ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova i strandsona og elles i kommunane i Regionrådet Nordhordland IKS

Transkript

1 utestengt eller fri under høg himmel utestengt eller fri under høg himmel Metodar og hjelpemiddel for avdekking av og og oppfølging Metodar ogog hjelpemiddel for avdekking oppfylgingav av utestengt eller fri under høg av himmel Metodar hjelpemiddel for avdekking og oppfølging ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova i strandsona ogav elles ulovlege tilhøve og bygningslova i strandsona ulovlege tilhøve etter planplan- og bygningslova i strandsona og elles og i kommunane ietter Regionrådet Nordhordland IKS i Regionrådet Nordhordland IKS ellesi kommunane i Metodar kommunane i Regionrådet Nordhordland og hjelpemiddel for avdekking av ogiks. oppfølging av ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova i strandsona og elles i kommunane i Regionrådet Nordhordland IKS strandsona- der me lever og bur strandsona- der me lever og bur strandsona- der me lever og bur

2 Prosjektgruppa Prosjektgruppa vonar at denne rapporten vil bli til god nytte for samarbeidskommunane i Nordhordland digitalt og andre kommunar i landet. Vi ynskjer lykke til i det oppfylgjande arbeidet! Frå venstre: Tommy Veland, Benjamin Hicks, Torbjørn Trageton, Tor Hegle 2

3 Føreord Kapittel 5 i denne prosjektrapporten startar med fylgjande to setningar: Store delar av Nordhordland er prega av menneskelege inngrep og høg byggaktivitet. Til tross for byggeforbodet i 100-metersbeltet langs sjøen har det, m.a. gjennom dispensasjonar, likevel skjedd ei omfattande utbygging i dei nære strandområda. Ikkje all utbygging i kommunane i regionen vår har vore i samsvar med dei gjeldande reglane i plan- og bygningslova, pbl., dei gjeldande arealplanane og det tilhøyrande regelverket. Dette prosjektet har sett fokus på Førebyggjande tiltak Høgoppløyselege skråfoto som effektiviseringsverktøy i kommunale forvaltingsoppgåver, m.a. i forvaltinga av plan- og bygningslova Andre kjelder som kommunane nyttar i forvaltingsoppgåvene sine Betringstiltak i høve til informasjonskjeldene og intern kommunikasjon mellom kjeldene Metodar til å avdekka moglege ulovlege byggetiltak etter plan- og bygningslova Betre metodar i oppfylging av å avdekka ulovlege byggetiltak Det utførde vil koma til god nytte i kommunane i regionen sine forvaltingsoppgåver. Det er vår von at resultatet av dette prosjektet, vil koma mange kommunar og andre elles i landet til gode. Difor vil prosjekteigaren få takka fylkesmennene i Hordaland og Sogn og Fjordane for at dei tildelte prosjektet turvande økonomiske midlar til å få det gjennomført. Dernest vil prosjekteigaren takka prosjektgruppa: Tor Hegle, Lindås kommune (leiar), Benjamin Hicks, Lindås kommune (medlem), Tommy Veland, Lindås kommune (medlem) og Torbjørn Trageton, Tragetons Kjelde (medlem og sekretær). I tillegg ei takk til alle som har ytt hjelp til prosjektgruppa sitt arbeid. Dette ville vorte ei lang liste med fare for at nokon kunne bli uteletne. Vi vil likevel nemna to: Olav Berge, tidlegare direktør i Bygningsteknisk Etat (BE) for gode råd og at prosjektgruppa fekk erfaringsutveksling med tilsvarande interkommunalt prosjekt i Skottland og Harald Stanghelle, sekretær Nordhordland digitalt. Han har fylgt prosjektet tett, delteke i mange av møta og stått for utforminga av framsida i rapporten. 3

4 Ei takk òg til HiB og studentane Hans Ove Kannenberg og Alv Jarle Kvant for deira medverknad i prosjektet. Til slutt ei takk til førstekonsulent Kjell Erik Steinbru, UiB for språkvask av manusdokumenta og Randi Himle, journaliststudent UiB for arbeidet med å gje sluttdokumentet frå prosjektet ei god og brukarvenleg digital form. 4

5 Samandrag Hovudstrategien til kommunane i det interkommunale samarbeidet Nordhordland digitalt, er førebyggjande tiltak mot ulovleg byggeverksemd. Sjølv om dette ikkje er spesifisert som ein aktivitet i prosjektet, har prosjektgruppa i kap. 1 lista opp og kommentert ti ulike førebyggjande tiltak. Til slutt har prosjektgruppa gjort ei evaluering av det førebyggjande arbeidet og peika på tilhøve som bør betrast. Kap. 2 handlar om å få tak i georefererte skråfoto som hjelpemidel m.a. i byggesakshandsaminga i kommunane og i sporing og dokumentasjon av ulovleg byggeverksemd. I starten er det forklara kva georefererte skråfoto er og vist to eksempel. Deretter har vi skildra prosessen med å få tak i hjelpemiddelet fram til sluttlevering, omfang mv. I kommunedelplan for geodata for kommunane i regionen (med heimel i pbl.) er det vedteke at kommunane skulle skaffa seg dette verktøyet. Det målet er no nådd. Kommunane har byrja å henta nyttevinstar av hjelpemiddelet. Fotoa er gjort tilgjengeleg i regionen sin kartportal. I kap. 3 er det presentert ein tabell over informasjonskjelder som er i bruk både i det førebyggjande arbeidet og i sakshandsaming av tiltakssaker medrekna sporing av ulovlege byggetiltak. Først i tabellen kjem ei opplisting av kjelder som heilt eller delvis er allment tilgjengeleg over internett, deretter kjelder i kommunane eller som kommunane har eller kan få tilgang til via passord. I sporingsarbeidet og elles er det viktig at kjeldene inneheld den informasjonen som trengs og at informasjonen er tilstrekkeleg komplett og korrekt. Difor er det etter kjeldetabellen ført opp ein del nødvendige kvalitetssikringstiltak (kap. 3.3) i høve kjeldene. Der er framgangsmåte i arbeidet skildra. Til det første og grunnleggjande kvalitetssikringstiltaket (3.3.1) er det laga ein illustrasjon. (Sjå vedlegg E, nr. 1.) Det er på det reine at svikt i informasjonskjeldene og svikt i informasjonsformidlinga, medfører ein del gratispassasjerar i dei kommunale avgifts- og eigedomsskattesystem. I kap. 3.2 er det difor òg skildra kvalitetssikringstiltak relatert til utskriving av kommunale avgifter og eigedoms- og formueskatt. Til slutt i kap. 3 er det gjort ei kort evaluering av eksisterande status. I kap. 4 er det skildra premissar og ulike metodar som prosjektgruppa tilrår brukt i sporing av moglege ulovlege tiltak*. Gruppa har fylgt pbl. si typeinndeling av tiltak i kap

6 Når det gjeld ulovlege tilhøve ved plassering av tiltak, er det òg teke med ein metode til avdekking av ulovleg plassering av ikkje søknadspliktige tiltak og akvakulturanlegg*. Målet med prosjektet var m.a. å skildra hjelpemiddel og metodar relatert til ulike typar ulovlege tiltak, ikkje å gjennomføra avdekkinga. Til slutt er det laga ei oppsummering. Der går det fram at gruppa har avgrensa oppgåva med å skildra metodar for avdekking av ulovlege tiltak til tiltaket sjølv og det som gjeld plassering og ikkje om andre tilhøve ved sjølve utføringa av tiltaka. Det går vidare fram av oppsummeringa at storparten av eksisterande ulovlege tiltak og ulovleg plassering av desse, kan ein finna og dokumentera ved hjelp av eksisterande kvalitetssikra kjelder og eksisterande edb*-tekniske hjelpemiddel. I prosjektskildringa (vedlegg A) er det føresett at studentar ved HiB skulle medverka til arbeidet med å skildra hjelpemiddel og metodar i avdekking av ulovlege tilhøve. Diverre vart berre to studentar med på dette. Dei har i fellesskap utført ei prosjektoppgåve relatert til problemstillinga. Denne er lagt ved som vedlegg D. Der er det påvist og dokumentert nokre ulovlege tilhøve i eit sterkt avgrensa område i Lindås kommune. Brukte metodar og hjelpemiddel er skildra. Kap. 5 (siste delen av prosjektet) var utvikling av meir effektive metodar enn dagens i kommunane si oppfylging med å avdekka ulovlege tilhøve. Her kom ein av ulike årsaker ikkje så langt ein hadde vona. Men viktige vurderingar er presenterte i høve: Mottekne meldingar frå publikum som kan tyde på ulovleg tiltak (5.4.1) Systematisk gjennomgang (5.4.2) Konsekvensar av manglande tilbakemelding frå fylkesmann og fylkeskommune i høyringssaker (5.4.3) Bruk av samlevedtak (5.4.4) Til slutt er det presentert eit prioriteringsverktøy (ei matrise) til bruk for kommunane si prioritering i oppfylging av ulovlege tiltakssaker. Aksane i matrisa er Alvorsgrad (fire definerte klassar) og Merksemd/oppfylging (tre klassar). Kap. 6 (siste kapitlet) inneheld prosjektgruppa sine tilrådingar for det oppfylgjande arbeidet etter prosjektslutt. Tilrådingane med utfyllande merknader er sette opp i prioritert rekkefylgje innan dei einskilde kapitla i dette dokumentet. 6

7 Forkortingar og ordforklaringar Plan- og bygningslova vert gjennom heile dokumentet forkorta som pbl. Til slutt i rapporten finn du ei liste med forkortingar og ordforklaringar. Namn og ord er undervegs merka med blått og *. Ved å trykka på ordet kjem du direkte til sida med forkortingar og ordforklaringar. Her finn du òg ein tilbakeknapp, slik at du enkelt kjem tilbake til der du var i rapporten. Vedlegg Til prosjektrapporten er det seks vedlegg: Vedlegg A: Opphavleg prosjektskildring Vedlegg B: Kart som viser dekkingsområda for georefererte skråfoto Vedlegg C: Utfyllande opplysningar om den einskilde kjelda i kjeldetabellen i kap. 3 Vedlegg D: Bacheloroppgåve ved HiB Avdekking av ulovlege tiltak etter planog bygningslova i strandsona Vedlegg E: Eksempelillustrasjonar til kap. 3 og 4 (nummererte dokument) Vedlegg F: Studietur til Skottland 7

8 Innhald FØREORD... 3 SAMANDRAG... 5 INNHALD FØREBYGGJANDE TILTAK ULIKE TILTAK MED Å FØREBYGGJA ULOVLEG BYGGING EVALUERING AV DET FØREBYGGJANDE ARBEIDET GEOREFERERTE SKRÅFOTO AV STRANDSONA OG ELLES I KOMMUNANE I REGIONRÅDET NORDHORDLAND IKS KVA ER GEOREFERERTE SKRÅFOTO? ERFARINGSBAKGRUNN FØREMÅLET MED TILTAKET GJENNOMFØRINGA FORVALTING AV BILETBASANE KONKLUSJON KJELDER TIL BRUK I FØREBYGGING OG AVDEKKING AV ULOVLEGE TILHØVE ETTER PLAN- OG BYGNINGSLOVA INNLEIING INFORMASJONSKJELDER TIL BRUK I FØREBYGGING OG AVDEKKING AV ULOVLEGE TILHØVE ETTER PBL. MV KVALITETSSIKRING AV OPPLYSNINGAR I NOKRE AV DATAKJELDENE Bygningspunkt i matrikkelen Folkeregisteret Det offentlege kartverket/fkb Nasjonalt register over luftfartshinder Tiltaksbasen Avgiftsregister av vatn, avlaup og slamtømming Avgiftsregister renovasjon, NGIR/BIR Vassbrønn/damanlegg, digitalt register EVALUERING METODAR TIL BRUK I AVDEKKING AV MOGLEGE ULOVLEGE TILTAK INNLEIING METODAR OG VERKTØY RELATERTE TIL TILTAKSTYPE OG REGELKRAV Nye frittståande bygningar på 15 m 2 BRA og større Plassering av tiltak Tilbygg, påbygg og underbygging av ein eksisterande bygning Fasadeendring Bruksendring mv

9 4.2.6 Riving av tiltak Anlegg av veg, parkeringsplass og landingsplass Vesentlege terrenginngrep Innhegning mot veg Plassering av skilt og reklameinnretningar Konstruksjon og anlegg OPPSUMMERING METODAR FOR OPPFYLGING AV MOGLEGE ULOVLEGE TILHØVE INNLEIING PROSJEKTMÅL PROSJEKTRESULTAT VURDERING Avdekking via publikumsmeldingar Avdekking via systematisk gjennomgang Konsekvens av manglande tilbakemelding i høyringssaker Erfaring med bruken av Samlevedtak Siling av saker PRIORITERINGSREKKEFYLGJE VED MISTANKE OM ULOVLEGE TILTAK PROSJEKTGRUPPA SINE TILRÅDINGAR FØREBYGGJANDE TILTAK GEOREFERERTE SKRÅFOTO LISTE OVER MANGLAR SOM BØR RETTAST NÅR DET GJELD DAGENS INFORMASJONSKJELDER OG INFORMASJONSFLYT AVDEKKING AV ULOVLEGE TILTAK OPPFYLGING AV ULOVLEGE TILTAK FORKORTINGAR OG ORDFORKLARINGAR VEDLEGG VEDLEGG A PROSJEKTSKILDRING VEDLEGG B DEKKINGSOMRÅDE FOR GEOREFERERTE SKRÅFOTO VEDLEGG C DATAKJELDER VEDLEGG D BACHELOROPPGÅVE VEDLEGG E EKSEMPELILLUSTRASJONAR VEDLEGG F STUDIETUR MV. TIL SKOTTLAND

10 1 Førebyggjande tiltak I prosjektsøknaden er prosjektsamandraget innleia med at hovudstrategien til kommunane har vore førebyggingstiltak. Etablering av førebyggjande tiltak er den beste måten å senka talet på ulovleg bygging. Det er her teke med ulike måtar som samarbeidskommunane arbeider med førebygging på. 1.1 Ulike tiltak med å førebyggja ulovleg bygging 1. Rettleiingsteneste i kommunane 2. Rettleiingsportalen 3. Arealplanar tilgjengelege på internett 4. Open byggesaksprosess der saksdokumenta er tilgjengelege via kommunen si heimeside 5. Etablert interkommunalt tilsyn 6. Systematisk og periodisk flyfotografering der bileta er tilgjengelege her 7. Meldingsteneste via kartportalen 8. Informasjonsverksemd, eksternt og internt 9. Nettverkssamarbeid om kvalitetsstyring av byggesaksprosessen. 10. Prosjektet Metodar og hjelpemiddel til avdekking og oppfylging av ulovlege tiltak Rettleiingsteneste i alle samarbeidskommunane a) Byggesak er tilgjengeleg via telefon eller ved oppmøte b) Heimesider til kvar kommune på web c) Førehandskonferanse (pbl. 21-1) d) Kommunane samarbeider om - felles utvikling (Nordhordland digitalt) - felles nettside - felles tilsyn (NGIT*) - felles haldning i byggesaker (Byggesaksnettverk) Rettleiingsportalen a) Bing = Byggesak i Nordhordland og Gulen b) Etablert i 2006 c) Besøk: treff i månaden 10

11 d) Omfattar informasjon om arealplan, geodata (oppmåling), byggesak, vatn og avlaup, tilsyn e) Gjev detaljert informasjon og rettleiing om byggesak både for bransjen og for saksbehandlarar i kommunane Arealplanar på internett Kommunane sine arealplanar kan hentast på web* på Kommunen si heimeside Kartportalen BraPlan Saksdokument tilgjengelege på web Kommunane har open byggesaksprosess der saksdokumenta er tilgjengelege via kvar enkelt kommune si heimeside. Transparent byggesaksbehandling gjev kjennskap og kunnskap til kommunane sine brukarar. Alle saker til politisk handsaming ligg tilgjengelege på web. Fleire kommunar har postliste tilgjengeleg på web. Nokre kommunar arbeidar med å etablera innsynsmodul i kontorstøttesystemet. Etablert interkommunalt tilsyn, NGIT Nordhordland og Gulen Interkommunale Byggetilsyn, NGIT, vart første gong skipa , med verknad frå januar 2005, og med Lindås kommune som vertskommune. Avtalen vart revidert , med verknad frå januar Tilsynsfunksjonen er endra frå å omfatta reine føretakstilsyn til også å omfatta tilsyn med konkrete byggeprosjekt og oppfylging av ulovlege tiltak. Det er vidare innført eit lovkrav om at kommunane skal fatta vedtak om ein tilsynsstrategi. I den reviderte avtalen er samarbeidet utvida i tråd med dei nye krava. Det omfattar m.a. at tilsynsstrategien er teken inn i avtalen, og at vertskommunen (Lindås) får fullmakt til å fylgja opp tilsynet og eventuelle ulovlege tiltak på ein meir effektiv måte enn før, dvs. i staden for å senda saka tilbake til utgangskommunen. For å sikra at vertskommunen har kapasitet til å utføra oppgåva, er det lagt inn eit krav om at 11

12 tilsynet skal bemannast med minimum éin tilsynsleiar + eitt årsverk, og ha byggteknisk og juridisk kompetanse. Kommunane melder sjølve inn sakene som ein ønskjer tilsyn på, som før. Tilsynsfunksjonen skal finansierast gjennom gebyr, jf. pbl. 33-1, som før. Dei fleste kommunane har allereie teke dette inn i gebyrregulativet sitt. Systematisk og periodisk flyfotografering Samarbeidskommunane har systematisk og periodisk flyfotografering (vertikal) der bileta er omgjort til ortofoto (foto med karteigenskap) og gjort tilgjengelege for alle her. I tillegg er det gjennom dette prosjektet gjennomført skråfotografering av strandsona mv. Desse fotoa er georefererte slik at dekkingsområdet til det einskilde fotoet kan visast. Desse fotoa er gjort allment tilgjengelege i den same kartportalen. (Sjå kap. 2.) Fotograferinga avdekker situasjonen på fotograferingstidspunktet. Dato for dette er kjent. Det er gjort fotoopptak av same plassen på ulike datoar slik at ein kan sjå utviklinga i tidsrommet mellom fotoopptaka og såleis til ein viss grad tidfesta ulike endringar. Kartportal/meldingsteneste Kartportalen, som er open for alle, har ei brukarrettleiing for korleis ein brukar portalen. Bruk av kartportalen gjer det enkelt for alle å melda frå om manglar og ting som bør rettast. Til dømes: om tiltak som vert utført utan at aktuelle partar har fått varsel. Bruken av kartlag med ulike tema (som ein kan skru av og på) gjer at ein raskt kan sjå nyetablerte tiltak som ikkje er registrert i matrikkelen*. (Dei kan vera oppførte utan turvande godkjenning.) Portalen sitt tilbakemeldingssystem for feil og manglar, kan òg nyttast i melding om tiltak som naboar ikkje er vorte varsla om. Kommunen sine brukarar er såleis ein vederlagsfri ressurs i avdekking av ulovlege tilhøve. Dette prosjektet har lagt til rette for: 12

13 Heile kyststripa i Nordhordland og Gulen er fotografert frå fly (skråfoto). Ein forvaltningsorganisasjon for foto-base er etablert. Alle kan finna og sjå skråfotoa på nett. Fotoa (ikkje beste kvalitet) kan brukast privat. Det er eiga kjøpsordning for foto av beste kvalitet. Skråfoto bygger forståing for byggereglane. ( Naboen-ser-deg -effekt.) Informasjonsverksemd Hovudårsak til ulovlege tilhøve, reknast å vera manglande kunnskapar om regelverk. Informasjonssamlingar og info gjennom media, vil minska kunnskapsmangelen. Kommunane sin oppfylgingspraksis i høve til ulovlege tiltak, vil verka førebyggjande (eller det motsette) om den er god (eller ikkje). Nettverkssamarbeid om kvalitetsstyring av byggesaksprosessen Kommunane sine fagfolk arbeider kontinuerleg med lik forståing og handsaming gjennom nettverkssamarbeidet sitt. Gjennom nettverkssamarbeidet vert det halde arbeidssamlingar der ein går igjennom ulike tema. Det vert utveksla sjekklister og malar. Prosjektet: Metodar og hjelpemiddel til avdekking og oppfylging av ulovlege tiltak Dette prosjektet har sett fokus på hjelpemidlar og metodar for avdekking og oppfylging av ulovleg byggarbeid. Kunnskap om dette vil i seg sjølv verka førebyggjande. 1.2 Evaluering av det førebyggjande arbeidet Lovverket kan synast vanskeleg å forstå for folk flest. Rettleiingsmateriellet må gjerast lettare tilgjengeleg for alle. Arealplanopplysningar og tiltakssaker må bli enklare tilgjengelege for publikum. 13

14 2 Georefererte skråfoto av strandsona og elles i kommunane i Regionrådet Nordhordland IKS Av prosjektskildringa (vedlegg A) går det fram at ei av oppgåvene var å framskaffa georefererte skråfoto av strandsona mv. i regionen. 2.1 Kva er georefererte skråfoto? Georefererte foto er foto der retning og dekkingsområdet for eit bilete er stadfesta ved kartkoordinatar. Med andre ord kan dekkingsområdet for det einskilde georefererte biletet visast på kommunen sine kart (det offentlege kartverket) og såleis visast samanstilt med annan kartinformasjon. Georefererte skråfoto er foto tekne med skrå kameravinkel mot landskapet frå fly (eller drone). 14

15 To georefererte foto frå Lonevåg. Fotoa er sterkt minska. Dei inneheld ein stor detaljrikdom som kjem tydeleg fram når dei vert forstørra. På normalfoto som er tekne ca. 320 meter over bakkenivået, er oppløysinga på fem cm. 15

