Oppsummering og konklusjonar etter høyringa om sameksistens mellom mobilt breiband i MHz og digitalt bakkenett i MHz

Transkript

1 18. mars 2013 Oppsummering og konklusjonar etter høyringa om sameksistens mellom mobilt breiband i MHz og digitalt bakkenett i MHz 1. Innleiing Innføring av mobilt breiband i 800 MHz-bandet vil leggje til rette for betre dekning med høgare overføringskapasitet enn i dag. Sidan frekvensane er plassert som næraste nabo til digitalt bakkenett for fjernsyn (DTT) kan basestasjonane i mobilnettet forårsake forstyrring for nokre DTTbrukarar 1. Rapporten 2 PT publiserte 11. mai 2011 viser at talet på potensielt råka personar er relativt lågt, om lag ( husstandar). Dette talet gjeld dersom alle tek imot TV gjennom bakkenettet, med andre ord vil dette talet vere ein god del lågare i praksis. Ei enkel utrekning der vi tek omsyn til marknadsdel og talet på personar per husstand (tal frå SSB) gjev eit resultat på 4500 personar (2045 husstandar). I tillegg kjem fritidsbustader. Høyringa starta 8. desember 2011 og hadde frist for innspel 5. februar PT fekk åtte høyringsinnspel på forslaga om kriterium for sameksistens mellom mobilt breiband i MHz og digitalt bakkenett i MHz. I dette dokumentet har vi tatt for oss kvart punkt i høyringsdokumentet og presentert nokre av dei merknadane vi har motteke. Det går fram av kvart punkt om PT held fast ved opphavleg forslag eller gjer endringar basert på innspela i høyringa. I eit eige dokument presenterer vi dei krava som vert gjeldande for sameksistens etter at tildelinga av MHz er gjennomført. Fleire av høyringsinstansane (Telenor, NRK, RiksTV og NTV) har peika på dei områda som i dag berre har bakkenettet eller satellittskuggenettet som mogleg TV-plattform. I desse områda ligg det andre kriterium til grunn for dekning enn dei som er nedfelt i GE-06. Det er dermed grunn til å ta spesielt omsyn til desse områda. I høyringsdokumentet presenterte PT ein såkalla standardinstallasjon. Eitt av problema med denne modellen er at det kan vere svært få som faktisk har ein slik installasjon. Dette har også vorte kommentert av fleire høyringsinstansar. PT vil her presentere endringar i modellen, og legg no opp til at filterdistribusjon vert første verkemiddel i tiltakslista, og noko som alle DTT-brukarane har krav på. Dersom ikkje filter har effekt, set vi krav til at DTT-installasjonane må oppfylle visse minimumskrav før mobiloperatørane må setje i verk tiltak for å løyse interferensproblem. 2. Krav til installasjon og mottakarutstyr for det digitale bakkenettet NRK, RiksTV og NTV meiner at hovudprinsippet bør vere at sjåarane som i dag har tilfredsstillande mottak med godkjent utstyr skal ha krav på vern. Telenor meiner at det er rimeleg å sjå på dekningsområdet som definerer NTV si dekning, men at det vil måtte gjelde andre krav for satellittskuggeområda enn for resten av områda. TeliaSonera meiner at det i tillegg berre må vere DTT-brukarar på faste bustadar som kan krevje vern. PT er ikkje einig i merknaden frå TeliaSonera. NTV har i sin konsesjon også plikt til å dekkje minst 70 prosent av fritidsbustadane. Kravet om vern av desse vert altså oppretthaldt, og det er altså DTT-brukarar med fast mottak som kan krevje vern, uavhengig av om mottaket skjer på fast adresse eller ikkje. 1 DTT-brukar definerer vi som ei hushaldning, ein fritidsbustad eller anna fast DTT-mottak 2 Lenke til PTs høyringsside om interferensproblematikken Besøksadresse Office address Postadresse Postal address Fax: Nygård 1 Lillesand Postboks 93, 4791 Lillesand firmapost@npt.no Org.nr: NO

