60 minutt fysisk aktivitet kvar dag i skulen

Transkript

1 Doktorgradsstipendiat Geir Kåre Resaland 60 minutt fysisk aktivitet kvar dag i skulen Rica Hell hotell, Stjørdal 17. november, 2005

2 Litt om meg sjølv 34 år Sambuar 1 barn Norges Idrettshøgskole Doktorgradsstipendiat ( ) Hovudfag Idrett (arbeidsfysiologi) Mellomfag Idrettsbiologi Aktiv i den frivillige idretten gjennom 15 år som trenar i handball. Trenar no 20 jenter (13 år gamle). Høgskulen i Sogn og Fjordane Mellomfag Idrett Grunnfag Idrett Praktisk Pedagogisk Utdanning Grunnfag Engelsk Grunnfag Samfunnsfag = Høgskulelektor ved Idrett, Høgskulen i Sogn og Fjordane

3 4. Klassingar ved Trudvang skule, oktober 2004 Doktorgradsarbeid minutt dagleg fysisk aktivitet over 2 år for 9 år gamle barn barn har 60 minutt lærarstyrd fysisk aktivitet kvar dag i skulen barn fungerar som kontrollgruppe - Alle 259 elevane gjennomførar fysiologiske testar før og etter prosjektet

4 Prosjektet er godkjent av Regional komité for medisinsk forskningsetikk og SHdir (biobanklova) og meldt til Personvernombodet for forskning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste AS. Doktorgradsarbeid minutt dagleg fysisk aktivitet over 2 år for 9 år gamle barn Samarbeidsprosjekt mellom Høgskulen i Sogn og Fjordane og Norges Idrettshøgskole. Rettleiarar er professor Lars Bo Andersen og førsteamanuensis Sigmund A. Anderssen.

5 Dr. gradsarbeid Barna vil vere 9 år (4. klasse) når prosjektet startar og 10 år (5. klasse) ved prosjektet sin avslutting Mange er involvert: 259 barn Ca 500 foreldre Ca 100 lærarar 4 rektorar 1 professor + 1 førsteamanuensis Bioingeniør, helsesøster, studentar, andre..

6 Intervensjonsskulen: Trudvang skule i Sogndal 2005/ elevar (1-6. klassetrinn) 67 elevar ved 4.trinn 58 elevar ved 5.trinn Sogndal Skulen er lokalisert midt i Sogndal sentrum som er senter i Indre Sogn innbyggarar (per ) Skulestad

7 Tema i dag 1. Den daglege fysisk aktiviteten 2. Evaluering; Testing av fysiologiske parameter 3. Reaksjonar frå rektor, lærarar, foreldre 4. Korleis få til eit slikt prosjekt, og råd til andre som ynskjer å få til det same 5. Kvifor gjere eit slikt prosjekt? Kva er det blitt mindre av på skulen for å få plass til 60 minutt fysisk aktivitet kvar dag..

8 1. Den daglege fysisk aktiviteten

9 STATUS Kroppsøving/ Fysisk aktivitet ved Trudvang skule, 5. klasse 2003 Kroppsøving 2 gangar i veka 2005 Kroppsøving/ Fysisk aktivitet 5 gangar i veka 90 minutt 300 minutt I tilegg kjem storefri med frileik (20 minutt kvar dag etter at elevane har hatt 20 minutt matpause)

10 3 hovud pedagogiske-filosofiske prinsipp: Meistring Trivsel Medråderett

11 Dr. gradsarbeid Aktiviteten skal ha eit innhald som gjer at elevane opplever den som: morosam og spennande med fokus på aktivitetsglede og lystbetona aktivitetar der variasjon er sentralt.

12 Hovudmålet med dagleg fysisk aktivitet i skulen : Eit førebyggande helseperspektiv der så mange barn som mogleg får ei positiv oppleving med det å vere fysisk aktiv. Det er viktig at den auka fysiske aktiviteten ikkje blir oppfatta som eit dugleiksfag som set prestasjon i sentrum og bidreg til å stenge ute dei som treng den fysiske aktiviteten mest. Samstundes som alle skal stimulerast, også dei ivrigaste.