16 2.2 Erfaringsbakgrunn Lindås kommune hadde alt frå 2001 (med foto over Knarvik) teke i bruk dette hjelpemiddelet som eit effektiviseringsverktøy særleg innan forvaltingsoppgåver etter plan- og bygningslova, i høve samfunnstryggleik og informasjon. Med georefererte skråfoto fekk ein tilleggsinformasjon i høve til den ein fekk gjennom dei andre informasjonskjeldene som kommunen sjølv hadde eller hadde tilgang til via internett (saksdokument, kart, vertikale flyfoto, teikningar, ulike register mv.). Skråfoto gjev god visuell framstilling av informasjonen både for publikum og politiske og administrative vedtaksorgan. Desse siste kunne i stor mun sløyfa synfaringar før vedtak vart gjort og dermed spara både tid og arbeidskraft. Fotoa gav i dei fleste sakene den informasjonen ei synfaring ville kunna gje og ofte på betre måte med den store detaljrikdomen slike foto gjev. Same erfaringa har òg alle andre instansar som har teke verktøyet i bruk. 2.3 Føremålet med tiltaket 1. Alle kommunane i regionen skulle få tilsvarande hjelpemiddel som Lindås og dermed dra nytte av erfaringane til Lindås og få tilsvarande effektiviseringsvinstar i sine kommunar. (Samtidig fekk Lindås oppdaterte skråfoto for tidlegare dekkingsområde og for nokre areal der slik fotografering ikkje var utført før.) 2. Dei georefererte skråfotoa skulle gjerast allment tilgjengelege gjennom regionen sin kartportal. 3. Kjennskap til at kommunane hadde slik tilstandsdokumentasjon, vil verka førebyggjande når det gjeld ulovleg byggeverksemd og vera godt bevismateriale i førebygging av urettvise påstandar og konfliktar som kan oppstå. 4. Andre instansar som måtte ha nytte av dei georefererte skråfotoa, skulle få tilgang til dei mot eit rimeleg vederlag. Slike vederlag skal nyttast til delfinansiering av periodisk nyfotografering av områda. 5. Det skulle fastsetjast framtidig forvaltingsorganisasjon for fotobasane. 2.4 Gjennomføringa Eksterne prosjektmidlar kom på plass primo juli Først då kunne ein henta inn tilbod på fotografering. For å spara tid og samstundes overhalda reglane i lov om offentlige anskaffelser, vart alle firmaa i landet som utfører denne type tenester, 16

17 inviterte til å gje tilbod på fotografering av område spesifiserte av prosjektgruppa. Tettstadområda skulle fotograferast frå ca. 320 meter over bakkenivå (normalfoto) og resten frå ca. 480 meter over bakkenivå (oversiktsfoto). På grunn av ferietida, vart det teke atterhald om at det kunne bli justeringar når det gjaldt dekkingsområda som firmaa hadde fått tilsendt avgrensingsdata for både i form av kart og ved koordinatar som definerte dei aktuelle områda. Fylgjande fire firma sa dei kunne ta på seg oppdraget og var interessert i å gje tilbod: Mapaid AS Blom Geomatics AS TerraTec AS Fotopro Flybilder AS Då tilbodsfristen var ute, var det levert tilbod frå dei tre førstnemnde. Avtale vart inngått med Mapaid AS (det firmaet som tidlegare har levert skråfoto til Lindås kommune). Staten sin standardavtalemal for konsulentoppdrag (Difi 2009) vart nytta. Mapaid AS sitt tilbod var vesentleg rimelegare enn tilboda frå dei to andre. Erfaringa til Lindås kommune med bruk av dette firmaet var god. Det kom ingen klage frå dei to andre firmaa på avgjerda. Etter avtalen med Mapaid AS har regionen full bruksrett til fotoa som inngår i oppdraget. Leverandøren har opphavs- og eigedomsretten til desse, men kommunen har fulle bruksrettar til fotobasane og kan publisera på internett ein versjon av fotoa med redusert oppløysing. I særskilde avtalar med andre potensielle brukarar av fotobasane, kan Nordhordland digitalt gje desse bruksrett til fotoa til eigne føremål på vilkår sette i avtalen med Mapaid AS. Ønskjer private å få einskildbilete med full kvalitet, fastset NH-digitalt prisen. Eigaren skal ha halve salssummen. Etter avtalen vart sluttlevering sett til Innan rimeleg tid kunne NH-digitalt koma med justeringar av dekkingsområda til same einingsprisen som i tilbodet. Første fotograferingsetappen vart utført , den andre Resten måtte stå ut til Prosjektet fekk dermed tid til også å henta inn ønskje frå andre potensielle brukarar av biletbasane. Det medførte nokre tilleggsbestillingar. Ulike tilhøve gjorde at leverandøren ikkje fekk utført resten av oppdraget innan fristen Denne fotograferinga vart utført og Men sluttleveransen skjedde først den Fotoa som vart leverte i 2012 er tekne med eit nytt kamera og er av betre kvalitet enn 17

18 avtalt i tilbodet. Dekkingsområdet er òg større enn først avtalt. Partane vart samde om at leverandøren pga. den forseinka leveringa, ikkje skulle ha tilleggsbetaling for det utvida dekkingsområde og den betre biletkvalitet i 2012 enn føresett i avtalen. I aktiviteten er det levert: 2011 (25. oktober): Normalfoto stk. og oversiktsfoto stk (15. november): Normalfoto stk. og oversiktsfoto 121 stk. Dekkingsområda for dei ulike fotograferingane er vist i regionen sin kartportal. Der er det einskilde georefererte fotoet og tilhøyrande metadata tilgjengeleg. 2.5 Forvalting av biletbasane Lindås kommune, ved fagleiar for geodata, er arkiv- og distribusjonsansvarleg for fotobasane. Basane er organiserte kommune- og fylkesvis. Kvar kommune i regionen har fått tildelt på eigen disk fotoa for sin kommune (Masfjorden også fotoa som gjeld nabokommunen Høyanger i Stordalsområdet). Det er etablert ein standard avtalemal for bruksrettstilgang til fotobasane for eksterne instansar. I tillegg er det etablert ei kjøpsordning og tilhøyrande administrative rutinar for kjøp av høgoppløyselege bilete via kartportalen. 2.6 Konklusjon Måla med denne aktiviteten i prosjektet er oppfylt og kommunane (og andre som har fått tilgang til fotobasane) har starta uthenting av nytten av å ha fått dette nye hjelpemiddelet. Det er eit svært godt hjelpemiddel i forvalting av strandsona og arealforvaltinga elles, i vernearbeid og til avdekking av ulovlege tilhøve. Gjennom dette er tiltak nr. 5 i kap. 6.4 Verktøy/hjelpemidlar i Geodataplan for Nordhordland og Gulen (s. 20) fullført. 18

19 3 Kjelder til bruk i førebygging og avdekking av ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova 3.1 Innleiing I prosjektsøknaden er aktivitet to skildra slik: Utvikla gode metodar i bruk av skråfoto og informasjon frå andre datakjelder kommunane har, for avdekking av eksisterande ulovlege tilhøve. Med andre ord: vekk frå sladremetoden som hovudkjelde for tilsynet si avdekking av ulovlege tilhøve. Av søknaden går det vidare fram at det var teke kontakt med HiB* om medverknad frå studentar der i arbeidet som var definert i denne aktiviteten. HiB og vi såg det verdfullt at studentane kunne nytta eit konkret datagrunnlag og konkrete problemstillingar frå den kommunale forvaltinga i GIS*-utdanninga si. Diverre både for oss og HiB vart det berre to studentar som saman valde å gripa fatt i problemstillinga i ei felles prosjektoppgåve avgrensa til ein mindre del av Lindås kommune. Difor har prosjektgruppa laga ein meir utførleg dokumentasjon av aktuelle datakjelder og metodar i bruk både i det førebyggjande arbeidet og i avdekking av ulovlege tilhøve. (Studentane si prosjektoppgåve, som inneheld gode illustrasjonar av fleire avdekka ulovlege byggetiltak innan det valde området og skildring av metodebruk i arbeidet, fylgjer som vedlegg D til denne rapporten.) Av hovudkapittel 1 går det fram at regionen satsar på førebygging av ulovlege tilhøve. I det førebyggjande arbeidet så vel som i arbeidet med å avdekka ulovlege tilhøve er tilgjengelege informasjonskjelder eit grunnleggjande verktøy. Aktivitet to i prosjektet omhandlar difor ein dokumentasjon av kva for informasjonskjelder som er tilgjengelege, kva type informasjon som finst i kjeldene, tilgangen til informasjonen mv. For oversikt skuld har prosjektet laga ei tabelloppstilling over aktuelle informasjonskjelder, 37 namngjevne kjelder. (I fleire av dei internettbaserte kjeldene er det lenker til andre kjelder som ikkje er med i vår liste.) Dei første 14 kjeldene er allment tilgjengelege via internett. Dei neste namngjevne kjeldene er m.a. tilgjengelege for kommunale sakshandsamarar i sporing av ulovlege tilhøve. 19

20 Tabellen inneheld fem kollonnar med fylgjande opplysningar: 1. Identitetsnummer til vedkomande kjelde brukt i denne rapporten 2. Namn på kjelda 3. Kort om tilgang til kjelda (kven som har tilgang og korleis) 4. Kva opplysningar ein finn i kjelda 5. Merknadsrubrikk (som inneheld ein del viktige tilleggsopplysningar, f.eks. kven som er forvaltar av vedkomande kjelde) Til den konsentrerte oversikta i tabellen er det laga ein utdjupande omtale av kjeldetypen, opplysningar om status for kjeldene mv. Denne ligg i vedlegg C. 3.2 Informasjonskjelder til bruk i førebygging og avdekking av ulovlege tilhøve etter pbl. mv. Allment tilgjengelege kjelder Nr. DATAKJELDER TILGANG DOKUMENTASJON MERKNADAR 1 Kommunen sitt saks- /arkivsystem Allment tilgjengeleg til delar av informasjonen. Alle kommunale saksdokument. Kommunal sakshandsamartilgang til all relevant info. 2 Det som regionen sin rettleiarportal har om pbl. mv. Bing Rettleiingsinformasjon for publikum i høve pbl. og andre lover, gebyrregulativ, planregister mv. Portalen gjev òg tilgang til aktuelle skjema, sjekklister mv. 3 Ulovleg bygging og bruk Fylkesmannen i Hordaland Gjeldande regelverk og rettsavgjerder. Fylkesmannen i Hordaland si rettleiingsteneste for saksområdet. 4 Direktoratet for byggkvalitet Dibk Kommunal- og regionaldepartementet sin rettleiingsinformasjon til plan- og bygningsloven (pbl.). Portalen inneheld òg rettleiing i høve Miljøverndepartem entet sitt ansvarsområde av pbl. 5 Det offentlege kartverket/fkb* Nordhordlandskart Natur- og menneskeskapte tilhøve i tid og rom. Regionen sin kartportal. 6 Kommunalt Gjeldande planar og For eldre saker er 20

21 planregister Nordhordlandskart og vedkomande kommuneportal. planar under arbeid på alle forvaltingsnivå med tilhøyrande dokument, dispensasjonssaker og byggeforbodsområde planregisteret noko mangelfullt 7 Ortofoto Nordhordlandskart Norge i bilder Det som er synleg i flybileta på fotograferingstidspunkta. (Dato er kjend og tilgjengeleg) Vertikale flyfoto med karteigenskap. Viser endring som har skjedd mellom ulike fotograferingstidspunkt 8 Matrikkel Nordhordlandskart 9 Georefererte skråfoto Nordhordlandskart Alle opplysningar i matrikkelen som er allment tilgjengelege m.a. eigedomsnr., bygnings- og adressedata, registrerte forn- og kulturminne og ureining i grunn. Daterte digitale flyfoto med stor oppløysing tekne i skrå vinkel av terrenget. Kartverket* er forvaltar av registeret. I portalen er det vist kva dekkingsområde som finst totalt og i det einskilde biletet. 10 Nasjonalt register over luftfartshindre (NRL) Luftfartshindre Viser oversikt over registrerte eksisterande og planlagde luftfartshinder. Kartverket er forvaltar av registeret. 11 Gardskart/AR5 Skog og landskap 12 Andre temakart mv. Miljøkommune Gardskart viser arealressursar og arealtal for den einskilde landbrukseigedomen AR5 viser arealtilstand og arealkvalitet for jordbruks- og skogbruksproduksjon Eit hjelpemiddel for kommunal saksbehandling innan planlegging, naturforvaltning, forureining, kulturminne og kart. Statens landbruksforvalting er forvaltar av registera. Nettadressa gjev internettilgang til opne temaportalar. 21

22 13 Street view Google Maps Digitale foto med 360 horisont langs vegar i regionen. Google eig og forvaltar bileta. 14 Gamle flyfoto (skråfoto) Allment tilgjengelege på kommunen si heimeside. Daterte skråfoto i fargar der hus/tun er i fokus (historiske data). Arkivert på eigedomsnummer (gnr./bnr./fnr.). Kjelder som krev autorisert tilgang Nr. DATAKJELDER TILGANG INNHALD MERKNADAR 8 Matrikkelen Via internett og passord. Alle opplysningane i matrikkelen. Jf. med matrikkelforskrifta. Lesetilgang til alle data og oppdateringsplikt for spesifisert informasjon 15 Tiltaksbasen I kommunen sitt GIS-system. Godkjende tiltak etter pbl. Mangelfull oppdatering. 16 Byggbasen i FKB Innsynsverktøy er kopla direkte på databasen. Geografisk skildring av byggmassen i kommunen og endringar over tid. Eigen base i det offentlege kartverket (storskaladelen). 17 Bygningspunkt, generert frå Matrikkelen Gjennom innsynsverktøyet til kommunane. Posisjon og type bygning (bygningskode). Lett tilgjenge til bokdata. 18 Byggesaksarkivet (eldre og analoge dokument) Kommunen sitt analoge arkiv (arkivert på gardsnamn og nr.). Dokumenta i dei einskilde sakene. Ressurskrevjande i bruk. 19 Eigedomsskatt Kommunalt digitalt saksarkivsystem med alle underlagsdata. Registrerte opplysningar om skatteobjekta og saksdokument i samband med utskriving av skatt. Takstverdi og utlikna skatt er allment tilgjengeleg via kommuneportalen. 20 Folkeregisterdata For kommunal bruk. Bruk av kommunen sitt innsynsverktøy. Personopplysningar og fast adresse til person (stadfestingsnøkkel). Skattedirektøren er ansvarleg for folkeregisteret. 21 Avgiftsregister vatn, avlaup og slamtømming Gjennom innsynsverktøyet til kommunane. Registrerte abonnentar på tenestene og kva som vert betalt i avgift for tenestene. Kommunalt forvalta abonnementsregister. 22 Avgiftsregister renovasjon, NGIR/BIR* For kommunalt bruk. Bruk av kommunen sitt innsynsverktøy. Kva som vert betalt i avgifter og av kven. Renovasjonsverksemden e (IKS) forvaltar registera for sine område. 22

23 23 Branntilsyn/feiing For kommunalt brannvern. Bruk av innkjøpt innsynsverktøy. Utført feiing/branntilsyn mv. Tilstandsrapportar frå synfaringar, med gitte pålegg, opplysningar om bustadtilhøve, utleige mv. Fleire stader interkommunalt organisert. Kan gjerast tilgjengeleg for forvalting av pbl. 24 Nasjonalt heisregister (NIREG) Via internett og passord. Installerte løfteinnretningar og data knytte til desse. Direktoratet for byggkvalitet (Dibk) forvaltar registeret. 25 NVDB (Nasjonal vegdatabank) Via internett og passord. Gir ei stor mengd opplysningar om offentlege og private vegar. NVDB er ikkje teken i bruk av kommunane i regionen enno. 26 Laserdata Er tilgjengelege som digitale høgdemodellar for geovekstpartar. Detaljerte og daterte høgdetilhøve for terreng, naturgjevne og menneskeskapte innretningar på terrenget. Data frå ulike tidspunkt viser endringar i høgdetilhøva. Effektivt hjelpemiddel i avdekking av terrengendringar. 27 BKK* avgiftsregister Via internett og passord. El-forbruk på adresse/eigedom og om fleire målareiningar innan adressa/eigedomen og forbruk per målar. BKK forvaltar registeret. einskildperson har tilgang til eigne data i registeret. 28 Septik24 Via internett og passord. Posisjon, tilstand og bruk på slamavskiljarar i kommunen. Nettverkssystem for firma som utfører tømming av slamavskiljarar i kommunen. 29 Olje- og feittavskiljarregister Via kommunen sitt fagsystem for forvalting av registeret. Posisjon, tilstand og bruk av olje- og feittavskiljarar i kommunen, årlege tømerapportar. Ein del svikt når det gjeld rapportering og bruksopplæring. 30 Oljetankar Fagsystem for kommunale sakshandsamarar innan brannvern. Dokumenterer eksistens, bruk, plassering, godkjenningsdata, alder, inspeksjonsdata mv. for alle oljetankane i kommunen. Registeret eksisterer ikkje. Sjå vedlegg C. 31 Utsleppsløyve Kommunen sitt analoge arkiv. Gjevne utsleppsløyve. Dokumenta finst i ein manuell perm. 32 Vassbrønn/damanlegg (digitalt Sakshandsamarar og ansvarlege Eksisterande brønnar, sisterner, Registeret eksisterer ikkje. Kommunane har eiga 23

24 register) søkjarar. borehol, offentlege og private fellesanlegg. verktøy for forvalting av eit slikt register. 33 Eldre manuelle eigedomsregister Kommunen sitt analoge arkiv. Historiske data for vedkomande eigedom. Løyve og dispensasjonar mv. Ressurskrevjande i bruk. 34 Avtaleregister/ bøker Register og tilhøyrande dokument er tilgjengeleg i analog form. Inneheld avtalar mellom private og kommunen som gjeld eigedom. Ressurskrevjande i bruk. 35 Møteprotokollar Kommunen sitt analoge arkiv. Løyve, vilkår, avslag, dispensasjonar. Ressurskrevjande i bruk. 36 Tips mv. frå publikum Kommunen sitt sakssystem. Ulike typar tilhøve som tipsarar meiner kommunen bør gjera noko med. I kartportalen er det etablert eit brukarvenleg meldings-system. 37 Synfaring Som statusrapportar. Viser kva som er observert/registrert i samband med synfaring. Rapportane er tilgjengelege for dei eller den som vedkomande rapport vedkjem. Tabell og utfyllande informasjon om kjeldene i vedlegg C er basert på kva Lindås kommune har. Tabellen og dei utfyllande opplysingane er jamførde med dei andre kommunane. Tilhøva der er stort sett dei same, men det finst visse nyansar som dels går fram av opplysingane i vedlegg C. 3.3 Kvalitetssikring av opplysningar i nokre av datakjeldene Visse informasjonar i dei opplista kjeldene er svært viktige i arbeidet med å spora ulovlege tiltak og for bruk av kjeldene i sakshandsaminga generelt. Det er difor viktig at desse opplysingane er korrekte og fullstendige. Utgangspunktet er at det skal vera samsvar for same typen informasjon i ulike datakjelder. Det er ikkje alltid tilfelle. Å kontrollera alle opplysingane dette gjeld og deretter å retta feil og manglar før ein nyttar kjeldene i sporing av ulovlege tiltak, vil vera sterkt ressurskrevjande og heller ikkje nødvendig. Derimot vil det vera til god nytte å gjennomføra nokre slike kvalitetssikringstiltak. Nedanfor er omtala slike kontrollar som bør ha prioritet og framgangsmåte for gjennomføring av kontrollane. 24

25 3.3.1 Bygningspunkt i matrikkelen Kjelde 17 og 8 Dette registeret skal omfatta dei aller fleste bygningstiltaka etter pbl. og er såleis eit svært viktig hjelpemiddel i sporing av ulovlege byggetiltak. Av matrikkelen går det fram kva for bygningar som er registrerte i bygningsregisteret og som har fått tildelt bygningsnummer og om bygningen er tilført godkjenningsdato. Der slik dato manglar, kan tiltaket likevel vera godkjent, eller tiltaket er eldre enn frå perioden som krev slik godkjenning. Ved å plotta bygningspunkta for alle hus på kopi av FKB-basen*, vil ein oppdaga at: 1. Nokre punkt ligg utanfor omkrinsen av husa som dei er representasjonspunkt for. 2. Punktet er plassert ein stad i kartet der det ikkje er markert nokon bygning. 3. Huset som vedkomande punkt representerer, eksisterer ikkje lenger. 4. Det finst ikkje representasjonspunkt for ein del av husa i kartet FKB (kjelde 5), kommunen sitt sakssystem (kjelde 1), tiltaksbasen (kjelde 15) eller yngre ortofoto (kjelde 7). I tilfelle nr. 1 er det konstatert feil verdi for horisontalkoordinatane* for representasjonspunktet til vedkomande bygning i matrikkelen. Denne feilen rettar ein enkelt ved å dra punktet innanfor omrisset av huset i kartsystemet og deretter lagra plasseringa i matrikkelen. Feilen er då retta. Tilfelle nr. 2 kan indikera at det er store feil i koordinatverdiane for representasjonspunktet for vedkomande bygning eller at FKB-basen ikkje er oppdatert. Ved å klikka på punktet får ein fram bygnings-id og andre data om punktet. Opplysingane klargjer om punktet representerer eit bygg som ligg ein annan stad i kommunen (feil koordinatar) eller enno ikkje er kome med i FKB. I første alternativ (feil i koordinatverdiane) undersøker ein om bygningen er registrert i FKB, tiltaksbasen eller om bygningen er synleg i ferskare ortofoto/skråfoto. Der eitt av tilfella er til stades og punktet ligg utanfor omrisset av bygningen, flyttar kontrollør punktet slik at det ligg innanfor omrisset til vedkomande bygning og rettar koordinatverdiane i matrikkelen. I tilfelle 3 har ein to hovudårsaker til at huset ikkje eksisterer lenger: 1. Det er rive (jf. pbl bokstav e). 25

26 2. Naturkrefter eller brann har fjerna huset. Alternativ 1. Sakshandsamaren undersøker i saks-/arkivsystemet om det er søkt om og gjeve løyve til riving av vedkomande bygg. Ved ja, rettar matrikkelføraren opplysinga i matrikkelen til å samsvara med vedtaket. Ved nei, registrerer sakshandsamaren tilfellet som mogleg ulovleg tiltak. Alternativ 2. Matrikkelføraren tilfører matrikkelen informasjonen og tid for hendinga. Tilfelle 4. Manglande representasjonspunkt i matrikkelen for eksisterande bygning. Dette indikerer: 1. Eit ulovleg tiltak (ein bygning som det ikkje er søkt godkjenning for). 2. Ei mangelfull registrering av godkjent tiltak. 3. At bygningen er eldre enn frå tidspunktet då pbl. var gjort gjeldande for vedkomande del av kommunen. Først undersøker ein saks-/arkivsystemet (kjelde 1) om huset er registrert der og godkjent. I så fall ligg det føre manglande oppdatering i matrikkelen. Oppdatering skal då skje omgåande. Dersom bygningen etter dette ikkje er vorte registrert i matrikkelen, tyder det på at bygningen anten kan vera bygd før pbl. vart gjort gjeldande for området og ikkje er registrert i matrikkelen i massivregistreringa av bygningar i samband med oppretting av GAB* eller seinare registrering i samband med innføring av eigedomsskatt i kommunen (kjelde 19). Kontakt med eigar eller studie av gamle foto (kjelde 7 og 14) vil kunne klårgjera om bygget er frå før pbl. vart gjort gjeldande og om det etter den tid er vorte endra. Sakshandsamaren (matrikkelføraren) matrikkelfører bygningen og tildeler bygningen manglande bygningsnummer, representasjonskoordinatar og andre opplysningar som vedkomande måtte ha om bygningen. Deretter registrerer han/ho bygningsnummeret som mogleg ulovleg tiltak i saks-/arkivsystemet Folkeregisteret Kjelde 20 Folkeregisteret skal innehalda adresse til alle fast busette i kommunen. I matrikkelen 26