2 NTV sin konsesjon inneheld føresegner om krav på vern mot interferens, jamfør konsesjonen punkt Mellom anna seier konsesjonen at ein ikkje kan sjå vekk frå at lovleg frekvensbruk kan føre til forstyrringar. Samstundes seier punkt andre avsnitt at det er den som har tatt i bruk frekvensane sist som må vike ved forstyrringar, med mindre noko anna er bestemt i frekvensløyve eller partane avtalar noko anna. Konsesjonen seier ikkje noko meir om korleis forstyrringar vert definert, og definerer heller ingen krav til DTT-installasjon eller til mottakarutstyr. Dekningskravet i konsesjonen legg opp til at 95 % av befolkninga skal kunne få tilfredsstillande mottak gjennom ei retningsbestemt antenne montert inntil 10 meter over bakken. Dette kravet gjeld også for 70 % av fritidsbustadane. Omsynet til effektiv frekvensbruk og dekningskravet gjer at PT meiner det bør vere visse krav også til mottakarutstyret for at brukarane kan kunne krevje vern frå anna frekvensbruk. Endringar i frekvensbruk, i dette tilfellet frå kringkasting til mobile tenester i MHz, er ei naturleg utvikling og vil gje samfunnsøkonomisk gevinst. Det er naturleg at utstyr som var spesifisert for bruk før delar av det gamle kringkastingsbandet vert teke i bruk til mobile tenester ikkje er tilpassa den nye frekvensbruken med ein gong. I ein overgangsperiode er det då rimeleg at mottakarane, under visse føresetnadar, kan krevje vern frå dei nye tenestene. Samstundes må det vere slik at mottakarane etter kvart må verte tilpassa at kringkasting nyttar frekvensbandet MHz. 2.1 Antenneinstallasjonen DTT-nettet i Noreg er planlagt etter GE-06 med utgangspunkt i RPC 1 3. PT fann det derfor naturleg å ta utgangspunkt i planleggingskriteria for å kunne definere eit minstekrav til antenneinstallasjonen ein DTT-brukar må ha for å kunne krevje vern. Telenor er einig i at ein tek utgangspunkt i ein slik modell og meiner det er fordelaktig med tanke på bruk av dataplanleggingsverkty. Mobile Norway er også positive til å nytte GE-06 installasjonen, men dei meiner at eit filter også bør inngå i minstekravet. TeliaSonera meiner at PT må spesifisere kravet ytterlegare og at det berre skal vere installasjonar knytt til fast bustad som kan krevje vern. DTT-aktørane (NTV, RiksTV og NRK) er ikkje positive til ein slik modell og argumenterar med at det aldri har vore stilt noko krav til installasjon for dei som ynskjer å nytte DTT. Dei hevdar også at installasjonen i GE-06 stiller urimeleg strenge krav og derfor ikkje kan nyttast som minstekrav. DTT-aktørane meiner at DTT-brukarar som har tilfredsstillande TV-mottak i dag, også skal ha det etter at mobilt breiband har vorte introdusert i 800 MHz-bandet. PT kan forstå DTT-aktørane sine innvendingar når det gjeld standardinstallasjonen, spesielt knytt til det faktum at det ikkje har vorte stilt eksplisitte krav til installasjon hjå DTT-brukaren. PT må likevel ta omsyn til at DTT-nettet er planlagt etter visse kriterium, og at både NTV og RiksTV rådar kundane sine til ein antenneinstallasjon av ein viss kvalitet (sjå vedlegg). Samstundes ser vi mobiloperatørane sine behov for føreseielege vilkår i samband med teknisk planlegging av nettverket og kostnadar knytt til interferensreduserande tiltak. Etter ei totalvurdering av innspela til høyringa har PT konkludert med at følgjande krav skal gjelde: a) Basert på informasjon om til dømes kva kringkastingskanal som er i bruk, simulert feltstyrke og plassering av basestasjonar kan samarbeidsorganisasjonen (sjå kapittel 3) identifisere område der alle DTT-brukarane skal få tilbod om eitt filter. Filteret skal betalast av samarbeidsorganisasjonen. Tilbod om filter gjeld uansett type antenne og kvalitet på installasjonen (kabling, DTT-mottakaren, antenneplassering osb.). b) I dei tilfella filteret ikkje er tilstrekkeleg og DTT-brukaren kontaktar kundeservice, kan samarbeidsorganisasjonen stille krav om at antenna skal vere tilsvarande NTV og RiksTV sine anbefalingar (sjå vedlegg). DTT-brukaren må sjølv dekke utgifter knytt til ei slik utbetring. 3 Reference planning configuration 1 (RPC 1) er planleggingskriteriet frå GE-06 for mottak av DVB-T gjennom ein fast installasjon der antenna er plassert 10 meter over bakken.