13 Døme på aktivitetar: Ski (8 skidagar med fokus på skileik og langrenn) Dansing (t.d. spiondansen..) Orientering (med nytt kart tilpassa barn ) Friidrett (allsige øvingar) Klatring (i klatrevegg med sikring. 25 meter opp) Friluftsliv (brukar naturen slik den er) Leik (diverse leiker) Turn (øver meir enn andre klassar = meistrar betre) Symjing (med minutt gange til symjehall kvar veg) Ballaktivitetar (ikkje berre fotball )

14 1. Ski (8 skidagar med fokus på skileik og langrenn)

15 1. Ski (8 skidagar med fokus på skileik og langrenn)

16 2. Dansing (t.d. spiondansen..) 4C har kreativ dans med Reidun Nerhus Fretland, April 2005.

17 3. Orientering (med nytt kart tilpassa barn )

18 4. Friidrett (mange varierte øvingar)

19 4. Friidrett (mange varierte øvingar)

20 5. Klatring

21 6. Friluftsliv (brukar naturen slik den er)

22 6. Friluftsliv (brukar naturen slik den er)

23 7. Leik Sisten-leikar, stiv heks, snipp og snapp, gøymsel, middelalder-leikar, tautrekking, lappeleik, osv

24 8. Turn 8. Turn

25 9. Symjing er moro..

26 10. Ballaktivitetar (ikkje berre fotball ) Ute

27 10. Ballaktivitetar (ikkje berre fotball ) Inne

28 Kva er gjort for å stimulere lærarane ved intervensjonsskulen?

29 Fagleg input og inspirasjon Stipendiat Geir K. Resaland 19. mars 2004 Besøk Gol Ungdomskule 31. mars 2005 Besøk Ballerup, København (Per Kølle) 4. april 2005 Stipendiat Geir K. Resaland 29. august 2005 Professor Lars Bo Andersen 17. oktober 2005 Konferanse Førde 11. og 12. mai 2006

30 Per Kølle Alle lærarane + assistentar var på studietur til København april 2005 Der fekk dei; Sjå ein skule (Rosenlund) som har drive systematisk fysisk aktivitet i 25 år Møte ein inspirerande og engasjerande person med stor erfaring, Per Kølle

31 Kva er gjort for å stimulere foreldra ved intervensjonsskulen?

32 Fagleg input og inspirasjon Stipendiat Geir. K Resaland held 1-2 førelesingar på eigne foreldremøte pr år Stipendiat Geir. K Resaland har sagt at foreldre kan kontakte han dersom dei har spørsmål Elevane påverkar foreldra.

33 FYSISK AKTIVITET KVAR DAG VED TRUDVANG SKULE SOGNDAL, SOGN OG FJORDANE Resten av skulen kjem etter.

34 Resten av skulen kjem etter. 6. Klasse = 2 dagar kroppsøving i veka (40 min) 5 dagar fys akt i veka (25 min kl ) 3 dagar saman med 5. klasse samt 2 dagar åleine) 3. Klasse = 2 dagar kroppsøving/symjing i veka (40 min) 4 dagar fys akt i veka (25 min kl ) 1 dag fri = fys akt = mat storefri

35 Resten av skulen kjem etter. 2. Klasse = 1 dag kroppsøving i veka (40 min) 4 dagar fys akt i veka (25 min ) 1 dag fri 1. Klasse = 1 dag kroppsøving i veka (40 min) 1 utedag i veka (heile dagen) 3 dagar fys akt (uteleik) i veka (40 minutt) 1 dag fri

36 Strategi i forhold til kosthald Alle elevane i 4. og 5. klasse har fått utdelt drikkeflaske til å ha i klasserommet. Barna blir oppfordra til å drikke vatn (også alle elvane ved kontrollskulen har fått slike drikkeflasker). Alle elvane blir opplyst om at det er viktig å ete frukost kvar dag og andre generelle råd i forhold til kosthald. Alle foreldre blir oppmoda om å sende med barnet frukt kvar dag. Usunn mat rik på sukker/feitt er lett tilgjengeleg, billig og smakar godt så det er ikkje rart barn vil ete det men kva er konsekvensen på sikt.