27 finst opplysningar om alle bustadeigedomane i kommunen. Ei maskinell samkøyring av dei to registera vil avdekka om det ligg føre avvik. Fylgjande avvik kan tenkjast: 1. Feil adresse i folkeregisteret for bustaden. 2. Feil klassifisering av bygningstype i matrikkelen der det i fylgje folkeregisteret bur folk. 3. Bygning som ikkje er godkjent til bustadføremål, er teken i bruk til føremålet (ei ikkje godkjent bruksendring). Sakshandsamaren melder feil 1 til folkeregisteret og rettar feil 2 i matrikkelen. Avvik nr. 3 vert registrert som ei mogleg ulovleg bruksendring for vedkomande bygnings- ID Det offentlege kartverket/fkb Kjelde 5 Denne kjelda inneheld ein del feil og manglar. Det vil i samband med bruk av kjelda i sporing av ulovlege tilhøve etter pbl., normalt vera mest tenleg å ta nødvendig kvalitetssikring av aktuell FKB-informasjon når det er tale om å bruka han i sporingsarbeidet. Men for to temainformasjonar vil det vera rasjonelt å gjennomføra ei allmenn oppdatering av karttemaa i FKB: 1. Høgspentlineinformasjonen med tilhøyrande byggeforbodsareal. 2. Faste fornminne og freda kulturminne. Det første datasettet gjeld krav til tryggleik for menneske og eigedom og i høve til arealdisponeringa i sikringssonene. Det andre datasettet skal sikra lovbestemt vern av registrerte fornminne og freda kulturminne i høve til m.a. tiltak etter pbl. Riksantikvaren har nyleg gjort all informasjonen som er aktuell i tilknyting til forvaltinga av pbl., tilgjengeleg via heimesida si. Framgangsmåte for kvalitetssikringsarbeidet Oppdatering av høgspentlineinformasjonen: BKK har ein kartbase for informasjonen. Denne basen held BKK sjølv oppdatert. Nordhordland digitalt har etablert ein felles kartservar for kommunane i regionen (i prosjektet Ferske geodata til frukost ) og har etablert ein avtale og samhandlingsrutinar med Kartverket om oppdatering av sørvaren med FKB-data 27

28 som Kartverket har ansvaret for. Tilsvarande avtale og rutinar må Nordhordland digitalt snarast få på plass med BKK. Dermed vil denne informasjonen bli ajourførd og halden dagleg oppdatert med endringar. Oppdatering av informasjonen om fornminne og freda kulturminne Dette er Kartverket sitt ansvar. Maskinell samkøyring av Riksarkivaren sine register og matrikkelen (geosynkronisering) Oppdatering av FKB med manglande objekt og tilhøyrande data (geosynkronisering) Nasjonalt register over luftfartshinder Kjelde 10 Registeret har som mål at alle ulike luftfartshinder skal vera registrerte i registeret med kvalitet som tilfredsstillar forskrift til luftfartslova; Forskrift om rapportering og registrering av luftfartshinder. Eigarar av luftfartshinder er pliktige til å melda om sine luftfartshinder til Kartverket og om endringar som skjer med desse. Ein del typar luftfartshinder er tiltak etter kap. 20 i pbl. For slike tiltak som vert godkjende, skal vedkomande kommune senda turvande informasjon til Kartverket for oppdatering av registeret straks godkjenninga ligg føre. Kommunane i regionen har ikkje etablert rutine for denne meldetenesta. Ut frå omsyn til liv og helse er det viktig at registeret inneheld dei objekta det skal ha og at opplysingane er korrekte. Kartverket har ansvar for dette Tiltaksbasen Kjelde 15 I tiltaksbasen, ein mellombels FKB-base, skal kommunen leggja inn tiltak etter pbl. etter kvart som desse vert godkjende. Dersom dette hadde vorte gjort, ville tiltaksbasen vore ei svært sentral kjelde for avdekking av ulovlege tiltak. Som det går fram av vedlegg C, er kjelda f.t. for mangelfull når det gjeld dei informasjonane som ho skal innehalda, til å vera eit effektivt verktøy i dette arbeidet. 28

29 Det bør vera eit prioritert tiltak for kommunane å få på plass gode rutinar slik at tiltaksbasen omgåande vert oppdatert med tiltakssakene etter kvart som dei vert godkjende. Og vidare at aktuell informasjon som skal vera registrert i FKB og andre kjelder, vert registrert der når tiltaka er fullførte Avgiftsregister av vatn, avlaup og slamtømming Kjelde 21 Registeret skal innehalda alle einingane som etter regelverket skal betala for dei aktuelle tenestene. Kvalitetssikringa går ut på å klarleggja om dette er tilfelle og om betalingssatsane for den einskilde tenesta er korrekte. Det er snakk om avdekking av blindpassasjerar eller over- og underfakturering, manglande fornying av fritak, manglande tilknyting/registrert tilknyting til kommunalt leidningsnett og reinseanlegg. Det ligg utanfor prosjektet å avdekka desse manglane og feila som gjeld fakturering av tenestene, men det vil vera rasjonelt og framfor alt lønsamt også å avdekka desse manglane/feila som ledd i turvande kvalitetssikring av datagrunnlaget i høve til forvaltinga av pbl. Difor er det skissert ein framgangsmåte for kvalitetssikring i høve til fakturering som trinn 2. Kvalitetssikringa går først ut på å klarleggja om alle einingane som er knytte til dei offentlege tenestene, er registrerte i avgiftsregisteret, for det neste om tenestemottakarane vert fakturerte i samsvar med regelverket. I matrikkelen (kjelde 8) skal det vera registrert kva type vassforsyning, avlaup og reinseanlegg dei ulike eigedomane har. Det kan vera feil i opplysingane i matrikkelen. Kvalitetssikringa skal òg sikra at opplysingane i matrikkelen er korrekte. Framgangsmåte i kvalitetssikringsarbeidet Trinn 1 vassforsyning 1. Klårgjera om eigedomsreferansen i avgiftsregisteret er korrekt. Feil vert retta. 2. Maskinell samkøyring av matrikkel og kontrollert avgiftsregister. 3. Der avgiftsregister har ei eigedomseining som ikkje er registrert i matrikkelen som knytt til kommunal vassforsyning, rettar matrikkelføraren matrikkelen. 4. Har matrikkelen registrert at ein eigedom har offentleg vassforsyning og eigedomen ikkje er registrert i avgiftsregisteret, er dette ei manglande registereining i avgiftsregisteret. Sakshandsamaren lagar ei liste over alle desse avvika og sender ho til registerforvaltaren for oppdatering av registeret. 29

30 5. Deretter gjennomfører sakshandsamaren ein GIS-analyse (knytt til punkt i polygonsøk) på bustad- og næringseigedomar i dekkingsområda for kommunal vassforsyning og lagar ei liste over dei eigedomane som ikkje er med i avgiftsregisteret etter at det er oppdatert etter gjennomført pkt. 4. Han/ho markerer desse eigedomane med eit symbol på eit kart med tittelen: Eigedom ikkje i avgiftsregisteret 6. Dokumentasjonen frå pkt. 5 vert deretter kontrollert i høve til dei faktiske tilhøva og avgiftsregisteret og matrikkel vert oppdatert dersom kontrollen i pkt. 6 medfører endringar. Etter at dette er gjennomført, har kommunen eit kvalitetssikra abonnementregister i høve til kva for eigedomar som er avgiftspliktige. Trinn 2 avgiftskontroll Denne kontrollen går ut på om fakturering skjer i samsvar med regelverket. Her er det teke utgangspunkt i Lindås kommune sitt prisregulativ for Der er det ein eigen tariff for hytter < 90 m 2. For større hytter er prisen som for bustadhus. For bustadhus er det to prisklassar, < og > 300 m 2. For næringsbygg utan målar er det tre klassar, < 300 m 2, m 2 og > 500 m 2. Framgangsmåte 1. Kontroller om klassifiseringa av bygningskategori i avgiftsregisteret er i samsvar med matrikkelen. List opp avvika. 2. Kontroller om avviket kjem av feil bygningsklassifisering i matrikkelen. I så fall rettar matrikkelføraren matrikkelen. Resten av avvika er feil klassifisering i avgiftsregisteret. Før så rett bygningstype og arealklasse for vedkomande eigedom i avvikslista og send denne til registerforvaltaren for retting. 3. Gjennomfør ein maskinell kontroll av arealinformasjonen i resten av registeret (kjelde 21) mot BRA i matrikkelen (kjelde 8). List opp manglande samsvar og send lista til registerforvaltaren for retting av registeret. 4. Nokre abonnentar er fritekne for betaling av avgift. Vedtak om fritak skal vera registrert i ein eigen rubrikk i avgiftsregisteret. Fritaka er som regel tidsavgrensa. Registerforvaltaren kontrollerer at opplysingane er oppdaterte før faktura på vassavgift vert send til abonnentane. For avlaupsavgiftene er framgangsmåten den same som den som er skildra for vassavgifter. For septiktankar har m.a. fylgjande kjelder informasjon: matrikkelen (kjelde 8), 30

31 avgiftsregisteret (kjelde 21) og Septik 24 (kjelde 28). Septiktankar er eit søknadspliktig tiltak etter pbl. og det er tømmeplikt for desse (jf. ureiningslova). Det skal vera samsvar mellom opplysingane i dei tre registera om talet på tankar, kva eigedom dei ulike tankane tener og tankstorleik. Mellom kjelde 21 og 28 skal det òg vera samsvar for tømmefrekvens (ikkje informasjon i matrikkelen). Manglande samsvar avdekker ein enkelt ved samkøyring av registera. Avvika gjev grunnlag for nærare analysar og retting. Manglande septiktankar i matrikkelen i høve til dei andre registera kan indikera manglande godkjenning etter pbl. Sakshandsamaren registrerer dette i kommunens sakssystem som moglege ulovlege tiltak. Dette er mest sannsynleg når det gjeld hytter og eldre bustadhus. I vedlegg C er det peika på dette at Septik24 ikkje har direkte opplysningar om kva eigedomar tankane ligg på, heller ikkje representasjonskoordinatar. Dette gjer registersamkøyringa uturvande komplisert og kan lett medføra feil Avgiftsregister renovasjon, NGIR/BIR Her er framgangsmåten i kvalitetssikringa av registeret den same som for offentleg vassforsyning, jf , men noko enklare sidan dekkingsområdet for registeret er heile kommunen Vassbrønn/damanlegg, digitalt register Av vedlegg C går det fram at kommunane manglar eit tenleg informasjonssystem for dei aktuelle pbl.-tiltaka. Det bør vera eit prioritert tiltak å få på plass eit digitalt register for desse tiltaka og tilhøyrande informasjon og eit temakart som syner plassering av objekta, jf. informasjonen i vedlegg C. 3.4 Evaluering Kjeldene i oversiktstabellen er viktige både i høve til publikum, tiltakshavarane, den kommunale forvaltinga og kommunale og statlege tilsynsorgan. Dei er òg viktige i kommunen sitt arbeid med å spora og avdekka ulovlege tiltak etter pbl., som då er hovudmålet med aktivitet nr. 2 i prosjektskildringa (jf. denne i vedlegg A). For alle bruksføremåla er det viktig at kjeldene er til å stola på, at dei har dei informasjonane og koplingsnøklane som gjer dei til effektive verktøy for aktuelle autoriserte brukarar og at systemutforminga og tilgangen er brukarvenleg. I prosjektet er det avdekka mange manglar i høve til desse krava. 31

32 Både i merknadsrubrikken til kjeldetabellen, i kapitlet Kvalitetssikring av nokre av opplysingane i datakjeldene og i vedlegg C er vesentlege manglar påpeika, manglar som det snarast bør setjast i verk utbetringstiltak for. Kommunane bør snarast revidera sine fag-/datasystem og rutinar slik at ein får dei oppdateringane av matrikkelen, tiltaksbasen, avgiftsregistera og planregistera som sakshandsaminga av tiltakssakene måtte medføra, vert automatisert. I kap. 6 under pkt. 6.2 er det lista opp tiltak som prosjektgruppa tilrår vert utført snarast råd. 32

33 4 Metodar til bruk i avdekking av moglege ulovlege tiltak Tiltak som manglar turvande godkjenning og tiltak som elles er i strid med gjeldande regelverk. 4.1 Innleiing I dette kapitlet skal vi omtala ein del ulike metodar som kan nyttast for å avdekka moglege ulovlege byggetiltak etter pbl. kap. 20. (Tiltak med referanse til 20-1, gjeld også tiltak etter 20-2 og tilsvarande i eldre pbl. lover.) Ulovlege tiltak kan gjelda to tilhøve: 1. Det utførte byggetiltaket er i strid med gjeldande reglar/godkjenning. 2. Tiltaket er utført utan at det ligg føre turvande melding eller søknad. For tiltak det ikkje er søkt godkjenning for, vil kommunen først ved søknad få turvande dokumentasjon for om det er andre tilhøve enn manglande søknad som gjer at tiltaket er ulovleg i høve til pbl. Difor er det òg skildra metodar for å spora alle slike byggetiltak. Det er òg skildra metodar for avdekking av ulovlege tilhøve ved tiltak som i medhald av 20-4 er fritekne for søknad. Alt etter kva type ulovlege tilhøve ein ønskjer å avdekka, vil ulike metodar vera dei mest rasjonelle. 4.2 Metodar og verktøy relaterte til tiltakstype og regelkrav I metode- og tilhøyrande verktøyskildring har vi stort sett fylgt pbl. si inndeling av tiltakstypar i noverande Det er gjeve turvande tilleggsopplysningar om verktøy som er brukt og om regelkrav. 33

34 4.2.1 Nye frittståande bygningar på 15 m 2 BRA og større Pbl bokstav a. Det går fram av skildringa av informasjonskjelde 8 at matrikkelen skal innehalda alle bygningar på 15 m 2 BRA* og større. Desse bygningane skal vera registrerte med eit eige ID*-nummer og ei mengd opplysningar spesifiserte i matrikkelforskrifta. M.a. skal det til bygningsnummeret vera knytt: Representasjonskoordinatar* Godkjenningsdato i høve pbl. Kode* for bygningstype Sjå vedlegg E, nr. 1 og 6. I matrikkelen er det registrert mange bygningar utan at godkjenningsdato er notert. Sjå vedlegg C, kjelde 8. Den mest effektive metoden for å avdekka manglande registrering av eksisterande bygning i matrikkelen (indikasjon på ulovleg tiltak), er å: 1. Gjennomføra kvalitetssikringstiltak skildra i Då får ein fram ei liste over eksisterande bygg det ikkje er søkt om godkjenning for. 2. Ved hjelp av kjelde 5/7 (og 9) luka vekk bygg som synest å ha mindre BRA enn 15 m Restlista er ei liste over eksisterande bygningar som det må søkast om godkjenning for. Ein bygning som er luka vekk frå registrering i matrikkelen (pkt. 2), kan vera eit ulovleg tiltak. (Jf. kategori ) Plassering av tiltak Pbl bokstav a. (Plassering av skilt- og reklameinnretningar ( 20-1 bokstav i) og plassering av mellombelse bygningar, konstruksjonar eller anlegg ( 20-1 bokstav j) er handsama under eigne punkt nedanfor.) Kommunen skal for søknadspliktige saker godkjenna eit tiltak si plassering innan rammer gitt i pbl., andre lover og gjeldande planar for området. Også saker som er 34

35 fritekne for kommunal godkjenning må vera plasserte innan lov og planfastsette rammer. For akvakulturanlegg gjeld reglane i akvakulturlova, sett i verk Etter denne er det fylkeskommunen som tildeler løyve og fastset plasseringa og Fiskeridirektoratet som har kontrollansvaret også når det gjeld plasseringa og som har ansvaret for å fylgja opp ulovlege tilhøve. Akvakulturanlegg som er etablerte etter eller eldre anlegg som vert flytta, skal vera plasserte innafor føremålsgrenser for akvakultur fastsette i kommuneplanen. Kommunen kan innan rammer sette i pbl. kap. 19 gje dispensasjon frå plasseringsforbod og tilpassing til avstandskrav som er sette i m.a. pbl. Det same gjeld i høve til planfastsette restriksjonar og avstandskrav (byggeliner). Men visse plasseringsrestriksjonar som er sette i lov og plan kan det ikkje dispenserast frå, m.a. plassering av bygg og ein del anlegg på tvers av matrikkelgrenser* og i visse forbodssoner mv. (Krava er relaterte til tiltakstype.) Før ferdigattest vert gjeve for søknadspliktige saker, skal kommunen få tilsendt dokumentasjon av plasseringa. Avvik utover gjeldande toleransegrenser, jf. gjeldande SK-standard Plassering og beliggenhetskontroll, skal avvikbehandlast og moglege pålegg i det høvet skal vera oppfylte for at plasseringa er lovleg i høve til pbl. (Ulovleg plassering andsynes privatrettslege tilhøve er uvedkomande for pbl.- forvaltinga.) For saker etter 20-3 (f.eks. bygg < 15 m 2 ) vil problemstillinga vera om vedkomande tiltak er plassert på areal der det er forbod mot å ha vedkomande tiltak eller det er plassert nærare anna objekt enn det reglane for sikringssoner tillèt. Det er fleire metodar som er aktuelle å bruka i avdekking av plassering i strid med regelverk og godkjenning Nabogrense bør ikkje kryssa bygning Sjå vedlegg E, nr. 2. Nabogrense/matrikkelgrense er omtalt i pbl og i matrikkellova 18 m.fl. Kommunen kan setja som vilkår for å gje byggeløyve, at eigedomar skal samanslåast. Det er skilnad mellom bygg der det er sett slike krav og bygg som av ulike årsaker står på fleire eigedomar. Difor kan bygg som står på fleire eigedomar vera lovleg 35

36 oppførte. Kommunane bør oppmode grunneigarar til å slå saman eigedomar der ein bygning står på fleire matrikkeleiningar. Dette vil medføra ryddigare eigedomstilhøve både for eigarane og kommunane. Manglande samanslåing kan få utilsikta verknad for rettstilhøve ved sal/arv/pantsetting mv. Det same gjeld og i høve til skattar og avgifter. Samanslåing er kostnadsfritt for eigar. Korleis finn vi alle tilfella der ei matrikkelgrense kryssar ein bygning? I FKB (kjelde 5) ser vi at ein del eigedomsgrenser ser ut til å gå gjennom eksisterande bygningar. Årsakene til dette kan vera fleire. Vi nemner: Manglande samanslåing av eigedomar. Feil i kartet. (Bygning eller grense er ikkje teikna rett inn.) Privatrettslege avtalar om plassering er ikkje fylgde opp i samsvar med pbl. Metode for avdekking av tilfella der grense kryssar bygning og om dette er i strid med vedtak: 1. Ved hjelp av kartsystemet produserer ein automatisk ei liste over alle bygningar som vert overskorne av ei matrikkelgrense og ein temabasekopi som framhevar dei aktuelle bygningane og tilhøyrande eigedomsinformasjon. (Den andre informasjonen i kartbasen vert då dusa ned.) 2. Lista vert kontrollert mot godkjenningsvedtaket for vedkomande bygning. 3. Bygning det er sett som vilkår for godkjenninga at identifiserte eigedomar skal slåast saman og det ikkje er gjort, vert med lenke til tilhøyrande kart registrert i sakssystemet som moglege ulovlege tilhøve. Første del av analysen skjer maskinelt ved hjelp av kommunen sitt kartsystem (programvare). I oppfylginga av desse sakene må ein, spesielt der ei grense så vidt skjer ein bygning, klårgjera om dette kan tilskrivast unøyaktig kartgrunnlag eller ikkje. (I FKB har grensene informasjon om kvaliteten. For bygg finst òg tilsvarande data om kartpresisjonen i metadatafeltet* i basen.) Siste delen av analysen kan òg utførast maskinelt mot kommunen sitt sakssystem. 36

37 Bygning skal ikkje vera plassert heilt eller delvis innanfor loveller planfastlagde byggeforbodsområde Det må eventuelt Iiggja føre ein godkjend dispensasjon. Sjå vedlegg E, nr. 3. Det er fleire typar av forbodsareal for bygging av hus. Her er dei viktigaste: I sjø, vatn, vassdrag (unntak: hus som er del av eit oppdrettsanlegg og andre anlegg i desse areala) Byggeforbodsbeltet for strandsona og i vassdrag. (Beltet er 100 meter med mindre det i kommune-/reguleringsplanen er fastsett noko anna.) Sikringssoner for høgspentliner Sikringssoner til fornminne/freda kulturminne Frisiktsoner for riks- og fylkesveg Areal det er nedlagt byggeforbod på Rasfarlege og flaumutsette område (gjeld bygning for bustad og næring der menneske held til) Nedgravne anlegg (vatn/avlaup, el- og telekablar, tankanlegg mv.) med mindre det er gjort turvande tiltak som tillèt bygging over desse I tillegg inneheld lova og forskriftene krav om visse minsteavstandar for bygning i høve til annan bygning og nabogrense. (Forbodsareal og sikringssoner gjeld som oftast også for bygg som er fritekne for kommunal godkjenning.) Metode for avdekking av brot på regelverket i høve føremålsgrenser/restriksjonsareal: 1. Ved hjelp av kommunen sitt kartsystem produserer ein temakart for dei typane som er nemnde i kulepunkta. Temakarta skal innehalda aktuell temainformasjon, tilhøyrande restriksjonsgrenser og alle bygg som heilt eller delvis ligg innanfor desse grensene. Matrikkelgrenser og -nummer kan med fordel også takast med i temakarta. (Annan informasjon vert dusa ned.) 2. Ved hjelp av temakartet og kommunen sitt kartverktøy vert det så produsert ei liste over dei bygningane (bygningsnummera) som heilt eller delvis er plasserte i strid med vedkomande restriksjon. 3. Lista vert kontrollert for om det skulle liggja føre dispensasjon for den registrerte plasseringa (kjelde 1 og 18). Bygning som er plassert i samsvar med gjeve dispensasjon, vert stroken av lista. 4. Lista etter aktivitet tre saman med ei lenke til vedkomande temakart, vert så registrert i sakssystemet som mogelege ulovlege tilhøve. 37