3 c) Filteret må vere utforma slik at DTT-brukaren berre treng eitt filter. Normalt må då filteret filtrere bort mobilsignal i heile 800 MHz-bandet. Filterkarakteristikken kan tilpassast sendefrekvensen til DTT i det aktuelle området. d) Basert på informasjon om simulert feltstyrke for DTT og plassering av basestasjonar i nærleiken kan samarbeidsorganisasjonen, dersom det er hensiktsmessig for å unngå interferens, foreslå andre installasjonar enn anbefalingane frå RiksTV og NTV. Kostnaden ved slike alternative installasjonar skal ikkje vere større enn ved kjøp av installasjonar i samsvar med punkt b. Dersom DTT-brukaren allereie har ein installasjon som er i tråd med anbefalingane, så skal samarbeidsorganisasjonen dekke eventuelle kostnadar knytta til utbetringar. DTT-brukarar som i dag har antenne med forsterkar kan oppleve at filter ikkje vil ha noko effekt, då problemet kan ligge i sjølve forsterkaren. Samarbeidsorganisasjonen må vere merksame på dette problemet og kan foreslå at forsterkaren koplast ut som eit mogleg tiltak mot forstyrringar Verkeområde I tråd med forslaget om å nytte GE-06 RPC 1 i utgreiinga for minstekrav til antenneinstallasjon, foreslo vi å nytte minstekravet til feltstyrke i GE-06 RPC 1 for å definere kvar DTT-nettet har krav på vern. Vi foreslo også at vernet skal gjelde fram til NTV sin konsesjon går ut 2. juni DTT-aktørane meiner også her at kravet for vern skal tuftast på om brukaren i dag har eit tilfredsstillande mottak og at vernet må gjelde lenger enn dagens konsesjonsperiode. I tillegg påpeikar dei at det må gjelde andre krav for satellittskuggen. Telenor seier seg einig i prinsippet med å nytte feltstyrke til å definere verkeområdet, men dei påpeikar også at det må stillast andre krav i satellittskuggen. Mobile Norway og Telenor ser for seg at samarbeidsorganisasjonen skal vare fram til 2017 og at DTT ikkje lenger har spesielt krav på vern etter dette. I staden for å definere ein viss feltstyrke som kriterium for vern, vil vi ta utgangspunkt i at DTTbrukarar som i dag har tilfredsstillande mottak også skal kunne ha det i framtida. Dette føreset at krava i 2.1 er oppfylte. Med denne metoden slepp ein også særskilte krav for satellittskuggeområda. Vernet og dei særskilde tiltaka i dette dokumentet vil gjelde fram til 2. juni DTT-brukarar som tek i bruk DTT-nettet etter at mobilt breiband har vorte sett i drift kan kontakte samarbeidsorganisasjonen for å få råd om installasjon, men må sjølve dekke omkostningar til filter og eventuelt andre særskilte tiltak. 2.3, 2.4 og Kvalitet på DTT-mottakaren I høyringa foreslo PT å stille krav til kva DTT-mottakaren skal takle av interferens. Krava baserte seg på kva 90 % av DTT-mottakarane i ECC rapport tålte. Krava sette talfesta grenser på kor kraftig mobilsignalet kan vere i forhold til DTT-signalet og ei øvre grense (uavhengig av DTTsignalet) for kor kraftig mobilsignalet kan vere. DTT-aktørane er av den oppfatning at dersom ein DTT-mottakar er godkjend av RiksTV, så har den krav på vern uansett kvalitet. Dei påpeikar også at i satellittskuggenettet er det ikkje sett krav til teknologi og at det i dag fins satellittskuggesendarar som nyttar DVB-C teknologi. I tillegg legg dei vekt på eit prinsipp i NTV sin konsesjon; NTV må vike dersom PMR-nett under 470 MHz opplever interferens frå DTT-nettet. I tillegg må NTV akseptere eventuell interferens frå PMR-nett. På bakgrunn av dette meiner NTV at dei same prinsippa må gjelde mellom DTT og mobilt breiband. Telenor meiner at verdiane PT har sett, vil gje eit godt vern og forventar at DTT-utstyr som seljast i Noreg i framtida, vil vere betre rusta mot interferens frå mobilt breiband. Telenor meiner også at det kan by på store utfordringar å få til nøyaktige og reelle målingar dersom ein må ty til det. Mobile Norway er også av den oppfatning at prinsippet som PT foreslår kan brukast, men verdiane i tabell 1 og 2 (i høyringa) må justerast slik at dei tek høgde for at eit filter allereie inngår i installasjonen. TeliaSonera rettar kritikk mot ECC-rapporten. Kritikken går på at rapporten ikkje har teke omsyn til marknadsdelen som dei testa mottakarane faktisk har. Som konsekvens av dette, meiner 4

