Nynorsk er eit bokmål Stemmer om nynorsk frå lærarutdanninga ved Høgskolen i Oslo

Transkript

1 Nynorsk er eit bokmål Stemmer om nynorsk frå lærarutdanninga ved Høgskolen i Oslo Eg sit overfor ei ung kvinne, eg kallar henne Anna, som nett har mottatt beskjeden om at ho ikkje har bestått i norsk det første året i lærarutdanninga ved Høgskulen i Oslo. Grunnen er at ho ikkje meistrar å skrive nynorsk godt nok. Ho får høve til å skrive to tekstar til hausten. Sjølv om karakteren F er godt grunngitt, gruar eg meg til å møte reaksjonen hennar. Eg høyrer for meg alle assosiasjonane; Nynorsk er det same som pugg, nynorsk tar skrivegleda frå meg, hadde eg berre sloppe å skrive nynorsk. Anna seier: Vett du, det e så kjekt med nynorsk. Først dei siste vekene av året skjøna eg korleis eg kunne bli betre, eg prøvde endeleg å nytte oppslagsverka og skriveråda. Eg har aldri forstått dette, nynorsk har vore helt fjernt! No skal eg få det til, dette er kjekt! Men eg må finne ut av det ved hjelp av bøkene. Nynorsk er eit bokspråk. Dette er ingen typisk situasjon eller reaksjon. Eg kunne lett framføre mange andre. Men den interessante beskjeden frå Anna er: Nynorsk er eit bokmål. Eg skal allereie no nemne noko som kan bli ein konklusjon frå undervisnings- og forskingsprosjektet kollega Synnøve Skjong og eg er i gong med ved lærarutdanninga i Oslo, der vi studerer nynorsktekstane til studentane første året og haldninga studentane har til nynorsk. Det er tidleg, for vi er berre undervegs med undersøkingane våre, og det eg her kan gjere greie for er tankegongen bak prosjektet og førebelse oppsummeringar om

2 haldningar. De får ikkje dei kvantifiserbare resultata av spørjeundersøkjingar, intervju og måling av kompetanse no, eller presentasjon av metodediskusjonen. Vi arbeider med vanskelege metodiske problem når vi forskar på eiga undervisning. Den utfordringa er ikkje heilt løyst ved at eg er lærar og deltakande observatør og Synnøve Skjong observerer undervisninga og opplegga. Vi arbeider med å klargjere og skilje tydeleg mellom dokumentasjon og vurdering, og det kjem til å bli tydeleg grunngitt korfor vi oppsummerer nett dei trekka vi gjer og ikkje nokre andre. Det er mange fårer for feilvurderingar ved vurderingar av eiga undervisning. Dokumentasjonen blir viktigare for konklusjonane. I vårt tilfelle blir m.a. ei tydeleg tematisering av den deltakande metoden sentral. Vi nyttar også resultata frå elektronisk evaluering vår og haust og systematiske djupintervju med seks studentar vår og haust samt intervju med alle lærarane på trinnet. Dette materialet er, i og med forsøket ved lærarutdanninga i Oslo der dei i norskfaget det 1. året berre skriv på nynorsk, eineståande og deltaking og observasjon er etter vårt syn den beste måten å studere materialet. Her høyrer de altså frå deltakarane; studentane og den forskande læraren. Og ein tendens er der, som vi kal slå fast allereie no; Når nokre av desse studentane medvite grip tak i nynorsk som ei anna skrift enn det dei tilsynelatande har automatisert, får dei betre til å skrive målet. Det at dei skriv alle tekstane på nynorsk, bidrar også -. Alle dei studentane som er blitt djupintervjua, seier det. Sjølv om dei seier det har vore eit slit, og at dei er glade for at dei berre skal skrive bokmål neste studieår

3 Men først litt om bakgrunnen som gjorde at vi tenkte, dette er ei interessant nynorskgransking. Bakgrunn Bakgrunnen for undersøkinga som kollega Synnøve Skjong og eg starta hausten 2005, var at norskundervisninga og dokumentasjonskrava for allmennlærarutdanninga ved Høgskolen i Oslo blei endra. Den 16. mars 2005 vedtok norskfageininga at alle mappearbeidene i 1. klasse skal få nynorsk som målform. Dette vedtaket blei med knapp margin stadfesta etter ein ny diskusjon på seksjonsmøte i norsk 18. mai Vedtaket innebar altså at i norskfaget 1. studieår skal lærarstudenten i Oslo skrive alle tekstane sine på nynorsk. Desse tekstane er samla i ei mappe. Skrivemappa i norsk det første studieåret er delt i to, arbeidsmappe og vurderingsmappe. Arbeidsmappa inneheld fem tekstar og vurderingsmappa fire tekstar. Vurderingsmappa inneheld tre tekstar frå arbeidsmappa og ein avsluttande tekst med refleksjon om dei andre tre tekstane og om skrivemappemetodikk i skolen. Denne vurderingsmappa blir innlevert som grunnlag for vurdering av gradert karakter og gir sju studiepoeng. Dette er det einaste graderte grunnlaget for vurdering i norsk det første studieåret. Såleis blir det understreka at nynorsk og bokmål er jamstelte former i utdanninga. Vi brukar ikkje orda sidemål og hovudmål, men nynorsk og bokmål. Det var innleveringa av denne mappa Anna nett var ferdig med. Då hadde ho først gjennom året levert fleire tekstar i arbeidsmappa si. Ho hadde skrive eit fagnotat om språk og læring, ei bokmelding og ein elevtekstanalyse. På desse tekstane hadde ho fått tilbakemelding frå faglærar som også hadde følgt opp at Anna reviderte tekstane i arbeidsmappa si. I tillegg skreiv Anna respons til ein artikkel om barne- og ungdomslitteratur forfatta av ein