38 Temakarta lagar ein ved å skru på aktuelle temalag frå FKB. Metode for å avdekka brot på lov-/forskriftfastsette avstandar. Her vil det vera naturleg, som i det føregåande undersøkingstemaet, å skildra dei ulike avstandsreglane i eigne kulepunkt og elles fylgja same framgangsmåte som ved avdekking av regelbrot i høve til føremålsgrenser mv.: 1. Produsera temakart som inneheld dei bygningane og relaterte avstandsobjekt der avstanden er mindre enn den gjeldande minsteavstand. Dette gjer ein med maskinell sortering ved hjelp av posisjonsdata* i FKB-B. (For FKB- C og D* områda i kommunen er posisjonsdataa til bygningane normalt av for dårleg kvalitet til at ein kan nytta denne metoden.) 2. Ved hjelp av temakartet vert det så produsert ei liste over dei bygningane (bygningsnummera) som har fått ein utrekna avstand til eit relatert objekt som er mindre enn den fastsette minsteavstanden og med den utrekna avstanden påførd. 3. Lista vert kontrollert for om det skulle liggja føre dispensasjon for aktuell minsteavstand (kjelde 1) og om det i kjelde 19 finst tilleggsopplysningar som dokumenterer lovlege avstandar. Ein bygning som er plassert i samsvar med ein gitt dispensasjon, og som opplysningar i kjelde 19 viser lovlege avstandstilhøve for, vert stroken av lista. 4. Lista etter aktivitet tre saman med ei lenke til vedkomande temakart, vert registrert i sakssystemet som moglege ulovlege tilhøve Tiltak (bygg og anlegg) skal vera plasserte i samsvar med ei gitt godkjenning Dette gjeld saker etter 20-1, 20-2 og tilsvarande i tidlegare lover. Det er tiltakshavaren sitt ansvar at eit tiltak vert bygd i samsvar med den godkjenninga som er gitt av kommunen og å dokumentera dette. Det er kommunen sitt ansvar å kontrollera at tiltaket er realisert i samsvar med den gitte godkjenninga før ferdigattest vert gjeve. Dette gjeld òg plasseringa av tiltaket. Kommunen sin kontroll av plassering av eit tiltak bør skje på fundamentstadiet, ikkje først når tiltaket er ferdig. Då er det problemfylt og normalt svært kostnadskrevjande å retta plasseringsfeil. Metode for å sikra at plasseringa vert i samsvar med godkjenninga: 38

39 1. Kommunen krev at det vert innsendt plasseringsdokumentasjon for anlegg (innmålt stikking) og for innmålt fundament til hus før vidare bygging kan skje. 2. Kommunen kontrollerer om den mottekne dokumentasjonen er tilfredsstillande og av god nok kvalitet. Manglande samsvar med godkjenninga, jf. gjeldande toleransegrenser, skal avvikshandsamast og resultatet skal fylgjast opp i kommunen sin dokumentasjon (sakssystem og tiltaksbase, kjelde 1 og 15). Bygg og anlegg som er feilplasserte i høve til ei gitt godkjenning Når det gjeld eksisterande bygg og anlegg med ferdigattest, finst det ein del tiltak som ikkje er plasserte i samsvar med det som vart godkjent. (Kontrolldokumentasjonen var utilstrekkeleg for avdekking av feilen.) Fleire metodar kan nyttast i ei etterprøving av om plasseringa er i samsvar med vedtaket. Fylgjande er dei mest aktuelle: Samanlikna plasseringa i tiltaksbasen (kjelde 15) med plasseringa av bygget eller anlegget i FKB (kjelde 5) eller ortofoto (kjelde 7). Stikkprøvekontroll ved innmåling av bygget/anlegget og samanlikning av resultatet med godkjent plassering. Avvik større enn toleransegrensene i SK-standarden Plassering og beliggenhetskontroll, vert registrert i sakssystemet som mogleg ulovleg plassering av det aktuelle tiltaket Akvakulturanlegg Sjå vedlegg E, nr. 5. Eksempelet frå Lindås for oppdrettsanlegg (ID), er ei synleggjering av plasseringstilhøva til dette anlegget i tida frå etableringa og fram til i dag. Alle akvakulturanlegg er registrerte i eit landsomfattande sentralt register. Registeret er offentleg tilgjengeleg. I registeret finst ein ID til kvart anlegg, opplysningar om gitte løyve som m.a. syner tidspunktet for etablering, og opplysningar om vedteken plassering av anlegga. Plasseringa av anlegga er godt synlege i ortofoto* (kjelde 7). Kjelda har foto for same området tekne til ulike tider. Ein kan såleis enkelt sjå om anlegga er flytta over tid og i kva periode, om anlegga har plassering i strid med kommuneplanen, om dette er anlegg som er etablerte etter eller flytta etter den tid og om kommunen i så fall har gjeve dispensasjon (kjelde 1) for plassering i strid med føremålsgrensene 39

40 og vedtektene i kommuneplanen. (Lindås kommune ha vedtektsfest at fortøyingsbøyar kan vera plasserte utanfor føremålsgrensene.) Tilbygg, påbygg og underbygging av ein eksisterande bygning Pbl bokstav a. Tiltak med samla BRA på 50 m 2 og større skal godkjennast av kommunen. Godkjenninga skal registrerast i kommunen sitt sakssystem (kjelde 1), i matrikkelen (kjelde 8) og for tilbygg* og påbygg* også i tiltaksbasen (kjelde 15). Når tiltaket er ferdig, skal det registrerast i saks-/arkivsystemet (kjelde 1), matrikkelen (kjelde 8) og FKB (kjelde 5). Opplysningar om eksisterande tilbygg og påbygg finn ein i tillegg til i den nemnde kjeldene, i ortofoto (kjelde 7), skråfoto (kjelde 9) og register for eigedomsskatt (kjelde 15). Ved hjelp av desse kjeldene kan ein spora moglege ikkje godkjende tilbygg på fylgjande måte: 1. Produser eit temakart som inneheld alle bygningane som det er skjedd endring av BYA (fotavtrykket) for i FKB B*-områda. I temakartet gjev ein bygningane ulik farge etter storleiken av endringane av BYA* etter fylgjande skala: < 5 m 2, 5-15 m 2, m 2, m 2 og < 50 m 2. (I FKB C- og D- områda er kartkvaliteten for dårleg til at metoden kan nyttast.) 2. Lag ei liste over tilhøyrande bygningsnummer og kontroller denne mot sakssystemet (kjelde 1) og matrikkelen (kjelde 8). Ein eigedom som i sakssystemet (og matrikkelen) viser ei godkjent endring av BRA som samsvarar med ei konstatert endring i BYA, kan ein rekna som avklart og sletta frå temakartet og lista. 3. Kontroller så om nokre av dei attverande bygga med BYA-endring < 50 m 2 har eit BRA > 50 m 2. Dette gjer ein mot skråfoto (kjelde 9) ved å klarleggja om tilbygget er på meir enn éi høgd. (Alle andre tiltak med unntak av dei med BYA tett på 50 m 2, kan slettast av lista i pkt. 2.) 4. Som resultat av den gjennomførde prosedyren, sit ein att med ei liste over bygningar som for dei fleste sitt vedkomande har fått auka sitt BRA med over 50 m 2 som fylgje av tilbygg. Lista og ei lenke til temakartet registrerer ein i sakssystemet som moglege ulovlege tilbygg. I delar av kommunen som ikkje har eller hadde FKB-B som har fanga opp tilbygg som er utført, kan ein ved hjelp av flyfoto (kjelde 7 og 9) og informasjon i kjelde 19 40

41 (Eigedomsskatt) få fram opplysningar om utførde tilbygg og påbygg. Kva så med påbygg > 50 m 2 BRA som er utan dokumentert endring av BYA? Ved eit påbygg endrar ein ikkje tiltaket sitt fotavtrykk (BYA). Utfordringa er først å finna alle bygningane som har fått eit påbygg eller eit tilbygg som ikkje er fanga opp gjennom den ovannemnde metoden ved hjelp av andre datakjelder som kommunen har tilgang til, og deretter å klårgjera om påbygget åleine eller saman med eit samstundes utført tilbygg er på 50 m 2 BRA eller større. Dersom FKB-B (kjelde 5) har 3D-data* for ein bygning frå både før og etter påbygginga har skjedd, vil ein ut frå FKB-B kunna lista opp dei aktuelle bygningane med ID-en sin. (Berre ein liten del, om nokon, har eksisterande FKB 3D-data i dag.) For alle kommunane ligg det føre flyfoto og 3D-fotomodellar av det som er synleg. Med hjelp av desse og eigna verktøy kan ein framskaffa opplysningar om tilbygg og påbygg som har skjedd i perioden mellom fotograferingane: 1. Lag ei liste over alle bygningane som anten har fått tilført eit tilbygg eller eit påbygg og i kva tidsperiode dette er gjort ved hjelp av fotogrammetrisk måleutstyr og biletbehandlingsprogram. (Kommunane har ikkje turvande utstyr og kompetanse.) 2. Denne lista held ein saman med lista over tilbygg og merker av kva for bygning som gjennom det som er utført, har fått eit påbygg. 3. For lista over bygg med utført påbygg klarlegg ein om påbygget er registrert i saks-/arkivsystemet som godkjent (kjelde 1) i den perioden hendinga er tidfesta til i lista, eller seinare. I så fall kan tiltaket strykast av lista. 4. For eit påbygg som ikkje er registrert i saks-/arkivsystemet, vurderer sakshandsamaren ved hjelp av flybileta (kjelde 7 og 9) og eventuelle data frå kjelde 19, eigedomsskatt om påbygget er på 50 m 2 BRA eller meir. Desse bygningane vert så merkte i lista. 5. For lista i nr. 2 der tilbygget har eit BRA mindre enn 50 m 2, vurderer sakshandsamaren om det samla BRA for tilbygg og påbygg kan vera > enn 50 m 2. Desse bygningane vert så merkte med opplysingane. Ein har no fått ei oppgåve over bygningar som har fått tilført påbygg som truleg manglar godkjenning i høve til pbl bokstav a og tilsvarande reglar i eldre lover og periodedata for når tiltaket er utførd. Lista med underlagsdokumentasjon registrerer sakshandsamaren i sakssystemet. 6. For ein bygning der eit tilbygg eller påbygg har eit BRA < 50 m 2, har tiltaket truleg medført ei fasadeendring som krev kommunal godkjenning etter 20-1 bokstav c. Lista over desse bygningane bli registrert i sakssystemet som ei liste over moglege brot på 20-1 bokstav c. 41

42 4.2.4 Fasadeendring Pbl bokstav c. Med fasadeendring forstår ein ei endring som medfører at utsjånaden vert vesentleg endra. (Her finn ein meir informasjon som grunnlag for vurderinga av om ei utført endring av fasaden til eit bygg eller anlegg er så omfattande at endringa krev godkjenning av kommunen eller ei.) Endring av fasade som fylgje av plassering av skilt og reklameinnretningar, fell inn under tiltak som gjeld 20-1 bokstav i og er handsama der bokstav c femner om andre vesentlige endringar av tiltaket sin eksteriørkarakter. Til slutt i sakstypen tilbygg/påbygg (underkap ) er det i pkt. 6 laga ei liste over bygg som truleg manglar turvande godkjenning i høve til fasadeparagrafen. I tillegg til det nemnde, hender det at det i reguleringsplanar og utbyggingsplanar eller i byggesaka med tilvising til estetikk, er fastsett visse restriksjonar i høve til fargebruk. Farge er ein del av utsjånaden til eit bygg. Annan fargebruk enn den som er fastsett i vedtekt eller byggesaksvedtak, inneber ei fasadeendring som krev godkjenning av kommunen. Dokumentasjon av om det er stilt spesielle krav til fargebruk for eit bygg eller anlegg, finn ein i planvedtekter (kommune-/reguleringsplan) (kjelde 6). For godkjende tiltak finn ein dokumentasjon i kommunens saks-/arkivsystem (kjelde 1) og byggesaksarkiv (kjelde 18). Eksisterande fargebruk går fram av fotografi av skatteobjektet (kjelde 15) og i flyfoto (kjelde 7 og 9) på tidspunktet for vedkomande fotoopptak. For freda bygg og anlegg finst det god dokumentasjon i kjelde 12. For desse er det normalt restriksjon mot fasadeendring. I dei kjeldene som er tilgjengelege, vil det vera vanskeleg å spora brot på kravet i 20-1 bokstav c direkte. Unntaket er tilbygg/påbygg < 50 m 2 BRA, jf. ovannemnde metode og liste. Det som kommunen enkelt kan gjera, er ved hjelp av kjelde 6 å laga eit temakart over område i kommunen der det er vedtektsfest restriksjonar i høve fargebruk. Posisjonen til ein bygning klargjer om han ligg innanfor eit restriksjonsområde eller 42

43 ikkje. For å avdekka moglege brot på pbl bokstav c utover dei nemnde tilbygg- /påbyggsakene, synes synfaring der ein har med dokument som syner kva som er godkjent eller freda, å vera den metoden ein bør bruka Bruksendring mv. Pbl bokstav d. Gjennom kvalitetssikringstiltak og kan ein ha funne og registrert tilfelle som kan tyda på bruksendring som ikkje er godkjend. Andre metodar til å avdekka mogleg bruksendring som det ikkje er søkt eller gjeve godkjenning for, er: 1. Å sjå på el-forbruket på adresser (kjelde 27), jf. vedlegg nr. 2 (prosjektoppgåve utført ved HiB). 2. Å sjå om det er samsvar mellom verksemda i ein bygning og matrikkelen sin godkjende bruk av bygningen. Til pkt. 2. I matrikkelen er det opplyst kva som er bruksføremålet med dei ulike bygningane. Dersom ein bygning inneheld basis for næringsverksemd eller er ein bustad, er bygningen tildelt offisiell adresse. Ved hjelp av Gule sider* kan ein få opplyst kven som har tilhald på vedkomande adresse og så sjå om det er i samsvar med det godkjende bruksføremålet eller ikkje. Manglande samsvar vert registrert med tilhøyrande data som mogleg ulovleg bruk av bygningen. Der matrikkelen ikkje har data om godkjent bruksføremål, må ein i den vidare prosessen få klarlagt dette Riving av tiltak Pbl bokstav e. Gjennom kvalitetssikringstiltak har ein avdekka moglege manglande søknadar om gjennomført riving av eksisterande bygningar Anlegg av veg, parkeringsplass og landingsplass Pbl bokstav i. Pbl bokstav i gjeld alle typar vegar og konstruksjonar som tilhøyrar veganlegg 43

44 f.eks. bruer, støyskjermar, skilt, stolpar mv. Parkeringsplass er ein oppstillingsplass for motorkjøretøy og luftfartstøy. (Termen landingsplass i 20-1 bokstav i gjeld luftfart, ikkje sjøfart. Landingsplass for sjøfart; kaiar mv. er tiltak under 20-1 bokstav a.) Denne type tiltak skal ikkje registrerast i matrikkelen. Men når eit aktuelt tiltak er godkjent, skal det omgåande registrerast i tiltaksbasen (kjelde 15) og i FKB (kjelde 5) når tiltaket er ferdig. Også her gjeld det at dei fleste av denne typen tiltak inngår som ein del av byggesakene og andre saker etter 20-1 bokstav a. Nedanfor er berre omtala dei tiltaka under sakstypen som er eigne tiltakssaker. Oppfylginga frå kommunane med å registrera godkjende tiltak i tiltaksbasen, er sterkt varierande og generelt ikkje god nok. Difor kan det by på visse problem å vita om dei einskilde tiltaka, som er registrerte i FKB-basen (kjelde 5) eller er synlege i ortofoto (kjelde 7), er godkjende tiltak eller ikkje. I desse kjeldene har ein dato for når tiltaket er registrert. Ved hjelp av kjelde 7 kan ein òg sjå når vedkomande tiltak eller ein del av det er registrert der for første gong. Vi tilrår fylgjande metode for å klårgjera om det ligg føre moglege ulovlege tiltak etter (Etter den datoen har kommunane hatt plikt til å kontrollera at tiltaka er i samsvar med pbl.): 1) Lag eit temakart frå eksisterande FKB-base der tiltakstema i 20-1 bokstav i er framheva for dei som er registrerte etter ) Framhev også matrikkelkartinformasjonen i temakartet. (Ved det ser ein kva for matrikkeleiningar tiltaka er bygde på.) 3) Tilfør kartet siste ortofoto i transparent form. (Ved det får ein tilført informasjon om eksisterande tiltak som ikkje er komne inn i FKB (etterslep i FKBregistreringa av tiltaka).) 4) Søk så i saks-/arkivsystemet (kjelde 1) om det i perioden er godkjende saker av denne typen som eigne saker. (I kommunar som fekk kjelde 1 i bruk på eit seinare tidspunkt enn , må det i tillegg undersøkast om det finst denne typen saker på dei aktuelle matrikkelnummera i kjelde 18.) 5) Merk av dei godkjende tiltaka i temakartet. 6) Dersom temakartet etter dette viser tiltak som ein ikkje har funne godkjend dokumentasjon for, registrerer sakshandsamaren temakartet i sakssystemet i registeret for moglege ulovlege saker. 44

45 4.2.8 Vesentlege terrenginngrep Pbl bokstav k. Sjå illustrasjon 7 i vedlegg E. Dei fleste terrengendringane inngår som del av andre tiltakssaker t.d. bygging av hus, veg, parkeringsplass o.l. Då kjem normalt terrengendringane som fylgje av tiltaket og planlagde utomhustiltak i vedkomande byggesak. Nedanfor er det skildra ein metode som gjeld reine terrengendringssaker, t.d. bakkeplanering, masseuttak, fyllingar o.l. Dette er eitt av dei søknadspliktige tiltaka som ikkje skal registrerast i matrikkelen, men i tiltaksbasen (kjelde 15). Når eit godkjent tiltak er ferdig, skal resultatet registrerast i anleggsbasen under byggbasen i FKB (kjelde 5). Oppfylginga frå kommunane med å registrera godkjende vedtak i tiltaksbasen er sterkt varierande, og generelt ikkje god nok. Difor byr det på visse problem å vita om terrenginngrep, som er synlege i flyfotoa, (kjelde 7 og 9) og som kan ha fullstendige og nøyaktige endringar av høgdedata registrerte ved laserskanning (kjelde 26), er godkjende inngrep eller ikkje. Metoden som ein kan bruka for å klårgjera dette, er fylgjande: 1. Ein gjennomfører ein biletanalyse av den siste ortofotobasen og får markert alle nyare terrenginngrep ved hjelp av eit tenleg biletbehandlingsprogram. (Skråfoto for vedkomande område vil vera eit godt kvalitetssikringsmiddel i dei tilfella der dei dataproduserte analyseresultata skulle vera mindre sikre. Biletbehandlingsprogramma gjev melding om det.) 2. På analyseresultatet (markert med avgrensingspolygon i ortofotoet) legg ein så eigedomsdata frå matrikkelen (matrikkelnr. og grenser). 3. Kontrollerer så om det einskilde registrerte terrenginngrepet er søknadssak i saks-/arkivsystemet på vedkomande matrikkelnummer anten som ei eiga sak eller som ein del av ei bygge- eller anna søknads-/meldesak. (Prosessen kan skje automatisk ved punkt i polygon-søk.) 4. Dersom tiltaket er registrert i saks-/arkivsystemet anten som ei eiga sak eller som ein del av ei anna sak, undersøker ein om resultatet er i samsvar med godkjenninga. (Avvik frå det godkjende, vert å fylgja opp etter rutine for handsaming av avvik.) For registrert større terrenginngrep som ikkje finst som søknadssak i sakssystemet, er framgangsmåten vidare: 5. Suppler dokumentasjonen med tilgjengelege skråbilete der terrenginngrepet er synleg og registrer saka i sakssystemet som mogleg ulovleg tiltak. 45

46 Ulovlege terrenginngrep gjort for ein del år sidan er mindre tydelege i dei nyaste ortofotoa. Dei er meir tydelege i eldre flyfoto. Flyfoto frå ulike tider (kjelde 7 og 9) vil kunna dokumentera i kva for ein periode større terrengendringar har skjedd. Med biletbehandlingsprogramma kan ein enkelt visualisera endringar over tid i form av tema presenterte i kart/ortofoto og i tillegg produsera enkeltdata og statistiske data for utførde terrengendringar. Etter kvart som kommunane får tilgang til laserskanna høgdedata (kjelde 26) for kommunen utført til ulike tider, vil dette bli den enklaste kjelda for å registrera terrengendringar. Då vil ein maskinelt kunna produsera temakart som viser alle søknadspliktige terrengendringar og deretter gjennomføra analyse over om desse er godkjende eller ikkje. (Metodar som er skildra her, kan òg nyttast når det gjeld tema knytte til andre tiltakssaker.) Innhegning mot veg Pbl bokstav h. Desse tiltaksobjekta er normalt enkle å finna i ortofoto og skråfoto (kjelde 7 og 9). Særs godt synlege er dei der Street view (kjelde 13) har biletopptak langs vedkomande veg. Registrering av godkjende søknader skal skje som for førre tiltakstype. Metoden og framgangsmåten for å klårgjera om det ligg føre moglege ulovlege tiltak, er den same som for dei to førre sakstypane. La aktuelle flyfoto (kjelde 7 og 9) og bilete frå kjelde 13 gå inn i dokumentasjonen for mogleg ulovleg tiltak Plassering av skilt og reklameinnretningar Pbl bokstav i. Informasjon om plassering av skilt og om kva skilttype som regelen gjeld for, er tilgjengeleg her. I tillegg kan kommunen ha eigne vedtekter som gjeld skilt. Det er ulikt regelverk for frittståande skilt og for skilt og reklameinnretningar som er monterte på husvegg. Det eksisterer ikkje noko skiltregister bortsett frå for trafikkskilt (kjelde 25). 46