4 TeliaSonera at eventuelle problem kan vere overdrivne. Dei viser også til ein rapport frå Ofcom 5 der resultata vart justert for marknadsdelen til kvar mottakar, noko som førte til at mengda mottakarar som ville få problem med dei føreslegne interferenskrava vart betrakteleg lågare. Ut ifrå dette konkluderte TeliaSonera med at dei beste mottakarane er dei mest populære i UK og at det same også gjeld for Noreg. TeliaSonera oppmodar PT om å sette interferenskravet tilsvarande dei 10 % beste mottakarane i ECC rapport 148. Etter nærmare vurdering der vi har teke omsyn til kommentarane vi har fått i høyringa, har PT valt å gå vekk frå å stille krav til den radiotekniske kvaliteten til DTT-mottakaren. Hovudgrunnen til dette er at vi meiner at kravet vil føre til ein del kostbare og tidkrevjande feltmålingar for å kunne avgjere om ein verkeleg har skadeleg interferens. I tillegg unngår ein problemstillingar knytt til alternative teknologiar i satellittskuggenettet. 3. Korleis skal eventuelle interferensproblem løysast? Grunntanken i forslaget frå PT tek utgangspunkt i at det er mobiloperatørane som skal gi vern for mottak av DTT. Dette forslaget har fått gjennomgåande støtte frå høyringsinstansane, og er også i tråd med konsesjonen til NTV som seier at det er den som har tatt i bruk frekvensane sist som må vike ved forstyrringar. Oppretting av ein samarbeidsorganisasjon har også fått brei støtte, men det har kome fleire forslag til endringar i samansetting av og mandat til denne. Særleg meiner vi at innspela om at DTTaktørane skal vere ein del av, eller på annan måte bidra til arbeidet i samarbeidsorganisasjonen, er viktig. Som NRK, RiksTV og NTV skriv, vil kundeforholdet til DTT-brukaren gjere at det er desse, og då hovudsakleg RiksTV, som vil verte kontakta av sine kundar dersom det oppstår problem med TV-mottaket. I tillegg sit desse på verdifull kompetanse som vil gjere det enklare for samarbeidsorganisasjonen å løyse problema dersom DTT-aktørane er ein del av organisasjonen. Dei som får frekvensløyve i 800 MHz-bandet skal bere alle kostnader knytt til etablering, drift og interferensreduserande tiltak i samsvar med krava i dette dokumentet. PT vil endre samansettinga av samarbeidsorganisasjonen i tråd med forslaga om å inkludere kringkastingsaktørane. Konkret vil vi sette krav til at NTV, RiksTV og NRK skal vere ein del av samarbeidsorganisasjonen. For å sikre at interessene til alle partar vert ivaretekne og for å fremje samarbeid, har vi konkludert med at DTT-aktørane til saman skal ha like mange røyster som dei som får løyve i 800 MHz-bandet. Alle kostnadane knytt til samarbeidsorganisasjonen, slik som drift og interferensreduserande tiltak, skal berast av dei som får løyve i 800 MHz-bandet. Informasjon Telenor meiner at informasjonskampanjane må haldast på eit nivå som gjer at ein ikkje skapar meir frykt for interferens enn kva som kan verte tilfelle i praksis. Særleg meiner dei at overdriven informasjon kan gå ut over omdømmet til NTV og mobiloperatørane og skape meir uvisse hjå kundane enn kva det reelt sett er grunn til. Telenor meiner også at informasjonen berre treng distribusjon til dei som nyttar DTT-utstyr. PT vil her kommentere at det ikkje eksisterer nokon fullstendig oversikt over DTT-brukarane då dei som berre ser på NRK ikkje er registrert som kunde nokon stad. TeliaSonera har til ei viss grad same syn som Telenor på forslaget om informasjon og omfanget av distribusjonen. I tillegg meiner dei at det ikkje er behov for eit eksplisitt krav til distribusjon då ein må leggje til grunn at operatørane vil informere om utbygging etter kvart som denne vert utvida til nye område. Mobile Norway meiner at DTT-operatøren bør informere sine kundar, og at informasjonen kan leggast på DTT-operatøren sine heimesider og som vedlegg til faktura. Informasjonen kan 5