37 2. Evaluering; Testing av fysiologiske parameter

38 Testing

39 Krav til evaluering og dokumentasjon Testing Kondisjonsnivå (Aerob kapasitet) Beinhelse (Beintettleik) Kroppssamansetnad (Feitt/musklar) Helsemål (Blodprøve) Blodtrykk Antropometri (Høgde, vekt, BMI, midjemål, hoftemål) Det er viktig å dokumentere positive verknadar av fysisk aktivitet i skulen. Dette blir etterlyst i Stortingsmelding nr. 16 (Resept for et sunnere Noreg, ) som understrekar at det er behov for vitskapleg baserte undersøkingar omkring utvikling av meir fysisk aktivitet, slik at tiltak som blir sett inn er basert på forsking og utprøving. Det er avgjerande at me er i stand til å måle verknadane av tiltaka som blir sett inn.

40 Gutta boys i Sogndal viser fram EMLA plaster

41 Gutta boys i Førde viser fram EMLA plaster

42

43 Alle barna tok blodprøven

44

45

46 Case Jente 9 år Parameter Eining CASE Jenter (n=60) Alder år 9,2 9,3±0,3 Vekt (kroppsmasse) kg 65,8 33,6±8,6 Høgde cm ,5±5,8 Body Mass index (BMI) kg m -2 28,4 17,6±3,3 Midje cm 88 61,8±8,1 VO 2peak ml kg -1 min -1 30,2 49,0±8,3 HF peak slag/min ±7 Systolisk blodtrykk mm Hg ±7 Diastolisk blodtrykk mm Hg 68 63±6 BLOD insulin pmol/l 73 64,9±31,6 BLOD glukose mmol/l 4,5 4,66±0,37 BLOD triglyserid mmol/l 1,45 0,71±0,24 BLOD kolesterol totoalt mmol/l 7,0 4,82±0,77 BLOD HDL mmol/l 1,3 1,62±0,34 BLOD LDL mmol/l 5,0 2,87±0,73

47 Case Jente 9 år Parameter Eining CASE Jenter (n=60) April 2005 Oktober 2006 Alder år 9,2 9,3±0,3 Vekt (kroppsmasse) kg 65,8 33,6±8,6 69,2 74,3 Høgde cm ,5±5,8 Body Mass index (BMI) kg m -2 28,4 17,6±3,3 Midje cm 88 61,8±8,1 VO 2peak ml kg -1 min-1 30,2 49,0±8,3 HF peak slag/min ±7 Systolisk blodtrykk mm Hg ±7 Diastolisk blodtrykk mm Hg 68 63±6 BLOD insulin pmol/l 73 64,9±31,6 BLOD glukose mmol/l 4,5 4,66±0,37 4,7 BLOD triglyserid mmol/l 1,45 0,71±0,24 1,0 BLOD kolesterol totoalt mmol/l 7,0 4,82±0,77 5,6 BLOD HDL mmol/l 1,3 1,62±0,34 1,1 BLOD LDL mmol/l 5,0 2,87±0,73 4,1 Vektauke Sept 2004 September 2005 = 8,5 kg Vektauke Sept 2004 April 2005 = 3,4 kg Vektauke April 2005 September 2005 = 5,1 kg Legen seier = Vurderte kolesterolsenkande medisin men har no kutta det ut..

48 Meir fysisk aktivitet!! Kva er det blitt mindre av?

49 Meir fysisk aktivitet!! Kva er det blitt mindre av? Skulen startar 5 minutt før kvar dag (startar kl 08.55) Skuletimane er 40 minutt i staden for 45 minutt Nokre friminutt er redusert og inngår i fysisk aktivitet Skulen tek tid frå alle fag (rekna ut frå årstimar) Natur og miljø \ utetid \ norsk \ engelsk \ KRL KRL = Skulen satsar på steg for steg opplegget med metode for konfliktløysing Delar av timen nyttar me praktisk. Oppstår det utfordringar/problem undervegs tar me det der det skjer og tar ungane på alvor, der dei er med å løysa utfordringar/problema. DERSOM DE VIL FÅR DE DET TIL..