47 I saks-/arkivsystemet (kjelde 1) finst det dokumentasjon om mottekne søknader og meldingar som er registrerte på vedkomande eigedom for sakstypen. I tillegg er skilt og reklameinnretningar synlege i flyfoto (kjelde 7 og 9) og nokre òg i kjelde 19 (eigedomsskatt). Men det byr på vanskar å finna ein god metode for avdekking av moglege brot på regelverket ut frå dei dataa kommunen har tilgang til. Den enklaste metoden til å avdekka moglege ulovlege saker på, er synfaring Konstruksjon og anlegg Pbl a. Dette omfattar svært mange ulike typar av anlegg og konstruksjonar. Kvart tiltak skal registrerast i a) tiltaksbasen (kjelde 15) straks søknaden eller meldinga er godkjend og i b) FKB (kjelde 5) når tiltaket er ferdig utført. I tillegg skal det registrerast informasjon om fylgjande anleggstypar med tilknyting til bygning i matrikkelen (kjelde 8) (jf. matrikkelforskrifta): Heisar mv. (Heisar skal òg registrerast i det nasjonale heisregisteret, kjelde 24.) Vassforsyning Avlaup Septiktankar (Dei skal òg registrerast i eit eige kommunalt register, kjelde 21.) Oljetankar (Desse skal òg registrerast i eit eige kommunalt register, kjelde 23.) Energiforsyning For tiltak som skal registrerast i matrikkelen, skal også godkjenningsdatoen gå fram av matrikkelen. Manglande godkjenningsdato kan tyda på to tilhøve: Mangelfull matrikkelføring Tiltaket manglar nødvendig godkjenning Anlegg mv. som er synlege i terrenget Dei fleste anlegga vil vera synlege i terrenget. Desse vil òg vera synlege i flyfoto (kjelde 7 og 9). 47

48 Metode for å avdekka manglande godkjenning av bygde anlegg mv.: (Her er det skildra ein metode som kan nyttast for dei fleste ulike anleggstypane.) 1. Gjennom bruk av FKB-basen (kjelde 5) lagar sakshandsamaren eit temakart over vedkomande type anleggsobjekt (f.eks. brønn, antennemast, kai, flytebrygge osv.). I kartet skal alle objekt av same type og matrikkelkartet* for området verta framheva, medan annan orienteringsinformasjon som ein ønskjer å ta med, skal vera dusa ned. 2. Med basis i temakartet vert det produsert ei nummerert liste over anlegga i kartet. Dei einskilde objekta får tilført representasjonskoordinatar og dato for når dei er registrerte i FKB. 3. Ved bruk av edb-baserte biletbehandlingsprogram (mønstergjenkjenning) på siste versjon av ortofoto for det same området, markerer ein alle tilsvarande anleggsobjekt som i temakart i pkt Gjennom samanlikningsanalyse produserer ein ei tilleggsliste til lista i pkt. 2 (anlegg som enno ikkje er registrerte i FKB). 5. Lista vert så kontrollert mot tiltaksbasen (kjelde 15). Er tiltaket registrert der, vert det sletta frå lista. 6. Restlista vert så kontrollert mot saks-/arkivsystemet (kjelde 1 og 18). Tiltak som ikkje er fjerna i pkt. 5 og som er godkjende, vert fjerna frå lista. 7. Restlista (med referansekoordinatar) og ei lenke til temakartet vert så kontrollert mot kjelde 19 og tilførd aktuell referanse til opplysningar der. 8. Lista vert deretter registrert i sakssystemet som moglege ulovlege tiltak Anlegg med eigen straummålar Ein del anlegg har eigne målarar for straumforsyning. Desse kan sporast opp ved bruk av kjelde 27. Dette gjeld både dei synlege og dei usynlege anlegga. 1. Frå kjelde 27 listar ein ut alle anlegg med eigen målar av straumforbruk 2. Ein slettar så frå lista dei anlegga som er fanga opp i underkap Lista vert så kontrollert mot tiltaksbasen (kjelde 15). Er tiltaket registrert der, vert det sletta frå lista. 4. Lista vert deretter kontrollert mot saks-/arkivsystemet (kjelde 1 og 18), og tiltak som ikkje alt er fjerna i pkt. 3, og som er godkjende, vert fjerna frå lista. 5. Ved bruk av FKB-basen (kjelde 5) lagar sakshandsamaren eit temakart over vedkomande type anleggsobjekt tilsvarande det som er skildra i aktivitet 1 i ovanfor. Dersom eit objekt i lista ikkje finst i FKB, registrerer sakshandsamaren objektet i temakartet (basen). 48

49 6. Restlista (tilførd referansekoordinatar for objekta og ei lenke til temakartet) vert så kontrollert mot kjelde 15 (eigedomsskatt) og tilførd aktuell referanse til opplysningar der. 7. Lista vert deretter registrert i sakssystemet som moglege ulovlege tiltak Anlegg som ikkje er synlege eller svært lite synlege i terrenget F.eks. leidningsanlegg, nedgravne kullvertar, tankar o.a. underjordiske anlegg. 1. Ved bruk av FKB-basen lagar sakshandsamaren eit temakart (tilsvarande som i aktivitet 1 i ovanfor) over vedkomande type anleggsobjekt. 2. Med basis i temakartet vert det produsert ei nummerert liste over anlegga i kartet og påført ei lenke til vedkomande temakart. Dei einskilde objekta får tilført representasjonskoordinatar (lenke-id for kabel/leidning) og dato for når dei er registrerte i FKB. 3. Lista vert så kontrollert mot tiltaksbasen (kjelde 15). Er tiltaket registrert der, vert det sletta frå lista. Finst det i tiltaksbasen anlegg som ikkje er registrerte i FKB, skal desse registrerast der (som anlegg under utføring til ferdigattest er gjeve og i temakartet). 4. Lista vert deretter kontrollert mot saks-/arkivsystemet og godkjende tiltak som ikkje alt er sletta under pkt. 3, vert sletta i lista. (Finn ein i aktiviteten tiltak som ikkje er registrerte i FKB, syter sakshandsamaren for at manglande registrering av tiltaka vert utførd.) 5. For anlegg som òg skal vera registrerte i kjeldene 22, 24, 28, 29 og 30, undersøker sakshandsamaren om desse kjeldene har med anlegg som ikkje er registrerte i temakartet. I så fall vert desse anlegga registrerte i temakart for desse objekttypane. Og tilsvarande om temakartet skulle ha fleire einingar enn vedkomande spesialregister har, skal sakshandsamaren syta for turvande melding om desse til den som er ansvarleg registerførar for vedkomande spesialregister. 6. For dei anlegga i spesialregistera som vart tilførde temakartet i pkt. 5, kontrollerer sakshandsamaren i saks-/arkivsystemet (kjelde 1) om desse tiltaka er godkjende eller ikkje og supplerer lista med tiltaka som manglar godkjenning. 7. Lista vert deretter registrert i sakssystemet som moglege ulovlege tiltak. 4.3 Oppsummering Pbl. har mange krav til dei ulike tiltaka etter lova og dermed eit utal tilhøve som kan gjera eit tiltak i strid med eitt eller fleire av desse krava. 49

50 Eitt av måla med prosjektet var å skildra metodar og tilhøyrande hjelpemiddel for å avdekka søknadspliktige tiltak som det ikkje låg føre godkjenning for, og for det andre å skildra metodar og hjelpemiddel for å avdekka tiltak som var utførd i strid med godkjenningsvedtaket. I underkap. 4.2 er det skildra metodar og hjelpemiddel for å spora nemnde tiltak. Metodeskildringane er relaterte til sakstypen slik inndelinga er i pbl. kap. 20. Bortsett frå pbl. sine krav når det gjeld eit tiltak si plassering, har ein ikkje skildra metodar for å avdekka andre feil og manglar ved eit tiltak. Slike tilhøve bør avdekkast gjennom dei kontroll- og tilsynsordningane som er etter regelverket. Det har heller ikkje lege til prosjektet å framskaffa noko oversikt over omfanget og over typar av ulovlege byggetiltak i kommunane i regionen. Men kapitlet gjev ei oppskrift på framgangsmåte for å få fram slike tal. Og som det går fram av det føregåande kan dette for største delen gjerast maskinelt og med lite bruk av ressursar føresett at hjelpemidla er på plass og at datakjeldene er pålitelege. Her er det dokumentert store brester i kommunane si oppdatering av den viktigaste sporingskjelda: Tiltaksbasen. 50

51 5 Metodar for oppfylging av moglege ulovlege tilhøve 5.1 Innleiing Store delar av Nordhordland er prega av menneskelege inngrep og høg byggeaktivitet. Til tross for byggeforbodet i 100-metersbeltet langs sjøen har det, m.a. gjennom dispensasjonar, likevel skjedd ei omfattande utbygging i dei nære strandområda. Over tid har det skjedd ei utviding av bygningsmassen og ei utvikling på eigedomane med stadige tilretteleggingar i form av mellom anna plattingar og terrassar. Tidlegare utmarksprega areal har vorte til opparbeidde tomter som verkar privatiserande og går utover omsyna som ligg til grunn for byggeforbodet i 100-metersbeltet. 5.2 Prosjektmål Mange kommunar har nedprioritert oppfylging av ulovleg bygging og privatisering av strandsona. Føremålet med prosjektet er å kunna gi gode råd for korleis kommunane kan fylgja opp ulovleg bygging på ein god måte både andsynes den som tiltaket gjeld, omgjevnadene og forvaltninga. Medlemskommunane i Nordhordland digitalt har fått i oppgåve å prøva ut metodar for meir effektiv avdekking og oppfylging av ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova. Denne fordelinga legg til rette for ei praktisk tilnærming til prosjektet og gjer det i tillegg mogleg å byggja opp eit større og variert erfaringsmateriale. Ei viktig målsetjing har vore å dokumentera arbeidsmåten og metodikken som har vore brukt i oppfylginga av ulike tiltak, slik at erfaringane i prosjektet kunne nyttast i det vidare arbeidet med å avdekka ulovlege tiltak primært i strandsona, men òg elles i kommunen. Ein har lagt til grunn at eit mangfald av problemstillingar vil vera representerte ved oppfylging av ulovlege tiltak både av juridisk og ikkje-juridisk karakter. Hypotesen var at ved å analysera erfaringsmaterialet ville ein kunne finna fram til nye eller alternative metodar og framgangsmåtar som kunne effektivisera arbeidet på ein meir publikumsvenleg måte, slik at ein kunne både spara tid og ressursar og forhindra eit aukande konfliktnivå. 51

52 5.3 Prosjektresultat Då prosjektet vart presentert for kommunane, fekk prosjektgruppa inntrykk av at kommunane ville delta. Gruppa har hatt få tilbakemeldingar innan fastsette fristar. Ein har ikkje fått tilgang til eit stort nok erfaringsmateriale, og grunnlaget for dette delprosjektet manglar. Radøy kommune har rapportert om eitt tilsyn (camping). Det er meldt frå om at den utarbeidde tilsynsrapporten ikkje vart fylgt opp av kommunen etter politisk avgjer. Radøy har òg laga eit utkast til registreringsskjema. Osterøy kommune og Austrheim kommune har også levert materiale. 5.4 Vurdering Prosjektgruppa har likevel, på bakgrunn av tidlegare saker i Lindås kommune gjort fylgjande vurderingar: Avdekking via publikumsmeldingar Ein vil hevda at publikumsmeldingar (tips) har vore den viktigaste informasjonskjelda kommunen har i arbeidet sitt med å avdekka ulovlege tiltak. Kommunane bør difor vurdera å laga rutinar for handsaming av slike meldingar. Oppfylging av ulovlege tiltak etter tips frå publikum kan gje utfordringar for kommunane, særleg når det gjeld å kartleggja faktum. Kommunane sin framgangsmåte på kartleggingsstadiet kan bli opplevd som provoserande for den det gjeld den ansvarlege, særleg dersom tipset viser seg å vera ukorrekt. Merknadar Nokre kommunar har fastsette rutinar der det vert sendt ut varsel med høveleg frist for uttale etter at tips frå publikum er mottekne. På det tidspunktet varselbreva er sende ut, er ofte kommunen sitt grunnlag for vidare oppfylging sterkt manglande. Dersom kommunen til slutt vel å avvisa å fylgja opp eit påstått ulovleg tilhøve, til dømes som fylgje av utilstrekkelege opplysningar eller at tiltaket er funne å vera lovleg, vil prosessen ha vore ei bør for den ansvarlege og medført eit økonomisk tap for kommunen i form av tapte ressursar. Kommunen kan difor i den enkelte saka vera tent med å vurdera andre 52

53 framgangsmåtar. Døme: Mogleg ulovleg etablert sekundærbustad Kommunen vert kontakta av ein framtidig leigetakar som ønskjer å få vita leilegheitsnummeret til det nye kjellarhusvære sitt. Sakshandsamaren kan ikkje sjå av matrikkelen at det aktuelle bustadhuset er registrert med utleigehusvære og tek difor kontakt med bygningsstyresmaktene og melder frå om eit mogleg ulovleg tilhøve. For bygningsstyresmaktene sitt vedkomande vil spørsmålet vera om det er etablert eit sekundærhusvære og om dette er lovleg etablert. Dersom bustadhuset er godkjent med sekundærhusvære, må kommunen sjølv retta avviket og avslutta saka. Eit minstekrav til kommunen er at kommunen sjølv har gjennomgått sitt arkiv. Dessverre har ein oppdaga at dette ikkje alltid er gjort før varsel er sendt ut. Dersom kommunen sitt arkiv viser at det ikkje er gjeve løyve til etablering av eit sekundærhusvære, kan kommunen ta kontakt med huseigaren anten på telefon eller via vanleg brev. Eventuelle opplysningar frå eigaren må kontrollerast før saka kan avsluttast. Kontrollen kan skje ved varsla eller uvarsla oppmøte på staden, men i mange tilfelle vil dette verka provoserande, og ein kan bli møtt med låste dører. Ein konflikt på dette stadiet kan vera vanskeleg for partane og krevjande for bygningsstyresmaktene. Løysinga kan vera å først vurdera andre kjelder (Brannførebyggjande, VVA*, BKK, NGIB* m.m.) før ein eventuelt tek kontakt med huseigaren. Det enklaste kan vera å stilla kontrollspørsmål til den framtidige leigetakaren, og ut frå dei svara ein får, fastslå om eit sekundærhusvære er etablert (søknadspliktig) utan først å ha teke kontakt med huseigaren eller sjekka kommunen sitt arkiv. Konklusjon Tips frå publikum og saker som er avdekka ved systematisk gjennomgang, må bygningsadministrasjonen handsama som moglege ulovlege tiltak. Her bør Nordhordland digitalt samarbeida om gode rutinar for denne fasen av arbeidet. 53

54 5.4.2 Avdekking via systematisk gjennomgang Dersom kommunen har ressursar til å gjennomgå eigedomar i eit område på systematisk vis, er dette sjølvsagt langt meir effektivt i den grad kommunane har tilgang til slike ressursar. Før eventuell systematisk gjennomgang vert sett i gang, bør kommunen laga rutinar for dette. I kap. 4 er det skildra metodar og framgangsmåtar (rutinar) for avdekking av moglege ulovlege tiltak. I kap. 6 er det tilrådd at kommunane framskaffar ei grov oversikt over omfanget av ulovlege tiltak innan kommunen. (Sjå tiltak nr. 1 under og dei tilknytte opplysingane.) Konsekvens av manglande tilbakemelding i høyringssaker Ein vil hevda at manglande tilbakemelding frå fylkesmannen eller fylkeskommunen i høyingssaker er med på å undergrava dei intensjonane lova har med byggeforbodet i strandsona. I mange kommunar skal både klage og vedtak om dispensasjonar i strandsona handsamast politisk. Det vert argumentert politisk for at manglande uttale frå høyringspartane er grunnlag for politikarane til å gje dispensasjon, og fleire ulovlege tiltak vert såleis ståande sjølv om omsyna bak reglane som det vert dispensert frå, vert vesentleg tilsidesette. Desse vedtaka vert ofte ikkje påklaga. Tilsette i kommunane vegrar seg difor i mange tilfelle mot å leggja dei faglege kunnskapane og det faglege skjønnet sitt til grunn gjennom heile tenesteutøvinga i den enkelte saka Erfaring med bruken av Samlevedtak Definisjon samlevedtak: Ot.prp. nr. 45 ( ): Det åpnes for bruk av ett samlet forhåndsvarsel til den ansvarlige for samtlige enkeltvedtak pålegg, forelegg og tvangsmulkt. Fristen til å rette omfatter også formelle feil, for eksempel innsending av søknad. Kommunen bør gjøre oppmerksom på dette. Der en eventuell søknad om etterfølgende godkjenning avslås, kan plan- og bygningsmyndighetene samtidig med avslaget gi pålegg om retting og fastsette tvangsmulkt. En klage over flere av vedtakene kan behandles samtidig, noe som vil være svært tids- og ressursbesparende. Hvis det ikke kommer inn søknad om etterfølgende godkjenning av et ulovlig tiltak, kan det gis pålegg om retting sammen med vedtak om tvangsmulkt. 54

55 Samlevedtak kan ofte vera meir inngripande overfor den enkelte parten. Omsynet til parten i sakshandsaminga kan i nokre tilfelle ha vorte nedprioritert grunna krav til effektiv sakshandsaming. Ein vil hevda at bruk av samlevedtak kan gå utover tilliten til kommunen, då det kan hevdast at allmenngyldige etiske verdiar og normer ikkje vert etterlevde. Ein vil vidare hevda at bruk av samlevedtak krev større kompetanse hjå byggesakshandsamaren då det vert stilt større krav til gjennomarbeiding og kvalitet i sakshandsaminga og at bruk av samlevedtak kan auka konfliktnivået i den enkelte saka utan at det er grunn til det. Det kan ofte vera avdempande at tiltak som vert avslegne, ikkje vert fylgde opp med krav om retting med ein gong. Den ansvarlege som mottek vedtaket, er kjent med at ein må retta seg etter vedtaket, og kan velja å fylgja opp vedtaket på eiga initiativ. Det kan vera tilstrekkeleg å be den ansvarlege om å innretta seg lovleg innan ein rimeleg frist, før ein tek i bruk dei hjelpemidla ein har etter plan- og bygningslova. Kommunen har likevel fleire eksempel på det motsette Siling av saker Ein vil hevda at effektiv siling (bortlegging) av saker vil medføra ein lågare tapspost for og auka tilliten til kommunen. Dersom faktum og juss i saka er for uklårt til å krevja søknad eller fatta vedtak om retting bør ikkje saka forfylgjast. Sjølv om det kan konstaterast at tiltaket er ulovleg, kan overskridinga vera av mindre betyding, og kommunen kan avstå frå å fylgja opp det ulovlege tiltaket. Kommunen har altså ikkje plikt til å forfylgja tiltaket. I desse tilfella har ein vurdert at kommunen bør nøya seg med å gje overskridingsgebyr i staden for å krevja at det vert sendt inn søknad. Gebyret bør vera høgare enn vanleg saksgebyr for å hindra at det skal lønna seg å byggja utan løyve. Saker som er av mindre betyding bør kunna effektuerast omgåande. 5.5 Prioriteringsrekkefylgje ved mistanke om ulovlege tiltak Konsekvensane av ulovlege tiltak/tilhøve etter pbl. vil kunna vera svært ulike i høve til samfunn og omgivnad alt etter arten av brot på regelverket. Nokre manglar vil det såleis vera viktigare å få retta enn andre. 55

56 I saker der kommunen har opplysningar eller mistanke om at regelverk ikkje vert fylgt, pliktar kommunen å gjennomføra tilsyn. Det kan her vera snakk om ganske mange saker, og ressursane til å utføra arbeidet, både når det gjeld å avklara om avdekka moglege brot er reelle brot på regelverket og å fylgja opp desse i samsvar med krava i pbl., er avgrensa. Difor har prosjektgruppa laga eit verktøy til bruk i kommunane si prioritering av oppfylgingsarbeidet. Dette verktøyet kan nyttast både i høve til sakstype og i høve til den einskilde saka innan typen. Verktøyet er fylgjande prioriteringsmatrise. Alvorsgrad Svært viktig A B C D Ulovlege tilhøve der det er stor fare for HMT/tilhøve strid med nasjonale retningsliner. Døme: Naust brukt til opphald. Viktig Ulovleg bygging som er i strid med planreglane Mindre viktig Ulovleg bygging som (likevel) er i samsvar med planreglane Andre saker Ulovlege tilhøve der manglande reaksjonar vil kunne svekka den allmenne respekten for regelverket Merksemd/oppfylging Stor Middels Lite Vi viser til Rettleiar til byggeforskrifta. Kap. 16 som inneheld informasjon til hjelp når det gjeld vurdering av ei sak si plassering i matrisa. 56

57 6 Prosjektgruppa sine tilrådingar I dette kapitlet er prosjektgruppa sine tilrådingar lista opp. Tilrådingane står i prioritert rekkefylgje innan kvart kapittel. Til kvar tilråding er det gjeve utfyllande merknadar. Prosjektgruppa tilrår at Nordhordland digitalt syter for at tilrådingane vert gjennomført i nær framtid. 6.1 Førebyggjande tiltak Sjå kap Regionen sin informasjonsportal* er mangelfull. 2. Rettleiingsmateriellet må gjerast lettare tilgjengeleg for alle. 3. Arealplanopplysningar og tiltakssaker må det bli enklare for publikum å få tilgang til. 4. Krav om tilfredsstillande innmåling og godkjenning av fundamentet si plassering før bygging skjer på fundamentet. Til 1. Informasjonsportalen (sjå kap. 1 og vedlegg C kjelde 2) Informasjonsportalen er eit svært viktig verktøy både for tiltakshavarar, for sakshandsamarar og vedtaksorgan. Det er ei særs viktig kjelde i førebygging av ulovlege tilhøve. Det er mange brukarar av portalen også utanfor regionen. I vedlegg C er det peika på manglar som bør rettast. Til 2. Rettleiingsmateriell må gjerast lettare tilgjengeleg for alle Fylkesmennene har fått ei ny standardisert heimeside. Det er no mykje vanskelegare å finna fram til utmerka rettleiingsmateriell som tidlegare var lett tilgjengeleg på heimesida til fylkesmannen i Hordaland. Det same gjeld òg fleire internettportalar med rettleiingsinformasjon. (I kjeldetabellen i kap. 3.2 er det lagt inn aktuelle lenker.) Mellom profesjonelle brukarar manglar det kjennskap til regionen sin rettleiarportal. For folk som ikkje har tilgang til internett eller manglar brukarkunnskapar, er tilgang på enkelt brosjyremateriale dårleg. Gode erfaringar i Skottland med rettleiaren Uautorisert bygging bør resultera i eit tilsvarande opplegg i vår region. (Sjå vedlegg F.) 57

