMENTGRANSKING VED PLANLAGT AVLØP Det vart gjennomført ei gransking av sedimentet på 10 stasjonar utanfor den planlagde avløpsstaden og eit stykke utover i resipienten (jf. figur 21). Det vart teke stasjonar i variabel avstand (ca m) frå forslag til avløp, for å kartlegge botntilhøva i forkant av plassering av avløpet (tabell 10). Figur 21. Djupnekart med plassering av stasjonar for grabbhogg (1-10), og straummåling (raud stjerne = første utsett, gul stjerne = re-utsett). Anleggsområde er skravert med raudt, og forslag til utslepp på ca 30 m djup er markert med svart pil. Kartgrunnlaget er henta frå Det var noko variable botntilhøve i granskingsområdet, med generelt mest stein- og fjellbotn på dei grunnaste stasjonane nærast land og meir sedimenterande tilhøve til djupare og lenger frå land stasjonane vart tekne. På stasjon 1 4 og 7 ute i djupålen var det ein god del sediment, hovudsakleg beståande av sand og silt, og litt aukande andel sand etter som det vart grunnare mot aust (tabell 10). På stasjon 6 litt ute i djupålen traff grabben (truleg litt tilfeldig) fjell- eller steinbotn, og det var også fjellbotn på stasjon 5 og 9 litt opp i skråninga på begge sider av planlagt avløp (figur 21). På stasjon 10 oppe i skråninga fekk grabben tak i noko sediment, men grabben «ramla» litt nedover fjellbotn etterpå, så det har truleg vore ei lokal hylle med sediment oppå. På stasjon 8 i overgangen ned mot djupålen var det også sediment i grabben, men relativt små mengder. På begge dei to sistnemnde stasjonane var det relativt grovt sediment, med mest sand og innslag av grus og skjelsand. Det vart funne dyr på alle 10 stasjonar, også der grabben traff fjellbotn. Rådgivende Biologer AS 16/03/ Copyrigth Nekst AS Rapport of 75

33 Tabell 10. Skildring av dei ti sedimentprøvene tekne utanfor det planlagde avløpet ved Botnastranda i Flora 16. november Prøvetakingsstad: Djup (meter) Posisjon nord: 61 36, 798' 791' 793' 781' 760' 800' 796' 777' 748' 758' Posisjon aust: 5 06/07, 705' 831' 883' 916' 980' 976' 044' 027' 874' 020' Antal forsøk Avstand frå avløp (ca) Skjelsand spor spor 2 % 5 % 30 % 20 % 5 % 20 % litt 20 % Fordeling Grus 50 % 10 % 20 % av Sand 40 % 40 % 40 % 60 % 20 % 80 % 80 % 70 % 60 % primær- Silt 60 % 60 % 60 % 35 % 15 % sediment Leire Mudder Fjellbotn Ja Ja? Ja? Steinbotn Ja? Pigghudingar, antal Krepsdyr, antal Blautdyr, antal Børstemakk, ca antal M. fuliginosus Fôr / fekalier Beggiatoa Rådgivende Biologer AS 30 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 33 of 75

34 SKILDRING AV DEI EINSKILDE PRØVENE Der prøven vart silt viser bilda prøven før og etter siling. Nokre av bileta er litt uskarpe og mørke på grunn av problem med blitsen. På stasjon 1, ca 225 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 42 m djup opp ca ½ grabb med ein mjuk, luktfri og grå prøve med eit tynt, brunleg slør på toppen. Prøven besto av ca 60 % silt og 40 % sand, samt spor av skjelsand/skjelbitar. I grabben var det tre slangestjerner, ein eremittkreps og ca 30 børstemakkar. På stasjon 2, ca 115 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 40 m djup opp ca ½ grabb med ein mjuk, luktfri og grå prøve med eit tynt, brunleg slør på toppen. Prøven besto av ca 60 % silt og 40 % sand, samt spor av skjelsand/skjelbitar. I grabben var det tre slangestjerner og ca 30 børstemakkar. På stasjon 3, ca 80 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 40 m djup opp vel ½ grabb med ein mjuk, luktfri og grå prøve med eit tynt, brunleg slør på toppen. Prøven besto av ca 60 % silt og 40 % sand, samt 1-2 % skjelsand. I grabben var det fem slangestjerner og ca 40 børstemakkar. Rådgivende Biologer AS 31 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 34 of 75

35 På stasjon 4, ca 40 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 38 m djup opp vel ½ grabb med ein mjuk, luktfri og grå prøve med eit tynt, brunleg slør på toppen. Prøven besto av ca 35 % silt, 60 % sand og 5 % skjelsand. I grabben var det ei sjømus og ca 40 børstemakkar. På stasjon 5, ca 30 m frå det planlagde avløpet, traff grabben fjellbotn på ca 27 m djup, og ein fekk opp ei skei med grus (50 %), skjelsand (30 %) og sand (20 %). Prøven var fast, gulgrå og luktfri. I grabben var det ei skallus (Polyplacophora) og 2 børstemakkar. På stasjon 6, ca 70 m frå det planlagde avløpet, traff grabben truleg fjell- eller steinbotn på ca 37 m djup, og ein fekk opp ein liten stein og ei skei med sand (80 %) og skjelsand (20 %). Prøven var fast, grå og luktfri. I grabben var det ca 5 børstemakkar. Rådgivende Biologer AS 32 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 35 of 75

36 På stasjon 7, ca 100 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 33 m djup opp ca ⅓ grabb med ein fast, luktfri og grå prøve beståande av ca 15 % silt, 80 % sand og 5 % skjelsand. I grabben var det ca 50 børstemakkar. På stasjon 8, ca 75 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 29 m djup opp ca 1/5 grabb med ein fast, luktfri og gulgrå prøve beståande av ca 70 % sand, 20 % skjelsand og 10 % grus. I grabben var det ei sjøtann, eit lite kamskjel og eit anna skjel, samt ca 40 børstemakkar. På stasjon 9, ca 70 m frå det planlagde avløpet, traff grabben fjellbotn på ca 21 m djup og sklei 1-2 meter nedover. I grabben var det ca ei teskei skjelsand og 3 børstemakkar. Rådgivende Biologer AS 33 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 36 of 75

37 På stasjon 10, ca 65 m frå det planlagde avløpet, fekk ein frå 19 m djup opp ca ⅓ grabb med ein fast, luktfri og gulgrå prøve beståande av ca 60 % sand, 20 % skjelsand og 20 % grus. Etter at grabben lukka seg sklei den ca ½ meter vidare nedover. I grabben var det ca 30 børstemakkar. Oppgitt prosentandel av dei ulike fraksjonane i prøvene er basert på rein visuell observasjon og ikkje målte verdiar. Dei prosentvise anslaga er meir ein indikasjon på kva for type sediment ein fann i prøvene. Gruppe I: Fauna Det vart funne dyr på alle ti stasjonar. Innan hovudgruppa pigghudingar vart det funne tre til fem slangestjerner på stasjon 1 3 og ei sjømus på stasjon 4. Innan hovudgruppa krepsdyr vart det funne ein eremittkreps på stasjon 1. Innan hovudgruppa blautdyr vart det funne ei skallus (Polyplacophora) på stein på stasjon 5, medan det på stasjon 8 vart funne ei sjøtann, eit lite kamskjel og eit anna skjel. Innan hovudgruppa børstemakk vart det funne dyr på alle stasjonar, med 2 5 individ på stasjon 5, 6 og 9, og individ på kvar av dei resterande sju stasjonane. Det var jamt over mange ulike artar av børstemakk i prøvene. Desse observasjonane av dyr er det som ein relativt enkelt kunne sjå i felt og er ikkje meint å vere noko anna enn ei grov, enkel vurdering av dyresamfunnet i prøvene, der både talet på artar og dyr (spesielt børstemakk) er omtrentlege. Hovudføremålet er å vise om ein fann dyr, om ein finn fleire hovudgrupper, samt ei grov, forenkla fordeling av artar innan kvar gruppe. Prøver tekne på fjell eller steinbotn der grabben anten er tom eller ikkje inneheld primærsediment, kan ikke forventast å ha dyr og utgår difor normalt i vurderinga av botnfauna (NS 9410:2007). Sjølv om tre av prøvene vart tekne på fjellbotn med lite eller nesten ikkje noko sediment, er desse likevel tekne med i vurderinga sidan dei inneheldt dyr (tabell 10). Ut fra poengberekninga i tabell 11 ser ein at samla poengsum for ti prøver var 0, som gir en indeks på 0.0, og samla vurdering av gruppe II parameteren gir tilstand A = akseptabel. Gruppe II: Surleik og redokspotensial - ph/eh Det vart målt ph og redokspotensial (Eh) på alle ti stasjonar (figur 22, tabell 11). Det var høgast verdiar av begge parametrar der det var fjellbotn og nesten berre sjøvatn å måle på, og lågast verdiar på dei djupaste stasjonane der ein hadde mest finmateriale (figur 22). Alle prøvene fekk likevel 0 poeng og hamna innanfor beste tilstandsklasse, tilstand 1 ( meget god ). Indeksen blir då også 0,0 (tabell 11), og samla vurdering av gruppe II parameteren gir tilstand 1 = meget god, og sedimentet var altså kjemisk sett lite belasta i det undersøkte området. Rådgivende Biologer AS 34 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 37 of 75

38 Figur 22. Forholdet mellom redokspotensial (Eh) og surleik (ph) for 10 grabbhogg (nummererte punkt) tekne 16. november 2015 ved Botnastranda i Flora. Poengkategoriar med støttelinjer for gruppe II-parameteren er markert (NS 9410:2007). Gruppe III: Sensorisk gransking Med omsyn på sedimenttilstand fekk fire prøver 3 poeng, to prøver fekk 1 poeng og fire prøver fekk 0 poeng. Alle desse prøvene fekk tilstand 1 ("meget god") (tabell 11). Ei samla vurdering av naturtilstanden til sedimentet tilseier at botnen like ved det planlagde utsleppet og i aukande avstand utover er lite påverka av organisk belastning. Samla poengsum for alle prøvene var 14, og korrigert sum er 3,08. Dette gjev ein indeks på 0,31, og sedimenttilstanden tilsvarer tilstand 1= meget god, dvs at heile botnen ved og utanfor det planlagde utsleppet var naturleg lite belasta ut frå ei vurdering av gruppe III parameteren, jf. figur 23 og tabell 11. Rådgivende Biologer AS 35 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 38 of 75

39 Tabell 11. Prøveskjema for sedimentgranskinga i sjøområdet utanfor planlagt avløp ved Botnastranda frå Nekst AS, 16. november Gr Parameter Poeng Prøve nr Indeks Dyr Ja=0 Nei= ,00 I Tilstand gruppe I A ph verdi 7,19 7,29 7,23 7,42 7,86 7,87 7,54 7,53 7,94 7,64 II Eh verdi ph/eh frå figur ,00 Tilstand prøve Tilstand gruppe II 1 Buffertemp: 8,2 C Sjøvasstemp: 8,7 C Sedimenttemp: 11,8 C ph sjø: 7,55 Eh sjø: 364 mv Referanseelektrode: 217 mv Gassbobler Ja=4 Nei= Farge Lys/grå= Brun/sv=2 Ingen= I 0 Lukt Noko=2 N III Sterk=4 G Fast= E 0 Konsistens Mjuk= N Laus=4 <1/4 = P Grabb- 1/4-3/4 = R 1 volum > 3/4 = 2 Ø Tjukkelse 0-2 cm = V 0 på 2-8 cm = 1 E slamlag > 8 cm = 2 SUM: Korrigert sum (*0,22) 0,66 0,66 0,66 0, , ,22 0,31 Tilstand prøve Tilstand gruppe III 1 II + Middelverdi gruppe II+III 0,33 0,33 0,33 0, , ,11 0,15 Tilstand prøve III Tilstand gruppe II+III 1 ph/eh Korr.sum Indeks Tilstand < 1,1 1 1,1-2,1 2 2,1-3,1 3 > 3,1 4 Tilstand Lokalitetens Gruppe I Gruppe II & III tilstand A 1, 2, 3, 4 1, 2, 3, 4 4 1, 2, 3 1, 2, LOKALITETENS TILSTAND : 1 Rådgivende Biologer AS 36 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 39 of 75