5 innehalde informasjon om kor problem potensielt kan oppstå basert på datasimuleringar, om tiltak og om kontaktpunkt for brukarane. RiksTV meiner at informasjon om utbygging av mobilt breiband må distribuerast til RiksTV, NRK og NTV i rimelig tid slik at DTT-operatøren kan legge planar for beredskap. NTV seier at det er svært viktig at mobiloperatørane sikrar at informasjon om kontaktpunkt ved etablering av basestasjonar i nærområdet vert distribuert til forbrukarar kort tid før etablering. Dei meiner at informasjonen skal sendast til alle husstandar og at den må gjentakast slik at det er sikkert at den kjem fram til alle. PT meiner at informasjon til DTT-brukarane om utbygging av mobilt breiband og moglege forstyrringar på DTT er viktig. Samstundes er vi einige med Telenor og TeliaSonera i at ein ikkje må overdrive omfanget slik at det skapar overdriven uro. Vi er også einige med RiksTV om at utbyggingsplanar for mobilt breiband bør distribuerast til DTT-aktørane slik at desse er best mogleg budd når utbygginga startar. Dette vil no verte ein del av arbeidet i samarbeidsorganisasjonen sidan DTT-aktørane vert involvert i denne. Valet av modell for vern av DTT, der bruk av filter på mottakarane står fram som eit tiltak i første line, gjer at informasjon til DTT-brukarane vert særs viktig. Bruk av dekningskart og dataverkty kan vere eit godt utgangspunkt for å identifisere kva område som potensielt kan verte råka, og der filter vil ha interferensreduserande effekt. På denne måten kan samarbeidsorganisasjonen distribuere mest mogleg målretta informasjon om filter før basestasjonane vert sett i drift. Informasjonen til DTT-brukarane må forklare kva rettar brukaren har og korleis han kan kome i kontakt med kundestøtte. 3.1 Krav til samarbeidsorganisasjonen PT foreslo i høyringa eit minimumsinnhald i kompetanseområdet til samarbeidsorganisasjonen. Her vil desse verte lista opp med merknader og eventuelle justeringar. I tillegg har PT tatt inn ein del fleire punkt basert på innspel i høyringa. - Oppretting skal skje før utbygging av mobilnettet startar (før basestasjonane startar å sende), og snarast mogleg etter at auksjon av frekvensane er gjennomført Det har kome ulike syn på dette kravet. Ytterpunkta er at det ikkje skal vere noko absolutt krav til oppretting (TeliaSonera), til at organisasjonen må vere på plass i god tid før utbygginga startar (NTV). PT meiner framleis at organisasjonen må på plass før basestasjonane startar å sende. For å hindre at nokon skulle trenere opprettinga av organisasjonen, vil vi sette krav til at den skal vere oppretta og operativ seinast to månader etter auksjonen er avslutta. Dersom ein operatør likevel vel å sette i drift basestasjonar før organisasjonen er oppretta, er denne operatøren fullt ut ansvarleg for å gjennomføre naudsynte tiltak i tråd med krava i dette dokumentet for å gi vern til DTT-mottak. - Kostnader ved oppretting og drift av organisasjonen skal berast av dei som får frekvensløyve i 800 MHz-bandet Det har ikkje kome vesentlege innvendingar mot dette forslaget i høyringa. - Det skal opprettast ei forbrukarteneste som kan kontaktast gjennom både telefon og e-post. Forbrukarar som ikkje får svar umiddelbart skal kontaktast innan 48 timar. Fleire høyringsinstansar har kommentert at DTT-brukarane naturleg vil kontakte sin leverandør av TV-teneste, som oftast RiksTV, dersom det oppstår problem med TVmottaket Høyringsinstansane er gjennomgåande einige i at det skal vere krav til responstid Sett i samanheng med avgjerda om at også DTT-aktørane skal vere ein del av samarbeidsorganisasjonen, bør kontaktpunktet for DTT-brukarane vere dei som vanlegvis vert nytta, til dømes hjelpetelefonen med nummer