58 Til 3. Enklare tilgang til arealplanopplysningar og tiltakssaker I utviklingsprogrammet for regionen sin kartportal er det rekna med at ein i nær framtid skal kunna peika på eit punkt i kartet eller på ein eigedom og så få opplysningar om kva planar som er gjeldande for vedkomande punkt eller eigedom og samtidig få fram ei lenke til planinformasjonen. (Denne funksjonen er no på plass!) Likeins vil alle registrerte tiltakssaker i nær framtid bli tilgjengelege med eit symbol i kartet og med ei lenke til saka og saksdokumenta i kommunen sitt sakssystem. Til 4. Krav om tilfredstillande innmåling og godkjenning av fundamentet si plassering før bygging skjer på fundamentet I godkjenningsvedtak for plassering av tiltak som skal byggast på eit fundament, f.eks. ein bygning, bør kommunane krevja innlevert tilfredsstillande dokumentasjon for fundamentet si romlege plassering for godkjenning før vidare bygging kan skje. Jf. grunngjeving s Georefererte skråfoto Sjå kap. 2. Oppdateringsordning for fotobasane Det bør etablerast ei oppdateringsordning for fotobasane. Det er viktig at georefererte* skråfoto vert oppdaterte periodisk slik at ein får ein god dokumentasjon om endringar som skjer og at ein har ein fersk informasjon om notida. Det går fram av kapittel 2, at den avtalen NH-digitalt inngjekk med leverandøren, truleg vil tilføra NH-digitalt nok økonomiske ressursar til slik nyfotografering med jamne mellomrom. Truleg vil utvikling av droneteknologien òg føra til billegare produksjon av georefererte skråfoto. NH-digitalt bør drøfta og fastsetja ein plan for oppdatering av hjelpemiddelet. Ein slik plan vil vera av interesse også for dei som får tilgang til intern bruk av fotobasane. Ressursbehovet for å laga den nemnde planen og å fylgja han opp er lite. 58

59 6.3 Liste over manglar som bør rettast når det gjeld dagens informasjonskjelder og informasjonsflyt Sjå kap. 3 og vedlegg C. 1. Brestar i den tverrfaglege samordninga av kommunane sine fagsystem 2. Tiltaksbasen fungerer ikkje tilfredsstillande 3. Manglande tilgang til eksisterande høgspentlineinformasjon 4. Fornminnedata og freda kulturminne 5. Det manglar rutine for melding til nasjonalt register for luftfartshindre (NRL) 6. Det manglar rutine for melding til eit nyetablert nasjonalt heisregister (NIREG) 7. Kommunane manglar forvaltingsregister for oljetankar 8. Kommunane manglar eit tenleg forvaltingsregister og temakart for vassforsyning 9. Bygningspunkt, genererte frå matrikkelen (kvalitetssikringstiltak) 10. Folkeregisteret (kvalitetssikringstiltak) 11. Septik24 (manglande dataelement) Til 1. Brestar i den tverrfaglege samordninga av kommunane sine fagsystem Denne tilstanden fører med seg at informasjon som finst i ein del av kommunen sin administrasjon og som er nødvendig for ei god forvalting i ein annan del av administrasjonen, ikkje automatisk er tilgjengeleg for alle som har nytte av opplysingane. Dette har vidare ført til at det er etablert meir tungvinte rutinar enn ønskjeleg for informasjonsformidling og at det ofte skjer svikt i dei etablerte rutinane. Og på ein del felt er det ikkje etablert turvande rutinar for formidling av aktuelle data på tvers av fagmiljøa i kommunane. Jf. vedlegg C kjelde 15 og 23. Det eksisterer programvare som gjer det mogleg å kopla fagsystema matrikkel, sakssystem og økonomisystem. I tillegg til at pbl.-forvaltinga ved dette ville få tilgang til alle dei opplysingane som andre kommunale forvaltingar har og som pbl.-forvaltinga treng, men ikkje har sjølv, vil andre forvaltingsorgan dra same nytte for sine oppgåver. Det vil m.a. medføra at økonomiforvaltinga automatisk får registrert nye abonnentar i registera sine. (Gratispassasjerane kan lukast vekk, og den føresette likskapen i betaling for tenestene kjem på plass.) Det kommunane vil få inn av avgiftsmidlar ved gjennomføring av tiltaket, er langt større enn kostnadane med å få på plass automatisk tilgang til andre sine data. Dertil vil kvaliteten i sakshandsaminga auka og forvaltingstid verta spart. Tiltaket kan finansierast med delar av den økonomiske avkastinga av tiltaket. 59

60 Tiltaket har stor nytteverdi. Til 2. Tiltaksbasen fungerer ikkje tilfredsstillande Sjå kjelde 15 og kvalitetssikringstiltak kap Føremålet med tiltaksbasen er at han enkelt skal gje oversikt over alle eksisterande godkjende søknadspliktige tiltak. Når eit tiltak er ferdig og registrert i det offentlege kartverket (FKB-basane) og i matrikkelen (for det som skal registrerast der), vert tiltaket sletta i tiltaksbasen. Tiltaksbasen bør ha ei enklare og langt mindre ressurskrevjande utforming enn i dag: Godkjende tiltak kan registrerast som punktsymbol i tiltaksbasen. Gjennom det kan ein få til ei automatisk registrering av godkjende tiltak via kommunen sitt sakssystem i samband med godkjenning av tiltak. Det må lagast eit felles symbolbibliotek og rutinar for den automatiske innmeldinga av godkjende tiltak til tiltaksbasen og kartportalen. (Punktsymbol for godkjende tiltak med lenke til saka i kommunen sitt sakssystem er venta å vera på plass i regionen sin kartportal i nær framtid.) Ein komplett tiltaksbase vil vera det viktigaste og mest effektive verktøyet i avdekkinga av ulovlege tiltak. Dette er difor eit tiltak som bør stå øvst i prioriteringsmatrisa. Vi vil tru at ressursbehovet for å få dette til, er relativt lite. (Nytteverdien er svært stor i høve til kostnadane.) Til 3. Manglande tilgang til høgspentlineinformasjon Sjå kvalitetssikringstiltak kap Høgspentliner fører med seg restriksjonar i høve til arealbruk. I sikringssonene er det eit generelt byggeforbod. BKK er pliktig til å levera kommunen oppdaterte data om høgspentliner (og likeins informasjon om veglys). Av kap går det fram at BKK ikkje oppfyller pliktene sine i høve til informasjonsleveransen. I kap er det tilrådd ein framgangsmåte for å få retta mangelen i BKK sin informasjonsleveranse og også å sikra at kjelde 5 (det offentlege kartverket) til ei kvar tid er oppdatert med denne informasjonen og med temaet registrerte fornminne og freda kulturminne. Begge desse objekttypane inneber byggeforbodssoner som dei byggjande og pbl.-forvaltinga i kommunane må ha kjennskap til. 60

61 Respekt for dei nemnde byggeforbodssonene tilhøyrar øvste rada i prioriteringsmatrisa. Kostnadane med tiltaket er små. Til 4. Fornminne og freda kulturminne Det er viktig at FKB-basen som gjeld registrerte fornminne og freda kulturminne er oppdatert til ei kvar tid. For desse objekta er det, som for høgspentliner, sikringssoner som må respekterast. I tillegg er det restriksjonar som tiltakshavaren og kommunen må ha kjennskap til, dersom tiltaket gjeld eit freda kulturminne. Det er kartverket som har ansvaret for oppdatering av den aktuelle basen i FKB. Nordhordland digitalt må difor fylgja opp denne saka med Kartverket. Til 5. Nasjonalt register for luftfartshindre Dette gjeld svært få saker. Men det er livsviktig at dette registeret er oppdatert. Ressursbehovet for å etablera ein tilfredsstillande rutine og å fylgja denne er små. (Med geointegrasjon på plass i sakssystemet, vil meldingstenesta kunna skje automatisk.) Nettverksgruppa for byggesaker bør ta arbeidet med å få på plass tilfredsstillande meldingsrutine så snart som råd. Til 6. Nyetablert nasjonalt heisregister Å få etablert ein tilfredsstillande meldingsrutine for godkjende tiltak og utføra meldingstenesta, vil krevja små ressursar. (Med geosynkronisering* på plass i sakssystemet, vil meldingstenesta kunna skje automatisk.) Men det å få kvalitetssikra registeret i høve til tidlegare bygde tiltak som skal vera innskrivne i registeret, er ei noko meir ressurskrevjande oppgåve. Nettverksgruppa for byggesaker* bør snarast få på plass ein oppdateringsrutine for nye tiltak som skal inn i registeret. Korleis registeret skal kvalitetssikrast for tidlegare bygde anlegg, er eit ansvar for registerforvaltaren (Dibk*). Til 7. Kommunane manglar forvaltingsregister for oljetankar Sjå vedlegg C, kjelde

62 Oljetankar representerer både brannfare og fare for miljøet. Det er difor svært viktig at kommunane får etablert dette forvaltingsregisteret og tilhøyrande forvaltingsrutinar. Det finst utvikla edb-system for forvalting av slike register. Mange kommunar i landet har både register og tilhøyrande rutinar og forvaltingsordningar på plass. Deira erfaring bør kunna nyttast. Til 8. Kommunane manglar eit tenleg forvaltingsregister og temakart for vassforsyning Sjå kjelde 32 og kvalitetssikring kap I det nasjonale opplegget for eit forvaltingssystem for ferskvassressursen, jf. kjelde 32, er tiltaket peika på som eit hjelpemiddel i vern mot ureining i godkjenning av drikkevassforsyning når det gjeld utsleppsløyve etter ureiningslova i høve til forsvarleg anleggsdrift i høve til beredskap og tryggleik Å få etablert dette registeret, tilhøyrande temakart og ei tenleg forvaltingsordning bør vera ei høgt prioritert oppgåve. Til 9. Bygningspunkt, genererte frå matrikkelen Sjå kap og vedlegg C, kjelde 17. Dette er det viktigaste og mest effektive hjelpemiddelet i sporinga av ulovlege tiltak. Difor bør kvalitetssikringstiltak gjennomførast snarast. Gjennom dette tiltaket vil ein òg finna objekt og opplysningar som skal vera registrerte i andre kjelder, men som ikkje er det. Ressursbehovet for gjennomføring av dette kvalitetssikringstiltaket er lite. Dette er ei oppgåve for geodataleiaren i kommunen. Til 10. Folkeregisteret, kvalitetssikringstiltak Sjå kap og vedlegg C, kjelde 20. Dette er eit tiltak først og fremst for å retta feil som er spesifiserte i kap men òg i sporing av ulovleg bruksendring. 62

63 Kvalitetssikringa vil truleg og medføra oppdateringar i dei kommunale avgiftsregistra og dei tilknytte økonomirutinane. (Jf. forslag nr. 1.) Ressursbehovet til gjennomføring av tilrådinga er lite. Til 11. Septik24 Sjå vedlegg C, kjelde 28 og kap Det er viktig for kommunen si overvaking å ha eit påliteleg og komplett register over alle septiktankane i kommunen. Enklaste måten å nå dette målet på, er å få tilført Septik24-registeret dei manglande dataa som er nemnde i kjelde 28 i vedlegg C og deretter gjennomføra kvalitetssikringstiltak Mykje av arbeidet kan gjerast maskinelt og kostnadane vil vera relativt små for å få gjennomført tilføring av manglande koplingsdata (matrikkelnummer). 6.4 Avdekking av ulovlege tiltak Kap. 4. I prosjektgruppa sine tilrådingar i kap. 4 er det nytta kap. 4 sin ID for metode og objekttype for ulovleg tiltak. Liste over tilrådingar: 1. Kartleggja omfanget av eksisterande ulovlege tiltak 2. Metodebruk for sporing og avdekking av ulovlege tiltak Nye frittståande bygningar på 15 m 2 BRA og større Bygg i forbodsområde og tiltak plasserte i strid med føremålsgrenser Plassering i strid med regelverket og godkjenningsvedtak Bruksendring Nabogrense bør ikkje kryssa bygning Til 1. Kommunane har ikkje tal for omfanget av ulovlege tiltak. Det låg heller ikkje i prosjektet å framskaffa data for dette. Prosjektgruppa meiner det er behov for å få laga ei grovoversikt over omfanget og der helst òg få lagt inn opplysningar om kva type ulovlege tilhøve det er tale om. Dette trengs for: 63

64 å få fram betre informasjon om dei konsekvensane for samfunnet som knyter seg til desse sakene dimensjonering, prioritering og organisering av oppfylginga av ulovlege tiltak Ved gjennomføring av punkta 3-7 i tilrådinga vil ein få kommunevise data som gjev ei grov oversikt over ulovlege tiltak i høve til dei typane av ulovlege tilhøve som punktvis er skildra i kap. 4. (Jf. 4.3 Oppsummering.) Til 2. Metodebruk for sporing og avdekking av ulovlege tiltak I kap. 4 er det berre skildra ein metode relatert til type av ulovlege tiltak. Generelt tilrår prosjektgruppa at ein ved sporing og avdekking av ulovlege tiltak, nyttar ein metode som fører til målet raskt og rimeleg. Ubunde av kva metode som vert brukt, må dokumentasjonen av det utførde vera tilfredsstillande. Til Nye frittståande bygningar på 15 m 2 BRA og større Av merknadene til tilråding nr. 9 under 6.3 (Informasjonskjeldene og informasjonsflyt) går det fram at gjennomføring av kvalitetssikringstiltak a er den mest effektive metoden til å avdekka ulovlege tiltak. Gjennom dette tiltaket vil ein få spora alle eksisterande tiltak under som ikkje er godkjende. Kostnadane ved gjennomføring av tilrådinga er små. Til Bygg i forbodsområde og tiltak plasserte i strid med føremålsgrenser Dei aller fleste tiltak nemnde i som er plasserte i strid med regelverket, vil ein lett kunna avdekka med metoden som er skildra der. (I vedlegg E nr. 4 er det vist resultat der den skildra metoden er brukt i høve til sikringssoner for høgspentliner.) Gjennom dette tiltaket vil ein kunna avdekka ulovlege tiltak som vedkjem helse og tryggleik eller som er i strid med nasjonale retningsliner. Jf. prioriteringsmatrisa, kap Ressursbruken for å avdekka slike tilhøve vil vera liten (nokre få tastetrykk i kommunen sitt kartforvaltingssystem). Til Plassering i strid med regelverket og godkjenningsvedtak I kap. 4 er det peika på at det å endra på plassering av eit bygg eller anlegg etter at 64

65 det er kome opp, vil medføra store kostnadar. Det bør difor etablerast som rutine at tiltakshavaren skal levera inn ei koordinatfesta plassering av det ferdige fundamentet og få dette godkjent før vidare bygging kan skje. Dette kravet må gå inn i godkjenningsvedtaket. Ei slik ordning vil kunna spara tiltakshavaren for kostnadar, dersom resultatet vert at det oppførde tiltaket må flyttast. Alternativt må det gå til forskriftfastsett prosedyre for å få den eksisterande plasseringa godkjend. Dette kostar både tid, sakshandsamingsressursar og gebyr. Difor tilrår gruppa at alle kommunane i regionen innarbeider som standard i godkjenningsvedtak for plassering, at godkjend dokumentasjon av fundamentplassering skal liggja føre før det vidare arbeidet med å reisa bygget kan skje. Tilrådinga er eit førebuande tiltak i høve ulovleg plassering av tiltak og difor ført opp som tilråding nr. 4 under 6.1. Lov- og planbestemte minsteavstandar er fastsette ut frå tryggleiksomsyn og i nasjonale retningsliner. Jf. alvorsgrad i kap Ressursbruken for å gjennomføra tilrådinga er bagatellmessig. Til Bruksendring Ei gjennomføring av tilrådde tiltak 1 og 10 under kap. 6.3 vil fanga opp dei fleste ulovlege bruksendringar. I tillegg til desse tiltaka kan ein nytta metode som er skildra i kap (Sjå vedlegg D s. 15.) Ressursbehovet for gjennomføring av forslaget er lite. Og det vil høgst truleg også fanga gratispassasjerar i kommunale skatte-/avgiftssystem. Til 7. Nabogrense bør ikkje kryssa bygning Jf Sjå utfyllande opplysningar i kap og illustrasjon nr. 2 i vedlegg E. Dei aktuelle tilhøva er svært enkle å oppdaga der ein har eit matrikkelkart med 65

66 grenseinformasjon og bygningsdata av rimeleg god kvalitet. I dei aller fleste tilfella er manglande samanslåing av tilleggseigedom med hovudeigedom årsak til tilstanden. I dei tilfella der ulike heimelstilhøve i dei aktuelle eigedomane hindrar samanslåing, bør det ryddast opp i dette først, eventuelt gjennom turvande arealoverføring etter 15 i matrikkellova. (Kommunane i regionen har felles rutinar for desse arbeida.) Tilhøva med at ein bygning står på to eller fleire matrikkelnummer og at det ikkje skjer automatisk oppdatering av skatte- og avgiftsregistera ved samanslåing av eigedomar, medfører feil grunnlagsdata ved utskriving av skatt og avgifter. Prosjektgruppa tilrår difor at kommunane reviderer fag-/datasystema sine og rutinane sine slik at forvaltingsregistera vert automatisk oppdaterte i høve til matrikkelen. Kostnadane med dette bør dekkjast av delar av dei meirinntektene kommunane får gjennom tiltaket. 6.5 Oppfylging av ulovlege tiltak Kap. 5. Ein kom ikkje så langt som vona i utvikling av nye og betre metodar i oppfylging av ulovlege tiltak. Det er likevel i kap. 5 sett fram mange forslag til betringar andsynes dei eksisterande tilhøva. Desse er fanga opp i tiltak nr. 2 i den nedanståande lista for oppfylgingsvedtak: 1. Fylgja fylkesmannen si prioriteringsliste på tiltak, jf. kjelde Nettverksgruppa for byggesaker tek over det vidare arbeidet med å laga betre metodar for oppfylging av saker med ulovlege tiltak som er avdekka. Til 1. Fylgja fylkesmannen si prioriteringsliste på tiltak Gjennom St.m., rundskriv og brev er det sagt kva Regjeringa og departementa meiner er viktige prioriteringar ved forvaltinga av strandsona. Fylkesmannen i Hordaland har gjeve ut eigen rettleiar i høve til strandsona. Til 2. Nettverksgruppa for byggesak tek over det vidare arbeidet med å laga betre metodar for oppfylging av saker med ulovlege tiltak som er avdekka 66

67 Byggesaksadministrasjonane i Nordhordland digitalt har etablert ei nettverksgruppe med ein vald koordinator. Ei hovudoppgåve for nettverksgruppa er å sikra god og korrekt forvalting av tiltaksdelen i pbl. og lik og effektiv handsaming av tiltakssaker, her òg oppfylging av moglege ulovlege saker. 67

68 7 Forkortingar og ordforklaringar 3 D-data: Tredimensjonale data: høgdekoordinatar for ulike deler av bygningen. Tilbake Administrative reglar: Spleiselag for offentlege brukarar. Tilbake Akvakulturanlegg: Oppdrettsanlegg i sjø. Tilbake Analog form: På papir. Tilbake BKK: Bergenshalvøens Kommunale Kraftselskap. Tilbake BRA: Bruksareal jf. rettleiing i bing.nu for måling av BRA. Tilbake BYA: "Fotavtrykket" av bygningen. Tilbake Byggesaker: Organisert samarbeidsgruppe for byggesakshandsamarane i regionen. Tilbake Dibk: Direktoratet for byggkvalitet, tidlegare BE (Bygningsteknisk etat). Tilbake Digitale: Edb-baserte. Tilbake Edb: Elektronisk databehandlings. Tilbake EigedomsID: Gnr./bnr. (og festenr. og sneksjonsnr.). Tilbake Eldre og analoge dokument: Papirdokument. Tilbake EUREF89: European Reference Frame Tilbake Fagsystem: Elektronisk saksbehandlingssystem. Tilbake FKB B-områda: Tettbygde og område for utbygging. Tilbake FKB C- og D-områda: C-område: landbruksareal (kart i M = 1: M = 1:10000), D- område: ekstensivt areal (kart i M = 1: M = 1:50000). Tilbake FKB-basen: Kart i stor målestokk, 1:1000-1:5000. Tilbake FKB: Felles kartdatabasar. Tilbake GAB: Nasjonalt register for grunneigedom, adresse og bygning etablert i er frå 2010 erstatta av matrikkelen. Tilbake Geodata: Informasjon stadfesta ved kartkoordinatar. Tilbake Georefererte: Dekkingsområdet til det einskilde foto er nøyaktig kartfest. Tilbake Geosynkronisering: Ved hjelp av nasjonal programvare kan ein sikra samsvar mellom innhald i ulike geografiske databasar på tvers av eksisterande ulikskap i plattform og systemløysing til basane. Tilbake GIS: Geografisk informasjonssystem. Tilbake Gule sider: Nettportal for telefon- og adresseopplysingar. Tilbake HiB: Høgskolen i Bergen. Tilbake Horisontalkoordinatane: Posisjon i kartet. Tilbake ID: Identifikasjons. Tilbake IKS: Interkommunalt selskap. Tilbake 68

69 Informasjonsportal: Internettilgang til opplysingar om regelverk mv. på teknisk sektor i kommunane. Tilbake Kartverket: Tidlegare Statens Kraftverk. Tilbake Kode: Norsk standard for klassifisering av bygningar (tresifra tal). Tilbake KRD: Kommunal- og regionaldepartementet. Tilbake KS: Kommunenes sentralforbund. Tilbake Laserdata: Høgdedata av terreng og synlege objekt på terrenget. Tilbake Matrikkelen: Nasjonalregisteret for alle grunneigedomane, alle bygningar >15m2 og alle adresser i Noreg. Tilbake Matrikkelgrenser: Geografisk grense for ei matrikkeleining. Tilbake Matrikkelkartet: Syner eigedomsgrenser og -nummer. Tilbake MD: Miljøverndepartementet. Tilbake Metadata: Data som dataa (f.eks. dato, registrerings-/målemetode, nøyaktigheit for registrering). Tilbake Metadatafeltet: Metadata er data om dei registrerte dataa. Tilbake Nasjonale portalen: Norge i bilder. Tilbake NGIB: Nordhordland og Gulen Interkommunale Brannførebyggande avdeling. Tilbake NGIR/BIR: Nordhordland og Gulen interkommunale renovasjonsselskap / Bergensområdet interkommunale renovasjonsselskap. Tilbake NGIT: Nordhordland og Gulen interkommunale tilsyn (pbl. 25-1). Tilbake Ortofoto: Flyfoto med karteigenskapar. Tilbake Posisjonsdata: Kartkoordinatane. Tilbake Påbygg: Utviding i horisontalplanet. Tilbake Rasterkopiar: Digitale bilete. Tilbake Referansesystemet: Rettvinkla metriske koordinatar i nasjonalt fastsett kartprojeksjon (matematiske reglar for avbilding av delar av jordkloden til plane kart). Tilbake Representasjonskoordinatar: Geografisk posisjon til eit punkt innanfor bygget. Tilbake Skjønnsmidlar: Pengar løyvd årleg av Stortinget til kommunale prosjekt. Pengane vert tildelt av fylkesmannen med basis kunngjorde retningsliner. Tilbake Tilbygg: Bygging i høgda. Tilbake Tiltak: Byggetiltak etter kap. 20 i plan- og bygningslova. Tilbake VOF: Varsel om feil. Tilbake VVA: Veg, vatn, avlaup. Tilbake Web: World Wide Web, distribuert informasjonssøkesystem på internett. Tilbake 69