50 3. Reaksjonar frå rektor, lærarar, foreldre

51 REKTOR Aud Marion Larsen INFORMASJON 2005/06 til alle foreldre: lærarane observerar at elevane har tydleg betre matlyst, er meir motiverte og har gode jobbetimar om dagane

52 REKTOR Aud Marion Larsen " Prosjekt Dagleg fysisk aktivitet har hatt positive verknader ved skulen vår. Som rektor får eg tilbakemeldingar frå foreldre som meiner satsinga på fysisk aktivitet er svært bra, og dei rapporterer òg om auka aktivitet på fritida. Skuledagen har fått eit meir interessant innhald for nokre elevar. Vi ser at dei er meir motiverte for anna skulearbeid. Særleg gjeld dette gutane. Dagleg fysisk aktivitet er på kort tid blitt ein integrert del av skuledagen for elevar og lærarar.

53 Hovudlærar Rebecca Ludvigsen Me ser meir engasjerte elevar i timane med fysisk aktivitet/kroppsøving. Me ser at ved å halda på over tid får elevane eit større spekter av leikar\aktivitetar, og dersom elevane meister blir ein blir meir engasjert\aktiv. Me ser trivsel og samhald i gruppene (blander dei ulike klassane). rebecca.ludvigsen@sogndal.kommune.no

54 Hovudlærar Rebecca Ludvigsen Me ser at elevane tek raskt informasjon og ulike organiseringsmetodar, og aktivitetane blir sett raskare i gang. Dermed nyttast tida til fysisk aktivitet meir effektivt. Me ser aktive ungar i friminutta og får signal frå foreldra om aktive ungar i fritida. Me ser at elevane er svoltne i matpausen, og elevane har som regel med frukt. Elevane drikk mjølk til maten og vatn som "tyste" drikk. Svært sjeldan at nokon drikk saft. rebecca.ludvigsen@sogndal.kommune.no

55 Hovudlærar Rebecca Ludvigsen Me ser engasjerte foreldre som er positive til prosjektet. Foreldra er positive til 60 minutt kvar dag!! Me ser at administrasjonen med rektor i spissen ser positivt på prosjektet og dei ser at ein må investere i meir utstyr, samt uteområdet. rebecca.ludvigsen@sogndal.kommune.no

56 Hovudlærar Rebecca Ludvigsen Me ser at dagleg fysisk aktivitet er det einaste prosjektet på lang tid som er komme under huda på oss alle Hovudforklaring : studieturen til Danmark og "oppbacking frå stipendiat Geir K. Resaland Me ser at prosjektet startar å bli ein del av kvardagen vår på skulen Fys akt/kroppsøving har mål på planen på linje med andre fag Elevane ser på dette som ein naturleg del av skuledagen rebecca.ludvigsen@sogndal.kommune.no

57 Kva seier barna?

58 Svært lite av dette!!!!

59 Meir slik!!!!

60 FYSISK AKTIVITET KVAR DAG VED TRUDVANG SKULE Kva seier foreldra? Alle er positive, mange seier at barna er heldige

61 4. Korleis få til eit slikt prosjekt, og råd til andre som ynskjer å få til det same?

62 Oppskrift 1. Ver audmjuk 2. Ha ein gjennomarbeid plan 3. Få med rektor på laget 4. Få med foreldra på laget 5. Få med lærarane på laget 6. Få med elevane på laget (ta barna på alvor) 7. TING TAR TID Start i det små bygg opp etterkvart 8. Opplegget bør vere; Variert, motiverande, morosamt og enkelt 9. Du må tora!!! 10. Du må vere villig til å prioritera!!!