6 Det vert krav om responstid, og alle som ringer til hjelpetelefonen skal få rettleiing i enkle tiltak som kan utførast omgåande, samstundes med at dei får informasjon om korleis dei raskt kan skaffe seg eit filter. Rettleiinga per telefon kan også omfatte anbefalingar om bruk av antenne i tråd med NTV og RiksTV sine eigne anbefalingar og dei simulerte signalforholda hjå DTTbrukaren Dersom filter og justering av antenneinstallasjonen ikkje fører til at TV-mottaket er reparert, skal kvalifisert personell sendast ut for å hjelpe DTT-brukaren innan 48 timar etter at DTT-brukaren igjen har kontakta hjelpetelefonen med nummer timarskravet gjeld virkedagar, altså skal helg og heilagdagar som fell på måndag-fredag ikkje reknast med. - Det skal etablerast ei nettside med informasjon til forbrukarar Ingen merknader til dette punktet. - Alle førespurnader til samarbeidsorganisasjonen skal loggførast for å kartleggje omfanget av interferensproblema Ingen merknader til dette punktet. - Ved førespurnader skal organisasjonen snarast mogleg identifisere kva som forårsakar forstyrringane og deretter kostnadsfritt gjennomføre undersøkingar hjå abonnenten Fleire av aktørane har kommentert at det ikkje må vere krav om at aktørane må gjere undersøkingar hjå abonnenten. Mellom anna påpeikar dei at mange av interferensproblema kan avdekkjast ved å nytte eit frekvensplanleggingsverkty. PT er einig i at planleggingsverkty kan nyttas i første omgang. I tillegg må det vere mogleg å forsøke å løyse dei innmelde problema per telefon ved å gje rettleiing til DTTbrukaren. I dei tilfella der korkje den tilrådde installasjonen frå NTV/RiksTV eller alternative installasjonen gjev tilfredsstillande resultat, må samarbeidsorganisasjonen dekke kostnadar knytt til ytterligare tiltak. Dette kan vere tiltak både hjå DTT-brukaren og i mobilnettverket. - Dersom det vert konstatert at interferensen er reell, jf. definisjonane i kapittel 2, skal (mobil)operatøren sette i verk passande interferensreduserande tiltak utan kostnad for DTTbrukaren Sjå punkt om "Kostnadar for implementering " under. - Fram til forstyrringane er undersøkt og problema er løyste, skal dei basestasjonane som potensielt kan forårsake forstyrringane slåast av Mobiloperatørane hadde innvendingar mot dette forslaget i høyringa. PT ser at det kan vere eit problem at éin einskild DTT-brukar som vert forstyrra kan krevje at basestasjonen skal slåast av. Vi meiner likevel at dette er eit verkemiddel som må vere mogleg å nytte i visse situasjonar. PT meiner at talet på klager i eit område innanfor ei tidsramme skal telje med i vurderinga om basestasjonen skal slåast av eller ikkje. Samarbeidsorganisasjonen må sjølv kome fram til kor mange klager som må til før dei set i verk dette tiltaket. PT presiserer at tiltaket berre gjeld basestasjonar som er årsak til forstyrringar. Presiseringa vert gjort med bakgrunn i merknaden frå TeliaSonera som peikar på at utbygging av mobilt breiband vil skje til ulik tid for kvar operatør. Dersom det oppstår interferens når operatør nummer 2 set i drift basestasjonar, er det ikkje krav til at også operatør 1 skal slå av basestasjonar. - Kostnader for implementering av dei interferensreduserande tiltaka skal berast av dei som får løyve i 800 MHz-bandet. Eventuell fordeling av kostnadane mellom operatørane må avtalast mellom desse. Mobile Norway stiller seg negativ til dette punktet, og ber PT om ei forklaring på kva som ligg i ordlyden. Dei meiner at operatørane ikkje maktar å verte einige etter at

7 frekvensane er tildelt, og at PT må gjere det klart korleis fordelinga av kostnader skal vere slik at aktørane veit kva dei byr på i auksjonen. Dei meiner også at alle kostnader operatørane får med dei interferensreduserande tiltaka må delast likt mellom dei som får løyve i 800 MHz-bandet. TeliaSonera meiner at det er den operatøren som skapar interferens som må betale. Dei meiner at denne modellen vil gjere at prisskilnader i auksjonen speglar forskjellane mellom dei ulike blokkene med tanke på kva blokker som truleg årsakar mest interferens. Telenor meiner at kostnadsfordelinga mellom medlemmene i samarbeidsorganisasjonen må vere klar på førehand, men seier ikkje noko om korleis denne fordelinga skal vere. Alle mobiloperatørane meiner at fordeling av kostnader for gjennomføring av tiltak må på plass før auksjonen startar, men dei har ulike syn på korleis fordelinga skal vere. Mobile Norway meiner at kostnadane skal