70 Vedlegg Vedlegg A Prosjektskildring Metodar og hjelpemiddel for avdekking av og oppfylging av ulovlege tilhøve etter plan- og bygningslova i strandsona og elles i kommunane i Regionrådet Nordhordland IKS*. Prosjektsamandrag Felles visjon for forvaltinga av plan- og bygningslova (pbl.) i kommunane i Regionrådet Nordhordland IKS er: Gode tilhøve (fastlagt i samordna kommunedelplanar for saksområdet). Gode tilhøve ønskjer kommunane òg å ha i prosessen i samband med ulovlege tilhøve etter pbl. Hovudstrategien til kommunane har vore førebyggingstiltak. Men like fullt har det oppstått ein del ulovlege tilhøve. Mengda av desse er ukjend. I dag skjer avdekkinga av ulovlege tilhøve stort sett etter sladremetoden og oppfylginga har vore etter tradisjonelt mønster med tilskriving til den ansvarlege for det ulovlege, der ein ber om innsending av søknad og andre tiltak for å få tiltaket i samsvar med regelverket etter pbl. I brevet vert det samtidig opplyst om konsekvensar, dersom ikkje den ansvarlege fylgjer opp innan sett frist. Dagens praksis når det gjeld ulovlege tilhøve etter pbl. medfører mykje advokatmat og det motsette av gode tilhøve. Prosjektet skal retta på dette ved: 1. Investering i effektivt verktøy for avdekking av ulovlege tilhøve (georefererte skråfoto frå fly). (Kjennskap til at kommunen har og brukar dette verktøyet, vil og verka førebyggjande i høve til ulovleg byggeverksemd, altså samsvar med visjonen og kommunane sin hovudstrategi: førebygging av at det vert utført ulovlege tiltak etter pbl.) 2. Utvikla gode metodar i bruk av skråfoto og informasjon frå andre datakjelder kommunane har, for avdekking av eksisterande ulovlege tilhøve. Med andre ord: vekk frå sladremetoden som hovudkjelde for tilsynet si avdekking av ulovlege tilhøve. 3. Utvikling av meir effektive metodar enn dagens i kommunane si oppfylging av å avdekka ulovlege tilhøve. Å få på plass regional dekking av georefererte skråfoto som syner dagens situasjon, vil òg medføra effektivitets- og kvalitetsvinstar av stort omfang for fleire av kommunane sine andre forvaltingsoppgåver, for fylkeskommunale og statlege oppgåver, for innbyggjarane 70

71 i kommunane og for nærings- og friluftsliv. Ved heildekking av strandsona og bygde område i regionen vil biletmaterialet bli tilgjengeleggjort via regionen sin kartportal og elles i samsvar med avtaleverket til Noreg digitalt-samarbeidet, som alle kommunane deltek i. Totalprosjektet er kalkulert til kr Prosjektaktivitetar Prosjektet det vert søkt om skjønnsmidlar* til, inneheld fylgjande hovudaktivitetar: 1. Skaffa georefererte skråfoto frå fly for prioriterte område av kommunane (strandsona og der bygging pågår). (Georefererte skråfoto er bilete der posisjon og retning er kjend og dekkingsområdet for det einskilde fotoet kan visast i kart.) 2. Ved hjelp av nemnde skråfoto, ortofoto (flyfoto med karteigenskap), dei kommunale byggbasane og andre kommunale register skal det utviklast nye og praktiske metodar til bruk for å avdekka ulovlege tilhøve etter pbl. 3. Prøva ut nye metodar for meir effektiv oppfylging av å avdekka ulovlege tilhøve etter pbl. Kvar aktivitet er i seg sjølv eit eige prosjekt. Desse er føresett gjennomført parallelt og ubunde av kvarandre med unntak av tiltak 2, som krev at tiltak 1 er gjennomført. Nærare om dei einskilde hovudaktivitetane Tiltak nr. 1 Georefererte skråfoto Av kommunane i regionen er det berre Lindås som har teke i bruk hjelpemiddelet georefererte skråfoto og då primært for arbeid etter pbl., men òg til ein del andre føremål f.eks. beredskapsarbeid, informasjonsverksemd, undervisning, friluftsføremål m.fl. Detaljbileta har svært stor oppløysing, betre enn ti cm og er i fargar. Kommunen inngjekk avtale i 2003 om fem årleg nyfotografering av utvalde område (sist fotografert i 2008). Dekkingsområdet vert normalt revidert samtidig med ny fotografering. Dette hjelpemiddelet gjev tilleggsinformasjon til det kommunen har i sine register og databasar (eigne og andre Noreg digitalpartar sine data). Hjelpemiddelet sparar m.a. kommunen for ein god del synfaringar for sakshandsamarar og politiske utval, m.a.o. sparing av tids- og personalbruk. Det gjev eit betre vedtaksgrunnlag enn utan hjelpemiddelet. Det er eit godt bevismateriale i førebygging av urettvise påstandar og konfliktar som kan oppstå. I dei vedtekne samordna kommunedelplanane for geodata* i regionen har kommunestyra 71

72 vedteke at kommunane skal skaffa seg georefererte skråfoto for strandsona og andre aktuelle område. Men så langt har ikkje kommunane sett seg råd med å få realisert tiltaket. Ved ei samordna realisering vil ein oppnå økonomiske og andre fordelar. Georefererte skråfoto er eit hjelpemiddel som også andre offentlege instansar og private vil ha god nytte av. Difor er det for dette tiltaket òg aktuelt å få til eit spleiselag for finansiering av hjelpemiddelet. (Førespurnader er send til nokre aktuelle partar. For privat bruk vil det vera aktuelt, slik Lindås gjer, å levera ut bilete mot avtalefesta godtgjering.) Delaktivitetar 1. Skaffa førebels oppgåve over aktuelle dekkingsområde i kommunane og kostnadsoverslag (er gjort). 2. Laga tilbodsgrunnlag og henta inn tilbod på fotografering. 3. Forhandla med aktuelle tilbydarar og inngå avtale. 4. Søkja kontakt med potensielle deltakarar i spleiselag for medfinansiering av tiltaket og inngå avtalar med desse. 5. Kontrollera leveranse og betala for denne. 6. Prosjektadministrative rapporteringar medrekna sluttrapport. Tiltak nr. 2 Metodar for å avdekka ulovlege tiltak ved georefererte skråbilete og andre kommunale datakjelder Det er teke kontakt med Høgskulen i Bergen (HiB) om gjennom eit studentprosjekt å få utvikla og skildra praktiske metodar for å avdekka ulovlege tiltak etter pbl. ved hjelp av georefererte skråfoto og opplysingar i ortofoto, byggbase, tiltaksbase, skatteregister (aktuell i kommunane: Gulen, Meland, Osterøy, Radøy og Vaksdal), kommunale avgiftsregister mv. HiB har sagt at dette vil dei gjerne medverka til. Dette vil vera fine prosjektoppgåver i GIS-analyse; (bruk av geografiske informasjonssystem og GIS-verktøy i analysearbeidet). For HiB vil fleire studentar kunna få ulike prosjektoppgåver i dette temaet hausten 2011 på konkrete sakstypar og oppgåver for kommunane i regionen og med praktisk oppskrift for bruk både for kommunane i regionen og for andre kommunar i deira arbeid med å avdekka ulovlege tilhøve. Vi ventar at nemnde metodar vil vera langt mindre ressurskrevjande enn systematiske synfaringar direkte i terrenget og truleg gje like gode resultat. 72

73 Delaktivitetar 1. Spesifisera eigna prosjektoppgåver. 2. Framskaffa grunnlagsdata frå kommunane til dei spesifiserte prosjekta. 3. Gjennomføring av studentprosjekta. 4. Gjera resultata (metodane utvikla i studentprosjekta) tilgjengelege for kommunane i regionen og andre. 5. Laga sluttrapport og formidla denne. Tiltak nr. 3 Prøva ut metodar for meir effektiv oppfylging av å avdekka ulovlege tilhøve etter pbl. Dette er tenkt som eit pilotprosjekt i Lindås kommune. Ein idédugnad i kommunen har gjeve fylgjande resultat: Dagens (og tradisjonell) metode for oppfylging av å avdekka ulovlege tilhøve i høve til pbl., ei avdekking stort sett basert på sladremetoden, har vist seg lite effektiv og svært ressurskrevjande. Metoden aukar konfliktnivået unødig. Prosessen vert opplevd som stigmatiserande frå publikum si side. Sakene går i eit svært uheldig og unødvendig spor. Resultatet er svært varierande. Sakene er ein høg tapspost for kommunen og for dei som er ansvarlege for det ulovlege tiltaket. Prosjektet skal testa ut nye metodar som må vera enklare for publikum er basert på munnleg kommunikasjon (telefon/møte) med ansvarlege for det ulovlege som synes å vera avdekka vil gje målretta rettleiing, kunnskapsbase/tiltaksbase til bruk for kommunen og andre kommunar gjev ein saksgang der ein unngår stigmatisering er basert på delegering av mynde for effektivisering av saksgangen klårgjer motivet for oppfylging og synleggjer dette medfører enklare klassifisering av sakene i høve til grad av ulovlege tilhøve klassifisering av saker i tid likehandsaming 73

74 Metodane som vert utvikla, er føresett å gje raskare sakshandsaming gje raskare retting av dokumenterte ulovlege tilhøve medføra mindre papir ivareta publikum sine interesser gje gode rutinar for kommunikasjon med publikum medføra at publikum rettar ulovlege tilhøve utan at kommunen må gripa inn Status Brei mannskapskompetanse Liten økonomisk ressurstilgang Fleire erfaringar frå sakstypen Mange relevante saker for utprøving Delaktivitetar 1. Utvikla modell for ny metode 2. Testa modellen på teoretisk ulovlegheit 3. Modifisera modellen 4. Testa modellen på reelle saker 5. Sluttrapport Organisering av prosjektarbeidet Prosjektet er føresett gjennomført etter tradisjonell modell og ansvarsdeling der styret i Nordhordland digital er prosjekteigar. Styringsgruppe: Styret i Nordhordland digitalt Prosjektleiar/koordinator for heile prosjektet (utpeika av NH-digitalt) Leiar tiltak 1 (utpeika av NH-digitalt) Leiar tiltak 2 (utpeika av NH-digitalt) Leiar tiltak 3 (utpeika av NH-digitalt) 74

75 Framdriftsplan (tentativ) Prosjektetablering innan 15. juni Prosjektarbeid 10 månadar Prosjektavslutning og informasjon to månadar 75

76 Vedlegg B Dekkingsområde for georefererte skråfoto 76

77 Vedlegg C Datakjelder Nedanfor finn ein utfyllande opplysningar om dei ulike datakjeldene i tabellen. 1. Kommunen sitt saks-/arkivsystem Alle kommunane i regionen har digitale* saks-/arkivsystem. I systema er alle inngåande saker og praktisk talt alle tilhøyrande dokument tilgjengelege i digital form for kommunen sine sakshandsamarar. Dokument som er påbodne å vera opne, er gjort allment tilgjengeleg via kommunen sin nettportal. (I tillegg har ålmenta tilgang til informasjonane på annan måte som er nemnd i lova.) Det varierer litt i tid når dei ulike kommunane tok i bruk digitale sakssystem og kva tid dei starta med skanning av dei analoge dokumenta i sakene. I dag er datagrunnlaget godt og lett tilgjengeleg. For saker som er eldre enn kommunen sitt elektroniske saks-/arkivsystem, finn ein saksdokumenta i kommunen sitt analoge/manuelle arkiv. (Sjå den utfyllande informasjonen som finst i kjeldene 18, 34 og 35.) Tilbake til kap Regional rettleiingsportal i høve til pbl. mv. (Bing.nu) Lindås kommune har utvikla ein regional rettleiingsportal til bruk for publikum og kommunale sakshandsamarar. I tillegg til å gje god rettleiing tilpassa dei ulike sakstypane som gjeld pbl., om kva krav som vert stilte, rolledeling mv., gjev portalen tilgang til skjema som skal nyttast i ulike sakstypar og tilhøyrande sjekklister, tilgang til den einskilde kommune sine gebyrregulativ, adresser og kontaktpersonar, lenker til m.a. kommunane sine planregister med tilhøyrande dokument mv. og regionen sin kartportal. Portalen har tilsvarande rettleiingsinformasjon til andre av teknisk sektor sine saksområde som veg, vatn, avlaup, eigedomsregistrering, adresser og stadnamn. Portalen er teken i bruk, vert vist til og vert tilrådd som ein svært god rettleiingsportal av mange kommunar og fagfolk kring heile landet. Internt er det teke opp eit ønskje om å få modernisert portalen. Den noverande ordninga er for sårbar. Det trengst fastlegging av ein meir robust organisasjon for vedlikehald og vidareutvikling, og ein del av informasjonen er ikkje vorte oppdatert i høve til dagens regelverk. 77

78 Portalen er eit strategisk verkemiddel for ei meir effektiv og brukarvenleg offentleg forvalting også utanfor regionen sitt dekkingsområde. Tilbake til kap Ulovleg bygging og bruk Fylkesmannen i Hordaland har på heimesida si utarbeidd og publisert eit rettleiingsmateriell som skal medverka til å styrka kompetanse til korrekt og målretta oppfylging av ulovlege tiltak i fylket. I tillegg til å vera ei klår rettleiing for kommunane si handsaming av ulovleg bygging og bruk, er rettleiaren ei viktig kjelde i førebygging av ulovlege tiltak ved å visa til kva konsekvensar ulike konkrete tiltak fører med seg for tiltakshavaren. Her er det òg teke med eksempel på dommar frå rettspraksis. Tilbake til kap Direktoratet for byggkvalitet (Dibk, tidlegare Bygningsteknisk etat, Be) Dette er KRD* sin informasjons- og rettleiingsportal i plan- og bygningssaker. Her er alt sentralt regelverk mv. tilgjengeleg og oppdatert. Portalen har rettleiarar om ulike tema, aktuelle lenker til andre informasjonskjelder og verktøy for tiltakshavarar og offentlege forvaltarar av lova. (Portalen har òg informasjon og verktøy som gjeld MD* sitt ansvarsområde av pbl.) Tilbake til kap Det offentlege kartverket/fkb Kommunen og Kartverket har i medhald av 2-1 i pbl. ansvaret for å ha eit tenleg kartverk for m.a. dei situasjonskarta som tiltakshavarane skal nytta i søknadane og meldingane om plasseringa av sine tiltak etter pbl. og i prosjekteringsarbeidet sitt elles. For basane finst det nasjonale standardar som gjev detaljspesifikasjonar om informasjonsinnhald, datakvalitet, metadata*-opplysningar mv. Det vil alltid gå ei tid frå eit tiltak er realisert i marka til tiltaket sine geodata er registrerte i FKB-basane. Basane vil òg vera ein del mangelfulle både når det gjeld innhald og kvalitet i høve til dei gjeldande spesifikasjonane. ( tiltak vert utførde utan at kommunen har fått melding manglande rapportering frå dei ansvarshavande.) Det er i hovudsak kommunen sitt ansvar å retta manglane i FKB-basane. Desse er mest og raskast oppdatert i regionen sin kartportal. Når geosynkroniseringa er på 78

79 plass (i 2013), vil oppdatering skje over natta, og resultatet av regionen sitt prosjekt Ferske Geodata Til Frokost (FGTF) kjem til sin rett. Kartverket (tidlegare Statens kartverk) tek årleg digitale rasterkopiar* av det offentlege kartverket. Gjennom det har ein digital tilgang til endring over tid for kartfeste opplysningar. I tillegg finst det etter kvart òg tilgang til digitale rasterbilete av eldre analoge kart (historiske kart). Tilbake til kap Kommunalt planregister Alle kommunane i regionen har etablert digitale planregister i samsvar med 2-2 i pbl. I 12 i forskriftene om stadfesta informasjon er det spesifisert kva opplysningar planregisteret skal ha. Det vert vist til denne. Kommunane i regionen nyttar eit planregistersystem kalla BraPlan. Det er levert og vert drifta av firmaet Geomatikk AS. Registeret og dokumenta i det er allment tilgjengelege gjennom regionen sin kartportal og også via kommunen si heimeside. NH-digitalt har utarbeidd ein nasjonal rettleiar for etablering og forvalting av planregisteret. Kommunane er komne ulikt langt med å få inn alle opplysningane som planregisteret skal innehalda og med å leggja inn lenker til tilhøyrande dokument. Når det gjeld dispensasjonar, har NH-digitalt vedteke at registeret også skal innehalda informasjon om avslåtte søknader og lenker til dei tilhøyrande saksdokument. (Dette skal hentast automatisk ut av sakssystemet og kunne visast i kartportalen.) Dagens registersystem er noko mangelfullt i høve til forskriftskrava og er ikkje tilfredsstillande brukarvennleg. Tilbake til kap

80 7. Ortofoto Eit ortofoto er eit flyfoto med karteigenskapar. Ved hjelp av ein digital høgdemodell av terrenget er det perspektiviske originalbiletet omforma slik at målestokken i biletet er lik for alle synlege detaljar og såleis uavhengig av avstanden frå kameraet. Eit ortofoto er eit rasterbilete i same koordinatsystemet som det offentlege kartverket. Flyfoto for ortofotoproduksjonen vert som regel tekne midt på sommaren. (FKB-data vert produsert ved hjelp av eigne flybilete, tekne tidleg på året rett etter snøsmelting). Flyfoto for kartkonstruksjon er tilgjengelege hjå dei private firmaa som har utført kartkonstruksjonen. Bileta kan tingast gjennom Kartverket.) I den nasjonale portalen* er det allmenn tilgang til alle ortofotoa i landet. Etter kvart vert også eldre flyfoto omforma til ortofoto og gjort tilgjengelege i portalen. Portalen har ein funksjon som gjer at ein kan leggja to biletseriar i lag og variera gjennomsikt (transparentgrad) av øvste laget! Ortofotoa er daterte og viser endringar mellom fotograferingstidspunkta på staden. (Dato og årstal kan visast i NH-kartet ved hjelp av eigen knapp.) Men den regionale portalen har enno ikkje same funksjon som den nasjonale portalen når det gjeld samanstilling av bilete frå ulike tider. (Oppløysinga til ortofotoa er noko mindre enn for skråfotoa, kjelde 5 og skråfotoa er tekne frå lågare flyhøgd.) Regionen sin kartportal har ei lenke til den nasjonale ortofotoportalen. Brukaren kan såleis få tilgang til dei aktuelle ortofotoa via begge dei to portalane. Tilbake til kap Matrikkel Matrikkelen er det nasjonale registeret for grunn, bygning og adresse. Det er ei vidareføring og utvikling av GAB-systemet som vart teke i bruk tidleg på 1980-talet. Matrikkelen er eit digitalt register tilgjengeleg for kommunane og andre autoriserte instansar. Matrikkellova er den styrande lova for registeret. Autoriserte personar i kommunane har som oppgåve å føra inn forskriftfastsette opplysningar i registeret og å oppdatera registeret med endringar som skjer over tid. 3 i matrikkelforskrifta skildrar kva opplysningar som skal finnast i matrikkelen, og kap. 4 i forskrifta fastlegg nærare kven som har tilgang til informasjonane i registeret og vilkåra for denne tilgangen. 80

81 Kommunane i regionen har ikkje etablert nokon tilleggsdel med heimel i 3. ledd i forskrifta. (Dei informasjonane som er eksemplifiserte som aktuelle for ein kommunal tilleggsdel, finn ein i andre kjelder som er nemnde i tabellen ovanfor og utdjupa nedanfor.) Bygningar med meir enn 15 m 2 bruksareal (BRA) skal registrerast i matrikkelen. Det same gjeld opplysningar om dei fleste andre tiltakssakene. Unntaka er tiltaka: Konstruksjonar og anlegg (pbl a) Fasadeendringar (pbl c) Innhegningar mot veg (pbl h) Plassering av skilt og reklameinnretningar (pbl i) Mellombelse bygningar Vesentlige terrenginngrep (pbl k) Anlegg av veg, parkeringsplass og landingsplass (pbl l) (Informasjon om desse tiltaka skal m.a. finnast i kjelde 5. Men oppdateringsrutinane for desse tiltaka er mindre stringente. Det gjer avdekking av ulovlege tilhøve for desse sakene, noko meir kompliserte.) I og med at matrikkelen er ei vidareføring av tidlegare GAB-system, er ein del kvalitetssvikt frå informasjonane i GAB-systemet vidareført i matrikkelen trass i store systematiske vaskingar av datagrunnlaget i samband med overføringane. Særleg gjeld dette bygningar som er eldre enn frå For dei kommunane som har innført full eigedomsskatt, er store delar av dei feilaktige eller mangelfulle bygningsdataa, som var i matrikkelen, vorte retta i samband med innføringa av skatten. Gjennom klageprosessen for utlikna skatt kan kommunen ha fått tilleggsopplysningar som har medført oppdatering av matrikkelen for vedkomande eigedom. I matrikkelen finst det opplysningar om godkjenningsdato for visse tiltak etter pbl. Bygningar som er registrerte i matrikkelen utan påførd godkjenningsdato, kan vera godkjende dersom dei er bygde etter at bygningslova vart gjort gjeldande. Det kan òg vera nokre mindre svikt i datagrunnlaget som kan tilskrivast mangelfull oppfylging (etterslep) når det gjeld kommunen si registreringsplikt i høve til krava i matrikkelforskrifta. Tilbake til kap. 3.2 Tilbake til kap Georefererte skråfoto I prosjektet er det skaffa georefererte skråfoto med høg oppløysing og i fargar. Dekkingsområda er viste i kartportalen. 81

82 At fotografia er gerorefererte, betyr at grensa for dekkingsområdet til det einskilde bilete er stadfesta med koordinatdata i det gjeldande referansesystemet* for stadfesting (EUREF89*, det same koordinatsystemet som i dag vert brukt i det offentlege kartverket). Fotoa sine dekkingsområde er vist på kart i portalen. Fotoa syner tilhøva på fotograferingstidpunktet. Det er eit viktig kjennemerke ved alle kommunane sine fotografi, at dei har ei sikker og presis datering av synleg informasjon. Fotoa finst i ulik oppløysingsgrad. Ved zooming i bileta, kjem detaljane fram (oppløysing 5-6 cm på beste kvalitet). Kommunane og dei som har inngått avtale om det, har tilgang til beste kvalitet. I kartportalen er det vist nest beste kvalitet. Lindås kommune har i tillegg til fotoa som er viste i portalen, tilsvarande fotoseriar frå tidlegare år for utvalde delar av kommunen (2001, 2003, 2004, 2008 og 2010). Kommunen har god erfaring med bruk av hjelpemiddelet. Tilgang til desse bileta må avtalast med kommunen. Dei ligg ikkje i kartportalen. Regionen har ønskje om periodisk nyfotografering av dei fotograferte områda og at dette skjer innan same administrative reglar* som i dag vert nytta for ortofoto. Tilbake til kap Nasjonalt register over luftfartshindre (NRL) For dette registeret er det sett som mål at alle ulike luftfartshinder skal vera registrerte med kvalitet som tilfredsstillar forskrifta til luftfartslova, og gjennom det gje opplysningar som skal førebyggja ulykker. Tilbake til kap Gardskart/AR5 Gardskart er eit temakart på internett for alle landbrukseigedomane i landet. Det inneheld ei mengd data om desse. AR5 er ein arealressursbase for landbrukseigedomane i landet. Basen syner posisjon og utbreiing av ulike arealtypar, bonitet, bruk og tilstand. Kjeldene er utvikla primært til bruk for landbruksforvaltinga på regionalt og kommunalt nivå. Kommunane leverer nokre vedlikehaldsdata til basane og kvalitetssikrar karta. Tilbake til kap

83 12. Andre temakart mv. Portalen Miljøkommune er eit hjelpemiddel for kommunal saksbehandling innan planlegging, naturforvaltning, forureining, kulturminne og kart. Portalen er den som f.t. er best oppdatert når det gjeld informasjon om andre typar temakart som er allment tilgjengelege på nasjonalt nivå og såleis og for vår eigen region. Ei lang rad offentlege instansar, som er forvaltingsansvarlege for eitt eller nokre få tema, finn ein her internettadresser til. Der er aktuell informasjon presentert m.a. i eigne temakart. I tillegg har nettstaden Miljøkommune ei ordbok med forklaring av dei mange fagorda som er i bruk i regelverk, saksdokument mv. innan portalen sitt formålsområde og rettleiingar i sakshandsaming innan den største delen av saksfeltet til portalen. Portalen er under utvikling og er planlagt å bli offisielt opna i slutten av første kvartal (I portalen er det òg ein video som syner ein kommunal sakshandsamar sin kvardag og eksempel på korleis han kan nytta portalen i si sakshandsaming.) I regionen sin kartportal finst i tillegg ein del lokale temakart som ikkje finst i dei nasjonale basane. Tilbake til kap Street view Dette er ei allment tilgjengeleg informasjonsteneste. Portalen inneheld bilete tekne frå bil som køyrer langs vegane. Her finn ein ei mengd detaljar om hus, fasadar, innhegning mv. også frå ulike tider. Bileta er udaterte og personar på bileta er retusjerte. Tilbake til kap Gamle flyfoto (skråbilete) Dette er eldre skråfoto som ikkje er georefererte. Men dei er tidfesta og har referanse til eigedom. Dei syner ulike tun og dei omliggjande delane av eigedomane. Dei er i digital form og er søkbare på eigedomsid*. Tilbake til kap

84 15. Tiltaksbasen Dette er ein kommunal kartbase der kommunane registrerer inn godkjende meldingar, tiltakssøknader, kva type tiltak det er tale om og godkjend plassering av tiltaka. Føremåla med basen er: at kommunen og publikum enkelt skal kunne få informasjon om planlagde og godkjende tiltak før tiltaka er realiserte. å vera eit verktøy i grovkontroll av plasseringsavvik og i effektiv oppdatering av FKB (kjelde 5) i samband med ferdigattest for tiltaket. Tiltaksbasen er ein av delbasane i byggbasen i kjelde 5. Jf. kjelde 16. Ein del typar tiltakssaker vert ikkje registrerte i basen i dag av kommunane i regionen. (Det er variasjon mellom kommunane på dette punktet.) I basen er det ei lenke til kvar einskild sak og dei tilhøyrande digitale saksdokumenta. Det har skorta litt på ressursar men mest på klare rutinar og dels på god organisering og enkel utføring slik at arbeidet kan gjerast rimeleg raskt etter at tiltaket er godkjent. (Ta i bruk automatisert oppdatering både av tiltaksbasen og kartportalen med alle godkjende tiltak.) Tiltaksbasen er ein mellombels informasjonsbase til sakene er sluttarkiverte i kommunen sitt saksarkiv og kjelde 5 og 8 er oppdaterte med den informasjonen desse skal ha om tiltaket. Tilsvarande oppdatering må òg gjennomførast for kjelde 10 (luftfartshindre), kjelde 19 (eigedomsskatt), kjelde 21, 22 og 23 (kommunale avgiftsregister), kjelde 24 (nasjonalt heisregister), kjelde 29 (olje- og feittavskiljarar), kjelde 30 (oljetankar) og kjelde 32 (vassforsyning) for det som skal registrerast der. Det er konstatert ein del svikt i rutinane som sikrar at aktuelle kjelder vert oppdaterte med den informasjonen desse skal ha frå nye godkjende tiltak etter pbl. Tilbake til kap Byggbasen i FKB Byggbasen i FKB er delt i tre underbasar: FKB-bygning, FKB-ByggAnlegg og FKB- Pbl. tiltak. (Dei nærare spesifikasjonane for byggbasane finn ein i Produktspesifikasjon FKB hos Kartverket. Produktspesifikasjonane er endra fleire gonger, og vert endra ved behov.) I byggbasen vert alle tiltakssakene etter 20-1, 20-2 og 20-3 med unnatak av

85 m (deling og samanslåing av matrikkeleiningar) registrerte. Delings- og samanslåingssakene vert registrerte i matrikkelen. Dei fleste tiltakssakene etter 20-3 (tiltak som ikkje er søknadspliktige) vert ikkje registrerte i kommunen sitt saks-/arkivsystem. Kommunane får difor oftast kjennskap til og informasjon om tiltaka i samband med periodiske flyfotograferingar og tilhøyrande oppdateringar av FKB. Kommunane i regionen er databasevertar for byggbasen i FKB eller delar av den. Dvs. at kommunane sit på originaldataa, forvaltar desse og formidlar dei til Kartverket. Tilbake til kap Bygningspunkt, genererte frå Matrikkelen Dette er ein hjelpebase tilgjengeleg i sakshandsamaren sitt GIS-verktøy til bruk i kvalitetskontroll av opplysingane om geografisk posisjon til bygning, om bygningstype og andre data knytte til bygning i matrikkelen og andre kommunale register. Basen er òg viktig og effektiv i avdekking av manglande samsvar mellom opplysningar i flyfoto og register og andre arkiv som gjeld tiltakssakene etter pbl.: Eit effektivt hjelpemiddel i sporing av ulovlege bygg og av manglar i matrikkel. Tilbake til kap Byggesaksarkivet (eldre og analoge dokument*) For saker som er eldre enn kommunen sitt elektroniske saks-/arkivsystem (kjelde 1), finn ein saksdokumenta i manuelle og analoge arkiv ordna etter gnr. og bnr. (Det same gjeld òg for dei analoge originaldokumenta i det elektroniske saks- /arkivsystemet.) For desse arkiva finst det manuelle kortregister (kjelde 33 og 34). Kvaliteten til dei eldre manuelle arkiva er varierande og det kan by på ein god del arbeid å finna det ein leitar etter. Som fylgje av stor eigedomsomsetting, mv. er arkiva svært hyppig i bruk. Det vil vera kostnadsparande å overføra arkiva til digital form (skanning). Tilbake til kap

86 19. Eigedomsskatt I alle kommunane vert det kravd inn eigedomsskatt etter 3 i lov om eigedomsskatt. For kommunane Austrheim, Fedje, Lindås, Masfjorden og Modalen gjeld dette berre verk og bruk ( 3-c) medan det for dei fem andre gjeld alle eigedomane i kommunen ( 3-a) med unntak av dei eigedomane som er fritekne etter 5 og 7 i lova. Registreringane er baserte på synfaring av alle skatteobjekta og registreringar og biletdokumentasjon gjort i samband med synfaringa. Dokumenta er tilgjengelege i arkiv ordna etter gnr. og bnr. i kommunen. Tilbake til kap Folkeregisterdata Folkeregisteret inneheld m.a. opplysningar om adressa der folk bur (opplysningar om kva for hus som er brukte til faste bustader). Dette er ei viktig kjelde for sporing av bruksendring og feil i registera for kommunale avgifter. Tilbake til kap Avgiftsregister for vatn, avlaup og slamtømming Registeret er søkbart på adresse og grunneigedom. Det skal syna kva for eigedomar i kommunen som er avgiftspliktige. Registeret inneheld opplysningar om avgiftstype og storleik. I fritekstfeltet til faktureringsprogrammet er det opplysningar om butilhøve, kven som betalar (dersom det ikkje er eigaren) og fritak frå avgifter over korte eller lengre periodar (fritaksdokument). Det skal vera samsvar med kjelde 28 når det gjeld temaet slamtømming. I FKB (kjelde 5) skal det offentlege leidningsnettet og alle bygde septiktankar og reinseanlegg vera registrerte. Informasjonen om leidningsnett er stort sett ikkje allment tilgjengeleg. Det trengs autorisasjon for tilgang til opplysingane. Tilbake til kap Avgiftsregister for renovasjon (NGIR/BIR) Registeret er søkbart på adresse og grunneigedom. Det syner kva for eigedomar i kommunen som er avgiftspliktige, jamført med ureiningslova. Registeret inneheld opplysningar om avgiftstype og storleik. Det inneheld berre heilårs- og fritidseigedomar. For næringseigedomar er det fri konkurranse om 86

87 renovasjonstenestene slik at det ikkje ligg føre noko register som kan nyttast i høve til desse eigedomane. Tilbake til kap Branntilsyn/feiing Registeret er eit hjelpemiddel i det kommunale brannvernet sin tilsynsfunksjon og er ein del av brann- og feiarvesenet sitt edb-system for forvaltingsoppgåvene som dei har. Registeret syner kva for eigedomar i kommunen som kommunen er pliktig til å utføra branntilsyn og feiing for. Eigedomsnummeret er eit sentralt søkeobjekt fram til dei individuelle opplysingane som er registrerte i registret. Ved tilsyn vert det registrert data for etterfylgjande utarbeiding av tilstandsrapportar på eldstad, pipe, brannsikring mv. og brannsikringspålegg som vert utferda. Ved tilsynet vert det òg registrert ureglementære installasjonar, ombyggingar og utleigetilhøve, som ikkje var der ved førre tilsyn, likeins bygningsmessige endringar som går ut over tryggleik i tilfelle brann. Etaten sitt fagsystem kommuniserer ikkje med kommunane sitt sakssystem. Den informasjonen som brann- og feiarvesenet registrerer om endringar i bygningsmassen og bu-/utleigetilhøve, vert ikkje formidla til dei oppfylgjande kommunale ansvarsorgana for desse tilhøva. Ei slik rapportering må på plass snarast råd er. Manglande formidling av den nemnde informasjonen kan gå ut over liv og helse. Tilbake til kap Nasjonalt heisregister (NIREG) Direktoratet for byggkvalitet (Dibk) er ansvarleg for dette registeret. Det er under etablering og vart lansert Det skal innehalda opplysningar om alle faste heis- og løfteanlegg i landet. Eigarar av heisar og løfteanlegg har rapporteringsplikt til registeret. Inntil registeret er ferdig etablert, er informasjon om eksisterande installasjonar tilgjengeleg hjå den som utfører tilsyn og kontroll av installasjonane. Informasjonen er òg tilgjengeleg i kjelde 1, 2 og 18. For utvendige anlegg finn ein òg informasjon i kjeldene 5, 7 og 9. Kommunen skal føra tilsyn med at eigaren og heistilsynet utfører dei pliktene dei har etter regelverket. Tilbake til kap

88 25. Nasjonal vegdatabank (NVDB) Statens vegvesen (SV) har i samarbeid med KS* m.fl. utvikla eit edb-system og tilhøyrande basar med data om statlege, fylkeskommunale og private vegar også skogsbilvegar. Basen skal innehalda opplysningar om sjølve vegnettet, trafikken på dette, vegutstyr som rekkverk, skilt, signalanlegg, kummar, sluk mv. SV er no i gang med 360 o fotografering frå bil langs riks- og fylkesvegane. Bileta vert tilgjengelege i basen. Hovudmålet med NVDB er å etablera datasett og verktøy for å understøtta arbeidet med å utvikla, forvalta, drifta og vedlikehalda det offentlige vegnettet på ein samfunnsnyttig måte. (Sitat frå SV sin informasjon om basen.) Sakshandsamarar i kommunen vil få tilgang til NVDB både for å henta informasjon og for å kunna leggja opplysningar om det kommunale vegnettet inn i basen. Tilbake til kap Laserdata* I dei seinare åra er det gjennomført laserskanning frå fly m.a. av vår region i eit nasjonalt program. Føremålet er å laga ein detaljert digital høgdemodell av terrenget og naturgitte, menneskeskapte og synlege objekt som står i terrenget. Høgdemodellen er eit effektivt verktøy til bruk for m.a. produksjon av ortofoto, høgdedata i kart (nivåliner og høgdemål på punkt i terrenget), data for prosjektering av vegar og registrering av terrengendringar, bygningsendringar når det gjeld ytre volum, masseuttak mv. Desse laserdataa gjev også gode høgdedata for leidningar som heng over terrenget. Stadfestinga er som for annan kartinformasjon (koordinatar i tid og rom). Dette er data med høg presisjon i stadfestinga (betre enn krava i FKB). Kartverket har arkivansvaret for informasjonane. Kommunane har vederlagsfri tilgang til dataa for sine føremål. Tilbake til kap BKK avgiftsregister Registeret viser m.a. det periodiske el-forbruket på kvar enkelteigedom/adresse og tarifform. Registeret er søkbart på adresse/grunneigedom. Data om energiforbruk er 88

89 ein god indikasjonsfaktor i sporing av mange ulike ulovlege typar tiltak. Tilbake til kap Septik24 Septik24 er eit verktøy (standardisert registersystem) for den som utfører tømmingsarbeidet på vegne av kommunen og private. (Tømmeplikta for septiktankar er regulert i ei lokal forskrift til ureiningslova. I Lindås er det eigaren som har tømmeplikt for hytteeigedomar.) Kommunen rapporterer (gjennom byggesaker) nye septiktankar til registeret. Kommunen rapporterer òg endrings- og inspeksjonsdata til registeret. Registeret inneheld ID og tilhøyrande data om eksisterande septiktankar (storleik, datoar for tømming mv.) og kva for eigedom(ar) tankane tener ved namnet på tenestemottakaren. Registeret er søkbart på tenestemottakar. (ID for septiktankane burde vore knytt til eigedomen tanken ligg på og hatt referansekoordinatar.) Registeret kan innehalda tilstandsrapportar, pålegg, opplysningar om vegtilhøve fram til septiktankane mv. Rapporteringa frå utførande tømmefirma er delvis mangelfull. Kommunane har eit eige fagsystem* for utnytting av informasjonen i registeret. Ein standard for utveksling av data er på plass, men kommunane manglar fagleg kompetanse til å utnytta datakjelda. Tilbake til kap Olje- og feittavskiljarregister Kommunalt register. Registeret inneheld ID og tilhøyrande data om eksisterande oljeog feittavskiljarar og kva for eigedom(ar) dei tener/ligg på, tilstandsrapportar, storleik og tid for rapportering. Mange av dei opplysningane som bør liggja i eit slikt register, har kommunen spreidd i dei digitale og analoge arkiva sine. Som for kjelde 28 er det svikt i innleveringa av tømmerapportar til kommunen. Tilbake til kap Oljetankar Registeret manglar. Registeret vil vera eit godt hjelpemiddel i det kommunale brannvernet sin tilsynsfunksjon og for det kommunale miljøvernet. Registeret må 89

90 innehalda ID og tilhøyrande data om eksisterande oljetankar, tilstandsrapportar, eigar av anlegget, brukar av anlegget (eller leigetakar gjeld på industriområde), årstal for montering, intervall for inspeksjon ved oppgraving av tankar og kva for eigedom(ar) dei tener/ligg på. Brannvernet i kommunen bør vera ansvarleg registerførar. Mest rasjonelt ville det truleg vera om registeret vart integrert i kommunen sitt sakssystem. I FKB (kjelde 5) er tank og silo eit fellesobjekt som er tilført ein del metadata, m.a. representasjonspunkt for plassering. For oljetankar gjeld forskrift til ureiningslova av SFT har utarbeidd ein rettleiar til kommunane for nedgravne tankar. Det må etablerast gode melderutinar frå byggesaker om nye tankar og endring av eksisterande tankar. Tilbake til kap Utsleppsløyve For utslepp av spillvatn frå bygg og anlegg trengst det eit kommunalt utsleppsløyve. Der er vilkåra for utsleppet spesifiserte. Løyva er registrerte i kommunen sitt sakssystem (for eldre løyve i manuelle mapper). Utsleppstilhøva skal registrerast i matrikkelen (kjelde 8). Løyva er søkbare på matrikkelnummeret og adressa til eigedomen. Tilbake til kap Vassbrønn/damanlegg (digitalt register) Det eksisterer mange typar anlegg for einskildpersonar og samfunnet sine behov for tenleg vassforsyning. Pbl. og anna regelverk inneheld ulike krav til vassforsyninga og sikring av anlegga. F.t. finst det ikkje noko samla register eller informasjonssystem som rasjonelt kan framskaffa den informasjonen kommunane har om desse tilhøva i regionen. Men i Arealisprosjektet, nasjonalt temadataprosjekt der m.a. Lindås kommune deltok, er det laga ei oppskrift til informasjonssystem for vassforsyning/forvalting. Bakgrunn og bruksområde Datasettseriar Faktaark vassbehandlingsanlegg For kommunane og andre brukarar av denne informasjonen, vil det vera svært rasjonelt å systematisera den eksisterande informasjon i eit eige register og i eit tilhøyrande temakart slik det er tilrådd. I FKB (kjelde 5) skal det finnast geografiske datasett for dei nemnde objekta, men 90

91 her manglar det ein god del av objekta og til dei som finst i basen, kan det mangla ein del av dei tilhøyrande dataa. I matrikkelen (kjelde 8) er det opplysningar om vassforsyninga til bygningane, men ikkje nærare om plasseringa til objekta som er nemnde ovanfor. Denne informasjonen skal m.a. gå fram av situasjonskartet eller eit anna arkivdokument for tiltaket og såleis finnast i kjeldene 1, 2 og 18. Folkehelseinstituttet sitt vassverkregister har informasjonar om innrapporterte anlegg. Føremålet med registeret er å vera eit verktøy i overvaking av vassforsyninga. Tilbake til kap Eldre manuelle eigedomsregister Dette er tidlegare brukte eigedomsregister som inneheld ein god del datert tilstandsopplysingar frå eldre tider om den einskilde eigedomen. Registeret er eit analogt kortregister som er tilgjengeleg for sakshandsamarar. (Suppleringsdata til kjelde 1.) Tilbake til kap Avtaleregister/-bøker Dette er ei historisk datakjelde. Nyare avtalar er registrerte i kjelde 1. Avtalane gjeld eigedomsidentitetar. Arkivet er tilgjengeleg i analog form* for sakshandsamarar. Tilbake til kap Møteprotokollar Dette femner om analoge møteprotokollar som vedrører saker etter pbl. og andre relevante lover. Det er data frå tida før protokollane vart tilgjengeleggjorde i kjelde 1. Protokollane er tilgjengelege for sakshandsamarane. Tilbake til kap Tips mv. frå publikum Kommunen tek mot både munnlege og skriftlege meldingar om moglege ulovlege tiltak. Skriftleg dokumentasjon kjem oftast i samband med nabovarsling i dispensasjonssaker eller andre søknadssaker etter kap. 22 i pbl. Dokumenta vert journalførde på vedkomande sak i saks-/arkivsystemet (kjelde 1). For munnlege tips 91

92 er registreringane ikkje standardiserte i regionen. Det finst fleire gode system for melding til kommunen om manglar og feil, f.eks. VOF* (Stavanger kommune), Gi et Tips (Nordconsult) og Varsling (Powel Gemini). For regionen bør det vera aktuelt å få installert eit felles varslingssystem. Tilbake til kap Synfaring Denne kjelda gjeld notat og foto tekne i samband med synfaringar som sakshandsamarane og dei aktuelle utvala har i konkrete saker. Det er ikkje ei kjelde basert på systematisk synfaring på jakt etter ulovlege tiltak. Ein slik metode er svært ressurskrevjande og difor ikkje prioritert av kommunane. Datagrunnlaget frå synfaring i konkrete saker/sakstypar vil ofte kunna vera til nytte for andre sakshandsamarar (gjenbruk). Informasjonane er dels vanskeleg tilgjengelege for utstrakt gjenbruk. Tilbake til kap

93 Vedlegg D Bacheloroppgåve Bacheloroppgåve ved HiB Avdekking av ulovlege tiltak etter plan- og bygningslova i strandsona. Sjå eige vedlegg. 93

94 Vedlegg E Eksempelillustrasjonar Eksempelillustrasjonar til kap. 3 og 4. Nr. 1 Bygningspunkt i matrikkelen (3.3.1) og Nye frittståande bygningar på 15 m 2 og større (4.2.1) Nedanfor er det eit georeferert skråfoto der dei fire bygningane peika på i kartet til venstre er avmerkt. Desse manglar bygningspunkt i matrikkelen og er ikkje søkt byggeløyve for. Tilbake til kap

95 Nr. 2 Kart som viser matrikkelgrenser gjennom bygningar, Dei raude linene i kartet er matrikkelgrenser. Tilbake til kap

96 Nr. 3 Plassering av bygg i byggeforbodsområde, Kopi av eit skjermbilete frå kartsystemet. Ved hjelp av kartsystemet får ein automatisk lista ut registrerte bygg som heilt eller delvis ligg i byggeforbodssona langs høgspentlina. På tilsvarande måte kan ein automatisk gå fram i tilknyting til andre byggeforbodsområde og i høve til tiltak som ikkje skal liggja heilt eller dels innanfor føremålsgrenser i kommuneplanen. Tilbake til kap

97 Nr. 5 Plassering av akvakulturanlegg, Det lyseblå området viser kommuneplanen frå Her ligg akvakulturanlegget utanfor. I 2005 vart dette erstatta av eit nytt anlegg som vist på biletet med Ny plassering. I ny kommuneplan vart føremålsgrensene for Ake anlegg tilpassa ny plassering av anlegget. Anlegget vart modernisert og flytta i 2011 etter søknad, med krav om plassering og innmåling, innanfor føremålet akvakultur i kommuneplanen. Anlegget vist på eit ortofoto som er henta frå kartportalen. Tilbake til kap