4 medstudent. Då hadde ho sjølv også skrive ein slik artikkel som ein medstudent så gav henne kommentar på. Fram til hausten 2005 hadde det altså vore eit krav at nynorsk og bokmål skulle vere om lag likt representerte i arbeidsmappa og likt representerte i vurderingsmappa. No skulle alle tekstane vere på nynorsk. Dette var ei radikal endring av sedvanen for norskundervisninga i lærarutdanninga, spesielt nynorskens plass i denne. Nynorskundervisninga vart tett knytt til mappeskriving og mappemetodikk og tatt bort som eit obligatorisk eksamensspråk på halve norsk skriftleg eksamen 2. studieår. Bakgrunnen for dette var misnøye med ordninga der studenten skulle skrive halve skoleeksamen på bokmål og halve på nynorsk. Skifte av språk midt i ein skoleeksamen gav ikkje vilkår for gode tekstar. Anna var altså i det første kullet som fekk prøve nyordninga, ei ordning som var eit forsøk, men som kjem til å halde fram neste år. Endringa var grunngitt i ønsket om å gjere den skriftlege kompetansen i nynorsk betre og å utvikle ei fagdidaktisk forståing for undervisning i nynorsk som sidemål. Kollega Synnøve Skjong og eg er altså midt i ei undersøking der vi følgjer haldningane og kompetanseutviklinga hos desse studentane i høve til nynorsk. Førsteårseksamen er knapt avslutta, dei siste studentane, 2.klassar, mottar sin sensur i skrivande stund. Det er altså for tidleg å oppsummere kva forsøket har betydd for utviklinga av nynorsk skriftkompetanse hos desse studentane i høve til tidlegare opplegg. Det vi kan seie noko om er utviklinga i haldningane til nynorsk og norskfaget slik vi har notert og observert dei i tre klassar gjennom studieåret Derfor tittelen på dette innlegget Stemmer frå lærarutdanninga i Oslo. Når det gjeld lærarutdanninga og nynorsken kan vi få mykje kunnskap frå desse undersøkingane: Benthe Kolberg Jansson kartla i 2004 korleis allmennlærarutdanningane i Noreg underviste i nynorsk. Resultata ligg som de veit føre i ein arbeidsrapport frå

5 Høgskolen i Østfold og som ein del av forprosjektet Nynorsk som sidemål ved Høgskolen i Volda. Interessant i vår samanheng er det at Benthe Kolberg Jansson fann at 12 av 15 lærarutdanningsinstitusjonar som svarar henne når ho spør, fortel at dei gir noko undervisning i nynorsk. Berre 7 skolar tematiserte nynorsk i eit didaktisk perspektiv. Jansson antydar ein tendens om at nynorsk kan bli sett på som noko studentane skal kunne eller evt. skal lære ved sjølvstudium. Dette er ei haldning vi kjenner att frå Høgskolen i Oslo også. Eit tidlegare viktig arbeid frå Jansson er også hovudoppgåva hennar frå 1998 om korleis valfridomen i skriftnormalane blir tematiserte i den obligatoriske delen av lærarutdanninga. Ho fann at dei fleste lærarane i utdanninga meiner at studentane må gjere sine eigne val av former innafor normene, mange er positive til talemålsnære variantar. Då hadde Anders Kulbrandstad i 1996 gjort ein delstudie om dette mellom lærarar og lærarstudentar i Hedmark. Majoriteten av lærarane ved denne lærarutdanninga hevdar at studentane har store problem med valfridommen. I 2001 fullførte Tormod Stauri ei undersøking i skriftmålskompetansen i nynorsk ut frå 100 eksamenssvar frå avgangseksamenane i Norsk 1 ved ein høgskole på vestlandet. Materialet syner elementære manglar hos studentane i syntaks og morfologisk tilhøve. Stauri tar fram behovet for studentane å nytte nynorsk som bruksspråk i faglege samanhengar. Alt dette er konklusjonar som er kjende og drøfta før forsøket på Høgskolen i Oslo. Så vidt vi veit, er det ikkje gjort mange slike nyare undersøkingar om haldningar til nynorsk mellom komande lærarar, korkje ved høgskole eller universitet. Heldigvis har vi no fått hovudfagsavhandlinga til Johanne Nordhagen som blir levert i vår og som ho bør få presentere sjølv. Johanne Nordhagen har kalla avhandlinga si Nynorsk som sidemål i skolen en undersøkelse av allmennlærerstudenters personlige og yrkesprofesjonelle holdninger og har intervjua studentar frå vår høgskole i Oslo, studentar som ikkje har vore ein del av det nye forsøket. Med dette