40 Figur 23. Oversikt over sedimenttilstand (gruppe II + III parametrar) for dei 10 grabbhogga som vart tekne utanfor planlagt nytt utslepp ved Botnastranda 16. november 2015 (jf. tabell 11). 11 Posisjon for straummålingar er vist (raud stjerne = første utsett, gul stjerne = re-utsett), anleggsområde er skravert med raudt, og forslag til utslepp på ca 30 m djup er markert med svart pil. Botnen sin tilstand Samla poengsum for middelverdien av samtlege ti prøver blir 1,54 som gir en indeks på 0,15. Lokalitetstilstanden blir dermed 1, dvs meget god, jf. «prøveskjema» (figur 23, tabell 11). Basert på gransking av dyr, ph/eh og sediment var botnen i ein avstand frå like ved det planlagde utsleppet og utover i aukande avstand til over 200 m frå avløpet i beste tilstandsklasse, dvs tilstand 1 = meget god. Sjøbotnen var på prøvetakingstidspunktet i samsvar med vurderingskriteriene for ei B-gransking lite påverka. Rådgivende Biologer AS 16/03/ Copyrigth Nekst AS Rapport of 75

41 MODELLERING AV RESIPIENTKAPASITETEN TIL BOTNAFJORDEN Nekst AS søkjer om ein produksjon av 20 millionar eit kg postsmolt i anlegget på Botnastranda og ein samla biomasse på tonn. Anlegget skal byggjast som et RAS II anlegg med tilnærma full fjerning av partikulært materiale, nitrogen og fosfor. Botnastranda ligg ved Botnafjorden, som er definert som ein eigen vassførekomst i Fjordkatalogen, men dette samsvarar ikkje med korleis fjorden reint topografisk er avgrensa av tersklar til tilstøytande fjordbasseng, jf. figur 2 4. Botnafjorden er 139 m djup på det djupaste, og djupaste terskel mot nordvest til Årebrotsfjorden er på 68 meter. Einaste oppdrettsaktivitet med tilhøyrande utslepp til Botnafjorden er det landbaserte anlegget til Havlandet Marin Yngel AS kor det vert produsert reinsefisk. Anlegget har konsesjon på hald av 2 tonn stamfisk og 5 mill stk berggylt. Anlegget har også konsesjon på hald av 20 tonn stamfisk og 5 mill stk torskeyngel. Dei økonomiske problema i torskenæringa gjer at anlegget for tida ikkje produserer torskeyngel, men det vert halde stamfisk av torsk i anlegget for å ta vare på avlsmaterialet. Dagens utslepp frå oppdrettsaktivitet til Botnafjorden er soleis små. Volum og terskeltverrsnitt i hovudbassenget i Botnafjorden, grunnlag for modellering med Fjordmiljømodellen. Botnafjorden er forbunde med Norddalsfjorden og Klavfjorden mot aust og Årebrotsfjorden mot vest (figur 2). Fjorden har heller ikkje noko definert munning eller utløp der vassutskiftinga skjer, men utskiftinga skjer gjennom fleire sund med ulike breidder og terskeldjup. For å kunne berekne vassutskifting og resipientkapasitet med FjordMiljø, må ein difor gjere nokre modifikasjonar. Ein føreset at fjorden er lukka mot aust og at vassutskiftinga skjer gjennom eit utløp mot nordvest. Det er uansett volum av vatn under djupaste terskeldjup som definerer resipientkapasiteten, og det er difor mogeleg å gjere slike tilpassingar for berekning av resipientkapasitet jf. tabell 12. Tabell 12. Areal og volum av bassenget i Botnafjorden. Djup Areal på djup km² Volum av sjikt mill m³ Volum under djup mill m³ 0 6, ,63 302, ,010 82,00 170, ,550 78,75 88, ,600 8,75 10, ,100 1,25 1, Tersklar Det er ikkje nokon definert terskel ved utløpet av Botnafjorden mot vest, men fleire sund med varierande breidde og terskeldjupne der den djupaste terskelen mot nordvest ligg på 68 m djup (figur 4). For å kunne berekne arealet av terskelen, summerer ein difor breidda av dei ulike djupnesjikt i dei fem sunda med angitt terskeldjup som ligg mot vest mellom Store Terøya og Rota. Tabell 13. Berekna breidde og areal av terskel inn til Botnafjorden som grunnlag for modellering. Djup Breidde på djup meter Areal under djup m² 0 m m m m m m m m Rådgivende Biologer AS 38 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 41 of 75

42 Hydrografimålingar den 16. november 2015 viste eit oksygeninnhald på 5,7 mg O/l ved den djupaste staden i Botnafjorden på 138 m djup (jf. figur 9), som tilsvarer 4,01 ml O/l. Målingane er gjort relativt seint på hausten, og denne verdien vert lagt inn som oksygenminimum i bassengvatnet og tilsvarer den lågaste verdien ein kan forvente før ny utskifting av botnvatn skjer til vinteren igjen. Berekningar utført med Fjordmiljømodellen Input i modellen er aktuelle berekna volum og terskeldjup for Botnafjorden (jf. tabell 12 & 13). Berekningane er utført basert på dei naturlege føresetnadene for fjordane i Sogn og Fjordane der f. eks tidevassamplituden er sett til 0,75 m. Utsleppet til Havlandet Marin Yngel AS ligg så grunt at det ikkje påverkar vassmassane under terskeldjup i nemneverdig grad, og produksjonen i anlegget er liten. Ein har då modellert ut frå dagens situasjon med ubetydelege tilførslar frå oppdrettsverksemd. Naturleg oksygenforbruk i bassengvatnet er av modellen berekna til 0,178 ml/l pr månad, noko som er moderat høgt og kan tilskrivast at bassengvolumet (og oksygenmengda) under terskeldjup er lite, og at mesteparten av vassvolumet innanfor terskelen vert utgjort av overflatelaget (0 20 meter) der primærproduksjonen føregår. Fjorden får tilført ein del naturlege organiske tilførsler til bassengvatnet og får ein noko auka forbruksrate av oksygen. Naturleg oksygenminimum i bassengvatnet er målt til 4,01 ml/l. Arealet av fjorden er 6,52 km². Volumet av fjorden er berekna til 0,30 km³, der volumet under terskeldjupet på 68 meter er lite og utgjer berre 0,05 km³ eller 50 millionar m³. Tabell 14 viser berekningar utført ved hjelp av Fjordmiljømodellen for Botnafjordens vassutskiftingsforhold. Dei naturlege tilførslene av organisk materiale som sedimenterer i bassengvatnet til Botnafjorden er primært tilførsler av organisk materiale via algebløminga, dvs både planktoniske algar samt fastsittande algar, samt eksterne tilførsler via tidevatnet inn til Botnafjorden. Berekningar ved hjelp av Fjordmiljømodellen viser at det ville ha teke nesten 3 år før det oppsto oksygenfrie forhold i djupvatnet (dersom ikkje djupvatnet vart utskifta før det), og at det teoretisk går vel 11 månader mellom kvar fulle utskifting av djupvatnet. Det tek også under eit døgn å skifte ut bassengvatnet. Tabell 14. Teoretisk berekna naturlege vassutskiftingsforhold i Botnafjorden utan oppdrettsverksemd. Tala er berekna frå modellen Fjordmiljø (Stigebrandt 2001). Basseng Opphaldstid for vatn over terskeldjup (døgn) Oksygenforbruk i djupvatnet (ml O/liter/månad) Tidsintervall til oksygenfrie forhold i djupvatnet (månader) Tidsintervall til utskifting av djupvatnet (månader) Botnafjorden 3,78 0,178 33,71 11,24 0,72 Fyllingstid for bassengvatnet (døgn) Ved full fornying av botnvatnet føreset modellen et innhald på 8,52 mg O/l. Dette tilsvarer 8,52 g oksygen pr m³, og ei samla mengde på 426 tonn oksygen i bassengvatnet under terskeldjup ved tidspunktet for fornying av botnvatnet. Det naturlege berekna oksygenforbruket er 0,178 ml/l pr månad (tilsvarer 0,25 mg O/liter/månad), noko som tilsvarer eit samla naturleg forbruk på 142 tonn før neste fornying av botnvatnet etter 11,3 månader. I bassengvatnet vil det då vere teoretisk tilgjengeleg 284 tonn oksygen til menneskeskapte tilførslar før oksygenet i bassengvatnet er oppbrukt. Eit tonn fisk produsert tilsvarer eit oksygenforbruk på 440 kg/år ved ureinsa utslepp, og oksygenmengda i bassengvatnet ville då ha tilsvart ein oppdrettsproduksjon på 645 tonn før det var oppbrukt. Det er primært tilførsler frå oppdrettsverksemda til bassengvatnet under terskeldjup som vil få betyding for endring av miljøtilstanden i Botnafjorden sidan vassutskiftinga, og dermed fornyinga av botnvatnet, teoretisk skjer rundt ein gong i året. Utslepp til resipienten over terskeldjup vil kontinuerleg tilførast oksygen via vassutskiftinga over terskeldjup (tidevassdrive straum, vinddriven Rådgivende Biologer AS 39 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 42 of 75

43 straum, osv), og tilførslane vert omsett og nedbrote etter kvart. Avhengig av storleiken på utsleppa vil ein kunne få ein lokal effekt utanfor eit utslepp eller under eit oppdrettsanlegg. Vi har berekna ein gradvis auke i tilførsler frå oppdrett på miljøtilhøva i djupbassenget, der utgangspunktet er frå ingen ekstra tilførsler til ein situasjon der ein årleg produksjon på 150 tonn vert tilført bassengvatnet under terskeldjup, jf. figur 24. Ein ser av figuren at det er ein lineær samanheng mellom redusert minimum oksygennivå i djupvatnet og auka tilførsler til bassengvatnet under terskeldjup i Botnafjorden. Ved ein årleg tilførsel på 150 tonn vil oksygenminimum før fornying av botnvatnet vere på 0,48 ml O/l, dvs at oksygenet i botnvatnet nesten er oppbrukt før neste fornying av botnvatnet. Dersom det er eit miljømål at miljøtilstanden med omsyn på minimum oksygennivå i djupvatnet skal ligge innanfor klasse III, bør samla tilførsler relatert til oppdrettsproduksjon ikkje overstige vel 60 tonn i året. Normale oksygennivå i djupvatnet i større fjordbasseng på Vestlandet, med tilsvarande eller djupare tersklar, ligg ofte innafor miljøtilstand II og III. Dypvannsoksygen, min. (ml O/l) Oksygen i dypvannet ved økt produksjon 02:2013 =I 02:2013=II 02:2013 =IV 02:2013 =V Produksjon til dypvann (tonn) Figur 24. Utviklinga i minimum oksygennivå i bassengvatnet i Botnafjorden i forhold til ein auke av produksjonen der utgangspunktet er fjorden sin naturtilstand (0 tonn). Gul vertikal linje viser kor mykje produksjonen kan aukast før oksygenminimum passerer grensa for tilstand III. Tala er berekna frå modellen Fjordmiljø (Stigebrandt 2001). Ein har og vist klassifiseringsvegleiaren 02:2013 sine klassegrenser for oksygennivå i djupvatn. Hovudårsaka til at tilførsler frå oppdrett i ein relativt liten skala i så stor grad vil påverke miljøtilhøva negativt i bassengvatnet under terskeldjup med omsyn på organisk belastning, skuldast fjorden sin storleik der ein har eit lite vassvolum under terskeldjup med låg kapasitet for organiske tilførsler utover naturlege tilførslar. Sidan resipientkapasiteten i bassengvatnet under terskeldjup i Botnafjorden er såpass liten, bør denne delen av resipienten ikkje tilførast partikulært organisk stoff frå fiskeoppdrett i noko særleg grad. Rådgivende Biologer AS 40 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 43 of 75

44 DISKUSJON OG VURDERING AV TILSTAND STRAUMMÅLINGAR Det er utført straummålingar i nesten to månader på lokaliteten. Om lag 17 dagar ut i måleperioden kom riggen på rek, slik at ein mista data for 1-2 dagar før ein fekk sett riggen ut att, i nærleiken av same posisjon som tidlegare. Ved avlesing av data fann ein ut at målaren som stod øvst (på 5 m djup) truleg hadde hengt seg opp ved re-utsettet, og ein fekk ikkje pålitelege retningsdata for denne målaren i andre del av måleperioden. Det er truleg at også måling av straumfart kan vere noko påverka for denne målaren (sjå «Kvalitetsvurdering av måledata» framme i rapporten). Ei samanlikning av gjennomsnittsstraum viser at straumen var høvesvis ca 60 og 105 % sterkare på 5 m enn på 20 og 30 m djup i første periode, medan den var høvesvis ca 10 % og 50 % sterkare i andre periode. Det er altså sannsynleg at straumfarten reelt kan ha vore noko høgare på 5 m djup i andre måleperiode enn det som er registrert. Hovudretninga til straumen på 5 m djup i første periode var ganske eintydig, og det er ikkje noko som tilseier at denne har vore vesentleg forskjellig i andre periode. Oppsummert kan ein seie at det til saman føreligg svært gode data for straummålingane på 20 og 30 m djup, og brukbare data for målingane på 5 m djup. Den viktigaste straumskapande faktoren på lokaliteten såg ut til å vere vind, med ein del effekt av tidevatn i periodar. Ut frå klassifiseringa var straumen middels sterk til svak i høve til djupna på 5 og 20 m djup, og svak for botnstraumen på 30 m djup. Denne klassifiseringa er i utgangspunktet basert på straummålingar ved merdanlegg i sjø, og ikkje kva som er tilstrekkeleg i samband med omsetjing av organisk materiale frå eit utslepp frå settefiskanlegg. Her vil dei viktigaste kriteria vere at sjølve utsleppsstaden ligg slik til at botndyra alltid har tilgang på oksygen for sedimentomsetjinga, og at vatnet rundt utsleppsstaden blir utveksla og skifta ut med utanforliggande vassmassar, slik som ved planlagt utslepp ved Botnastranda. Det var litt lågare gjennomsnittleg straumfart i andre måleperiode i høve til første periode på alle djup. Delar av skilnaden på 5 m djup kan som nemnt skuldast utilstrekkeleg måling, medan skilnaden på 20 og 30 m djup truleg skuldast at det var fleire periodar med høgtrykk og svak vind i andre del av måleperioden enn i første. Det var nokre periodar med lite straum på lokaliteten, både botnstraum og oppover i vassøyla, og det betyr at ein truleg vil ha sedimentering av organisk materiale i området rundt avløpet i desse periodane. Det er vanleg at ein har ei punktbelastning utanfor ureinsa avløp frå settefiskanlegg, men dersom det er god oksygentilgang med gode nedbrytingstilhøve vil denne punktbelastninga vere avgrensa i utstrekning. Dersom botnstraumen innimellom er sterk nok, vil det også førekomme resuspensjon av sedimentert materiale. Dette vil skje ved straumhastigheiter over ca 10 cm/s, medan ei straumhastigheit på ca 5 cm/s er nok til å halde partiklane resuspendert (Cromey m.fl. 2002, Kutti m.fl. 2007). Botnstraumen ved Botnastranda var eit par gonger opp i 8-9 cm/s og ein gong opp i 13,6 cm/s i måleperioden. Det betyr at det av og til vil førekomme resuspensjon på lokaliteten, hovudsakleg i samband med sterk vind i området. Dette er gunstig med tanke på vidare spreiing og omsetjing på botnen ved avløpet og i området rundt. Ut frå straum- og botntilhøva på lokaliteten og planlagt reinsing av avløpet er det mogeleg at ein kan få ei avgrensa punktbelastning i området like ved avløpet, men det vil truleg vere lite påverknad på botnen ganske få meter frå avløpet. Straummålingane viste at straumen i all hovudsak gjekk austover forbi lokaliteten, altså langs land og i retning mot Klavfjorden. Dette gjaldt spesielt på 5 og 20 m djup, medan straumen på 30 m djup var relativt svak og gjekk i dei fleste retningar i måleperiodane. Ei straummåling utført i juli 2012 på terskelen inn mot Klavfjorden, om lag 900 meter aust for planlagt avløp ved Botnastranda, viste at straumen her var ein tidevasstraum som gjekk om lag like mykje att og fram i sundet på alle måledjup (Eilertsen m.fl. 2013; figur 25). Det kan dermed tyde på at straumen som går austover frå avløpet ved Botnastranda ikkje utan vidare fortset inn i Klavfjorden, men at dette kan vere avhengig av tidevatnet. Det er truleg at straumen i overflatelaget (der det meste av partiklane frå avløpet blir innblanda) delvis går inn mot Klavfjorden, og delvis sirkulerer i austre del av Botnafjorden, før det eventuelt spreier seg meir utover. Rådgivende Biologer AS 41 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 44 of 75

45 Norddalsfjorden Botnafjorden N 2 m N 30 m Grønenga 15 m 30 m 15 m 2 m 1 cm/s Klavfjorden 80 m 30 m 2 m 30 m 2 m Figur 25. Oversikt over straumtilhøva aust og vest i Klavfjorden i perioden juli Figuren viser styrkeforhold og hovudretning(ar) til straumen på ulike djup dei to stadane (Henta frå Eilertsen m.fl. 2013). AVLØP, INNLAGRING OG SEDIMENTERING Utsleppsvatnet er lettare enn det omkringliggande sjøvatnet, og stig difor opp før det vert innlagra på aktuelt innlagringsdjup. Modelleringa for ein sein haust tidleg vintersituasjon viser at med eit avløp på 30 m djup vil avløpsvatnet (plumen) verte innlagra på ca 5 m djup, medan toppen av skya med avløpsvatn vil kunne nå opp til overflata. Ved ein sommarsituasjon vil det truleg ikkje vere gjennomslag til overflata på grunn av sterkare lagdeling av vassmassane. Det meste av avløpsvatnet vil bli innblanda i overflatelaget (ca 0-10 m djup), der tidevatnet vanlegvis syter for hyppig og god vassutskifting. Avløpsvatnet vil vere ein del fortynna allereie når det vert innlagra på sitt innlagringsdjup, og eventuelle svevepartiklar etter reinsing som følgjer med i strålebana oppover i vassøyla vil i hovudsak drive bort med vasstraumen. På denne måten vil dei aller finaste tilførslane bli spreidd effektivt vekk frå utsleppsstaden med straumen og tidevatnet (jf. figur 7). Sjølv om partiklane vil bli ført i ulike retningar med den aktuelle straumen til ei kvar tid, tyder straummålingane på at partiklane i hovudsak vil bli ført i austleg retning frå avløpet sitt nærområde og vidare utover i resipienten i Botnafjorden og i retning Klavfjorden. Om anlegget vert drifta med RAS I teknologi kan saltinnhaldet i prosessvatnet aukast til 30, noko som tilseier at uttsleppsvatnet vert innlagra djupare enn det som modelleringa syner. Berre dei største partiklane vil sedimentere heilt lokalt ved sjølve utsleppet. Det er difor vanleg å observere ei svært avgrensa punktbelastning i samband med slike utslepp dersom utsleppet skjer på djupner med relativt god vassutskifting og gode nedbrytingstilhøve. Der vil naturleg nedbryting kunne halde tritt med tilførslane dersom det er god tilgang på oksygen ved tilførsel av friskt vatn over sedimentet. Granskingar frå ei rekke tilsvarande utslepp av denne typen viser difor at det som regel Rådgivende Biologer AS 42 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 45 of 75

46 kun er mogeleg å spore miljøeffektar umiddelbart nær sjølve utsleppet. Dette gjeld utslepp i uterskla resipientar, samt utslepp til terskla resipientar med utslepp over terskeldjup. Rådgivende Biologer AS har gjennomført granskingar ved avløp frå over 30 settefiskanlegg langs kysten. Der er nytta NS 9410:2007-metodikk med ein 0,028 m² stor grabb, og prøver er tekne i aukande avstand frå eksisterande utslepp. Då får ein eit bilete på utbreiinga av miljøverknaden på botnen, der sjølv store utslepp sjeldan har nokon betydeleg miljøverknad meir enn 50 meter unna sjølve utsleppspunktet (figur 26). Dei fleste av desse granskingane er gjort ved avløp med ureinsa utslepp og varierande partikkelstorleik, medan anlegget ved Botnastranda vil ha filtrering av avløpet slik at berre dei finaste partiklane vert sleppt ut. Det vil dermed truleg vere noko meir spreiing med straumen og mindre akkumulering rundt avløpet ved Botnastranda enn ved mange andre anlegg. Figur 26. Samanstilling av resultat frå Rådgivende Biologer AS granskingar ved utslepp til sjø frå over 30 settefiskanlegg, der det er nytta MOM-B / NS 9410:2007-metodikk med grabbhogg i aukande avstand frå sjølve utsleppspunktet. Fargane er i høve til NS 9410:2007: Blå = meget god, grøn = god, gul = dårlig og raud = meget dårlig miljøtilstand. Avløpet bør truleg leggast på ca meters djup i overgangen ned mot der det byrjar å flate ut i området nordvest for planlagt anleggsområde. Eit avløp på 30 m djup vil sannsynlegvis føre til gjennomslag til overflata vinterstid, men ha gode straum- og nedbrytingstilhøve ved botnen rundt avløpet. Dersom ein flyttar avløpet noko lenger mot nordvest vil ein kunne nærme seg 40 meter djupne. Då vil ein truleg kunne unngå gjennomslag til overflata mesteparten av tida, men innlagringsdjupet vil då verte nærare 15 meter. Det vil medføre at ein mindre andel av partiklane blir innblanda i overflatelaget, og ein får mindre spreiing med tidevatnet. Ein vil då truleg få noko større sedimentering lokalt rundt avløpet. Det er også mogeleg at det kan vere noko mindre botnstraum når ein kjem ned på 40 m djup, men samstundes kan ein ikkje sjå vekk frå mogelegheita av at det er ein del straum langs midten av djupålen opp mot terskelen rett nord for Sandvikskjeret. Straum- og omsetjingsforholda ved botn kan dermed truleg vere om lag tilsvarande ved eit djupare avløp, men den lokale sedimenteringa vil truleg verte noko større. Det kan også vere mogeleg å leggje eit avløp aust for anleggsområdet, men utsleppet vil då hamne i eit lokalt terskla område med lågare resipientkapasitet. Det vil truleg vere ei mindre god løysing. SEDIMENTKVALITET Ei førehandsgransking av sedimentet vart gjort i lokalitetsområdet i ein avstand på ca meter rundt forslag til avløp. Det var noko variable botntilhøve i granskingsområdet, med generelt mest stein- og fjellbotn på dei grunnaste stasjonane nærast land og meir sedimenterande tilhøve til djupare og lenger frå land stasjonane vart tekne. Sedimentet var relativt grovt med grus og skjelsand på dei grunne stasjonane og noko finare der botnen flata ut på djupner ned mot meter, men framleis med ein god del sand. Dette tyder på gode straumtilhøve langs botn i dei grunne partia, men truleg også bra med straum ned mot djupålen på vel 40 meter djup vest for planlagt avløp. Det vart funne dyr i alle prøver, og det var ganske mange dyr der ein fekk opp ei viss mengde sediment. Det var fleire ulike artar og hovudgrupper av dyr, og faunaen gav inntrykk av eit område med friske sediment og gode oksygen- og utskiftingstilhøve. Denne lokale delen av resipienten ligg godt over terskelnivå, og vil truleg ha kapasitet til å motta og omsetje ein god del organisk materiale. Rådgivende Biologer AS 43 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 46 of 75

47 SJØVASSINNTAK OG OKSYGENTILGANG Det er vurdert to alternative plasseringar for inntak av sjøvatn til anlegget, ein i eit lokalt djupområde rett aust for Sandvikskjeret, og ein uti Botnafjorden der denne byrjar å djupnast eit stykke rett nord for anlegget (jf. figur 5 og 28). Det er også mogeleg at sjøvatn kan takast inn gjennom grunnvassbrønnar, eller ved ein kombinasjon av sjøvassinntak og brønn. Inntaksvatnet vil bli reinsa med grovfilter (100 µm) og finfilter (10 µm) og desinfisert før bruk. Botnafjorden er ein terskelfjord som er ca 139 m djup på det djupaste, og har ein hovudterskel på rundt 68 meter djup. Den teoretisk berekna tida det vil ta å få oksygenfritt botnvatn er knappe tre år (34 månader), medan berekna tid mellom utskifting av botnvatnet er 11 månader. Det vil dermed ikkje verte oksygenfritt botnvatn i det djupaste av Botnafjorden med naturlege tilførslar. Det kan likevel periodevis vere stagnerande djupvatn med noko redusert oksygeninnhald. Ved målinga i november 2015 var oksygeninnhaldet noko lågt, med 5,7 mg O/liter på 138 m djup, tilsvarande ei oksygenmetting på om lag 64 % (tilstandsklasse II = god ). Dette nærmar seg truleg det lågaste nivået av oksygen gjennom året for resipienten. Vanlegvis har ein utskifting av botnvatnet vinterstid og/eller litt ut på våren i resipientar med så djupe tersklar. Ei måling av oksygen i Botnafjorden i juli 2012 viste svært gode tilhøve (tilstandsklasse I) med 7,1 mg O/liter (75 %) på 117 m djup, målt litt nærare Botnastranda enn i 2015 (Eilertsen m.fl. 2013). Eit sjøvassinntak bør liggje nokså djupt for å få mest mogeleg stabile tilhøve for inntaksvatnet, både i høve til temperatur og eventuelle ureiningar i overflatevatnet. Mange stader må ein minst ned mot m djup før djupvatnet har nokolunde stabil temperatur året rundt. Samstundes bør ein ikkje leggje eit inntak så djupt at ein kjem ned i oksygenfattig vatn, dersom det er eit terskelområde. Vanlegvis vil det i terskelfjordar heile tida vere god utskifting ned til 5-15 meter under terskelnivå, eller truleg om lag ned til 80 meters djup i Botnafjorden. Ved måling av hydrografi i november 2015 var det stabile tilhøve i djupvatnet frå knappe 90 meter og nedover i Botnafjorden (jf. figur 9), medan det i juli 2012 var stabilt frå om lag 70 meter og nedover (figur 27) Djup (meter) Norddalsfjorden Litle Havrøya sør Klavfjorden aust Klavfjorden vest Grønengsvågen Botnafjorden Breivika Årebrotsfjorden Gaddevågen Florø hamn Temperatur (oc) Figur 27. Temperatur på 10 stasjonar målt juli 2012 i sjøområda frå Norddalsfjorden til Florø hamn. Figuren viser data ned til 100 m djup. Stasjon Botnafjorden er her teken i eit lokalt djupområde litt nordaust for Botnaneset, medan stasjon Grønengsvågen tilsvarer det lokale djupområdet rett aust for Sandvikskjeret (Henta frå Eilertsen m.fl. 2013). Rådgivende Biologer AS 44 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 47 of 75

48 I høve til djupne og stabilitet på vatnet kan eit sjøvassinntak truleg liggje både aust og nord for det planlagde anlegget ved Botnastranda. Bassenget i aust er imidlertid mindre og noko grunnare, med djupner ned mot 60 meter. Dette bassenget er også lokalt terskla med tersklar på meter, og vil såleis ha noko avgrensa utskifting med resten av Botnafjorden. Oksygentilhøva i dette bassenget ser ut til å vere gode heilt til botnen, og temperaturen var stabil frå 10 meters djup og heilt ned til botnen i november 2015, sjølv om temperaturen då var så høg som 11,8 C ved botnen (jf. figur 9). Eit inntak i Botnafjorden nord for det planlagde anlegget vil vere noko meir fleksibelt, då botnen her skrånar gradvis nedover til over 80 m djup rett nord for anlegget, og vidare ned til over 100 m djup meir i retning vestover. Her kan ein leggje eit sjøvassinntak så djupt som ein ønskjer, i praksis berre avhengig av lengda på leidningen. Resipienten er her også noko større, og dermed også volumet av tilgjengeleg vatn. TILHØVET TIL ANDRE ANLEGG (AVLØP OG INNTAK) Det vil også vere andre avgrensingar for eit sjøvassinntak, mellom anna avstandar til andre anlegg og avløp. I høve til søknadsvegleiaren frå Mattilsynet er anbefalt minsteavstand frå sjøvassinntak frå landbaserte anlegg for laksefisk (settefisk) 5,0 km til fiskeslakteri og 2,5 km til viktige transportruter for laksefisk. Vegleiande avstand er også 5,0 km frå utsleppspunktet til sjøvassinntak for landbaserte settefiskanlegg og 2,5 km til utsleppspunkt for andre landbaserte anlegg. Avstandane kan reduserast dersom søkjaranlegget desinfiserer inntaks- og/eller avløpsvatnet. Det er 4,8 km frå sjøvassinntaket i nord (alternativ 1) til slaktemerder for laksefisk på inntil 351 tonn tilhøyrande Slakteriet AS på Hesteneset. Dette er truleg uproblematisk, då det er noko avgrensa utveksling av vassmassar mellom sjøområda ved Florø Hamn og Botnafjorden (Eilertsen m.fl. 2013). Det føreligg også konkrete planar om å fylle ut store område nord for Gaddevågen, noko som ytterlegare vil redusere sambandet og gjennomstrøyminga mellom sjøområdet ved Slakteriet AS og Botnafjorden. Avstanden til settefiskanlegget tilhøyrande Marine Harvest Norway AS (reg. nr S/FF 0008) på lokalitet Haukå er 7 km. Det er rundt 4,5 5 km avstand til to matfisklokalitetar for laksefisk i Solheimsfjorden (lokalitetane Klavelandet og Ålvora). Det einaste sambandet mellom Solheimsfjorden og Klavfjorden går gjennom det rundt 15 m breie og svært grunne sundet mellom Brandsøy og Klave, så det er i praksis ikkje noko samband mellom vassmassane i desse to fjordsystema. Ingen av dei nemnde anlegga ovanfor bør ha noko betydning for etablering av det planlagde anlegget ved Botnastranda. Kortast avstand er det mellom utsleppet frå Havlandet Marin Yngel AS til alternativa for sjøvassinntak til Nekst AS (1,9 2,2 km) samt avstanden til ruta for brønnbåttransport til og frå Marine Harvest Norway AS ved Haukå (ca meter; figur 28). Avstanden frå sjøvassinntaket til transportruta for laksefisk kan aukast frå meter for dei to alternativa til 1,5 2 km ved at brønnbåtane går nord for Store Terøyna og held seg på nordsida inn og ut Norddalsfjorden til og frå settefiskanlegget på Haukå. Sundet mellom Store Terøyna og Grønenga er om lag 400 meter breitt med ei terskeldjupne på ca 35 m, og det er truleg moderat til liten utveksling av vassmassar mellom Norddalsfjorden og Botnafjorden. Dersom brønnbåten følgjer Norddalsfjorden er det lite sannsynleg at ein vil ha påverknad på eit sjøvassinntak på meters djup inne i Botnafjorden, sjølv om seglingsavstanden er ned mot 1,5 km. Brønnbåten kan også gå med lukka ventilar forbi Botnastranda når den fraktar fisk frå settefiskanlegget. Avstanden mellom dei to alternative sjøvassinntaka og Havlandet Marine Yngel sitt sjøvassinntak og utslepp er i utgangspunktet for kort i høve til Mattilsynet sine retningsliner. Her må det imidlertid vurderast kor stor sannsynlegheit det er for at det kan skje smitte mellom den rensefisken/berggylta som blir produsert i anlegget (det vert i dag ikkje produsert torskeyngel i anlegget på grunn av låg lønsemd i torskenæringa, men det vert halde stamfisk i anlegget for å ta vare på avlsmaterialet) og laksefisken som skal produserast i anlegget på Botnastranda. Det føreligg ikkje straummålingar frå området ved avløpet til Havlandet Marine Yngel, men straummålingane utført ved Botnastranda tyder på at straumen i all hovudsak går austover langs land i området. Ut frå dette er det lite sannsynleg at eit inntak i nord (figur 28, alternativ 1) vil bli påverka, og det vil vere mindre sannsynleg at eit inntak i Rådgivende Biologer AS 45 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 48 of 75

49 nord vil bli påverka enn eit inntak i aust (alternativ 2), sjølv om avstanden er litt kortare mot nord. Ulike djupner på avløpet til Havlandet Marine Yngel og eit sjøvassinntak vil også redusere mogelegheita for noko påverknad mellom desse, sidan vassmassane vil opptre i ulike sjikt nedover i vassøyla, og desse sjikta i liten grad blandar seg. Overflatelaget i ein fjord er ofte definert som dei øvste metrane av vassøyla. Dette laget er normalt mindre salt og lettare enn dei underliggjande laga, og er relativt klårt skilt frå desse laga. Lag med ulikt saltinnhald har ulik tettleik, og vil i liten grad blande seg med kvarandre. Ein kan til dømes sjå at brakkvasslag nærast renn som ei elv oppå saltare underliggjande vatn, og at straumretninga kan vere heilt motsett samstundes i dei to laga. Dette vil også gjelde dersom det er skilnad på saltinnhaldet/tettleiken i ulike djupner eller sjikt nedover i vassøyla, til dømes rundt terskeldjup for resipienten. Straumen vil i hovudsak bevege vassmassane i dei ulike sjikta horisontalt, medan vertikal straum vil førekomme i langt mindre grad, og då helst innan lag som har relativt homogen tettleik. Vassmassane frå eit utslepp til overflatelaget vil ut frå dette ha lite direkte samband og innblanding med vassmassar i djupareliggjande lag. Inntaksvatnet skal også desinfisert før bruk, men dersom det likevel blir vanskeleg å få tillating til å ta inn sjøvatn frå Botnafjorden til anlegget på grunn av for korte avstandar til Havlandet Marin Yngel sitt utslepp og inntak, er det også mogeleg at sjøvatn kan takast inn gjennom grunnvassbrønnar, noko som truleg vil bli hovudvasskjelda. inntak sjøvann Havlandet utslipp 1,7 km 2,3 km Havlandet Rute for brønnbåttransport 1,9 km 1,7 km 1,9 km 2,2 km 200 m Inntak alt. 1 utslipp 700 m Inntak alt. 2 Nekst AS Figur 28. Avstand frå det planlagde utsleppet og dei to alternative inntaka for sjøvatn, til Havlandet Marin Yngel AS sitt utslepp (blått punkt) og sjøvassinntak (grønt punkt) og rute for brønnbåttransport. Det planlagde avløpet til anlegget til Nekst AS vil også bli liggande noko nær sjøvassinntaket til Havlandet Marin Yngel (ca 1,7 km, jf. figur 28). På same måte som for den motsette situasjonen, vil ulike djupner på avløpet til Nekst AS og inntaket til Havlandet Marine Yngel redusere mogelegheita for noko påverknad mellom desse, på grunn av vertikal sjikting i vassmassane. I tillegg tyder straummålingane på at det aller meste av utsleppet frå Nekst AS vil gå i retning aust, i praksis i motsett retning av inntaket til Havlandet Marine Yngel. Det er ca 4,8 km frå planlagt avløp til Nekst AS og til slaktemerdene for laksefisk tilhøyrande Slakteriet AS på Hesteneset, men også her vil straumen føre avløpet i motsett retning. Utsleppet frå det planlagde avløpet til Nekst AS vil kunne bli ført i retning alternativ 1 for sjøvassinntak i aust. Sjølv om det er liten vertikal blanding av ulike vassmassar, og det er ganske stor avstand (5-600 meter) frå planlagt avløp til eit eventuelt sjøvassinntak her, så kan ein likevel ikkje heilt utelukke at partiklar som blir ført med straumen frå avløpet kan sedimentere i dette djupområdet. Ved alternativ 2 for sjøvassinntak i nord vil ein truleg unngå mogeleg påverknad frå eige (og andre sine) utslepp langs Botnastranda. Rådgivende Biologer AS 46 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 49 of 75

50 VERKNAD OG KONSEKVENS AV DEN OMSØKTE PRODUKSJONEN Det er planlagt ein årleg produksjon på tonn fisk og ein fôrbruk på tonn. Dersom alt dette vart tilført ureinsa til Botnafjorden, ville det ha gitt følgjande utslepp (jf. tabell 15 og 16). Tabell 15. Berekna utslepp til Botnafjorden for ein produksjon på tonn basert på Miljødirektoratet sin rettleiar kapittel 5 og som vert nytta av Fylkesmennene sine miljøvernavdelingar Tilførselstoff Formel nytta Utslepp Nitrogen fôrbruk * 0,0736 total produksjon * 0, tonn Fosfor fôrbruk * 0,013 total produksjon * 0, tonn Organisk stoff fôrbruk * 0,8 * 0, tonn målt som TOC I den seinare tid har det hos nokre miljøvernavdelingar vorte nytta ein alternativ utrekningsmetode for utrekning av utslepp frå fiskeoppdrett berekna pr tonn produsert fisk. Fôrfaktor vert sett til 1,0. Fôret inneheld 6,4 % (64 kg) nitrogen og 1,05 % (10,5 kg) fosfor. Fisken inneheld 2,76 % (27,6 kg) nitrogen og 0,38 % (3,8 kg) fosfor. Alt som ikkje vert bunde opp som biomasse i fisk (inkludert dødfisk) går i prinsippet til utslepp i dette reknestykket; 36,4 (64 27,6) kg nitrogen og 6,7 (10,5 3,8) kg fosfor pr. tonn produsert fisk. Organisk stoff. 120 kg pr tonn produsert fisk Ved produksjon av tonn fisk vil utsleppa då bli 728 tonn nitrogen, 134 tonn fosfor og 2400 tonn organisk stoff målt som TOC. Akvator AS har på vegne av Nekst AS berekna utsleppa til 736 tonn nitrogen, 210 tonn fosfor, 4146 tonn suspendert stoff (tilsvarer 2073 tonn organisk stoff/toc) og 7341 tonn KOF (tilsvarer 4405 tonn BOF 5 ) dersom alt gjekk ureinsa ut i sjø. Ein ser då at mengda av utsleppskomponentar vil variere noko alt etter kva for berekningsmetode som vert nytta og kva for føresetnader som vert lagt inn i desse berekningane. Legg ein Akvator AS sitt berekningsgrunnlag til grunn vil desse ha høgast utslepp av fosfor, ligge om lag i midten når det gjeld utslepp av organisk stoff, ha nest lågast utslepp av nitrogen og lågast utslepp av BOF 5 dersom alt gjekk ureinsa ut i sjø. Utsleppa vil bli høgast av organisk stoff, BOF 5 og nitrogen dersom gjeldande SFT rettleiar frå Miljødirektoratet vert lagt til grunn (tabell 16). Utsleppet kjem ikkje til å gå ureinsa i sjø, og anleggsteknologien forutset til dels betydeleg reinsing av ulike komponentar. Nekst AS planlegg å bygge eit RAS II anlegg med 2. generasjons teknologi for gjenbruk av vatn, temperaturstyring, mekanisk og biologisk handsaming og reinsing av vatn og avfallshandtering som tilseier svært små utslepp til resipienten av suspendert stoff/toc, fosfor samt KOF/BOF 5. Anlegget er også planlagt bygd med denitrifikasjon og fosforfelling, men det vert i utgangspunktet søkt om utsleppsløyve som om dette ikkje var tilfelle (RAS I). Dette for å ha litt å gå på i utsleppssamanheng i høve til uførsette tilhøve (flushing av kar, tapping av kar, oppstart og vedlikehald av biofilter, osv). Utan denitrifikasjon og fosforfelling vil utslepp av oppløyste næringssalt tilsvare rundt 10 % av samla fosformengd (21,5 tonn) og 63 % av samla nitrogenmengd (462 tonn) årleg (tabell 16). Rådgivende Biologer AS 47 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 50 of 75

51 Tabell 16. Berekna teoretiske ureinsa utslepp til Botnafjorden i kg av suspendert tørrstoff, biologisk oksygenforbruk, total nitrogen og total fosfor basert på ein årleg produksjon på tonn i anlegget på Botnastranda og berekna utslepp etter reinsing i eit RAS II-anlegg og kva dette ville ha tilsvart i produksjon av fisk utan reinsing for dei ulike komponentane. FORHOLD Org. stoff TOC Berekna utslepp, MD vegleiar 2640 tonn 2400 tonn BOF tonn 8800 tonn Berekna utslepp, noen FM Berekna utslepp, Nekst AS Opplyst reinseeffekt i RAS II anlegg* Berekna utslepp etter reinsing 2073 tonn 99,15 % 17,75 22,4 tonn 4405 tonn 99,15 % 37,5 74,8 tonn TN 1027 tonn 728 tonn 736 tonn 37,3 % tonn TP 169 tonn 134 tonn 210 tonn 89,8 % 13,7 21,4 tonn * gjennomsnitt for alle avdelingar utan fosforfelling og denitrifikasjon Organisk stoff Nekst AS. Forventa utslepp etter reinsing Etter reinsing tilsvarer utsleppet ureinsa produksjon av: 17,75 tonn 170 tonn 37,5 tonn 170 tonn 462 tonn tonn 21,5 tonn 2040 tonn Det er tilførslene av organisk stoff som har størst betyding for oksygenforbruket i Botnafjorden. Eit tonn fisk produsert tilsvarer ca 20 pe (personekvivalentar). 1 pe = BOF 5 på 60 g O/døgn eller ca 22 kg O/år. Eit tonn fisk produsert tilsvarer då eit oksygenforbruk på 440 kg/år. Analysen for kjemisk oksygenforbruk (KOF) byggjer på ein kjemisk oksidasjon av organisk stoff i staden for ein biokjemisk oksidasjon. KOF-analysen får med seg ein del organisk stoff som ikkje er biokjemisk nedbrytbart, og KOF-verdien i eit avløpsvatn skal alltid vere høgare enn BOF-verdien. Reinse- og avløpskrav i avløpsvatn vert gjerne også målt i utslepp av stoff som gjev biologisk oksygenforbruk (BOF), som er den mengda oksygen som vert brukt under gitte vilkår i ein biokjemisk oksidasjon av tilgjengeleg organisk stoff. BOF er imidlertid ein svakare form for oksidering enn den meir «brutale» kjemiske (KOF), og tommelfingerregel er at i avløp frå kloakkanlegg er BOF 5 omtrent 60 % av KOF. For resipienten sin del er det jo også BOF som har betyding for oksygenforbruket ved nedbryting av avfallstoff frå fiskeoppdrett. Dersom ein legg til grunn Nekst AS sin reinseeffekt i RAS II anlegget, ser ein at restutsleppet er 37,5 tonn BOF 5, noko som utgjer vel 13 % av det som teoretisk er tilgjengeleg av oksygen i resipienten under terskelnivå ved fornying av bassengvatnet (284 tonn). Dersom ein skal få reduksjon av oksygeninnhaldet i djupvatnet tilsvarande 13 %, må imidlertid alt det organiske materialet frå utsleppet drenere til og bli forbrukt i djupvatnet. Dette er lite truleg. I RAS anlegget vert alt vatnet filtert med 60 mikron trommeltfilter, og partiklar vert vidare fjerna i biofilteret. Det vil soleis berre vere små mengder av dei aller minste og lettaste partiklane som vert sleppt ut i Botnafjorden, og desse er så lette at dei i all hovudsak vert transportert bort med straumen og tidevatnet og i liten grad vil kunne påverke dei djupareliggjande områda i Botnafjorden under terskeldjup. Dette vert og grunngjeve med at det er rundt 800 meter frå utsleppet til ein kjem til sjøområde som er djupare enn 68 meter, som tilsvarer terskelen mot nordvest i Botnafjorden og som utgjer skiljet mellom fjordvatnet over terskeldjup og bassengvatnet under terskeldjup. Straumretninga er også slik at det meste av partiklane vil gå i retning område som er grunnare enn terskeldjupet, og vil dermed bli omsett i område som heile tida har gode utskiftings- og oksygenforhold. Mellom 5 og 10 % av fekaliane søkk langsamare enn 0,1 cm/s, og desse svevepartiklane kan halde seg i vassøyla over lengre tid. For matfiskanlegg er det slik at i fjernsona til anlegget (800 meter frå Rådgivende Biologer AS 48 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 51 of 75

52 anlegget) er sedimentasjonsraten låg for anlegg både inne i ein fjord og lenger ut mot kysten (under eller rundt 1,0 g karbon/m²/dag), medan botntilhøva rett under anlegget er meir påverka inne i ein fjord pga. noko mindre straum nedover i vassøyla (Husa mfl. 2014). På same måte syner mange MOM B-granskingar på utslepp (dei fleste ureinsa utslepp) at ein sjeldan ser noko synleg påverknad lengre enn 100 m frå utsleppet (jf figur 26). Det er soleis lite sannsynleg at dei djupareliggjande områda i Botnafjorden i målbar grad vil verte påverka av utsleppa av organisk stoff frå anlegget på Botnastranda. Næringssalt Vidare vurdering vert gjort på bakgrunn av at det ikkje vert denitrifikasjon og fosforfelling på avløpet. Av tabell 16 ser ein at utsleppa av nitrogen vil bli betydelege sjølv etter reinsing, og utsleppa av fosfor vil tilsvare eit middels stort matfiskanlegg på vel 2000 tonn MTB. Men desse næringssaltutsleppa vil i all hovudsak dreie seg om oppløyste næringssalt der utsleppsberekningane syner at desse vinterstid vil verte innlagra i overflatelaget, jf. figur 20 lenger framme i rapporten. Om sommaren vil ein kunne forvente ei djupare innlagring på grunn av temperatursjiktinga i vassmassane, men ein vil nok kunne forvente at mykje av næringssalta vil kunne bli innlagra i den delen av vassøyla kor det føregår algevekst og primærproduksjon i sommarhalvåret. Samtidig vil det vere ein betydeleg fortynningseffekt av utsleppet, der avløpsvatnet vil vere gonger fortynna i ein avstand på ein km frå utsleppet der vassmassane vert blanda inn med utanforliggjande vassmassar og etter kvart til bakgrunnsnivå. Her er det og verdt å nemne at dei vassmengdene som ligg til grunn for modelleringa er basert på bygging av eit anlegg utan denitrifikasjon, som føreset eit vassforbruk på l/kg fôr, medan anlegget er planlagt bygd som eit RAS II anlegg med denitrifikasjon og fosforfelling, som då reduserer vassmengda til liter/kg fôr. Under normale driftstilhøve vil då avløpsvatnet verte innlagra noko djupare enn modelleringa syner, og eventuelle utslepp av næringssalt vil og bli innlagra djupare, særleg i sommarhalvåret. Algane treng ei viss tid på å respondere på tilførte næringsmengder, slik at opphaldstida på vatnet i ein resipient bør vere på fleire dagar dersom ein skulle kunne måle verknaden av tilførsler på algemengdene. Straummålingane viste ein middel straumhastigheit på 3,5 cm/s på 5 m djup og med ei overvekt av målingar og vasstransport mot aust. Straummålingane viste ein middel straumhastigheit på 1,9 2,2 cm/s på 20 m djup, også med ei overvekt av målingar og vasstransport mot aust nordaust. Dette tilseier at utslepp av næringssalt i intervallet mellom overflatelaget og 20 m djup vil kunne drive aust nordaustover i Botnafjorden. Sjølv med ei betydeleg fortynning kan ein likevel ikkje utelukke at desse næringssaltmengdene vil kunne bidra til auka algevekst i sommarhalvåret i den austlege delen av Botnafjorden og kanskje også delvis inn i den tilstøytande Klavfjorden. Om Nekst AS får høve til å sleppe ut inntil 21,5 tonn fosfor i året må ein vurdere om denne mengda vil kunne medføre auka algevekst i Botnafjorden. Generelt er forholdet mellom nitrogen og fosfor på vektbasis lik 7,2 for marint planteplankton, som hovudsakleg nyttar nitrat og fosfat til algevekst. Dersom forholdet mellom nitrat og fosfat i vassmassane er lågare enn 7,2 (Redfieldforholdet), vil nitrogentilgangen vere vekstavgrensande for algane, og motsett vil fosfortilgangen vere avgrensande for algevekst når forholdstalet er høgare enn 7,2. Dersom fosfor ikkje vert sleppt ut til resipienten eller vert sleppt ut i avgrensa grad, vil algane ikkje kunne nyttiggjere seg av dei store nitrogenutsleppa, då fosfor vil bli den avgrensande faktoren for algevekst. Innlandsfjordane mottek også store mengder nitrogen via nedbøravrenning frå land, vassdrag og/eller driftsvatn frå kraftverk, men er stort sett næringsfattige på grunn av avgrensa tilgang på fosfor. Kvart år i februar/mars startar våroppblomstringa av kiselalgar på grunn av aukande lystilgang i overflata. Desse treng tilgang på silikat, nitrat og fosfat blanda inn i overflatelaget frå djupet gjennom Rådgivende Biologer AS 49 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 52 of 75

53 vinteren. Utover våren får ein aukande stabilitet i sjøen, som reduserer den vertikale omrøringa slik at innhaldet av næringssalt vert redusert etter kvart som algane brukar det opp. Etter våroppblomstringa vert vatnet klart igjen, og det vert lite algar. Kiselalgane sluttar å vekse på grunn av mangel på næring, og algebiomassen som er produsert vert først og fremst oppeten eller søkk nedover i djupet. I mai-juni får ein ikkje sjeldan ei ny våroppblomstring nummer to langs kysten av Sør-Norge, som igjen kan vere prega av kiselalgar. Næringsgrunnlaget for denne andre våroppblomstringa er i nokon grad silikat og nitrat som dei store elvane fører til kysten med vårflommen, men viktigare er sjøen sine naturlege næringssalt, som i fjordar og langs kysten vert blanda og trekt opp frå djupare lag og opp til overflata av brakkvasstraumen ut fjordar og langs kysten. I sommarhalvåret kan det førekomme uregelmessige algeoppblomstringar. Dei kan vere lokale eller regionale. Generelt er det lite næring att i det eufotiske laget (overflatelaget med lys nok til fotosyntese) på denne tida. Aukande temperatur og brakkvassmengder langs kysten gjev ein god stabilitet i sjøen. Sprangsjiktet (pyknoklinen) er kraftig. Det kjem ikkje ny næring opp frå djupet, primærproduksjonen er basert på resirkulering i overflatelaget. Algane si nitrogenkjelde er til dømes ammonium og urea, ekskrement frå dyreplanktonet. Den markerte lagdelinga er lite gunstig for kiselalgane, som fort søkk ned under spranglaget og ikkje kjem opp igjen. Kalkflagellaten, Emiliania huxleyi, som ikkje har flagellar, førekjem ofte i så store mengder at den gjev grønleg til turkis farge på sjøen langs store delar av kysten på denne tida. Den er godt tilpassa forholda. På utsida har den skjell som vernar mot for sterkt lys, den veks relativt godt ved låge næringssaltmengder i vatnet, og den er svært effektiv til å skaffe seg fosfat. Ny produksjon i sommarhalvåret kan og føregå lokalt kor det vert tilført næring til overflata, som kloakk, landbruksavrenning eller næring frå fiskeoppdrett. Utover hausten vert sprangsjiktet svekka ved avkjølinga i sjøen og særleg gjennom kraftige vindar. Det kan bringe noko ny næring til overflata samtidig som stabilitetstilhøva kortvarig kan bli gunstig for kiselalgar, men ofte dominerer flagellatane i kystområda om hausten, gjerne store dinoflagellatar. Sidan anlegget ikkje slepp ut silikat, kan det vere mogeleg at den naturlege førekomsten av dette mineralet vert avgrensande for planteplaktonproduksjon om våren og forsommaren i området nær utsleppet. Då er det ikkje sikkert at utsleppa av fosfor og nitrogen vil bidra til noko særleg auka i primærproduksjon i denne årstida, litt avhengig av kva algar som elles dominerer. Ut over sommaren vil utsleppa av fosfor og nitrogen kunne bidra til ein auke i primærproduksjonen av kalkflagellatar, men då er og sjiktinga av vassøyla så pass markant at delar av utsleppet vil kunne bli innlagra på djup under det eufotiske laget. Ein kan berekne om lag kor mykje tilførslane frå anlegget vil utgjere i høve til kapasiteten til resipienten i Botnafjorden. Ein tek då utgangspunkt i berekningane utført med FjordMiljø modellen, der volumet av sjøvatn over terskeldjup utgjer om lag 252 millionar m 3, og utskiftingstid av vatn over terskeldjup er berekna til ca 3,78 døgn. Med eit utslepp av 21,5 tonn fosfor årleg vil dette utgjere ca 223 kg over ein periode på 3,78 døgn. Fordelt på tilgjengeleg vassvolum over terskeldjup vil det utgjere ein konsentrasjon på ca 0,9 µg P/l. Tilsvarande vil eit utslepp av 462 tonn nitrogen årleg utgjere ein auka konsentrasjon i vassmassane på ca 19 µg N/l, som er det ein oppnår før teoretisk utskifting av vassmassane. Dette reknestykket forutset at tilførslene fordeler seg jamt i heile vassvolumet over terskelnivå. Gjennomsnittleg innlagringsdjup om vinteren er berekna til om lag 5 meter, medan dette truleg vil vere noko lågare om sommaren. Dersom ein antek at mesteparten av næringssalttilførslane blir innblanda i dei øvste 15 metrane i ein sommarsituasjon, vil forventa utslepp frå anlegget utan denitrifikasjon og fosforfelling gje ein auke på ca 2,6 µg P/l og 55 µg N/l i dette sjiktet i Botnafjorden. Samstundes vil utskiftinga i fjorden vere noko høgare i dei øvre vassmassane enn det som er berekna for heile vassvolumet over terskelnivå. Det er difor truleg at auken i konsentrasjonen av dei nemnde næringssalta vil vere noko mindre enn berekna. Tidlegare granskingar i området har vist at fjordsystemet er relativt næringsfattig med tanke på innhaldet av næringssalt. Ei resipientgransking frå sommaren 2008 viste at innhaldet av total fosfor på Rådgivende Biologer AS 50 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 53 of 75

54 to stasjonar ved Florø hamn og i Gaddevågen for det meste låg mellom 5,3 og 7,5 µg P/l, med opp i 12 µg P/l på det meste på 15 m djup (Tveranger m.fl. 2009). Ei gransking på 1 og 10 m djup i Norddalsfjorden sommaren 2011 viste at innhaldet av total fosfor vel ein km frå Haukå låg mellom 7 og 9,2 µg P/l (Tveranger m.fl. 2012). Grenseverdien for total fosfor i klassifiseringsvegleiaren (vegleiar 02:2013) er 11,5 µg/l for tilstand I (= svært god) og 16 µg/l for tilstand II (= god). Det indikerer at sjølv med utslepp av fosfor av omsøkt storleik vil ikkje auken i vassmassane i Botnafjorden bli større enn at ein store delar av tida vil vere innanfor tilstandsklasse I, og truleg opp i tilstandsklasse II i periodar. Tilsvarande for nitrogen, så var innhaldet av total nitrogen ved Florø hamn og i Gaddevågen i 2008 mellom 129 og 170 µg N/l (Tveranger m.fl. 2009), og mellom 130 og 180 µg N/l i Norddalsfjorden (Tveranger m.fl. 2012). Grenseverdien for total nitrogen er 250 µg N/l (veileder 02:2013), noko som betyr at ein etter all sannsynlegheit vil halde seg innanfor tilstandsklasse I, sjølv med relativt store utslepp av nitrogen til Botnafjorden. Mesteparten av nitrogenmengda vil heller ikkje vere tilgjengeleg for algevekst i sommarhalvåret, sidan fosfor i hovudsak vil vere avgrensande for veksten. I området rundt avløpet, og truleg eit stykke austover, vil konsentrasjonane av næringssalt vere noko høge, men ein skal ikkje så langt av garde før innhaldet er fortynna ned mot konsentrasjonar tilsvarande tilstandsklasse I. Ein vil kunne forvente ein moderat auke i algevekst i sommarhalvåret i utsleppsområdet utanfor anlegget, men truleg ikkje i større grad enn at ein unngår eutrofierande tilhøve i strandsona utanfor anlegget og i sjøområdet inst i Botnafjorden mot Klavfjorden. KONKLUSJON Straummålingane viste at straumen i hovudsak gjekk i austleg retning langs med land ved Botnastranda, med noko meir tilfeldig retning ved botnen. Straumen var moderat til svak, men bør vere tilstrekkeleg til å gje god omsetjing og nedbryting i sedimentet rundt eit avløp på meters djup i området nordvest for det planlagde anlegget til Nekst AS. Botngranskinga tyder også på god kapasitet til å motta og omsetje organisk materiale, med gode oksygen- og utskiftingstilhøve i det aktuelle området. Det føreligg tre ulike alternativ for inntak av sjøvatn til anlegget. Sidan inntaket uansett er planlagt desinfisert kan truleg alle tre alternativ nyttast, men det er litt skilnad mellom alternativa. Det beste alternativet for inntak i sjø synest å vere i Botnafjorden meter nord for det planlagde anlegget. Eit inntak her vil truleg ha god tilgang på vatn av bra kvalitet, og vere lite påverka av eige eller andre sine avløp. Ein kort avstand til trasè for brønnbåt frå Haukå kan truleg løysast ved at båtane i staden går ei nordleg rute ut Norddalsfjorden, eller køyrer med lukka ventilar forbi inntaket til Nekst AS. Eit alternativt inntak meter aust for anlegget vil truleg vere noko mindre eigna, på grunn av lokal terskling og noko avgrensa utskifting med resten av Botnafjorden, samt at det ligg meir i straumretninga frå ulike avløp i området. Det kan også vere mogeleg å ta inn sjøvatn via grunnvassbrønn, som vil gjere vurderingane rundt smitterisiko tilnærma overflødige. Berekningar ved hjelp av FjordMiljø syner at resipientkapasiteten til Botnafjorden er relativt låg. Fjorden bør difor ikkje tilførast utslepp som bidreg til auka oksygenforbruk i bassengvatnet. Utsleppet vert liggjande om lag 800 meter frå den delen av resipienten som ligg under terskeldjup, og med tilnærma full reinsing av organisk stoff/toc, vil den djupare delen av resipienten i liten grad verte tilført materiale som vil bidra til auka oksygenforbruk i resipienten under terskeldjup. Anlegget er planlagt bygd med RAS II teknologi med denitrifikasjon og fosforfelling, men det vert søkt om å få sleppe ut oppløyste næringssalt tilsvarande rundt 10 % av samla fosformengd (21,5 tonn) og 63 % av samla nitrogenmengd (462 tonn). Eit utslepp av dette omfanget vil føre til ein moderat auke av næringssalt i Botnafjorden, men ikkje meir enn at ein i hovudsak vil ligge innanfor tilstandsklasse I for nitrogen og tilstandsklasse I-II for fosfor. Mesteparten av nitrogenmengda vil ikkje verte utnytta for algevekst i sommarhalvåret, og utsleppa av næringssalt vil verte fortynna og spreidd utover i Botnafjorden og transportert ut av fjordsystemet i løpet av tre fire døgn med det to gonger daglege inn- og utstrøymande tidevatnet. Ein vil kunne forvente ein moderat auke i algevekst i sommarhalvåret i utsleppsområdet utanfor anlegget, men truleg ikkje i større grad enn at ein unngår eutrofierande tilhøve i strandsona utanfor anlegget og i sjøområdet inst i Botnafjorden mot Klavfjorden. Rådgivende Biologer AS 51 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 54 of 75

55 REFERANSAR CROMEY, C.J., T. D. NICKELL, K. D. BLACK, P. G. PROVOST & C. R. GRIFFITHS Validation of a fish farm waste resuspension model by use of a particulate tracer discharged from a point source in a coastal environment. Estuaries 25, DIREKTORATSGRUPPA VANNDIREKTIVET Veileder 02:2013 Klassifisering av miljøtilstand i vann. EILERTSEN, M., E. BREKKE & B. TVERANGER Områdereguleringsplan for Florelandet Nord. Flora kommune, Sogn og Fjordane fylke. Konsekvensvurdering for marint naturmiljø. Rådgivende Biologer AS, rapport 1691, 74 sider, ISBN FRICK, W.E., ROBERTS, P.J.W., DAVIS, L.R., KEYES, J, BAUMGARTNER, D.J. AND GEORGE, K.P., Dilution Models for Effluent Discharges, 4 th Edition (Visual Plumes). Environmental Research Division, U.S. Environmental Protection Agency, Athens Georgia. GADE, H & T. FUREVIK Hydrografi og strøm Geofysisk institutt, Universitetet i Bergen, 34 sider Delrapport i Lie, U. & T. Magnesen (red): Riksvegsamband Sveio-Stord-Bømlo: Konsekvenser for det marine miljø. GOLMEN, L. G. & E. NYGAARD Strømforhold på oppdrettslokalitetar i relasjon til topografi og miljø. NIVA-rapport 3709, 58 sider, ISBN GOLMEN, L. G. & A. SUNDFJORD Strøm på havbrukslokalitetar. NIVA-rapport 4133, 33 sider, ISBN HANSEN, P.K., A. ERVIK, J. AURE, P. JOHANNESSEN, T. JAHNSEN, A. STIGEBRANDT & M. SCHAANNING MOM - Konsept og revidert utgave av overvåkningsprogrammet Fisken og Havet nr 5, 55 sider. HUSA, V., P.K. HANSEN, R. BANNISTER & T. KUTTI 2014 Utslipp av partikulære og løste stoffer fra matfiskanlegg. Fisken og Havet, særnummer , kapittel 17. Risikovurdering norsk fiskeoppdrett 2014, Side KUTTI, T., A. ERVIK & P.K. HANSEN Effects of organic effluents from a salmon farm on a fjord system. I. Vertical export and dispersal processes. Aquaculture 262, side NORSK STANDARD NS 9410:2007: Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Standard Norge, 23 sider. Rådgivende Biologer AS 52 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 55 of 75

56 STIGEBRANDT, A Beregning av miljøeffekter av menneskelige aktiviteter. ANCYLUS, rapport nr. 9201, 58 sider. TVERANGER, B., E. BREKKE, M. EILERTSEN & G.H. JOHNSEN Flora kommune. Resipientundersøkelse for Florølandet og Brandsøy. Beskrivelse av resipientene, avløpsdisponering og miljøtilstand 2009 Rådgivende Biologer AS, rapport 1200, ISBN , 173 sider TVERANGER, B.T., M. EILERTSEN, E. BREKKE & G.H. JOHNSEN Resipientundersøkelse i sjøområdene utenfor Marine Harvest Norway AS avd. Haukå i Flora kommune sommeren Rådgivende Biologer AS, rapport 1513, 83 sider. ISBN Rådgivende Biologer AS 53 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 56 of 75

57 OM GYTRE STRAUMMÅLARAR Straummålaren som er nytta er av typen Gytre målar, SD Rotoren har ein tregleik som krev ein viss straumhastigheit for at rotoren skal gå rundt. Ved låg straumhastigheit vil Gytre målaren difor i mange høve vise noko mindre straum enn det som er reelt, fordi den svakaste straumen i periodar ikkje vert fanga tilstrekkeleg opp av målaren. På lokaliteten er ein god del av straummålingane på alle djup lågare enn 3-4 cm/s, og difor kan ein ikkje utelukke at lokaliteten på desse djupnene faktisk er noko meir straumsterk enn målingane syner for dei periodane ein har målt låg straum. I dei periodane målaren syner tilnærma straumstille kan straumen periodevis eigentleg vere 1 2 cm/s sterkare. Som vist nedanfor har ein indikasjonar på at Gytre straummålarane og rotormålarar generelt måler mindre straum enn «sann straum» ved låg straumhastigheit. Målingar på alle djup er såleis minimumsstraum. Ein må i denne samanheng gjere merksam på at straummålarane som er nytta på denne lokaliteten registrerer ein verdi på 1,0 cm/s når rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet (30 min). Terskelverdien er sett til 1,0 cm/s for å kompensere for at rotoren krev ein viss straumhastigheit for å drive den rundt. Ved dei høva der målaren syner verdiar under 1,0 cm/s, skuldast dette at rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet, men at det likevel har vore nok straum til at målaren har skifta retning. Straumvektoren for måleintervallet vert då rekna ut til å verte lågare enn 1 cm/s. Ein instrumenttest av ein Gytre målar (SD 6000) og ein Aanderaa målar (RCM7 straummålar) vart utført av NIVA i Aanderaa-målaren har ein rotor med litt anna design enn SD Testen synte at RCM 7 straummålaren ga 19 % høgare middelstraumfart enn Gytre målaren (Golmen & Nygård 1997). På låge straumverdiar synte Gytre målaren mellom 1 og 2 cm/s under Aanderaa målaren, dvs at når Gytre målaren synte 1-2 cm/s, så synte Aanderaa målaren 2 3 cm/s. Dette kan som nemnt forklarast ut frå vassmotstanden i rotorburet til ein Gytre målar, samt at det er ein viss tregleik i ein rotor der rotoren må ha ein gitt straumhastigheit for å gå rundt. Ved låge straumstyrkar går større del av energien med til å drive rundt rotoren på ein Gytre målar enn på ein Aanderaa målar. Det vart i 1999 utført ein ny instrumenttest av same typar straummålarar som vart testa i 1996 (Golmen & Sundfjord 1999). Testen vart utført på ein lokalitet på 3 m djup i 9 dagar i januar I tillegg til Aanderaa- og SD 6000-målarane stod det ein NORTEK 500 khz ADP (Acoustic Doppler Profiler) straummålar på botn. Denne måler straum ved at det frå målaren sine hydrofonar vert sendt ut ein akustisk lydpuls med ein gitt frekvens (t.d. 500 khz) der delar av signalet vert reflektert tilbake til instrumentet av små partiklar i vatnet. ADP straummålaren har fleire celler/kanalar og kan måle straum i fleire ulike djupnesjikt, t.d. kvar meter i ei vassøyle på 40 m. Ved å samanlikne straummålingane på 3 m djup (Aanderaa- og Gytremålaren) med NORTEK ADP (celle 31, ca 4 m djup) fann ein at NORTEK ADP målte ein snittstraum på 5,1 cm/s, Anderaa RCM 7 ein snittstraum på 2,7 cm/s, og SD 6000 ein snittstraum på 2,0 cm/s. Ein ser at i denne instrumenttesten låg begge rotormålarane langt under ADP målaren når det gjeld straumhastigheit. Våren 2010 utførte Rådgivende Biologer AS ein ny instrumenttest av Nortek ADP målar og Gytre SD målarar i Hervikfjorden i Tysvær over fire veker. Desse Gytre målarane hadde ein nyare type syrefast rotorbur i stål, i motsetnad til dei som vart nytta i dei tidlegare instrumenttestane. Nortek ADP målaren vart hengt på 46 m djup og målte straumen oppover i vassøyla. Nortek målingane vart samanlikna med straummålingar utført med Gytre målarar på 30, 15 og 5 m djup. Resultata viste at det var best samsvar mellom dei to ulike straummålarane på 30 m djup, og at det var generelt dårlegare samsvar mellom dei to straummålartypane med aukande avstand frå målehovudet på Nortek ADP målaren. Målingane viste elles at det var størst forskjell på straumfarten mellom Gytre og Nortek ved middels låg straumfart (ca 3-4 til 8-9 cm/s), og noko mindre forskjell ved høgare straumfart. Nortek målaren målte ca 1,5 2,5 cm/s høgare gjennomsnittleg straumfart enn Gytre målaren ved svak straum (Gytremålingar på 0 3 cm/s), ca 3 4,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca 3 10 cm/s, og 2 3,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca cm/s. Rådgivende Biologer AS 54 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 57 of 75

58 OM FJORDAR OG POLLAR Fjordar og pollar er pr. definisjon skilde frå dei tilgrensande utanforliggjande sjøområda med ein terskel i munningen/utløpet. Dette gjer at vassmassane innanfor ofte er sjikta, der djupvatnet som er innestengt bak terskelen, kan vere stagnerande, medan overflatevatnet hyppig vert skifta ut fordi tidevatnet to gonger dagleg strøymer fritt inn og ut. Botnafjorden er resipient for Nekst AS. Resipienten er relativt open, men med relativt grunne tersklar og sund både mot aust og vest til tilstøytande fjordsystem. Det ligg eit lokalt djupområde på 139 m djup midt i fjorden før det vidare nordvestover grunnest oppover mot den djupaste terskelen på 68 meters djup ved overgangen til Årebrotsfjorden. Det vert så djupare i vestleg retning i Årebrotsfjorden. Den relativt djupe terskelen bidreg truleg til at det i mindre grad er stagnerande djupvatn over lengre periodar i Botnafjorden. Overflatelaget vil ofte kunne vere prega av ferskvasstilrenning slik at det utgjer eit varierande tjukt brakkvasslag på toppen. Under dette finn ein tidevasslaget som er påverka av det to gonger daglege inn- og utstraumande tidevatnet. I sjøområde med ein relativt djup terskel (slik som i Botnafjorden) har ein så gjerne eit lag med mellomvatn ned mot terskelen. Frå nokre meter under terskelnivået finn ein djupvatnet, som og ofte kan vere sjikta i eit øvre- og nedre- djupvasslag grunna ulikskapar i temperatur, saltinnhald og oksygenforbruk. I det stabile djupvatnet innanfor tersklane i store fjordar, er tettleiken i slike sjøbasseng (pollar eller lokalt terskla sjøområde) vanlegvis større enn i det daglege innstraumande tidevatnet, og her føregår det to viktige prosessar. For det første vert oksygenet i vassmassane forbrukt jamt på grunn av biologisk aktivitet knytt til nedbryting av organisk materiale. For det andre skjer det ein jamn tettleiksreduksjon i djupvatnet på grunn av dagleg påverknad av det inn- og utstraumande tidevatnet. Dersom munningen er kanalforma, vil det inn- og utstraumande tidevatnet kunne få ein betydeleg fart, og påverknaden på dei underliggjande vassmassane vil kunne bli stor. Når tettleiken i djupvatnet er blitt så låg at den tilsvarer tidevatnets tettleik, kan djupvatnet skiftast ut med tilførsel av friskt vatn heilt til botn i bassenget. Vinterstid kan og tyngre og saltare vassmassar komme nærare overflata i sjøområda langs kysten, fordi ferskvasspåverknaden til kystområda då er liten og brakkvasslaget vert tynnare. Dersom dette tyngre vatnet kjem opp over terskelnivå, vil ein kunne få ein fullstendig utskifting av djupvatnet innafor terskelen. Frekvensen av slike utskiftingar er i stor grad avhengig av terskelen sitt djup, - dess grunnare terskel dess sjeldnare førekjem utskiftingar av denne typen. Den djupe terskelen inn til Botnafjorden gjer at ein truleg får fornying av bassengvatnet minst ein gong i året om våren og forsommaren, då vatnet normalt er tyngst (Gade og Furevik 1994). I bassengvatnet, som altså finnest naturleg i alle fjordar under terskelnivået til fjorden, vil balansen mellom desse to nemnde prosessane avgjere miljøtilstanden i djupvatnet. Dersom oksygenforbruket er stort grunna store tilførslar, slik at oksygenet blir brukt opp raskare enn tidsintervallet mellom djupvassutskiftingane, vil det oppstå oksygenfrie tilhøve med danning av hydrogensulfid i djupvatnet. Under slike tilhøve er den biologiske aktiviteten mykje lågare, slik at nedbryting av organisk materiale vert sterkt redusert. Motsett vil ein heile tida ha oksygen i djupvatnet dersom oksygenforbruket i djupvatnet anten er lågt eller tidsintervallet mellom djupvassutskiftingane er kort. Det er utvikla modellar for teoretisk berekning av balansen mellom desse to tilhøva (Stigebrandt 1992). Alt organisk materiale som vert tilført eit sjøområde, anten frå dei omkringliggjande landområda, frå det dagleg innstraumande tidevatnet, eller frå sjøområdet sin eigen produksjon av algar og dyr i vassmassane, bidreg til ein sedimentasjon av dødt organisk materiale som legg seg på botnen. Dette er ein naturleg prosess, som kan auke i omfang dersom store mengder organisk materiale vert tilført. Viktige kjelder kan vere kloakk eller til dømes spillfôr og fekalier frå fiskeoppdrettsanlegg. Store eksterne tilførslar av organisk nedbrytbart materiale til djupvatnet i sjøområda vil imidlertid auke oksygenforbruket i djupvatnet. Dersom oksygenet i djupet er brukt opp, vil sulfatreduserande bakteriar halde fram nedbrytinga, og den giftige gassen hydrogensulfid (H 2 S) vert danna. Dyreliv vil ikkje førekomme under slike vilkår. Mange basseng vil også frå naturen si side ha ein balanse som gjer at Rådgivende Biologer AS 55 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 58 of 75

59 slike situasjonar vil oppstå utan ekstra ytre påverknad. Det treng difor ikkje vere eit teikn på overbelastning at det førekjem hydrogensulfid i djupvatnet og i sedimenta. I Botnafjorden vil det føregå eit oksygenforbruk i bassengvatnet, og på grunn av det relativt låge volumet av bassengvatn, vil reduksjonen gå noko snøgt, men sidan terskelen inn til fjorden er relativt djup, sikrar det utskifting av bassengvatnet lenge før det oppstår oksygenfrie forhold i dei djupareliggjande vassmassane. Glødetap er eit mål for mengde organisk stoff i sedimentet, og ein reknar med at det vanlegvis er 10 % eller mindre i sediment der det føregår normal nedbryting av organisk materiale. Høgare verdiar førekjem i sediment der det anten er så store tilførslar av organisk stoff at den biologiske nedbrytinga ikkje greier å halde følgje med tilførslene, eller i område der nedbrytinga er naturleg avgrensa av til dømes oksygenfattige forhold. Innhald av organisk karbon (TOC) i sedimentet er eit anna mål på mengde organisk stoff, og dette er vanlegvis omtrent 0,4 x glødetapet. Den forventa naturtilstanden for sediment i sjøbasseng der det er gode nedbrytingstilhøve ligg på rundt 30 mg C/g eller mindre. Sedimentprøver og botndyrprøver frå dei djupaste områda i dei undersøkte sjøbassenga gjenspeglar difor desse tilhøva på ein utfyllande måte. Basseng som har periodevis og langvarige oksygenfrie tilhøve, vil ikkje ha noko dyreliv av betydning i dei djupaste områda, og vil dermed ha ein sterkt redusert nedbryting av organisk materiale på botnen. Då vil innhaldet av ikkje-nedbrote organisk materiale vere høgt i sedimentprøver. Statens forurensningstilsyn (SFT, no Miljødirektoratet) har utarbeida oversiktlege klassifikasjonssystem for vurdering av desse tilhøva. Dei ulike typane tilførsler inneheld også plantenæringsstoff, der dei ulike typane kjelder har kvar sin spesifikke samansetning av næringsstoff, uttrykt ved forholdstalet mellom nitrogen og fosfor. Vanlegvis venter ein å finne eit forholdstal på i lite påverka system (vassdrag og overflatelag i fjordar), altså at ein har 15 til 20 gonger så høge konsentrasjonar av nitrogen som fosfor. Dersom ein finn betydelege avvik frå dette, tyder det på at ein har dominans av enkelte tilførselskjelder til denne aktuelle resipienten. For eksempel vil avrenning frå fjell, myr og skog på Vestlandet kunne ha eit N:Pforholdstal på heile 70, mens avløp frå bustader og til dømes gjødsel frå kyr har eit forholdstal på rundt 7. Særleg fosfor-rike utslepp er silosaft, med eit forholdstal på 1,5 mens tilførsler frå fiskeoppdrett ligg rundt 5. Det same gjer gjødsel frå gris. Næringsmengdene vert målt direkte ved å ta vassprøver av overflatelaget, dit det meste av tilførslene kjem, og analysere desse for innhald av næringsstoffa fosfor og nitrogen. Desse stoffa utgjer viktige delar av næringsgrunnlaget for algeplanktonet i sjøområda, og skildrar sjøområdet sin næringsrikheit. Miljødirektoratet har utarbeidd oversiktlege klassifiseringssystem for vurdering av desse tilhøva og. Den målbare påverknaden av næringstilførsler vil imidlertid vere svært avhengig av hyppigheita av overflatevatnet si utskifting. Sjølv store tilførsler kan skyljast bort dersom vassmassane vert skifta ut nærmast dagleg, og vasskvaliteten vil i større grad vere prega av kystvatnet sin kvalitet enn av dei lokale tilførslene. Motsatt vert det dersom vassutskiftinga er ekstremt liten, - då kan sjølv små tilførsler utgjere ein betydeleg påverknad på miljøkvaliteten i sjøområdet. Det finnes og gode modellar for å berekne vassutskiftinga i slike sjøområde (Stigebrandt 1992). Det er utvikla ein standardisert prøvetakingsmetodikk for vurdering av belastning frå fiskeoppdrettsanlegg, som også inkluderer granskingar i resipientar (MOM-gransking). MOM (Matfiskanlegg, Overvåking og Modellering) består av eit overvakingsprogram (B- og C-granskingar) og ein modell for berekning av lokaliteten sin bereevne og fastsetting av lokaliteten sin produksjonskapasitet. For nærare skildring av overvakingsprogrammet syner ein til «Konsept og revidert utgave av overvåkningsprogrammet 1997» (Hansen m. fl., 1997) og Norsk Standard for Miljøpåvirkning av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg (NS 9410:2007). Denne granskinga følgjer opplegget for ei MOM B-gransking, som er ei gransking av botntilstanden i nærområdet til det planlagde utsleppet og i aukande avstand utover i resipienten for å kartlegge det lokale påverknadsområdet rundt sjølve anlegget/utsleppet (nærsona/ overgangssona) og utover mot resipienten (fjernsona). Rådgivende Biologer AS 56 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 59 of 75

60 VEDLEGGSTABELLAR Vedleggstabell 1. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 5 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 16. november 2. desember Antal målingar: 785. Intervalltid: 30 min. Vedleggstabell 2. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 5 m djup ved Botnastranda i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 57 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 60 of 75

61 Vedleggstabell 3. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 20 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 16. november 2. desember Antal målingar: 785. Intervalltid: 30 min. Vedleggstabell 4. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 20 m djup ved Botnastranda i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 58 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 61 of 75

62 Vedleggstabell 5. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 30 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 16. november 2. desember Antal målingar: 785. Intervalltid: 30 min. Vedleggstabell 6. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 30 m djup ved Botnastranda i perioden 16. november 2. desember Rådgivende Biologer AS 59 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 62 of 75

63 Vedleggstabell 7. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 5 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 4. desember januar Antal målingar: Intervalltid: 30 min. NB! Retningsdata er feil pga. at målaren hadde hengt seg opp. Vedleggstabell 8. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 5 m djup ved Botnastranda i perioden 4. desember januar NB! Retningsdata er feil pga. at målaren hadde hengt seg opp. Rådgivende Biologer AS 60 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 63 of 75

64 Vedleggstabell 9. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 20 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 4. desember januar Antal målingar: Intervalltid: 30 min. Vedleggstabell 10. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 20 m djup ved Botnastranda i perioden 4. desember januar Rådgivende Biologer AS 61 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 64 of 75

65 Vedleggstabell 11. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 30 m djup ved Botnastranda. Måleperiode: 4. desember januar Antal målingar: Intervalltid: 30 min. Vedleggstabell 12. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 30 m djup ved Botnastranda i perioden 4. desember januar Rådgivende Biologer AS 62 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 65 of 75

66 Vedleggstabell 13. Vindretning og høgaste døgnlege vindhastigheit samt lufttrykk ved målestasjonen Florø Lufthavn i periodane 16. november 3. desember 2015 og 4. desember januar Tabellen er henta frå Rådgivende Biologer AS 63 Rapport /03/ Copyrigth Nekst AS 66 of 75