Tema: Senior Helse Bergen s. 8

Transkript

1 Et tidsskrift for deg som jobber i Helse Bergen NR Tema: Senior Helse Bergen s. 8 Skole i 113 s. 3 Kampen mot bakteriane s. 13 Medisinsk mekking s. 15

2 Det grå gullet Redaksjon Eldre arbeidstakere er gull verdt. Grått hår og mange år på baken er så absolutt ikke noe minus tvert imot. Det er ikke all kunnskap vi kan lese oss til eller erfare på egen hånd. Dyktige veiledere og gode rollemodeller må til for å gjøre de nyutdannede i stand til å mestre det ansvaret de får når de begynner hos oss i Helse Bergen. Det er mange flinke nyutdannede folk, men det er ikke bare å erstatte en erfaren fagperson med nyutdannede. Jeg husker selv hvordan jeg ble mottatt på min første dag som sykepleier på Kirurgisk avdeling på Haukeland i Da ble jeg tatt i mot av en erfaren sykepleier som ble en fantastisk rollemodell for meg! Det hun formidlet av erfaringer og holdninger har preget meg i mitt yrkesliv siden den gang uansett hvilke avdelinger eller oppgaver jeg har fått bryne meg på. Men det er selvsagt store utfordringer knyttet til å legge forholdene til rette slik at det grå gullet både ønsker og har en mulighet til å stå i jobben så lenge som mulig. I helsevesenet er det mange yrkesgrupper som må gå i turnus, og det er ikke alle som greier tøffe turnuser lenger når de nærmer seg 60 år. Det er forståelig. Turnusarbeid og mange tunge tak gjennom flere tiår tar på. Vår utfordring som arbeidsgiver blir da å lage tilpasninger i arbeidet som kan lette presset på de eldre. Men det betyr igjen at noen må ta mer. Et vanskelig dilemma. Ledelsen i Helse Bergen er opptatt av å tilrettelegge arbeidsforholdene slik at de er best mulig tilpasset de behov arbeidstakerne har. Og behovene er ulike alt etter hvor i livet vi befinner oss. Småbarnsforeldre som har en utfordrende hente-og-bringe-kabal har andre behov enn de som er unge enslige eller de som nærmer seg pensjonsalderen. Livsfaseorientert personalpolitikk skal ta på alvor de arbeidstakergruppene som har spesielle behov. Jeg har nettopp sittet og skrevet under på det vi kaller erkjentlighetsgaver til arbeidstakere som slutter etter mange års virke. En sluttet nå etter 40 år her hos oss. Det får meg til å tenke. 40 år, det er mange arbeidsdager. Vedkommende må ha trivdes på arbeidsplassen sin for å bli på samme sted så lenge! Vi som jobber i helsevesenet er privilegerte som får jobbe i en organisasjon som betyr så mye for så mange mennesker. Skal vi gjøre en god jobb, trenger vi både ivrige nyansatte med mange ideer og eldre arbeidstakere med et hav av erfaring som de kan dele med de som skal overta etter dem. Helse Bergen har bruk for det grå gullet i årene fremover. Anne Sissel Faugstad Kst. administrerende direktør Hospitalet utan adresse Tidlegare har alle tilsette fått eit eksemplar av Hospitalet i sitt navn. Denne ordninga går vi no bort ifrå. Årsaka er at det på enkelte avdelingar har blitt liggande store bunker med Hospitalet som ikkje har blitt delt ut, noko som har skapt stor frustrasjon. No vil difor kvar avdeling få ei mindre bunke med blad som kan gå på omgang blant dei tilsette. Men ta gjerne med deg eit blad heim. Blir det tomt for eksemplar på avdelinga, er det berre å ta kontakt med Informasjonsavdelinga for å få fleire. Vi jobbar også med å få eigne stativ til Hospitalet som skal monterast opp på alle avdelingar. I tillegg vil vi satse på at Hospitalet skal vere tilgjengeleg for pasientar og pårørande på alle venterom. Nye nummer av Hospitalet vil frå no bli annonsert på intranettet. Vi håpar den nye ordninga vil fungere betre for alle! Silje Midttun Redaktør / journalist / foto Ragnhild D. Olsen Journalist / foto Ole-Chr. Amundsen Grafisk / foto Vi i redaksjonen håper du er fornøyd med Hospitalet. Men for at vi skal kunne lage et godt internblad, er vi avhengig av å få vite hva dere lesere synes. Send ros og ris og tips til gode saker til info@helse-bergen.no eller som brev til Informasjonsavdelingen. God lesning! Ansvarlig redaktør: Informasjonsdirektør Mona Høgli Redaktør: Silje Midttun Redaksjon: Silje Midttun, Ragnhild Dårflot Olsen, Ole-Christian Amundsen & Mona Høgli E-post: info@helse-bergen.no Telefon: Grafisk design: Ole-Christian Amundsen Annonsesalg: Media Bergen Trykk: Scanner Grafisk Opplag: Forsidefoto: Getty Images Informasjonsavdelingen, Helse Bergen 2006 Mona Høgli Ansvarlig redaktør

3 AMBULANSETENESTA Kulen på magen stikk opp under ein raud singlet, tårene trillar nedover kinnet. Den unge kvinna ventar tvillingar og vatnet har gått 11 veker for tidleg. Etter at jordmora har overteke, forlet vi KK. Utan å vite korleis det går med kvinna og tvillingane. Skole i 113 Sceneskifta er raske i ambulansetenesta. I den eine augneblinken drikk Pål Christian Nesfossen, Hans Jacob Westbye og Erik Hammerseth Egge kaffe. I det neste kjempar dei for liv og helse. Tekst & Foto Silje Midttun Ei 70 år gammal kvinne har fått allergisk reaksjon av eit vepsestikk i handa. Akuttambulansen i Møllendalsveien blir tilkalt som forsterking. Det er spennande. Du veit aldri kvar du er om to minutt, seier Egge. Han er ambulanselærling på siste året. Egge likar å jobbe på eit køyretøy, å vere mobil og på vakt. No er to års læretid snart over. Pål Christian Nesfossen jobbar fast på bilen og har lærlingeansvaret for ambulansepersonell i Helse Bergen. I dag held han eit skarpt auge med sidemannen. Eit siste blikk før Egge blir sendt på eksamen i haust. Stikk utan dramatikk Det er ein av dei dagane då sola skin frå knallblå himmel. Ein slik dag då halve Bergen sit bak solbriller på uteserveringane, resten sveittar ein annan stad og ambulansebukser er altfor tette. Ein dag då ein helst vil hoppe i sjøen, ete is, tenke på nesten ingenting. Og i alle fall ikkje bli sjuk. Det er den dagen ei ung kvinne i Rogaland skal få rier 11 veker før termin, ein far og son skal bli påkøyrd bakfrå i Fløyfjellstunnelen og ein mann i 50-åra skal stumpa seg til eit stygt beinbrot. Ei eldre kvinne i ein bydel i Bergen kjenner det alt. Det stikk til i brystet. Angina. Ho tek ein

4 AMBULANSETENESTA nitroglycerintablett, slik ho alltid gjer når smertene kjem. Men ho veit ikkje endå at denne gongen hjelper det ikkje. Nesfossen ryggar inn igjen i garasjen. Oppdraget på Nesttun var alt løyst av den første ambulansen då vi kom fram. 70-åringen følte seg betre og blei frakta til legevakten. Utrykning gjev ulukkesrisiko Alle oppdrag får ein farge hos AMK. Når alarmen går, er den raud, gul eller grønn alt etter kor alvorleg tilstanden til pasienten er. Raude turar er dei mest akutte. Då er responstida eitt minutt heile døgnet. Her er det altså ingen som har sovande vakt. Akuttambulansen i Møllendalsveien har i gjennomsnitt ti oppdrag i døgnet. Det er mykje, sjølv om det blir forventa at det skjer meir på ein akuttbil. Oppdraga er også tunge. 8-9 av turane krev mykje av dei tilsette. Det er svært få turar frå Bergen legevakt med brotne armar og føtter, meir av alvorleg sjukdom og ulukker. Walkee-talkeen pip. Rød alarm. Kvinne født 26. Brystsmerter. Den første meldinga frå AMK inneheld berre den viktigaste informasjonen. Nesfossen, Westbye og Egge set seg i ambulansen. Adressa og meir informasjon kjem opp på ein dataskjerm medan Nesfossen set på blålys og sirener. Risikoen for å bli involvert i ei ulukke er sju gonger større ved utrykning enn ved vanleg køyring, Ein mann i 50-åra ligg utanfor huset sitt i skjorte og slips og oppklipt dressbukse. Han stumpa, og med beinskjørheit og ein muskelsjukdom gjekk det riktig ille. Lårbeinet i venstrefoten er brote. Smertene er kraftige. Fem ambulansefolk kjempar i solsteiken, medan pasienten skrik og dei pårørande er stressa. men sjåførane har spesialutdanning for utrykningskøyring. Intense minutt Den eldre kvinna sit på sengekanten og tek seg til brystet. - Eg har aldri hatt så vondt, klagar ho. Egge sprayar nitroglycerin under tunga hennar og set på oksygenmaske. Medan han og Nesfossen førebur eit EKG, pratar Westbye, som er legestudent og vikar i ambulansetenesta, med henne og noterer fødselsnummer og andre opplysningar i journalen. EKG-resultatet kjem ut som ei kurve og ein skriftleg diagnose på eit papir. Westbye ringer EKG-et inn til Haukeland. I det dei førebur seg på å ta kvinna til sjukehuset, byrjar ho å jamre seg og tek seg til brystet att. - Eg får ikkje puste, seier ho og lener overkroppen bakover i senga. - Eg dør. Brått blir det fredelege soverommet ei scene for liv og død. 80-åringen har fått hjertestillstand. Egge triv saksa og klipper opp blusen og brysthaldaren. Kvinna blir lempa livlaus frå senga til golvet. Egge komprimerer, Nesfossen triv ut gebisset og intuberer, Westbye styrer adrenalinet. Den slappe kroppen gjer eit hopp på golvet kvar gong elektrosjokket kjem. Etter ei kort stund får ho tilbake pulsen og pustar sjølv. Så blir ho borte igjen. Kalde hovud Du veit aldri kvar du er om to minutt. Tempoet er høgt inne på det vesle soverommet. Blant blondegardiner, blomstrete sengetøy, eit bord fylt av parfymar, hårspray og ulike kremmar og eit nattbord med telefon, klokkeradio og ei gjenslått bok, jobbar Nesfossen, Westbye og Egge med kalde hovud og korte kommentarar til kvarandre. Dei byter på å komprimere og gjev adrenalin i jevne intervallar. Sveitteperler sprett fram i panna på sterke menn. Haukeland gjev beskjed om at kvinna skal haldast i live inn til sjukehus for å blokke blodårene til hjarta. Ein ambulanse kjem som forsterking når kvinna skal berast ned to etasjar. Fem menn hastar ned trappene med kvinna på ei madrass mellom seg. Bak ytterdøra dei lukkar igjen ligg ei leilegheit full av minner frå eit 80 år langt liv som er i ferd med å ebba ut. Pål Christian Nesfossen hastar mot operasjonssalen med kvinna som har fått hjartestillstand. Åtte nye lærlingar i året Helse Bergen tek inn åtte nye ambulanselærlingar kvart år. To års yrkesskule er 4

5 Ny raud alarm. Trafikkulukke i Fløyfjellstunnelen. - I bilen har vi gjerne ein mental gjennomgang på kva vi kan møte på plassen, i tillegg til at vi førebur oss fagleg og tek fram tidlegare erfaringar. Vi diskuterer korleis ein kan løysa problem som kan oppstå, fortel Egge. Blålys frå fleire ambulansar og politi lyser opp midt inni tunnelen. Ein av ambulansefolka står og sparkar glasbrot saman på ulukkesstaden. Ein far og son har blitt påkøyrd bakfrå. Denne gongen har det gått bra. korleis det går. - I begynnelsen kan det vere vanskeleg, men det blir ein vane, forsikrar Nesfossen. Ambulansen må tilbake i beredskap. I det vi køyrer ut frå Haukeland kjem ein ny alarm. Denne gongen er det berre ein vanleg transport frå legevakta til Haraldsplass som ingen andre har kapasitet til å ta. Det skiftar fort i denne jobben. Veldig fort. Snart går Nesfossen, Westbye og Egge og et is mellom turistar på Bryggen. Bak blomstrete gardiner på Landås bur det ingen lenger. På telefonbordet ligg ein papirbit att som fortel om dramatikken på soverommet. Ei EKG-kurve. Diagnose: Akutt hjarteinfarkt. AMBULANSETENESTA Ambulansetenesta det faglege opptakskravet, i tillegg kjem fysiske krav og ein intervjurunde. I løpet av dei to læreåra er lærlingane innom AMK, Bergen legevakt, akuttmottaket på Haukeland, heimesjukepleien og akuttambulansen. Etter eitt år som tredjemann er dei gjennom teoriprøvar og praktiske øvingar. Andre året ventar oppgåva som sidemann i ambulansen. Der har Egge sete i snart eitt år no og den to år lange læretida byrjar å nærme seg slutten. I dag skal han vise Nesfossen kva han er god for. Er Nesfossen nøgd, blir det eksamen i haust. Bestemte bevegelsar, konsentrert blikk, fullt fokus. Egge komprimerer kvinna i samarbeid med Westbye medan bilen suser mot Haukeland, medan dei trillar båra ut av bilen og medan dei spring gjennom korridorar mot operasjonsstova på hjarteavdelinga. Der legar og sjukepleiarar står klare. Veit sjeldan utfallet Fem minutt seinare er kvinna erklært død. - Det er ikkje ofte pasientar får hjartestillstand medan vi er der, konstaterer Nesfossen. Sjølv har han vore med på det i overkant av ti gonger i løpet av sine 12 år i ambulansetenesta. Nesfossen er veldig nøgd med lærlingen sin innsats. Dette er ein jobb der du er den første pasienten treff, ein jobb der du kanskje deltek i nokre av dei mest dramatiske minutta i eit menneske sitt liv, men der du som oftast aldri får vite Helse Bergen HF er eigar av ambulansetenesta og driv i dag sjølv ambulansane vest og nord i Bergen. Frå årsskiftet skal dei også ta over drifta i sør, som Os Røde Kors driv i dag. Bergen Brannvesen er leigd inn til å driva ambulansane i sentrum, med unnatak av akuttbilen som er stasjonert ved luftambulansen i Møllendalsveien. Bergen sentrum har tre akuttbilar. I tillegg tek transportambulansar seg av overføringar, til dømes frå legevakta eller sjukeheimar til sjukehus. Ambulansane i Helse Bergen skal nå 90 prosent av befolkninga i tettbygde strøk på 12 minutt og 90 prosent av befolkninga i grisgrendte strøk på 25 minutt. Ambulansepersonell på trinn 1 kan handtera hjartestartaren, trinn 2 kan også gje medikament og behandle pasientar etter protokoll avtalt med lege, medan trinn 3 har ei to-årig vidareutdanning på høgskule. Dei kan bruke medisinprotokollar på eiga hand utan å kontakte lege og legge folk inn på sjukehus. Trinn 3 er ikkje sett i system i Bergen enno, men fleire tilsette har tilleggsutdanninga. 5

6 BLODBANKEN Blodig alvor Blodbanken treng stadig nye blodgjevarar. Men kva skjer eigentleg med alt blodet som blir tappa? 6

7 Tekst & foto: Ragnhild Dårflot Olsen Ved akutt-tilstander, ulukker, skadebehandling og ved operasjonar er det ofte behov for blodoverføring. Ein reknar med at av 10 posar blod går om lag fire til kreftpasientar og to til pasientar med sjukdommar i kretsløpsorgan. Dei resterande fire posane går til pasientar med andre sjukdommar, ved operasjonar og ulukker. Ikkje berre blod I motsetnad til andre livsviktige legemiddel kan ikkje blod framstillast kunstig. Blod blir produsert i beinmargen, og har som funksjon å transportere oksygen i kroppen, kjempe mot infeksjonar og transportere nærings- og avfallsstoff til og frå kroppen sine celler. Blodet kan seiast å vere ei gåve frå blodgjevar til ein ukjent pasient. Men gåva tek ein lang omveg frå gjevar til mottakar. Blod er nemleg ikkje berre blod, men består av mange ulike komponentar. Etter at blodet blir tappa i Blodbanken, blir blodposen sendt til produksjonen. Blodet blir delt opp i dei viktigaste delane; raude blodlekamar, blodplater (trombocyttar) og plasma. Separering - Posar med raude blodlekamar blir gitt til pasientar som på grunn av blodtap eller annan sjukdom treng påfyll av raude blodlekamar, forklarar avdelingsleiar Siren Holme i Blodbanken. Når blodet kjem til produksjonen blir det sentrifugert, kor dei raude blodlekamane legg seg nedst og plasmaet øvst. Ved pressa står Siren Berntsen og ser at dei raude blodlekamane og plasma går i kvar sin pose. Av sjiktet i midten blir det framstilt blodplater. Dei raude blodlekamane blir oppbevart i skåp ved fire grader pluss i 35 dagar, blodplatene ved 22 grader. Temperaturen vert overvaka av alarm og skrivar. Platene ligg i spesialskåp då dei må vere i rørsle under lagring. Blodplate-konsentrat går i hovudsak til pasientar som blir behandla med cellegift, og til pasientar med større blodtap eller ved blødningsfare. Sjukepleier Verner Methi gir blod. Dei strenge reglane er der for å ivareta pasientane. Ut av landet Plasmaet blir frose ned med det same. Deretter blir det sendt til Wien eller Stockholm for fraksjonering (oppdeling) og inaktivering. Dette skuldast mellom anna helsestyresmaktene sitt krav om at eit kvart blodprodukt skal vere så fritt for eventuelle smittestoff som overhovudet mogleg. - Vi har ikkje noko fraksjoneringsanlegg her i landet som kan utføre dette arbeidet, derfor har Norge ein nasjonal avtale med legemiddelfirmaet Octapharma, fortel Holme. - Om lag ein gong i måneden blir det samla opp plasma frå heile Norge og sendt i frysebil til fraksjoneringsanlegget. Tilbake får Haukeland ferdig plasmaprodukt, mellom anna blødarprodukt (Faktor VIII og IX) og albumin. Plasmaet er eit svært viktig produkt, som går til pasientar med stort blodtap eller blødningsfare. Kontroll Kontrollen av blodet etter tapping er streng. Blodbanken må alltid kontrollere at blodkomponentane har den kvaliteten som er kravd, og laboratoriet utfører derfor stadige kvalitetskontrollar. Blodbanken har ei heil stilling som berre går på kvalitetskontroll, for å forvisse seg om at produksjonen går som den skal. - Vi har ansvaret for blodet heilt frå gjevar er rekruttert og til pasienten har fått det. Det er utruleg mange kontrollar for å sikre at kvaliteten er god, understrekar Holme. - Vi har ei heil stilling som berre går på kvalitetskontroll. Kontrollen av blodgjevar før blodgjeving er også streng. Blodbanken sine strenge reglar er der for å ivareta pasientane - Derfor er det svært viktig at blodgjevarane forheld seg til regelverket, og er opne og ærlege, påpeikar Holme. Ho legg til at blodgjevarane er flinke. Blodbanken på Haukeland har om lag aktive blodgjevarar. Når blodet kjem til produksjonen, blir det sentrifugert. Dei raude blodlekamane legg seg nedst og plasmaet øvst. Ved pressa står Siren Berntsen og ser at dei raude blodlekamane og plasma går i kvar sin pose. BLODBANKEN 7

8 SENIORARBEIDAREN Pensjonist? Nei takk! Ho trivst veldig godt på Haukeland, og synest det er godt å ha eit arbeid å gå til. Lillian Uhe (69) er ei av dei som syntest det var altfor tidleg å gå av med pensjon i ein alder av 67 år. Tekst & foto: Ragnhild Dårflot Olsen Klokka er 08.30, og på Lungeavdelinga Post 3 er frukostbufféen nesten ferdig. Pålegg, tallerkar og bestikk er på plass, og somme av pleiarane har alt teke til å dandere pasientane sin frukost på brett. - No skal eg berre skjere opp desse rundstykka, seier Lillian. Som sagt, så gjort. Oppnådd pensjonsalder er så visst ikkje synonymt med lågt tempo. Oversikten har ho òg. - Dei skal i kjøleskapet, er beskjeden til kollega Elisabeth Sævareid, som kjem forbi med to pakker skinke. Så er det tid for ein aldri så liten pause, før bufféen skal ryddast vekk igjen. Så lenge helsa held Lillian Uhe har jobba på Haukeland i nesten 20 år, i Hospitaldrift Reinhald. Heile tida på Lungeavdelinga. - Før jobba ho med mor mi, men no har eg overtatt, smiler Elisabeth. - Vi er veldig glade for å ha Lillian her. Heldigvis skal ho halde fram ei stund til. For Lillian har bestemt seg for å halde fram også etter Jobben er veldig, veldig viktig for meg at ho passerer 70. Då går ho ned i halv stilling, med faste vakter. Deretter vil ho ta eitt år om gongen. - Så lenge eg er frisk, er det godt å kome seg ut. Eg likar å stå opp tidleg om morgonen, og eg synest det er godt å ha noko fast å Lillian Uhe set stor pris på den sosiale fellesskapen med kollegaer. Her lagar ho klar frukostbufféen på Lungeavdelinga saman med Elisabeth Sævareid. gå til. Eg er veldig glad for å ha fått til ei ordning som gjer at eg kan halde fram ei stund til. Ho smiler. - Eg veit i grunnen ikkje kva eg ville gjort om ikkje eg hadde jobben å gå til. Så modererer ho seg litt. Lillian blei enke for ti år sidan, men har mange gode venninner. - Eg hadde vel alltids funne på noko med dei, småturar og slikt. Og eg har tenkt på å ta nokre kurs dersom eg måtte slutte. Men det at eg får halde fram er det beste. På bølgelengde Av dei tilsette i Reinhald er det berre Lillian som held til på Lungeavdelinga post 3, med litt hjelp frå Elisabeth. Elisabeth og dei andre kollegaene er på andre avdelingar i same etasje. Alderen 8

9 på kollegaene spenner frå 30 til 60 år. Lillian er klart eldst, men føler ikkje at aldersskilnaden tynger. - Vi har det veldig koselig og fint endå desse jentene er mykje yngre enn meg, smiler ho. Fem av dei samlast fast til lunsj, og då går snakketøyet av seg sjølv. - Eg føler meg på bølgjelengde med dei. Vi kan snakke om alt mogleg. Eg synest det er veldig viktig å ha gode kollegaer rundt meg, nikkar Lillian. Pensjonisten som ikkje er pensjonist har berre godord å kome med om tilsette og pasientar på Lungeavdelinga også. - Dei er veldig kjekke. Det er eit godt miljø her oppe, slår ho fast. Pausen er snart til endes, vasking av pasientrom ventar. - Det er ei travel avdeling, alltid mykje å gjere, seier Lillian. Jentungane set kursen mot gangen, Lillian følgjer på. Praten sit laust, låtten like så. - Jobben er veldig, veldig viktig for meg, konstaterer Lillian. - Ikkje minst den sosiale biten. Kunsten å pensjonere seg - Å bli pensjonist er ein kunst, seier Atle Roness. - Det bør førebuast av den enkelte, og i tillegg bør arbeidsgjevar legge til rette for eldre arbeidstakarar. Tekst & foto: Ragnhild Dårflot Olsen Roness er overlege og professor ved Psykiatrisk divisjon på Haukeland Universitetssjukehus. Han har meir enn 30 års erfaring som psykiater, og har halde tallause kurs og foredrag. Han har også skrive fleire bøker med tema jobb, det gode liv og det å bli utbrent. Individuelt - Kortid ein skal gå av er eit individuelt spørsmål, understrekar han. - Enkelte har hatt krevjande jobbar, og er slitne. For dei er det godt å slutte. SENIORARBEIDAREN Risiko å gå før pensjonsalder Folk som går tidleg av med pensjon, har meir enn sju gonger høgare risiko for å dø tidlegare enn jevnårige som framleis er i jobb. Dette viser ein ny svensk studie frå Institusjonen för Folkhälso- och vårdvetenskap ved Uppsala universitet. Undersøkinga er basert på fem svenske befolkningsstudier. Den er justert for faktorar som har samanheng med årsaka til førtidspensjoneringa. Ekstra risikofaktorar som meir røyking og høgare alkoholforbruk i gruppa som blir førtidspensjonerte på grunn av sjukdom, er også rensa bort. Overrisikoen for dødelegheit minkar di nærmare pensjonsalder førtidspensjonen blir teken ut, men er likevel kraftig auka heilt fram til 65 år. I gjennomsnitt viser studien att førtidspensjonerte menn har 3,4 gonger høgare risiko for å dø for tidleg. For kvinner er talet 2,8. Forskarane trur at det er dårlegare sjølvkjensle og mangel på sammenheng som er årsak til den auka dødelegheita. Kortid ein vel å pensjonere seg er eit individuelt spørsmål, meiner Atle Roness. 9

10 SENIORARBEIDAREN Særleg viss dei har familie og stor omgangskrins. Andre kjenner plutseleg at dei saknar arbeidsfellesskapet, der dei har mange vener. Det blir tomt å berre gå heime. I tillegg til kurs og foredrag har Roness skrive 16 bøker. Ei av bøkene heiter Jobben og det gode liv (Genesis Forlag 2004). Her skriv Roness mellom anna: Det er bra å ha hobbyer og interesser som en kan dyrke når en blir eldre og ikke lenger har arbeidet å gå til. Disse bør ideelt sett være utviklet før en blir pensjonist. Da gjelder det at arbeidet ikke har vært så altoppslukende at det ikke har blitt tid til familie, venner og interesser. Roness påpeikar at dei fleste av oss tilbringer meir tid med kollegaer enn med vener. For mange blir folka på jobben dei viktigaste nærkontaktane i livet. Då kan overgangen til pensjonisttilværet bli ekstra stor. Avhengig av yrke Roness trur også at type arbeid har noko å seie når folk skal vurdere å gå av. Menneske med såkalla attraktive og spennande yrke, og som kanskje i tillegg har brukt mesteparten av tida si på jobb, har ofte vanskelegast for å gje seg. Medan dei som kanskje ikkje har fullt så Pensjonsønskje varierer geografisk Den faktiske pensjonsalderen er i gjennomsnitt eitt år høgare i Oslo/Akershus (64,7 år) enn i Troms (63,7 år). Skilnadene er endå større om ein ser på når folk ønskjer å pensjonere seg. I Oslo/ Akershus svarar gjennomsnittet 62 år, medan gjennomsnittet i Troms svarar 60,5 år. Dette kjem fram i NOVA-rapporten Eldre år, lokale variasjoner. Undersøkinga har ikkje tal frå Hor Eldre arbeidstakarar er ikkje nødvendigvis mindre effektive. attraktive yrke, har brukt meir tid på å dyrke livet utanom jobb. Også når ein ser bort frå det sosiale aspektet, finst det grunnar til å stå i jobben lenge. - Dei fleste eldre arbeidstakarar jobbar vel så rasjonelt som sine yngre kollegaer. Svakare reaksjonsevne og fysikk blir k o m p e n s e r t av erfaring og riktige val, påpeikar Roness. - Arbeid handlar mykje om gjenkjenning. Alt er enklare når du har gjort det før. Eldre arbeidstakarar er ikkje nødvendigvis mindre effektive Legge forholda til rette I følgje Roness er også arbeidsgjevar ei viktig brikke når det gjeld å få tilsette til å stå lenge i jobben. - Dei kan legge til rette ved å tilpasse arbeidssituasjonen for den enkelte ut i frå helse, seier han. Sjølv har Roness nyleg passert 67, og han har gått ned i 80 prosent stilling. - Eg tar eitt år om gongen, men synest det er ålreit å vere her, smiler han. - Og eg synest det er fint å kunne få det tilrettelagt slik at eg har ein fridag i veka. Vonleg blir det slik for både meg og andre at vi etter kvart kjenner at det skal bli godt å slutte. Turid Thune (50) Seksjonsoverlege, Hudavdelinga - Eg tenker meg at eg står til pensjonsalder. Jobben min er interessant og eg trivest godt. Så held eg meg frisk, jobbar eg kanskje lenger. Ein har vanlegvis mange leveår att når ein er 62, og for meg følest det unaturleg å gå 20 år utan å jobbe. Samstundes trur eg at eg framleis kan gjere nytte for meg. Ein arbeider kanskje ikkje like fort når ein nærmar seg pensjonsalder, men fordi ein har mykje erfaring trur eg at ein får gjort like mykje. Det er også viktig å overføre kunnskap til andre. PÅ GANGEN - Kor lenge kan du tenke deg å jobbe? Nils Magne Sæle (54) Forhandlingsleiar, Personalavdelinga - Så lenge eg synes det er kjekt. Det er vanskeleg å seie sikkert, men eg ser for meg at eg jobbar fram til pensjonsalder. Viss det finst spennande prosjekt å ta tak i, kan eg tenke meg å arbeide lenger. Men det må vere fordi det er viktig og meiningsfylt, at det gjev ein meirverdi til livet. Frode Lie (50) Fagarbeider, Hustrykkeriet - Viss eg er så heldig at helsa følger meg, vil eg jobbe så lenge eg kan. Eg trur det er med på å halde deg i livet. På jobb har du daglege rutinar, treff menneske og har eit nettverk. Sjølv om eg har passert midten av mitt yrkesaktive liv, er det litt tidleg å planlegge pensjonisttilveret enno. Men ein har sjølvsagt mange tankar om at ein skal lese, jogge, fiske, stelle i hagen og bruke meir tid med venner og familie. Åse-Brit Berg (60) Hjelpepleiar, Revmatologen post 2-67 er altfor lenge. Har du jobba fullt heile livet, blir du sliten. Men eg synes det er for tidleg å gå av no. 62 er også tidleg. Eg trivest godt og har gode kollegaer. Dagane heime hadde nok blitt litt lange. Målet mitt er å gå av når eg er 65 år, viss helsa held så lenge. Eg har kjøpt meg leilegheit i Tyrkia, så eg har planar om å busetje meg der. Espen Valle (35) Ergoterapeut, Ergoterapiavdeling - Det er vanskeleg å sjå for seg. Eg tenker at det å vere i jobb er helsebringande og at det derfor er ønskjeleg å jobbe så lenge som mogeleg. Dersom ein sluttar å jobbe tidlegare trur eg at det er vesentleg å fylle tida med noko anna. Det er viktig å vere aktiv. 10

11 Ønskjer å få fleire til å jobbe lenger SENIORARBEIDAREN Eldre arbeidstakarar er viktige for å sikre kompetansebehovet i Helse Bergen dei neste tiåra. No er ein livsfaseorientert personalpolitikk på trappene. Målet er å få fleire til å arbeide heilt til pensjonsalder. Tekst & foto: Ragnhild Dårflot Olsen Tekst: Silje Midttun Foto: Ole-Christian Amundsen - Dei eldre arbeidstakarane er viktige for oss, konstaterer personal- og organisasjonsdirektør Odd Andrew Storetvedt. Arbeidsmarknaden i Norge er pressa. Samstundes som at den yrkesaktive delen av arbeidsstokken aldrast, er kulla som kjem ut frå utdanningsinstitusjonane små. Dermed kjempar fleire verksemder om dei same arbeidstakarane i framtida. Tredobling av AFP I dag er gjennomsnittalderen i Helse Bergen forholdsvis låg med 42,73 år, men dei nærmaste åra vil ein større del av dei tilsette vere over 50 år og fleire kjem i den alderen der tidleg pensjonering er aktuelt. Dei eldre arbeidstakarane er viktige for oss. Personal- og organisasjonsdirektør Odd Andrew Storetvedt trur fleire vil jobbe lenger viss forholda er lagt til rette for det. Nokre stillingsgrupper vil møte større utfordringar enn andre. Til dømes er hovudtyngda av hjelpepleiarane 45 år eller eldre, og for fleire spesialstillingar er det rekrutteringsproblem. Avtalefesta pensjon (AFP) har ført til at arbeidstakarar med låge løner tener på å gå ned i stilling eller slutte. KLP (Kommunal Landspensjonskasse) meiner at vi vil sjå ei tredobling av AFP-pensjonistar dei neste to-tre åra. I så fall vil Helse Bergen miste verdifull kompetanse som det kan vere vanskeleg å erstatte. - Dette gjer at vi må finne virkemiddel og tiltak som gjer det meir attraktivt å fortsette å arbeide enn å gå ut av arbeidslivet. Men det er for seint å snakke om seniorpolitikk når tilsette har passert 60. Då har dei gjerne sett fram til pensjonstilveret i ti år. Ynskjer du at folk skal stå til dei er 70, må du legge til rette for det tidleg, seier Storetvedt. Viktig å føle seg verdsett Både nasjonal og internasjonal forsking viser at det ikkje finst noko eintydig svar på kva som er dei viktigaste årsakene til tidleg avgang. Ein har heller ikkje funne fram til faktorar som fremjer sein avgang. Generelt vil tiltak som motverkar nedsliting av arbeidskrafta og som fjerner tilhøve som skadar fysisk og psykisk helse, ha førebyggande effekt. Fokus på arbeidsmiljøet er viktig. Til dømes vil aukande alder redusere toleransen for skiftarbeid. Medbestemmelse blir vur 11

12 SENIORARBEIDAREN dert som svært viktig. Variasjon i arbeidsoppgåver og individuell tilpassing av arbeid og arbeidstid kan motverke tidleg avgang. Dessutan er det viktig at den tilsette kjenner seg verdsett, opplever seg ønskt av sin nærmaste overordna og blir rekna med i opplæring og omstilling. - Å tilrettelegge for arbeidstakarar er ikkje noko nytt. Vi har teke omsyn til eldre arbeidstakarar i mange år. Ansvaret er delegert til linjeleiarane, som har høve til å gjere lokale tilpassingar innanfor dei økonomiske rammene som eksisterer. Det er mellom anna eit ønskje at vi skal legge til rette for fleksible arbeidsog turnusordningar. Med den nye seniorpolitikken skal linjeleiarane bli meir bevisste på dette, seier Storetvedt. Ikkje enkelt Storetvedt har tru på at fleire eldre arbeidstakarar vil jobbe lenger dersom linjeleiarane i større grad klarer å legge til rette, samstundes påpeikar han at tilretteleggingar for nokon også kan bli ei utfordring for andre. - Personalpolitikken er den same for heile Helse Bergen, men den praktiske politikken vil skilje seg frå avdeling til avdeling på grunn av ulike tilhøve, seier han. Også innanfor ei og same avdeling kan det bli utfordringar, særleg om tilretteleggingane skal skje i små grupper. Færre vakter på ein person, vil bety eit auka press på dei andre. - Dette kan vere ein vanskeleg kabal å tråkle saman for mange avdelingar, fastslår Storetvedt. Han meiner det er viktig å ikkje låse tilpassingane, men behalde fleksibiliteten. - Seinare kan det skje ting på avdelinga som krev tilpassingar som ikkje går saman med dagens. SENIORPOLITIKK Ved årsskiftet hadde Helse Bergen 535 tilsette i alderen år, 116 arbeidstakarar var mellom 65 og 69 år, medan seks tilsette har valt å jobbe også etter at dei har passert 70. Det totale talet på AFP-pensjonistar var 126 ved utgangen av Helseføretaket betaler heile pensjonen fram til den tidlegare arbeidstakaren fyller 67 år. Prislappen er rundt 22 millionar kroner årleg. Gjennomsnittleg pensjonsalder for sjukepleiarar er 64,6 år. For legar er AFP lite gunstig før fylte 65 år. Få legar nyttar seg av AFPordninga. I 2005 var det ingen nye AFP-pensjonistar blant legane i Helse Bergen. Forbode å diskriminere eldre Eit nytt lovverk forbyr diskriminering på grunn av alder i arbeidslivet. Det er likestillings- og diskrimineringsombudet som handhever lovverket. For å auka kunnskapen og bevisstheita om dette temaet i samfunnet, blei Aldersdiskrimineringsveka arrangert første veka i september. Færre 60-åringar jobbar Seks av ti personar i 60-års alderen er ikkje lenger i yrkeslivet. Det viser rapporten Yrkesliv eller pensjonisttilværelse frå Statistisk sentralbyrå. Rapporten belyser endringar frå I aldersgruppa år er 43 prosent aktive i arbeidslivet, men har ofte noko kortare arbeidsveke enn den sysselsette befolkninga generelt. Dei 60-åringane som framleis er i arbeid, har ofte høgare utdanning enn dei som har gått av med pensjon. Samanlikna med andre land i Europa, er ikkje dei norske tala særleg låge. Berre Island har betydeleg fleire 60-åringar i arbeid enn Norge. Partnerforum Mangfold og muligheter TietoEnators Partnerforum 2006 går av stabelen oktober på Clarion Hotel, Gardermoen. Årets konferanse har et omfattende program med høyaktuelle tema for deg som arbeider i helse- og velferdstjenesten. Program og påmeldingsskjema finner du på: Denne konferansen bør du ikke gå glipp av - påmeldingsfrist snarest. TietoEnator er Nordens største IT-leverandør og en ledende leverandør av IT-løsninger til norske helseforetak. 12

13 Bioingeniør Hege Solsvik går gjerne gjennom 150 agar-skåler i løpet av ein arbeidsdag. For kvar av dei skal ho finne namnet på bakterien og eit antibiotika som tek knekken på den. BAKTERIEPOLITIET Kampen mot bakteriane Hege Solsvik og kollegaene på avdeling for mikrobiologi og immunologi er bakteriepoliti på jakt etter skurkar som gjev oss infeksjonar. Ei stor utfordring framover er at bakteriane stadig blir vanskelegare å få has på. Tekst & Fot: Silje Midttun Solsvik sit og vurderer veksten av ulike typar bakteriar som har vakse og multiplisert seg over natta. På bordet framfor henne står ein stabel med agar-skåler fulle av bakteriekoloniar. Alle kjem frå urinprøvar, og ho skal finne ut kva banditten heiter i kvart tilfelle. Nokon gonger luktar det av gjerningsmannen lang veg. Stikk du nasen nedi ei skål med E. Coli, ikkje altfor langt nedi vel og merke, vil du trekkja ho til deg med ein grimase rimeleg kjapt. Den forbrytaren luktar skikkeleg surt. Finne rett antibiotika Men det er ikkje nok å finne skurken. Han skal straffast også. Når Hege Solsvik har konstatert at ein bestemt bakterie har årsaka infeksjon hjå ein pasient, går ho vidare for å finne ut kva antibiotika som kan ta knekken på han. Eit utval av antibiotika-lappar blir stempla oppå bakteriekulturen for å sjå kva som har best effekt. Får Solsvik problem, har ho ei maskin å hjelpe seg med. Vitec-maskina kan utsetje bakterien for ei heil rekke antibiotika. Til slutt finn ho bot mot forbrytaren, Bakterieverda har blitt meir resistens komplisert. men dette arbeidet har vist seg å bli stadig meir komplisert. - Det hender vi får tilfelle der det er svært vanskeleg å finne eit antibiotika som fungerer. Til slutt endar vi gjerne opp med berre eitt. Bakterieverda har blitt meir resistenskomplisert, fortel Solsvik. Ho merker at resistensproblematikken har blitt verre. Seksjonsleiar Anne Grete Spord bekreftar det. Resistens er eit aukande problem også her i landet. - Det set bakteriologisk seksjon og sjukehusa på store utfordringar. Å finne antibiotika som fungerer er eit krevjande arbeid som tek tid og er avhengig av omfattande kunnskap, fortel Spord. Går bakterievisitt Døra glir opp og to kvite frakkar stig inn i rommet. Konstituert seksjonsoverlege Dag Harald Skutlaberg og assistentlege Bård Kittang går visitt til E. coli og gule stafylokokkar. For å ta knekken på dei. Legane på avdelinga er med på å løyse flokane når Solsvik og kollegaene står fast i jakta på ein bakterie, eller har problem med å slå knockout på verstingane. Førebels skjer det sjeldnare i Norge enn i Sør-Europa og USA. Vi har vore bevisste på bruken av antibiotika ved at ein treng resept frå lege. Det er viktig å ikkje påføre pasientar ei antibiotikabehandling som ikkje er naudsynt. Ein prøver også å finne antibiotika som 13

14 BAKTERIEPOLITIET verkar så smalt som mogeleg for at bakteriane ikkje skal bli resistente mot antibiotika med mange eigenskapar. I nokre land kan du kjøpe antibiotika over disk på kvart gatehjørne. Det har ført til at folk har brukt antibiotika i utide, bakteriane har blitt vant til det og utvikla eigenskapar som gjer at dei overlever. - Som regel er dette ein gradvis prosess, men av og til skal det ikkje meir enn éin einaste mutasjon til, fortel Skutlaberg. Når bakterien endrar seg slik at han overlever og formeirar seg, blir også avkommet motstandsdyktig og kan gjere ugagn utan å frykte antibiotika. Etter kvart vil dei motstandsdyktige bakteriane selekterast fram. - I ei sjukehussetting er dette ekstra ille sidan bakteriane lett kan spre seg til andre pasientar via hender eller via dråpesmitte. Hygiene er difor svært viktig, forklarer seksjonsoverlegen. Fryktar MRSA Bioingeniør Lisa Valle skrapar laus ein bakteriekoloni frå ei blodplate. Spørsmålet er om det er ein harmlaus kvit eller ein frykta gul stafylokokk. Ho leitar etter MRSA-bakterien (Methicillin-resistent-staphylococcus-aureus), ein gul stafylokokk som har skapt store resistensproblem på sjukehus i Sør- Europa, USA og Japan. Bakterien kan til dømes gje hud- og sårinfeksjonar, lungebetennelse og blodforgiftning. - Det byrjar å bli meir og meir vanleg at det kjem MRSA-prøvar frå sjukeheimar. Det er skummelt når denne bakterien dukkar opp ute blant folk med nedsett immunforsvar, seier Valle. Når prøvane tyder på at ho har funne ein MRSA, blir den sendt vidare til spesiallaboratoriet. Her studerer dei arvestoffet for å sjå om det stemmer. Heile analysen tek fem timar. No i haust blir det innført ei ny maskin som gjer jobben på halvanna time. Ein liten revolusjon. Norden og Nederland har minst forekomst av MRSA og er svært bevisste på å halde bakterien utanfor sjukehusa. Forekomsten av MRSA blir overvaka, og alle sjukehus har meldeplikt om nye tilfelle til Nasjonalt folkehelseinstitutt. Reiser aukar risikoen - Det er ein heilt klar auke i talet på Er det MRSA? Bioingeniør Lisa Valle undersøker om koloniane er den frykta resistente bakterien. MRSA-funn i Norge, fortel Skutlaberg. Sidan vi reiser meir enn før, er også sjansen større for at vi hentar med oss heim MRSA, men også andre resistente mikrobar. Sjølv om MRSA er resistent mot alle penicilliner og penicillinliknande antimikrobielle middel, som vanlegvis blir brukt til å behandle infeksjonar forårsaka av andre gule stafylokokker, har vi heldigvis framleis mange antibiotika som vil fungere mot MRSA. Men med tanke på denne frykta bakterien er det svært viktig at alle sjukehuspasientar og helsepersonell som har lagt eller jobba på sjukehus utanfor Norden, blir screena. Pasientar blir isolerte til resultatet føreligg, medan helsepersonell får ein karanteneperiode. Kvar gong det dukkar opp eit uventa MRSA-funn, må også pasienten isolerast. - Det er no vi har sjansen til å halde MRSA på avstand. Difor må alle som får påvist bakterien behandlast, sjølv om dei ikkje har blitt sjuke av den, seier Skutlaberg. Kappløp med bakteriane - Infeksjonar generelt blir stadig vanskelegare å behandle på grunn av aukande forekomst av resistente bakteriar. I verste fall kan vi til slutt bli sitjande att utan effektive middel mot ulike typar bakteriar. Då er vi tilbake til stadiet før antibiotika, konstaterer Skutlaberg. Det er nemleg ikkje berre MRSA som skaper resistensproblem. Ei gruppe bakteriar kalla gram negative stavar, som til dømes E. Coli, kan produsere eit enzym som bryt ned fleire antibiotika. Denne typen resistensmekanisme kan overførast frå ein bakterie til ein annan. Dette skjer i større grad enn tidlegare, og smitteverntiltak som isolasjon av ramma pasientar og bruk av hanskar og frakk blant sjukepleiarane, er naudsynt når dette oppstår. Likevel er penicillin enn så lenge eit effektivt og billeg førsteval ved mange typar infeksjonar i Norge. I mange andre land er derimot forekomst av resistens mot penicillin så stor at medikamentet er svært lite brukt i praksis, og heilt andre og mykje dyrare antibiotika må takast i bruk. - Vi er i eit stadig kappløp med mikrobane, og dette er eit kappløp som aldri vil ta slutt. Vi vil alltid vere på etterskott, og det blir eigentleg forska for lite, seier seksjonsoverlege Skutlaberg. BAKTERIOLOGISK SEKSJON Bakteriologisk seksjon ved Avdeling for mikrobiologi og immunologi, har 30 tilsette og tek imot 350 rekvisisjonar om dagen, både frå sjukehus og legekontor. Kvar rekvisisjon krev fleire testar. I fjor utførte bioingeniørane på avdelinga testar. Prøvane som kjem inn kan innehalde bakteriar som til dømes har ført til urinvegsinfeksjon, blodforgiftning, luftvegsinfeksjon, sårinfeksjonar eller mage-tarminfeksjon. Analysane tek 3-6 dagar alt etter kva det er og kor mykje det hastar. Det er vanskeleg å gje eit raskare svar sidan det tek tid å dyrke bakteriekoloniar. 14

15 Helse Norge har valgt Rica Hotels Avtalen innebærer gunstige priser på overnatting og kurs-/konferanser på samtlige Rica hotell. Bonusopptjening på SAS Eurobonus eller Rica Kortet. Rica Travel Hotel Tlf.: I Bergen bor du på: Neptun Hotell Tlf.: Strand Hotel Tlf.: For andre destinasjoner kontakt: Rica Service Centre på: Tlf.: Spar opptil 1000,- Som ansatt på Helse Bergen får du følgende tilbud: Kr 80 i rabatt på ordinære priser (fra 339,- pr måned) FRI INNMELDING tøff treningsbag (gjelder tom ) premier for gode treningsvaner GRATIS Treningsveiledning * Gjelder ved kjøp av 12 mnd medlemskap og kan ikke kombineres med andre tilbud. Tilbudet gjelder tom Adm. gebyr kommer i tillegg. 15

16 TETT PÅ Medisinsk Rune Økland og Kjetil Holmedal har utvikla dette hovudstativet til Barneklinikken. mekking Visste du at Reodor Felgen og Petter Smart jobbar i Helse Bergen? Rune Økland og kollegaene på Medisinsk-teknisk avdeling ved Haukeland Universitetssjukehus er oppfinnarar som løyser flokar for andre avdelingar. Tekst og foto: Silje Midttun Rune Økland og Kjetil Holmedal prøver ut avdelinga sitt nyaste produkt. Eit videoskop støypt inn i ein blå fjellklatrarhjelm. Dette er eit samarbeidsprosjekt mellom Øre-nesehals avdelinga, Barneklinikken og Seksjon for finmekanikk. Skopet skal førast ned i halsen til pasientar som har astmaliknande pusteproblem utan å ha astma. Tilstanden blir kalla anstrengelsesutløyst laryngial dysfunksjon. Det vesle videokameraet kan styrast til høgre og venstre med ein fjernkontroll når det ligg nedi halsen. Målsetjinga er å filme unormal bevegelse i strupen (larynx) under fysisk aktivitet. Problemet for desse pasientane kan nemleg vere at stemmebandet og strukturane overfor (aryepiglottiske folder) trekker seg saman og stenger opninga i luftrøret under innpust. Det 40 % Petter Smart Seksjon for finmekanikk si oppgåve har vore å lage eit hovudstativ som held videoskopet stabilt når pasienten spring på tredemølle under undersøkinga. - Vi veit ikkje om andre skop som fungerer på same er moro med litt mikkmakk måte, fortel Rune. Han bytta ut R o l l s - R o y c e - motorar og ein kjeledress full av motorolje på BMW med kvit frakk på Haukeland for fem år sidan. - Her er du meir kreativ og bruker meir av utdanninga, fortel han. 16

17 Rune visste kva han gjekk til. Læretida fram mot fagbrevet i finmekanikk, hadde han her på seksjonen. Alt då fekk han prøve seg som Reodor Felgen. Han var med på å utvikle eit apparat som skulle måle flow i hovudpulsåra etter at nye hjarteklaffar blei sett inn i hjarta. - Det var kanonbra. Ikkje alle oppdrag er like spennande, men dei er like fullt nødvendige for brukarane. I overkant av 40 prosent av det seksjonen gjer, er utviklingsoppdrag. Resten av tida blir brukt til å halde alt utstyr i organisasjonen i tipp-topp stand. TETT PÅ Reparerer alt teknisk utstyr Rune opnar den runde døra på ein av trykktankane på Yrkesmedisinsk avdeling, og skrur laus pusteventilen som sit i dørkarmen. Han skal skifte dei ut med avtakbare ventilar. Trykktankane er hans domene. Her får blant andre pasientar med skadar etter strålebehandling, behandling med rein oksygen heilt ned på 14 meters djup. Opp til 400 liter oksygen kan gå med per minutt. Rune har ansvaret for at den tekniske biten fungerer til ei kvar tid. Til saman har avdelinga ansvar for at medisinskteknisk utstyr til ein verdi av ein milliard kroner er oppe og går. Alt frå laserknivar til mikroskop. Firmaet som produserer ut styret kan sjølvsagt også gjere reparasjonane, men ikkje på rappen. - Det er ikkje slik at vi veit kva vi skal gjere når vi kjem på jobb. På hastejobbar blir det forventa at vi står der på to minutt, og det gjer vi. Men då må vi også ha førstelinjekompetanse, forklarer Rune. Difor har også alle tilsette på avdelinga sitt ansvarsområde. Klenodium på langreise Når Rune er ferdig med ventilane på dei fire trykktankane, er det på tide å førebu seksjonen sitt klenodium til ei langreise. Dreiebenken frå 1972 skal til England til reparasjon, overhaling og ikkje minst for få på litt ekstrautstyr. Dette er Rolls-Roycen på avdelinga. Ei Rune Økland har ansvaret for trykktankane på avdeling for Yrkesmedisin. Her skiftar han ut pusteventilane. svært viktig maskin som dreier overflater og hol. No skal den løftast inn i framtida og få digital styring. Dette er ein benk som har vore med på det meste, og med ei ny investering på kroner blir maskina godt rusta for nye oppfinningar. Utviklingsprosjekta går parallellt med serviceaktiviteten på avdelinga. Det er kun Seksjon for finmekanikk som finn opp nytt utstyr og modifikasjonar av gammalt. Dei syr etter kunden sitt behov, og leverer forsknings- og utviklingsoppdrag Det finst ingen grenser for kva vi kan lage. både til Haukeland og Universitetet i Bergen. - Om slike oppdrag skulle blitt utført ute, ville det ha kosta enorme summar, kommenterer Rune. Strenge hygienekrav Teknikken har dei kontroll på, men Rune og kollegaene er ikkje støe på anatomien. Der kjem oppdragsgjevarane inn. Utviklingsprosessen blir eit samspel der idear og skisser blir endra og forkasta. Idéprosessen kan ta lang tid, og alle hovud blir lagt i bløyt. Samarbeid er viktig. Ofte tenker alle i ulike banar, men nokon har fleire Reodor Felgen-gen enn andre. Uansett handlar utvikling av eit nytt produkt mykje om å prøve og feile. - Det er ofte at løysinga dukkar opp i det du ligg under bilen og skrur eller held på med heilt andre ting. Når du har interessa for dette, er det naturleg at utfordringane på jobb ligg i bakhovudet, fortel Rune. Når prototypen blir laga, dukkar det ofte opp nye problem. Samstundes set hygiene strenge krav til det ferdige produktet. Ønskjer mikk-makk-oppdrag Med 53 tilsette fordelt på sju seksjonar er Medisinsk-teknisk avdeling på Haukeland blant dei største i landet. Seksjon for finmekanikk har seks tilsette og ein lærling. Her ifrå har det kome alt frå aortaklemmer for rotter til celleplukkarar og apparat som kan kutte opp nyrer i skiver. På hovudstativet som skal brukast på Barneklinikken, står siste finish igjen før utstyret vil bli testa på pasientar no i haust. Det har alt blitt vist på store konferansar i utlandet og vil sannsynlegvis bli patentert. Det er ei fjør i hatten for avdelinga. - Det finst ingen grenser for kva vi kan lage, fortel Rune og avslører at draumeoppdraget skal by på utfordringar. Det skal vere noko som ikkje har blitt laga før. Gjerne noko litt sært som krev ekstra innsats. - Det er moro med litt mikk-makk, seier Rune med eit smil. 17

18 APOTEKENE VEST HF Haukeland sjukehusapotek Sjukehusapoteket, litt meir enn eit vanleg apotek Utvalet vårt av legemiddel og apotekvarer er tilpassa behovet til pasientane på sjukehuset Vi gjer klar legemidla dine mens du ventar og gir deg råd om korleis du brukar dei på rett måte Vi tek i mot dei gamle legemidla dine og sørgjer for at dei blir destruerte på ein trygg og miljøvenleg måte Sjukehusapoteket produserer legemiddel som ein ikkje kan skaffe på annan måte. Vi produserer legemiddel til den enkelte, til sjukehusa og til apotek over heile landet Vi forsyner dei fleste avdelingane i Helse Bergen med legemiddel, apotekvarer og farmasøytiske tenester Vi samarbeider med tilsette i Helse Bergen og kommunehelsetenesta for å sjå til at du som pasient får rett legemiddelbehandling SJUKEHUSAPOTEKET ER FOR ALLE! Haukeland sjukehusapotek finn du i Sentralblokka på Haukeland Universitetssjukehus i Jonas Lies vei 65 Telefon Telefaks E-post: bergen@apotekene-vest.no Heimeside: 18

19 Godt jobbet! Juni Håkon Dåvøy Konsulent Seksjon for opplæring og kompetanse Han er alltid positiv, hjelpsom og sørvisinnstilt overfor oss som arrangerer kurs på internundervisningen. Han gjør en fremragende jobb, og vi kan alltid stole på at tingene er i orden når vi kommer opp og skal holde kurs. En STOR takk til han. Vi håper derfor at han får utmerkelsen godt jobbet. Mvh Linda K Eide og Kristin Patterson For dine føtter! du vil kjenne det med en gang! Hælrem holder foten på plass kan vendes fremover for å få en slip-in sko. Støttende fotseng. Ventilert tårom for kjøling og komfort. Luft, sand og vann filtreres lett gjennom skoen. Vi selger Crocs, MBT, Klaveness sko og lager individuelt tilpassede innleggssåler. Hos oss på Atterås Helseutstyr fokuserer vi på at alle føtter er unike og har ulike behov som må tilfredsstilles for at foten skal kunne yte maksimalt både til hverdag og til fest. Velkommen til oss på Nesttun! R E K L A M E B Y R Å E T T R I P P E L Kjenner du en hverdagshelt? En som gir litt ekstra av seg selv til glede for pasienter eller kolleger? Hver måned skal vi gi Godt jobbet! -prisen til en ansatt i Helse Bergen. Prisen består av diplom til å henge på veggen, bilde i Hospitalet og et eksemplar av de svært eksklusive Godt jobbet! -krusene! Kandidater til Godt jobbet! sendes til info@helsebergen.no. Vi trenger navn, avdeling og selvsagt en god begrunnelse for hvorfor akkurat denne medarbeideren fortjener Godt jobbet! -prisen. Juli Hans Christian Sylvester-Jensen Lege Plastikkirurgisk avd. Kjære Sylvester. Når du er på vakt går alt i sin prakt. Med lette skritt til avdelingen du kommer Både vinter, vår og sommer. Selv om arbeidsdagen er uten stopp stiller du alltid smilende opp. Du sjarmerer alle på din vei derfor vil vi få takke deg. Med smil om munnen og gode ord er du lyset på vår plastikkirurgiske jord. Når ferien endelig kommer vi ønsker deg en god sommer med nykjøpt hytte på tysnes-øy får du det sikkert kjempegøy. Hilsen fra alle jentene på Plastikkirurgisk sengepost Briller - Kontaktlinser - Solbriller Ansatte i Helse Bergen og deres familie får alltid 10% avslag hos oss! Velkommen til starten på en ny hverdag Tlf.: Nesttunveien Nesttun post@atteraas.no - Ditt Syn - Vårt Ansvar Vestre Torggaten 8, Tlf Strandgaten 3, Tlf.: Arken Senter, Tlf.:

20 RESSURSBANK Framandspråkleg ressursbank Patrick Mshomi frå Tanzania er første medlem i det som skal bli Helse Bergen sin ressursbank av framandspråklege. Tekst: Ragnhild Dårflot Olsen Foto: Ole-Christian Amundsen Språkproblem kan vere eit hinder i rekrutteringa av nye medarbeidarar og i behandlinga av enkelte pasientar. Personal- og organisasjonsavdelinga ønskjer no kontakt med tilsette i Helse Bergen som har ein annan språk- og kulturkompetanse enn norsk. Målet er ein ressursbank av framandspråklege. Patrick Mshomi var den første som skreiv seg inn, og uoffisielt fungerer han alt som ein språkressurs. På arbeidsstaden sin i Vaskeriet nyttar han ofte swahili når arbeidsoppgåver skal forklarast til nye kollegaer. - På den måten unngår vi misforståingar, seier han. Patrick har kollegaer frå både Zaire og Kenya. Både i Kenya og i heimlandet Tanzania er swahili hovudspråk, men også i fleire andre afrikanske land snakkar store folkegrupper dette språket. Lettare overgang Å vere nytilsett er vanskeleg. Det å i tillegg vere i eit nytt land, gjer det endå meir utfordrande. For å gjere denne overgangen lettare, lanserer Personal- og organisasjonsavdelinga i Helse Bergen ideen om ein ressursbank av framandspråklege. - Vi vil til dømes la andre tilsette med same språkbakgrunn og kulturbakgrunn, og kanskje frå same land, ta kontakt Eg vil gjerne hjelpe andre som kjem nye til Helse Bergen. og fortelje litt meir om arbeidsplassen ved Helse Bergen, forklarar Håkon E. Johansen, seksjonsleiar for rekruttering og karriereutvikling. - Dei kan også fortelje litt om det å jobbe og bu i Norge. Dette vil vi gjere både før og etter at nye medarbeidarar har blitt tilsett og flytta til landet. Saman med rekrutteringsrådgivar Janne Kristiansen er Johansen initiativtakar til opprettinga av det som har fått namnet ressursbank. Hovudmålet med ressursbanken er å kunne rekruttere nye medarbeidarar utanfor Norden på ein god måte, ved å kunne gje truverdig informasjon om korleis det er å jobbe i Norge og i Helse Bergen. Samstundes ønskjer Johansen å gjere det lettare for personar med ein annan bakgrunn enn norsk å få jobb i Helse Bergen, og forhindre og førebygge diskriminering. Supplement til tolketenesta Også i behandlinga av enkelte pasientar kan språk vere ein barriere. Kva gjer dei tilsette på ei avdeling når dei får inn ein pasient som snakkar verken norsk, engelsk eller andre språk som nokon på avdelinga meistrar? Første bod er å ta kontakt med den offisielle tolketenesta. Men med ei oversikt over tilsette i Helse Bergen som snakkar andre språk enn norsk og engelsk, kan også tilsette nyttast som naudtolk om ikkje tolketenesta kan hjelpe til. Då blir enkelte situasjonar enklare for både tilsette og pasientar. Eit anna positivt moment ved ressursbanken, er i forhold til førespurnader frå media. Media ønskjer ofte å vite noko om korleis det er å jobbe i Helse Bergen for personar med ein annan bakgrunn enn norsk. - Vi kan lettare bistå media når vi har relevante personar å vise til, seier Johansen. Frivillig Johansen understrekar at ressursbanken er tenkt å vere ei frivillig ordning, der den enkelte medlem set grenser for kva han ønskjer å delta på, og kor han skal delta. Dessutan skal alle data behandlast konfidensielt, noko medlemmane i ressursbanken får garanti på. - Som eit lite pluss vil vi trekkje ut gåvekort og premiar mellom dei som melder seg, fortel Johansen. Han understrekar også at ingen vil bli spurt om å delta på noko utan først å ha blitt kontakta av Personal- og organisasjonsavdelinga. - Ingen lister vil bli sendt rundt eller ligge opne for innsyn. Dette vil bli styrt av eit fåtal personar her på avdelinga, forsikrar han. 20