6 har ho gitt m.a. oss mykje verdfullt materiale å bygge på og understrekar ut frå sitt spørjemateriale at fagdidaktisk relevans er vegen å gå for nynorskundervisninga ved lærarutdanninga ved Høgskolen i Oslo. Desse undersøkingane er kanskje også forsøk på å stikke fingeren i jorda for å få meir kunnskap om bakgrunnen for nynorskundervisninga hos dei komande pedagogane, slik at ikkje nynorskmetodikken snublar eller ruslar vidare i eit idealisert landskap. Vårt materiale er frå tre klassar med omlag 105 studentar til saman, der eg stort sett har undervist og vore faglærar i gjennomføringa av forsøksopplegget. I nokon grad drar vi inn materiale frå andre klassar på trinnet der andre kollegaer underviser. Synnøve Skjong har observert undervisninga. Kven er lærarstudenten i materialet? Mesteparten av dei studentane som tar allmennlærarutdanning ved høgskolen i Oslo, har bokmål som hovudmål frå vidaregåande skole. Av studentane som begynte hausten 2005, hadde 96,1% bokmål, medan 3, 9% hadde nynorsk som hovudmål. I 3 av dei 8 klassane er det einast studentar med bokmål som hovudmål. Det vil seie at om lag 269 av ca. 280 studentar einast har hatt nynorsk som sidemål i skolen. No skulle dei berre skrive på nynorsk i norskfaget. Dette er ei utfordring som skulle vere vanleg i norskfaget i lærarutdanninga. Ofte har utdanningane nok omgått dette ved å gjere kravet om å skrive på nynorsk i utdanninga minst mogleg. Derfor er det slik at formuleringane i planen for lærarutdanning, som vi følgjer i dag, og som opnar for andre evalueringsmåtar enn eksamensskriving, kan vere ein fordel for nynorskundervisninga. Kanskje mappeeksamen er ein betre måte å lære nynorsk på enn skrifta på eksamensdagen? Kanskje, resultata er som sagt ikkje klare enno. Men i alle fall gjer denne evalueringsforma nynorsk tydeleg.

7 Haldningar Ikkje rart at vi lærarane var spente på korleis studentane skulle ta imot denne meldinga om å skrive nynorsk. Framlegget er radikalt og vi gjekk kanskje litt stille i dørene slik at det ikkje skulle bli oppslag i media på førehand. Det hadde vore lett å få til, og med det også lett å hause opp ein slags tabloid motstand mot forsøket. Dermed kunne forsøket ha blitt gjort om til ei kampsak. Det var ikkje forsøket i utgangspunktet og vi ville ikkje framstille det slik heller. Polariserte forståingsmåtar var ikkje siktemålet. Og vi veit at vi er i Oslo kommune der kravet om meistring av nynorsk skriftspråk som obligatorisk del av norskfaget i grunnskolen er problematisert og utfordra på nytt, grunna vedtaket om fritak i nynorsk skriftleg ved ein del vidaregåande skolar. Vi undersøkte snart ved starten av skuleåret haldningane til nynorsk i mine tre klassar og ein klasse til. I mine klassar fekk dei oppgåva å skrive om haldningane sine til nynorsk på nynorsk. Dei skulle også kommentere nynorsk i skolen, eigen kompetanse og korleis dei såg på dette å skulle skrive alle mappetekstane på nynorsk. Studentane i ein annan klasse fekk den same oppgåva, men det vart ikkje eksplisitt sagt at dei skulle skrive på nynorsk. Studentane skreiv då på bokmål. Dei kunne velje om dei signerte med namn eller ikkje, men dei skulle markere for kjønn. Vi definerte altså i og med denne oppgåveformuleringa haldning som eit syn på noko, i dette tilfelle nynorsk. Vi skal ikkje her gå inn på ulike vitskaplege definisjonar og tradisjonar for å forstå omgrepet haldning t.d. i høve til handling, det kjem vi tilbake til i seinare framlegg. Her vil vi berre trekke fram nokre dominerande synspunkt frå studentane i den første studieveka og høyre kva dei framtidige lærarane sa:

8 I mine klassar: Haldningar til nynorsk: Dei fleste er negative. Her er nokre utvalde, men representative sitat, språket er korrekturlest. X - Eg likar ikkje nynorsk. Nynorsk er vanskeleg å skrive. - Eg brukar aldri nynorsk. - Gjennom heile ungdomsskolen og vidaregåande skule var det på Nøtterøy der eg har voks opp, generelt ei svært negativ holdning til nynorsken som fag. Og når holdningane rundt ein har vore så negative har ein lett for å få ein noe negativ innstilling sjølv også. - Eg likar det ikkje og eg brukar det ikkje andre stader enn på skulen. Y - Eg likar ikkje nynorsk Når eg blir vaksen skal eg bli nynorskmotkjempar. - Nynorsk er eit fag eg ikkje har så god erfaring med (.) Eit lyspunkt kan være den gongen eg skrev ei heil side utan feil. - Eg trur eg har ein ganske vanleg haldning til nynorsk. Eg kunne godt vært forutan, ser ikkje heilt poenget og er ganske dårleg. - Eg synast nynorsk er eit fag som har ein heilt gal stilling blant det norske folket. Dei fleste av oss, det vil seie dei som bur på Austlandet og på Sørlandet, har ikkje nokon dagleg omgang med dette språket. Z - Eg må dessverre innrømme at på mi nynorskordbok på ungdomsskulen sto det spynorsk. - Fra begynninga har nynorsk vore eit heilt greitt fag for meg. Etter kvart begynte eg å mislike faget fordi karakterane blei dårlegare, (inga undervisning i 2. klasse vg.).

9 - Eg synest nynorsk er noko tull. Grunnen til dette er at nynorsk har blitt utvatna og liknar mykje på bokmål. A ikkje min klasse: - Kunne fint klart meg uten nynorsk, har enda ikke fått bruk for det den dag i dag. - -Det er jo alltid spørsmål om hva vitsen var å lære nynorsk trenger det jo ikke. Derfor gikk innlæring av bøying osv. litt tregt, og det ble en del røde streker i stilene etter retting. Jeg likte det ikke særlig godt. Nynorsken altså. Heller ikke det røde. - Norskfaget har alltid vært blant mine sterkeste fag, helt til nynorsken gjorde sin entré. Grammatikk var aldri styrken min, og heller ikke dialekter, så da nynorsken kom, ble det den siste spikeren i det som engang var en veldig fin kiste Som vi ser inviterer emne til spissformuleringar og blomstrande, emotive metaforar. Nynorsk blir sett på som eit skulespråk, sjeldan i bruk elles og utan sokalla nytteverdi. Mange har nederlagsopplevingar knytt til faget. Nokre færre enn desse negative seier dei er ambivalente til nynorsk med utsegn som mine holdningar til nynorsk er veldig blanda, og eg har eit ganske avslappa forhold til nynorsk. Litt fleire enn dei ambivalente hevdar positive haldningar: - eg synes nynorsk er fint og eg har lyst til å behalde den gamle vanen min. Eg kjem frå Valdres og er oppvaksen med nynorsk som skriftspråk. Både på barneskulen og ungdomsskulen har eg skrive nynorsk. På grunn av media har eg vorte påverka av bokmål, dette synes eg er veldig synd. På vidaregåande byrja eg å skrive bokmål, eg skreiv bare nynorsk når eg måtte.

10 - Heilt frå eg var liten, har eg vore van til å skrive nynorsk. (Hovudmålet heile grunnskolen, skifta på vidaregåande fordi eg trudde bokmål ville vere enklare ) - Det at eg fekk god opplæring i nynorsk har vore med på å gje meg ei god haldning til nynorsken. - For meg er nynorsk det normale. - Eg synast det er fascinerande med nynorsk. At Norge har meir enn 1. skriftspråk er spanande, men også utfordrande. - Eg synast at nynorsk er vakkert. - Eg likar språket men eg må lære å skrive. - Jeg hadde nynorsk på ungdomsskolen og videregående. De fleste mislikte nynorsk som fag sterkt. Jeg syntes det var helt greit, og følte at jeg fikk det til. Østlandsdialekta har jo en del fellestrekk med nynorsk, som ikke gjør det vanskelig for oss å skrive det. - - Helt siden vi begynte med nynorsk på ungdomsskolen har jeg likt Norges sidemål. Som vi ser av desse utsegnene blir den positive haldninga grunngitt med bakgrunn, vane og god opplæring. I tillegg er nokre nysgjerrige og vil lære meir. Korleis vi skal tolke denne utsegna er derimot uvisst: Når eg høyrer ordet nynorsk, kjenner eg hjartet dunke i brystet på meg. Likegyldig er studenten i alle fall ikkje. Når det gjeld nynorsk i skolen, meiner dei fleste at det bør vere valfritt: Symptomatisk er fråsegn som: Min gamle norsklærar meinte nynorsk var ein del av vår kulturarv. Personleg skulle eg ønskje eg var arvelaus. Nynorsk er etter min mening uønsket både av elevene selv, det private næringslivet og en stor gruppe akademikere. Men der er nokre positive fråsegn også. Nynorsk i skolen har for meg på en måte bare vært der. Akkurat som alle andre fag og temaer. Eg trur at alle elevar treng å lære seg både bokmål og

11 nynorsk, dette for å få ein så heilskapleg oversikt i språkfaget som mogleg. Dei som skriv om sin eigen kompetanse i nynorsk, skriv stort sett at nynorsk er vanskeleg å skrive. Om å skrive alle tekstane på nynorsk dette skoleåret seier studentane m.a. dette: Eg håper dette året vil endre mine holdningar, og gjere at eg klarer å uttrykke meg betre på nynorsk i framtida. Eg ser fram til eit nynorsk år. Det blir som ein leik, med kjærleik, tryggleik. Sjølvsagt kan eg ikkje seie eg alltid er motivert for å lære nynorsk, men det står ikkje nynorsk aleine om. Motivasjonen kan være like liten i andre fag og ved andre tema. Eg er innstilt på å bli flinkare til å skrive nynorsk da eg tydeligvis ikkje ser ut til å sleppe unna. Eg håpar eg skal merke framgang kvar gong eg skriv. Det må bli meir merksemd og undervisning i nynorsk. Dette er ei løysing for å få vekk frykta for det framande språket. Det fleste kommentarane her er positive, studentane som skriv vil lære, seier dei. Men nokre andre røyster er der: Eg nå innrømme at eg blei litt overumpla då læraren sa me skulle levera inn 5 tekstar på nynorsk fyrste året her på høgskulen. Det kjem jo som ei negativ overasking at oppgåvene her skal skrivast på nynorsk. Det blir litt valdsamt. At eg fann ut at heile fyrste året på lærarutdanninga skal vere på nynorsk, det rippa opp i gamle sår. Eg håpar uansett eg slepp å skriva for mykje nynorsk i år. Så får jeg vel bruke litt tid fremover til å sette meg ned og knote litt med nynorsken. Kanskje jeg skal lese en bok på nynorsk. Kanskje jeg får lært litt da. Det skal visst ikke være så vanskelig, har jeg hørt.

12 Og til slutt denne studentrøysta framfor skriveopplegget i nynorsk: - Det er hugnad i sams undergang. Kva har skjedd gjennom året? Alle desse 4. klassane har nytt godt av stimuleringstiltak i undervisninga gjennom forfattarbesøk. Ved hjelp av økonomisk støtte frå Det Norske Samlaget har klassane hatt besøk av forfattarar som skriv på nynorsk. Ragnar Hovland var der ein dobbeltime og snakka om sitt eige forfattarskap, om å skrive, drøfta omgrepet ungdomslitteratur, han meinte vekta her skulle ligge på ordet litteratur. Han brukte god tid på den boka studentane har som pensum og som dei fleste synes svært godt om. Ein motorsykkel i natta (1992). Særleg fekk studentane med seg Hovlands intertekstualitet og referansar til musikk og film. Dei stilte mange spørsmål som var relevante og gode. Vi oppdaga også at vi hadde studentar som var spesialistar på denne forfattaren. Rønnaug Kleiva og Inger Lise Belsvik (forfattar og illustratør) fortalde om å lage biletbøker. For oss på høgskolen er dette svært relevant fordi studentane hadde som arbeidskrav å lage ei bildebok som gruppearbeid. Kleiva snakka om å skrive og å bruke sine eigne erfaringar som kjelder. Belsvik snakka om å tolke litteratur gjennom bilete. Dette forfattarbesøket var vellukka, det var stor aktivitet mellom studentane som studerte bøkene forfattar og illustratør hadde med. Mange av studentane valde også å skrive om Rønnaug Kleivas bøker seinare med utgangspunkt i temaet ikkje idylliserande barne- og ungdomslitteratur. Det siste forfattarbesøket var med Erna Osland som heldt eit heidundrande opplegg om å skrive i lag med barn, der ho delte sine erfaringar frå å vere lærar og forfattar på skulebesøk. Ho instruerte også i ulike måtar å skrive ei forteljing med plott på, noko som er sentralt i pensum.

13 Studentane i mine klassar las i løpet av året minst 4 barne- og ungdomsbøker på nynorsk. I alt skal dei minst lese sju barne- og ungdomsbøker. Skriftleg nynorsk Når studentane i desse klassane ser tilbake på dette første norskåret, er det likevel skrivinga på nynorsk dei er mest opptekne av. Dette kjem sjølvsagt av eksamen med mappeinnlevering, og at dei gjennom året har fått kommentarar frå faglærar på tre tekstar og frå medstudent på ein. Haustsemesteret gjekk stort sett med til innføring i mappeskriving. Det siste halvåret stod m.a. språkråd i sentrum, språkråd for å gjere nynorsktekstane betre. Det var studiar i bøyingssystem og syntaks, og ikkje minst i bruken av anna litteratur og oppslagsverk. Utgangspunktet for skriveråda var gjerne materiale frå studentane sine eigne skrifter. Heile året har studentane skrive, skrive og igjen skrive nynorsk. Hvordan skal jeg nå klare å skrive bokmål?, er eit utsegn eg høyrde på slutten av denne prosessen, nå tenker jeg automatisk nynorsk når jeg skriver. Ein av studentane som er grundig intervjua, fortel også at etter denne skrivinga er nynorsk blitt ein mogleg del av eigen identitet, ikkje noko fullstendig framand. Dette seier jo noko om at dei skriv lite, trur dei, eller at dei ikkje tenkjer på at sms og e-post er skriving. For skriv gjer jo dei fleste av desse studentane heile tida, kanskje meir enn alle tidlegare generasjonar har gjort. Og det seier noko om at det å skrive nynorsk har stilt ekstra krav. Når eg ber dei oppsummere norskfaget, er det eit ord som kjem, trass alle forfattarbesøk, framføringar av eventyr og produksjon av biletbok: Ordet er nynorsken og då betyr det å skrive nynorsk. Slik var det ikkje på det første studieåret

14 Studentane har gjennom året fått faglege kommentarar til nynorsktekstane sine. Norsklærarar og forlagsfolk veit jo at den kontakten ein får gjennom å samarbeide om ein tekst slik, kan bli intens. Området er som studentane sine kjensleladde ord om nynorsk i starten av året uttrykte, eit felt der ein kan gjere mykje skade. Rammene for tilbakemeldingar er ikkje dei beste når ein skal arbeide konstruktivt med 315 tekstar i året og sjå dei beste i dei. Jobben har ikkje blitt mindre for ein kommentator når teksten er på nynorsk, det må seiast, men det er vel heller ikkje hovudpoenget. For dette er eit interessant arbeid som gir mykje tilbake. Synnøve Skjong og eg kjem som sagt tilbake til andre resultat frå intervjuundersøkjingar med studentar, sensor og lærarar, observasjon og utføring av undervisning, kvantifiserbart materiale frå studieevalueringar og ei samanliknande evaluering av språket i mappetekstane, gammal og ny ordning. Eg vil oppsummere med endå ein smakebit om studenthaldningane og til slutt peike på nokre kanskje kontroversielle konklusjonar som kjem fram frå studiane våre. Til eksamen leverer studentane eit refleksjonsnotat der dei m.a. vurderer sine eigne tekstar og skriveutvikling. I år har nynorsk vore eit tema hos majoriteten i mine klassar. Og sjølv om dette er ein mappetekst skrive til ein nynorskvennleg sensor, er det kanskje eit poeng at fordelinga mellom positiv og negativ haldning til nynorsk i mappene er omlag omvendt proporsjonalt med forholdet mellom negativt og positiv forhold til nynorsk i friteksten frå den første veka. Dei fleste er no positive til si eiga nynorskskriving, og dei negative er unntaka om vi skal tru sjølvevalueringa. For ikkje å snakke om at dei no maktar å uttrykke dette på noko betre nynorsk stort sett. Eg tar med nokre refleksjonar frå studentar som i utgangspunktet var uttalte skeptikarar og sleit med det nynorske språket:

15 Felles krav for tekstane er at dei skal vere skrivne på nynorsk. Eg hadde i utgangspunktet ikkje eit godt forhold til nynorsk, så dette har vore ei utfordring. Om sant skal seias, så såg eg ikkje vitsen med nynorsk. Etter mye arbeid med rettskriving, må eg nok stikke fingeren i jorda, og innrømme at eg har fått litt sansen for det. Det er fordi eg har fått god vurdering, og sjansen til å rette opp og lære av mine feil. Eg synes eg har hatt ein god progresjon, både med nynorsk som språk, og det å skrive tekster. Dei fleste er opptekne av utviklinga si som nynorskskrivarar. Eg har granska nynorskfeila mine og meiner no eg har komme eit godt stykke vidare i arbeidet med både det faglege, og spesielt språket. Det å arbeide med nynorsk her på høgskulen har fått meg til å utvikle eit positivt forhold til nynorsk Når det gjeld personleg utvikling må eg seie at det har vore overaskande å sjå kor mykje meir trygg eg er blitt på nynorsk. Eg kjenner at eg verkeleg har utvikla meg når det gjeld nynorsken. Eg skriv betre, og eg er meir medviten om bruken av ordliste, framgangen har vore tydeleg, og det er motiverande i seg sjølv. Eg har aldri hatt noko problem med nynorsk, eg har klart meg fint gjennom det som blir kravd i den vidaregåande opplæringa, men tekstane kjem på eit heilt anna nivå her på høgskolen. Eg fann fort ut at det som heldt på vidaregåande ikkje heldt heilt mål her For meg som trudde eg var ferdig med nynorsk når eg forlot vidaregåande, var det eit sjokk å finne ut at alle tekstane skulle leverast på nynorsk. Men også dette har gått overaskande bra. Eg føler eg har vakse mye på nynorsk gjennom året, og eg er bevisst at eg er blitt flinkare. Eg bruker ordbok mye meir enn tidlegare, og slår opp ord eg er usikker på i staden for å gjette. Nynorsken min er enno langt frå prikkfri, men den er mye betre enn den var! Og det er jo ikkje verst berre det. Eg tykkjer dette har vore ein god prosess og har klart å sjå at eg betra resultat frå eg byrja å skrive nynorsk igjen. Nynorsk har vore noko eg alltid har slitt med og eg har verkeleg jobba med språket Det har vore ein god og utviklande prosess for meg. Eg har lært å

16 lika nynorsk og oppgåvene vi fekk var spennande. Då eg byrja på lærarskolen, hadde eg aldri trudd at nynorsk skulle bli eitt av dei områda eg skulle lika best. Og til slutt: Eg likte ikkje nynorsk då eg begynte på skulen i haust. Men undervegs i prosessen har eg blitt glad i nynorsk. Eg følte at eg fekk mykje betre oversikt undervegs, og det førte til at det blei morosamt å arbeide med tekstane. Eg følte endeleg at eg meistra noko av det som eg har slite med i mange år. Kjensla av å meistre språket gav meg ein motivasjon til å bruke enda meir tid på tekstane mine--- men språket mitt kan utviklast meir. Eg skriv ofte enkle og korte setningar. Eg bør prøve meg på litt meir avansert språk. No får det vere nok skryt og kanskje smisk. Dei beste refleksjonane er skrivne av studentar som inngåande drøftar vala dei gjer mellom valfrie former. Og nokre har ikkje klart å få noko ut av nynorsklæringa på høgskolen: Nynorsk er noe som ikkje ligg naturleg for meg, og dette gjer at gleda med å sitte å skrive ein tekst har blitt noe borte. Det er lenge sidan eg har kjent meg som ein nybegynnar språkleg sett, men prosessen med mappeteksten har gitt meg ei slik kjensle. Etter arbeidet med mappetekstene blir det enklare å setje seg inn i kjensler elevar kan ha i forhold til språk. Særleg kan eg forstå frustrasjonen blant frammanspråklige elevar eller elevar som er skriftspråklege svake i hovudmål, sidemål eller norsk generelt. Oppsummerande Eg har vore ein aktør i denne prosessen med å lære komande lærarar å skrive betre nynorsk. Eg har ikkje vore i landet nynorsk

17 om det finst. Eg har måtta reformulere tidlegare lettvinte koplingar mellom nynorsk og talemål, nynorsk og identitet. For dei fleste av studentane mine er nynorsk ei nokså framand skrift, om eg skal ta dei på ordet, dei har rett i det. Det er for dei eit skolespråk. Sjølv om eg seier at talemålet har dei i munnen, at det er deira, og at for dei fleste av dei er det nært nynorsk, hjelper det dei ikkje til å skrive nynorsk. Den metoden forstyrrar den skrifttonen dei har innarbeidd og som er knytt til bokmålet. Så kanskje skal vi gå ein annan veg? Nynorsk er eit bokmål, ei skriftleg tone om ein kan seie slikt, som ein finn i bøkene hos forfattarar som nyttar nynorsk og i dei rike ord- og språkbøkene. Dette er ein tone og ein skrivemåte som ein må arbeide fram gjennom eiga skriving, ved å skrive mykje. Alle desse bøkene er kjekke å bla i og å bruke. Ein får ny kunnskap, ein oppdagar noko att. Så skriv ein og kanskje får ein fram det ein vil, eg vart påminna om at eg eigentleg er ganske glad i å skrive som ei fortel. Slik blir nynorskopplæringa her også ei øving i respekten for og tileigninga av det framande, det er hardt arbeid. Og skal vi utvikle det frå å bli øving i fornuftig bruk av hjelpemiddel til automatisk kompetanse, må vi kanskje i utdanninga i tillegg lage prøver i morfologiske emne, der dei får vise kva dei kan t.d. av bøyingssystem utan hjelpemiddel. La dette bli eit arbeidskrav. Å lære å skrive er å lære å tenke, sa læraren min Georg Johannesen. Det er øving, øving, øving og det har vi gjort gjennom nynorsken. Dei fleste studentane uttrykker at dei aldri har skrive så mykje, matematikklærarane sukkar at det blir for mykje i høve til innsatsen i det faget. Vi har ikkje brukt fine metaforar som språkbading, fordi vi veit at sjølv om desse studentane har møtt meir nynorsk enn tidlegare, dei fleste av dei, badar dei ikkje nett i nynorsk. Men det er berre nynorsk dei skal skrive gjennom mappeøvingane, og studentane snakkar vel om konsentrasjonen det gir og om det å få framhaldande skriverettleiing, noko som jo er ein del av mappemetodikken. Dei ser lærargjerninga. Og dei kan i alle fall stadig, gjennom heile året, gjere tekstane sine betre. Eg