63 Before telling someone how to do something, you should walk a mile in his shoes. Then when he determines that you don't know what you are talking about you'll be about a mile away and you'll have his shoes Eg vil ikkje fortelje deg kva du skal gjere med ditt liv Men eg ynskjer å gi innspel og inspirasjon slik at alle har ein føresetnad for å ta eit aktivt val, og samstundes påverke andre til å gjere det same!!

64 Det er avgjerande å spele på Lag med barna

65 Det handlar mykje om sunn fornuft Eg ynskjer ikkje at de skal bli fanatikarar... Trene som galne Ete berre supersunt...

66 Vegen vidare.. Airtrack Vatnkjølar Uteområde Oppruste gymsal (lydanlegg mm) Vedlikehold (masse aktivitet slit på utstyret) Lavvo Alle som tek buss må stoppe 10 min frå skulen Halde oppe den gode kjensla for prosjektet blant lærarar, foreldre og barn. SUPERVISJON = alle elevar 60 minutt fysisk aktivitet kvar dag.

67 5. Kvifor gjere eit slikt prosjekt, og kvifor er det så viktig at det skjer i skulen?

68 Vektutvikling hjå barn (9-15 år) Jenter 9 år 15 år kg 2.2 kg Gutar 9 år 15 år kg 4.4 kg Vekststudien i Bergen ( ) Jenter; -3 % fedme - 16 % overvekt Gutar; -3 % fedme - 15 % overvekt USA = - 15 % fedme % overvekt Den store vekststudien i Bergen : De tyngste skolebarna veier fem til syv kilo mer i dag enn på 70-tallet

69 Vektutvikling hjå barn i EU (5-11 år) MARS, 2005 The number of overweight schoolchildren rises by 400,000 a year due to lack of exercise and eating the wrong foods Kjelde:

70 Situasjonsanalyse (SEF) I løpet av ein generasjon: Frå ute til inne Frå løkker til baner/haller Frå eigenstyrt vilter leik til vaksenstyrt kontroll Frå foreldreansvar til barnehagar Frå sjølvaktivisering til passivisering (TV, dataspel, internett osv) Frå trær til stålstativ Frå vind i håret til hjelm og frå ulltøy til bobletøy Frå å gå og sykle til å køyre bil

71 Dagleg krav til fysisk aktivitet går ned.. For sytti år siden jobbet 8 av 10 med kroppsarbeid. Meir behov no enn tidlegare for fysisk aktivitet fordi samfunnet endrar seg Vår livsstil er dramatisk endra

72 Dagleg krav til fysisk aktivitet går ned.. Me konstruerar inaktivitet NB = DET HANDLAR OM Å GJERE DEI RETTE VALA I KVARDAGEN.

73 TIL SLUTT!!!!

74 The Battle Against Physical Inactivity Is Not a Solo Fight Skal ein lykkast i kampen mot fysisk inaktivitet / overvekt må mange arbeide saman.

75 Foreldre, lærarar, politikarar, forskarar & andre Ver med å skap eit miljø som gir barna ein god moglegheit til å leve eit sunt og godt liv!! Legg til rette for at barna skal: Vere aktive Erstatte brus/saft med vatn Avgrense snop/godteri til laurdag Gå til skulen og andre aktivitetar Vere utandørs Vere allsidige Avgrense bruken av internett, PC, dataspel osv Gå føre som eit godt døme..

76 Førebyggande folkehelse Førebygge meir, for å reparere mindre Fysisk aktivitet - FØR = behandling - NO = førebygging

77 Foreldre, lærarar, politikarar & andre: Førebygge meir for å sleppe å reparere seinare - Tannlegar har fått oss til å pussa kvar morgon og kveld - Alle barn har bilbelte i bil - Ingen barn røyker -Kva med fysisk aktivitet? Gå føre som eit godt døme..

78 Er meir fysisk aktivitet løysninga på alle problem? NEI, sjølvsagt ikkje.. MEN det er eit viktig verktøy i verktøykassa.

79 VIKTIG SPØRSMÅL: Kva type barn ynskjer me?

80 Professor Frank Booth Professor, Department of Physiology, School of Medicine Research Investigator, Dalton Cardiovascular Research Center Joseph B. Wolfe Memorial Lecture, ACSM Nashville 2005; Pieces of the same human puzzle: Physical Activity, Chronic Disease, Public Health and Policy. FAKTA: Forsking viser at barn er mindre aktive enn før + at barn blir tyngre Forsking tyder på at inaktivitet og overvekt i barndommen kan føre til helseproblem i vaksne alder. SPØRSMÅL: Er det barn som sjølv har ansvaret for å vere fysisk aktive? Har barn føresetnadar for å ta eit slikt ansvar? Dersom ikkje barna har ansvaret, kven har det då? Skulen? Foreldre? Lokalsamfunnet? Storsamfunnet?

81 Professor Frank Booth Professor, Department of Physiology, School of Medicine Research Investigator, Dalton Cardiovascular Research Center Joseph B. Wolfe Memorial Lecture, ACSM Nashville 2005; Pieces of the same human puzzle: Physical Activity, Chronic Disease, Public Health and Policy. Den prosentvise auken av amerikanske barn med ei vekt definert som fedme (obesity) auka frå 4 % i 1964/1967 til 16 % i Er dette noko barna sjølve må ta ansvar for? Booth = NEI. - Accept that we are harming our children by our own inaction I tillegg snakka Booth mykje om; keep the healthy people healthy

82 Det greske sagnet om Sisyfos fortel om kongen som ble dømt til å skyve ein stein oppover bakke hele livet. Enkeltmenneska må skyve på si egen helse heile livet, men samfunnet er med på å bestemme kor bratt bakken er for dei. Helse Samfunnet må legge forholda til rette slik at det sunne val blir det enkle og naturlege val. I skulen: Dagleg fysisk aktivitet

83 Takk for meg Spørsmål??

84 Copyright: Frode Svane / Barnas Lan Regelmessig fysisk aktivitet er naudsynt for normal vekst hjå barn og unge (Utvikling av organ, musklar, skjelett) (Dyre Meen, 2000)

85 FYSISK AKTIVITET ER LIKE FUNDAMENTALT VIKTIG KVAR DAG SOM REINT VATN

86 Sogndal

87 Spørsmål: kvifor skal alltid skulen ordne opp i samfunnsproblem? Svar = Fordi i skulen når me alle uavhengig av sosialøkonomisk status og fysisk aktivitetsnivå Bakgrunn = Forsking viser ein tendens til at dei som har høg utdanning og/eller høg inntekt er meir mottakelege til å forholda seg til det aukande helseproblemet fysisk inaktivitet/overvekt er.

88 Det blir stadig større forskjellar..

89 Samanhengar mellom inntekt, utdanning og fysisk aktivitet

90 MMI, Landsrepresentativ av befolkninga over 15 år (1985-)

91 MMI, Landsrepresentativ av befolkninga over 15 år (1985-)

92 Andel med BMI 30 etter utdanning BMI = Body mass index (vekt delt på høgde i andre) KMI > 30 (%) Menn Kvinner Grunnskole 7-10 år år Allmennfag videreg. skole Høyskole < 4 år Universitetet 4 år + Kjelde, SEF

93 Korleis skal me innrette oss i skjermalderen når me drassar på ein kropp frå steinalderen? Så og seie 100 % av vår biologiske eksistens har vore dominert ved aktivitetar utandørs.. I løpet av 99 % av den tida me har eksistert på jorda har me vore matsamlarar og jegerar Så og seie ingen endring i våre gen dei siste år.. (kroppsleg er me fortsatt jegerar/samlarar)

94 Små endringar i skuleplassen og i forhold til utstyr. Det er dei lærarane som uansett skulle hatt undervisninga som har gjennomført den daglege fysiske aktiviten Avhengig i starten at nokon tek tak

95 Ekstra stoff

96 Professor Sigmund B. Strømme: LIVSKVALITET ER IKKJE NOKO DU FÅR UTDELT, DET ER NOKO DU MÅ SKAFFE DEG SJØLV Fysisk aktivitet er ein del av god livskvalitet: Det er viktig å sosialisere barn og unge inn i ein aktiv livsstil.