fordelast likt, medan TeliaSonera meiner at det er den operatøren som forårsakar interferensen som skal ta kostnadane ved utbetringar. PT er einig i at modellen for korleis kostnadane skal fordelast må på plass før auksjonen tek til. På denne måten vil det vere føreseieleg for deltakarane i auksjonen kva kostnader som kjem i ettertid, og eventuelle skilnader mellom plassering i frekvensbandet vil gje seg utslag i prisskilnader i auksjonen. Ofcom 6 har gjort utrekningar som tyder på at det ikkje er store skilnader i korleis dei ulike blokkene vil forårsake forstyrringar. Ofcom meiner at det i hovudsak vil vere mettingsproblematikk som gjer seg gjeldande, og dette problemet er mindre avhengig av plassering i spekteret enn interferens (out-of-band). PT meiner at resultatet frå denne studien i stor grad lar seg overføre til norske forhold. PT meiner at samarbeidsorganisasjonen skal stå kollektivt ansvarleg for å løyse interferensproblema og at fordelinga av kostnader skal vere lik på kvar innehavar av frekvensløyve i 800 MHz-bandet, men vekta mot den bandbreidda den einskilde aktør er innehavar av. Dersom fordelinga er 2 x 10 MHz på kvar operatør vert kostnadane likt fordelt med 1/3 på kvar. Dette gjeld likevel ikkje dersom ein operatør vel å setje i gong utbygging før samarbeidsorganisasjonen er etablert. Operatøren må då eine og åleine ta kostnadane for utbetring av eventuelle forstyrringar av DTT. PT vil ikkje setje føringar på korleis finansieringa av samarbeidsorganisasjonen skal skje, men det kan tenkjast at aktørane bør betale inn ein startkapital som organisasjonen kan nytte i sitt arbeid. 3.2 Val av interferensreduseranse tiltak Bruk av filter på DTT-mottakar PT foreslo i høyringa visse krav til filteret, mellom anna at det bør vere nok med eitt filter per DTTbrukar. Det har kome fleire innspel på dette punktet. NRK er einig i at filteret må dekkje heile MHz, og meiner at filteret også må oppfylle ein del andre tekniske krav, mellom anna DC-pass. NTV meiner også at det skal vere nok med eitt filter per DTT-brukar. I tillegg tvilar dei på om alle DTT-brukarane er i stand til å installere filteret sjølv. RiksTV har same meining som NRK og NTV om filtertype, og meiner samstundes at det må vere eit krav at det er god tilgang på filter i kvart utbyggingsområde. Telenor er einig i at DTT-brukaren ikkje skal måtte installere meir enn eitt filter. Samstundes meiner dei at det er behov for å ha tilgang til fleire filtertypar, då det ikkje finst eitt filter som passar for alle situasjonar. 6

8 TeliaSonera meiner at det bør vere mogleg å gjere unntak frå kravet om berre eitt filter for heile bandet MHz. Mobile Norway støtter PT sitt forslag om krav til type filter, men meiner at det ikkje skal vere mobiloperatørane som skal vere ansvarleg for distribusjon eller montasjeassistanse for filteret. Konklusjon PT kan ikkje sjå at det har kome vektige motargument mot dei forslaga til bruk av filter vi sendte på høyring. Vi meiner også at det berre heilt unntaksvis vil vere DTT-brukarar som ikkje er i stand til å installere filteret sjølv, dersom ei lettfatteleg brukarrettleiing følgjer med. Dette viser også funn gjort i ein rapport utført av Essential Research 7. Dei som eventuelt skulle få problem med installasjonen bør normalt kunne hjelpast gjennom bruk av kundestøtte per telefon. Kvar DTT-brukar skal få tilbod om eitt filter i samsvar med krava i kapittel Plattformbyte PT foreslo i høyringa at plattformbyte er eit verkemiddel som berre kan nyttast i det tilfella der andre interferensreduserande tiltak først er forsøkt. Mobile Norway meiner at det vil vere få tilfelle der eit plattformbyte er einaste løysing, men ønskjer at det skal vere ei mogleg løysing. Dei meiner også at DTT-operatøren må bidra til å løyse eventuelle problem i satellittskuggeområde der plattformbyte ikkje vil ha effekt, og meiner at frekvensbyte for DTT kan vere aktuelt. Telenor meiner at PT er for rigide i føringane som ligg til grunn for bruk av plattformbyte som verkemiddel. Dei meiner at plattformbyte må kunne