18 også. Nynorsk utviklar du gjennom bruk. Det er sjølvsagt. Men å gjere det, skrive nynorsk, er som vi veit ikkje sjølvsagt. Så kva med desse studentane vidare? Var dette eit blaff? Mange skriv at dei ønskjer å bli endå betre? Men når dei ikkje må? Neste år skal vi sette i gong eit grundig opplegg med dei i sidemålsdidaktikk, ja, ja så grundig som spinkle timerammer gir rom for. Og dei skal prøve å lære nynorsk vidare til ungdomsskoleelevar. Dette skal Synnøve Skjong og eg følgje, evaluere og fortelje om. Det vil vere ein skade om nynorsk blir tatt frå desse studentane som ikkje har det som hovudmål, og om utviklinga av språk og midlane til forsking blir regionalisert og så gjerne isolert dit det er majoritetens språk. No snakkar eg som lærar, og læraren vil byrje og slutte med eit sitat frå studenten, eg får kalle henne Caroline denne gong: Eg hatar nynorsk, skreiv eg. Og så skreiv eg noko om kjærligheiten, men eg hugsar ikkje kva. Det er ei tid sidan. Det var i august i fjor. Det har skjedd mykje sidan då. Eg har kome eit år nærare å verte lærar, eg har vorte forlova og eg har vorte bittelitt gladare i nynorsk. Men eg er framleis meg. Eg har berre vakse litt. Eg har lært meg at nynorsk er eit heilt anna språk. Og språk har eg alltid vore god på. Og om ikkje nynorsken min har vorte betre dette året, så har eg ei anna haldning til nynorsk no enn for åtte månader sidan. Og det er eit framsteg. Om mogleg har det noko med tekstene mine å gjere eg har fått velje sjølv kva eg skal skrive om---. For i bunn og grunn trur eg at mappearbeid er veldig effektivt. Ein lærer enormt mykje. Til dømes veit eg kva v1 betyr. Og v 2. Og sjølv om mange ord er like på bokmål og nynorsk, så likar eg å skrive den meir nynorskaktige varianten. Det klinger betre. Eller heiter det det kling betre? Jo. Det kling betre. Fordi det har betre klang. Og når eg vert lærar (og eg seier når, fordi eg

19 kjem til å verte lærar uansett kva for karakter eg får på mappa mi). då vil eg prøve å nytte denne kombinasjonen med arbeidsmapper og vurderingsmapper. Kanskje i kombinasjon med metoden Forlag. Og så skal eg lære borna så god nynorsk at dei aldri gløymer at det heiter kjærleik, ikkje kjærleigheit. Og eg skal lære dei at nynorsk er eit eige språk. Og at det er sånn ein må sjå det. Eller kan sjå det. Og at det er o.k. å tykkje det er vanskeleg. For det tykkjer eg og. Men dei skal få tid. Til å verte betre enn seg sjølve. Litteratur Jansson, Bente Kolberg 1998: Nynorskopplæring og didaktisk tilnærming til nynorsk som sidemål. Rapport frå ei undersking i allmennlærarutdanninga. Høgskolen i Østfold Jansson, Bente Kolberg 2004: Fri til å velje Ei undersøking av hossen valfridommen i skriftnormalane blir tematisert i den obligatoriske delen av norskfaget i allmennlærarutdanninga. Universitetet i Oslo Nordhagen, Johanne 2006: Nynorsk som sidemål i skolen en undersøkelse av allmennlærerstudenters personlige og yrkesprofesjonelle holdninger. Universitetet i Oslo Stauri Tormod 2001: Lærarutdanninga og sidemålet. Språknytt Synnøve Skjong og Inger Vederhus 2005: Fyrste delrapport frå Høgskulen i Oslo. Nynorsk i lærarutdanninga 1. og 2. studieår, vurdering av eit opplegg knytt til skrivemappe på nynorsk.