97 Barna er no i ein alder der det er relativt lett å påverke dei positivt

98 Er bodskapen til barn; Ver stille, reinslege og sit i ro? (Åstrand, 1992) TV children

99 FAKTA - Det naturlege for menneske er rørsle - Barn er spontant fysisk aktive - Observer eit barn ein heil dag - Gjennom rørsle sansar og opplev barna sin verden - Menneske leikar meir og lengre enn nokon anna art Kjelde; P-O Åstrand, Physical activity and fitness: Evolutionary perspective and trends for the future. Frå boka; Physical activity, fitness and health av Bouchard, Shephard og Stephness, 1992

100

101

102 Dømer på fysisk aktivitet i skulen

103 Konkrete dømer på fysisk aktivitet i skulen Tasta Byde, Stavanger, 1 av 6 skular der alle elevane i grunnskulane har: ein time fysisk aktivitet kvar dag Aktivitetane skal vere: Lystbetona, varierte Friluftsliv, vanleg kroppsøving, dans, ballleik, leik, turgåing, kampsport mm Positive verknadar i følgje skulen: 1. Auka velvære og trivsel 2. Betre konsentrasjon og læringsevne 3. Auka glede 4. Betre helse 5. Redusert mobbing Tastarustå skule er ein av dei andre skulane i bydelen som har dagleg fysisk aktivitet: Rektor Stein Oksum:..overbevist om at auka fysisk aktivitet skapar betre form og helse, større sosial tilhøyre, trivsel og glede samt mindre mobbing og uønska atferd i skulen

104 Konkrete dømer på fysisk aktivitet i skulen Tyssedal barneskule i Odda, Hordaland Status som forsøksskule TEMA; dagleg fysisk aktivitet Nytta som døme i Stortingsmelding nr. 30 Elevane har daglege turar til: Basecamp Lavvoen Symjehallen Skøyteisen Langs turvegen Konklusjon frå skulen; betre læringsmiljø Lågare konfliktnivå Mindre erting og plaging

105 Konkrete dømer på fysisk aktivitet i skulen Galterud Ungdomskule Kvar dag hopper alle 8-klassingane tau i 15 minutt. Dei hopper tau eit kvarter av mattetimen, engelsktimen og alle andre teoretiske fag men Ikkje i kroppsøvingstimen. Rektor Kjersti M. Larsen Brev til foreldre, der følgjande målsetningar er definert: 1. Klar samanheng mellom fysisk aktivitet og helsegevinst 2. Redusert mobbing 3. Betre konsentrasjon og fagleg utbytte i timane

106 Klatrefjellet på Manglerud skole er alltid i bruk i pausane Copyright: Frode Svane / Barnas Landskap

107 1 Vektutvikling nyfødde og gravide Aldri tidlegare har unge norske kvinner vore tyngre, og aldri har babyane vore større = 16 prosent av nyfødde veg over 4 kilo 2004 = 23 prosent av nyfødde veg over 4 kilo 1984 = 3,5 prosent av nyfødde veg over 4,5 kilo 2004 = 5 prosent (2777 barn) av nyfødde veg over 4,5 kilo Det tilsvarar ei auke på 60 prosent Kjelde : Helseundersøkelsen i Nord- Trøndelag og professor Tore Henriksen ved Kvinneklinikken på Rikshospitalet

108 Vektutvikling nyfødde og gravide 1 Tal frå Folkehelseinstituttet viser at omtrent 500 gravide utviklar svangerskapsdiabetes. Dette er ei auke på meir enn 4000 prosent dei siste 30 åra. Professor i fødselshjelp og kvinnesjukdom Tore Henriksen ved Rikshospitalet om store nyfødde: De fleste store babyane har store mødre der årsaka som regel er usunn livsstil Barna har mogleg auka risiko for overvekt og diabetes seinare i livet Fordi babyane er store, aukar også risikoen for skader på mor og barn. Overvektige kvinner har auka risiko for høgt blodtrykk, svangerskapsdiabetes, bekkenløysning og svangerskapsforgifting, og mange må ta keisarsnitt. Rikshospitalet har ikkje kapasitet til å ta imot alle som treng det.. Kjelde : Helseundersøkelsen i Nord- Trøndelag og professor Tore Henriksen ved Kvinneklinikken på Rikshospitalet

109 AFTENPOSTEN 5.oktober 2002 AFTENPOSTEN 19.april 2005

110 Oppsummering så langt: Barn er blitt vesentleg tyngre 3-4 kilo på ca 25 år Barn er i høgare grad fysisk inaktive TV, internett, Playstation, mobil, lekser VIKTIG SPØRSMÅL = Kva grep kan me gjere for å unngå amerikanske tilstandar?

111 FYSISK AKTIVITET Nyare forsking har heva status for fysisk aktivitet = Sjølvstendig risikofaktor

112 Risikofaktorer: Alle dødsårsaker Overvekt Arv Høyt kolesterol Høyt blodtrykk Røyking Dårlig form N= menn; 601 dødsfall; risiko justert for andre faktorer; Aerobics Center Longitudinal Study ( ) 0% 20% 40% 60% 80% 100%

113 Figuren viser at ein 65 år gammal birkebeinar har same oksygenopptak som ein normal 25 åring. Kjelde; Hjort, 2000.

114 Dallas Studie ( ) 5 unge menn låg i senger i tre veker I løpet av tre veker fall det maksimale oksygenopptaket (VO 2maks ) frå 43 ml kg-1 min -1 til 33 ml kg-1 min-1 Det tok 5 månadar å trene dei opp att til 43 ml kg-1 min-1 30 år seinare blei deira VO 2maks testa på ny. Dei hadde på ny 33 ml kg -1 min -1. Konklusjon: Tre veker sengeliggande hadde same effekt som 30 år med aldring.

115 Barna våre. Det mest verdifulle me har

116 VIKTIG SPØRSMÅL : Korleis er moglegheitene for barn å vere spontant fysisk aktivt i dagens moderne samfunn?

117 Kva er akseptabelt for barn? For ditt barn. At barnet ikkje har bilbelte på? Svaret er sjølvsagt NEI. Men kvifor NEI? At barnet røyker? Svaret er sjølvsagt NEI. Men kvifor NEI? At barn har ein livsstil som sannsynlegvis kan medføre livsstilssjukdommar i framtida? Kva er svaret på det? Er det akseptabelt med usunne/inaktive/feite barn?

118 BARN, FYSISK AKTIVITET & HELSE Sosial- og Helsedirektoratet meiner at det minst bør være ein time med uteleik eller annan fysisk aktivitet per dag på alle klassetrinn (SEF, 2000) SEF 2000; Fysisk aktivitet og helse. Anbefalinger rapport 2/2000 Hans Kristian Bakke, president i Legeforeninga, meiner det bør vere minst ein time kroppsøving dagleg på alle 13 skuletrinn (Bakke, 2003) Tidsskr Nor Lægefor 2003; 123: 1407 St. Meld nr 30 (Kultur for læring) seier at skulen bør legge til rette dagleg fysisk aktivitet for alle elevar

119 BARN, FYSISK AKTIVITET & HELSE 18 organisasjonar meinar at ordlyden må endrast frå BØR til SKAL når skulane tilrettelegger for 1 time fysisk aktivitet dagleg Den norske Lægeforening Nasjonalt råd for fysisk aktivitet Nasjonalforeninga for folkehelsa Kreftforeninga Norsk Fysioterapiforbund Trygg Trafikk LHL Psykologforeningen Rådet for psykisk helse + 9 andre org

120 Rektor ved NIH, professor Gunnar Breivik om skulen: Dressuren til det stillesittende liv Den første skuledag overgangen fra frihetens rike til nødvendighetens rike Les boka = Gunnar Breivik. Sug i magen og livskvalitet. Tiden Norsk Forlag, 2001.