nyttast dersom brukaren av DTT er einig om at eit byte kan skje. TeliaSonera kommenterer at erfaringane frå Sverige tyder på at PT overdriv noko i si uro for konkurransevriding, og dei meiner at det vil vere berre unntaksvis at plattformbyte er naudsynt. Samstundes er TeliaSonera einige i at plattformbyte bør vere eit sekundært verkemiddel, særlig med omsyn til at ein eller fleire av aktørane som får løyve i 800 MHz-bandet kan vere tilbydar av kabel-tv og/eller satellitt-tv. DTT-aktørane meiner alle saman at plattformbyte ikkje bør vere eit mogleg verkemiddel. Mellom anna hevdar dei at bruken av dette verkemiddelet vil øydeleggje forretningsmodellen for bakkenettet og at det er konkurransevridande. PT er einig med dei som hevdar at plattformbyte uansett vil vere eit tiltak som vert aktuelt i få tilfelle. Dette får også støtte av undersøkingar frå andre land, mellom anna frå Ofcom i Storbritannia 8. Dei aller fleste interferenstilfella vil kunne løysast med andre verkemiddel. Vi er også samd med TeliaSonera i at fleire aktørar som får løyve i 800 MHz-bandet også kan vere tilbydar av TV-tenester på kabel eller satellitt, og at vi dermed bør vere varsame med bruken av verkemiddelet. Fordelane samfunnet får gjennom mobilt breiband gjer at PT vil behalde plattformbyte som eit aktuelt verkemiddel i dei tilfella der andre tiltak ikkje har effekt, og står soleis ved forslaget i høyringa. 4. PT si rolle PT foreslo i høyringa at PT har ei rolle med å ta endelege avgjerder i dei tilfella som ikkje finn ei løysing gjennom dei andre tiltaka i forslaget. NTV støtter PT sitt forslag, men meiner også at alle partar skal stå fritt til å kontakte PT, enten det er forbrukaren, DTT-aktøren eller mobiloperatøren

9 TeliaSonera ønskjer primært at det er PT som skal ta seg av alle saker om interferens, og at dette vil gjere at oppretting av samarbeidsorganisasjonen ikkje vert naudsynt. Telenor støtter dei forslaga PT har kome med, men vil også at PT skal involvere seg i tvistemålssaker som vert diskutert dersom ein av mobiloperatørane ber om dette, sjølv utan at samarbeidsorganisasjonen er samd i dette. Telenor meiner også at PT har ei avgjerande rolle for definisjon av mandatet til samarbeidsorganisasjonen og til etableringa av denne. NRK meiner at kringkastarane og bakkenettoperatørane bør kunne kontakte PT ved tvist eller tvilstilfelle. I tillegg ønskjer dei at PT tek initiativ til å arrangere arbeidsmøte for å legge til rette for eit best mogleg samarbeid mellom dei ulike partane. PT står fast ved at det i hovudsak er samarbeidsorganisasjonen og operatørane som skal vere ansvarlege for å løyse eventuelle interferensproblem. PT vil også stå fast ved forslaget om at vi skal ha ei rolle i tvistetilfelle, og ein kvar part kan ta kontakt med PT i slike tilfelle. PT kan dermed kontaktast av mobiloperatørane eller av DTT-aktørane. DTT-brukarane skal berre nytte hjelpetelefonen. PT vil kalle inn DTT-aktørane og dei som får frekvensløyve i 800 MHz-bandet til eit møte for å etablere samarbeidsorganisasjonen. 5. Mogleg interferens frå brukarutstyr I høyringa la PT opp til at myndigheitene ikkje vil gi noko pålegg i samband med interferens frå brukarterminalar utanom effektgrensa på 23 dbm gjeve i ECC/DEC/(09)03 9. Telenor påpeikar at mobiloperatørane berre kan haldast ansvarlig for eventuell interferens frå basestasjonar. Problemet vil uansett ikkje verte signifikant, då ein antek at publikum skjønnar kva som skapar interferensen. RiksTV og NTV vil at samarbeidsorganisasjonen må opplyse om dette problemet og gje tips om korleis ein kan avhjelpe problemet. NRK vil ha eit krav til utsendt effekt utanfor tildelt frekvensblokk, dei viser til CEPT rapport PT held fast på det som vart sagt i høyringa. Vi reknar med at DTT-brukaren sjølv vil skjønne korleis ein kan redusere interferensen ein skapar på sitt eige TV-mottak. Det er ikkje realistisk å ha særnorske krav knytt til brukarterminalane, sidan vi er ein liten marknad

10 VEDLEGG Link til «NTV om dekningskart»: Link til dekningskart: RiksTV om antenner: