- vilt og ekte OL-HELTEN. Øygarden. Inspirasjonsmagasinet. DET gode Liv Øygarden er full av god mat og gode opplevingar

Transkript

1 Inspirasjonsmagasinet Sommaren vilt og ekte OL-HELTEN Alexander Dale Oen på heimebane DET gode Liv Øygarden er full av god mat og gode opplevingar UTfLUkTEr i Øygarden kan du oppleve alle typar sjøgleder Øygarden - eit lite flyndrekast frå Bergen Øygarden 1

2 Innleiing Velkommen Øygarden - vilt og ekte! Øygarden ber namnet med rette. 550 holmar og skjer, vill natur, mykje himmel og mykje hav ligg og ventar på deg, anten du bur i kommunen, arbeider her eller besøkjer kommu- (Foto: Jon Kenneth Aase) nen. Mot vest ligg storhavet og mot aust ligg fjorden og fjella. Alle er velkomne til å oppleva Øygarden. Gjennom dette magasinet vil vi mellom anna presentera naturen, opplevingar og tilbod til deg som besøkjande og du som bur her. Vi ligg berre 40 minuttar frå Bergen sentrum med bil. Kommunen er landfast. Har du lyst på ein sykkeltur til eller i Øygarden, så er det berre å setja seg på sykkelen. Vi har mange kilometer med gang- og sykkelveg. Du kan overnatta og du kan få deg eit måltid mat. Du kan òg få ta deg ein tur på sjøen eller oppleva det meir ekstreme. Du kan lesa meir om kommunen og ulike tilbod i dette magasinet. Næringslivet i Øygarden Øygarden er vertskommune for store olje- og gassanlegg. Vi har servicebedrifter, bedrifter innanfor bygg og anlegg, havbruk og turistanlegg. Kommunesenteret ligg på Rong, og her finn du òg Rong senter. Det er daglegvarebutikkar fleire stader i kommunen. Før var primærnæringane viktige. Folk levde av fiske og gardsdrift. Men bruka var små, og det vart mindre fiske, og i dag er primærnæringane komne i skuggen av anna verksemd. Vi har enno gardbrukarar i Øygarden, dei er ikkje mange, men dei er viktige. Mange er flinke til å halda jorda i hevd, sjølv om drifta er minimal. Grøne bøar er viktige i eit kulturlandskap. Øygarden har både hamneanlegg og store næringsareal tett til riksvegen. Ønskjer du meir informasjon om det, ta kontakt med Øygarden kommune Velkommen til å oppleva Øygarden! Venleg helsing Olav Martin Vik, ordførar Velkommen til øygarden i sommar! The hidden paradise ved Kystmuseet i Øygarden (Foto: Kim Laland v. Bitmap) INNHALD Side 4 Bli med symje-esset Alexander Dale Oen heim til Øygarden Side 8 På tur langs Nordsjøløypa Side 12 Blomvåg Fjordhotell og Team Xtreme byr på både rekreasjon og action Side 14 Grilling er deilig i Øygarden Side 16 Nautnes Fiskevær det perfekte ferieutgangspunktet Side 18 Det gode liv og den gode maten på Hellesøy Side 20 Klyva ekstremsportsspesialisten Side 22 Øygarden et dykkehjem Side 24 Kystmuseet det kulturelle sentrum i regionen I redaksjonen: Eva Olsvold Geir Arne Solheim Jan Hanchen Michelsen Janne G. Sørgulen Idé, utvikling, design og grafisk produksjon: Rockall of Norway - Prinfo Grafix AS og InMedia AS Side 26 Øygarden opplever du best frå sykkelsetet Side 28 På fuglesafari i vilt landskap Side 30 Eit unikt landskapsområde Side 32 Bevarer kulturlandskapet Side 34 Opplev laksen på nært hald Side 36 Kollsnesanlegget og Stureterminalen sikrar verda olje og gass Side 38 Reiselivsaktørane i Øygarden Side 39 Aktivitetskalendar Side 40 Slik kjem du deg til, frå og rundt i Øygarden Side 41 Kart Side 43 Den ytre farleia i Øygarden Side 45 Gode reisetips Side 46 Praktisk informasjon frå Servicetorget Trykk: Havel Trykkeri AS Papir: Omslag: 130 gr Artic Silk Innmat: 250 gr Artic Silk Øygarden Noregs svar på Florida Keys Øyar, holmar og skjær, over 550 stk., så langt du kan sjå ut mot havet. Du held no den andre utgåva av Inspirasjonsmagasinet ØYGARDEN vilt og ekte i handa. Med dette magasinet syner vi deg mang faldet i Øygarden, ein kommune som ligg berre eit lite flyndre kast frå Bergen. Over eit dusin bruer bind saman denne fantastiske øykommunen, om lag på same måten som brusam bandet i Florida Keys sørover til Key West. I Øygarden får du opp leva ein trygg og god kommune i eit vakkert kulturlandskap med ein frodig skjergard og eit ope hav der saltsprøyten slår innover land. Inspirasjonsmagasinet ØYGARDEN vil syna deg eit ferieområde der aktivitet og oppleving står sentralt; båtliv, fuglesafari, dykking, sykling, fjellklatring og mykje meir. Du kan òg vera med på festivalar og konsertar, besøkje eit visningsanlegg for laks og aure, vitje eit opplevingsrikt museum og sjå utstillingar. Vårt eige symje ess, Alexander Dale Oen tek deg med til nokre av dei stadene han set mest pris på i heimkommunen sin, mellom andre til stranda som på folkemunne vert kalla The hidden paradise. I Øygarden ligg alt til rette for turar i flott terreng der du kan oppleva sjåverdige stader og kulturminne. Her får du tips om turar langs den kjende Nordsjøløypa, og kartet på side 41 syner deg mellom anna kvar du kan bada, anten rett i havgapet eller i lune viker. Er du svolten, kan du kjøpa deg heimelaga nistepakke, gå på ein flott restaurant eller kanskje grille sjølv? Dersom du er av typen som likar å ut fordre naturelementa, har du gode høve til å ta del i ekstremsport av ymse slag. Vi kan nemne klatring, rappellering og havrafting. Ekstremsportsaktivitetar er godt skildra i magasinet. Eller kanskje er du heller typen som vil finna roa på ein stad heilt for deg sjølv? Då kan du setja av litt tid til ettertanke og meditasjon langs turstiar, i fjæresteinane eller ut mot havgapet som syner seg i all si prakt. Med sjø og hav rundt oss er alltid båtfolket velkomne. Det er mange gjestebryggjer som gjer det enkelt å bruka båt til og frå dei mange perlene og aktivitetane i kommunen. Ser du nærare på kartet på side 41 og reportasjane på side 43 og 44, vil båtfolket finna Den ytre farleia Du kan òg delta i guida fisketurar i farvatnet rundt Øygarden eller til Fedje ytst i havgapet. Øygarden er sjølvsagt like spanande å utforska med bil eller sykkel og jamvel til fots! Øygarden har eit rikt overnattingstilbod. Kystkulturen står sentralt hjå overnattingsverksemdene, og du kan til dømes bu på ein gammal handels og overnattingsstad, i rorbuer eller ved eit fjordhotell. Du kan lese meir om nokre av overnattingsstadane lenger ute i magasinet. Her er noko for kvar smak. Vi ønskjer deg god lesnad og håpar å sjå deg snart. Velkommen til Øygarden! Foto: Jon Fjeldstad / Fotoarkivet.no Øygarden Norway s answer to the Florida Keys In this magazine we will give you an idea of the diversity of Øygarden, a munici pality that lies to the west of Bergen. Over a dozen bridges connect this fantastic island realm, rather like the bridges that link the Florida Keys down to Key West. In Øygarden you will encounter a beautiful cultural landscape, where the salt water of the open sea crashes against the shores of lush islands. Welcome to Øygarden! Øygarden Norwegens Antwort auf die Florida Keys Mit diesem Magazin möchten wir auf die Vielfalt von Øygarden hinweisen, einer Gemeinde westlich von Bergen. Mehr als ein Dutzend Brücken sorgen für die Verbindung zwischen den vielen Inseln, ähnlich wie von den Florida Keys nach Key West. In Øygarden können Sie eine reizvolle Kulturlandschaft mit einem herrlichen Schärengarten und dem offenen Meer erleben, wo sich immer wieder salzige Gischt in die Luft mischt. Willkommen in Øygarden! Framsidefoto: Hovedbilde av Alexander Dale Oen, fotograf Kim Laland v. Bitmap. Øvrige bilder: Kjersti Storebø, Tittei foto: Pikknikkurv. Julian Bell: Grågås. Nautnes Fiskevær AS: Jentebildet. Rongesundbrua. Foto: Kai S. Flatekvål. 2 Ansvarleg utgjevar: Øygarden kommune v/ Bernt Hjørnevik Grafisk produksjon: Frank Modahl Grafisk Opplag:

3 Intervju Alexander stiller gjerne opp for ein kommune som har støtta han i mange år, og midt mellom ein fersk NM-tittel og ein planlagd surfetur i Lofoten tek han oss med på ein dagstur i heimtraktene på Oøy og Skogsøy. (Foto: Kim Laland v. Bitmap) (Foto: Kim Laland v. Bitmap) Ein OL-helt på heimebane Sommaren 2008 overraska Alexander Dale Oen ei heil symjeverd ved å ta OL-sølv på 100 meter bryst. Bli med Alex på tur i heimtraktene i Øygarden og lat deg inspirera til sjølv å oppdaga stadane OL-helten tek oss med til! Alexander Dale Oen hadde eit ferskt EM-gull på same distanse å visa til før OL, men i møte med dei verkeleg store symjenasjonane måtte då 22-åringen frå Øygarden komma til kort? Nei då. I ein konkurranse der Alexander sette olympiske rekordar både i klassifisering og semifinale, var det berre japanaren Kosuke Kitajima som kunne tukta den råsterke strilen i finalen. Noregs første olympiske symjemedalje var eit faktum! Støtta av Øygarden Heime i Øygarden var folk jublande glade, men ikkje så overraska. Dei visste at Alexander kunne takla det meste, så kvifor ikkje OL-medalje? I ein av verdas største og mest prestisjefylte idrettar! Korleis oppstår slike fenomenale idrettsprestasjonar? Kan vi finna noko svar der 23-åringen voks opp? Alexander stiller gjerne opp for ein kommune som har støtta han i mange år, og midt mellom ein fersk NM-tittel og ein planlagd surfetur i Lofoten tek han oss med på ein dagstur i heimtraktene på Oøy og Skogsøy. - Naturen her ute er ekstremt flott, med hav, kyst og lynghei. Eg voks opp ved havet, og kjem heim så ofte som mogeleg, seier Alexander, som skryt av staden der han la grunnlaget for ein eineståande norsk idrettskarriere. - Eg prøver å slappa av mest mogeleg mellom reisene, og då er det rolege helger hos familien som gjeld. Eg har det så travelt i kvardagen at det freistar meir enn uteliv i byen. Travel rekreasjon Men for toppidrettsutøvarar inneber av- slapping eit noko høgare aktivitetsnivå enn for resten av oss. Sjølv om Alexander gjerne koplar av med å mekka på ein nesten 50 år gamal VW Samba eller finstilla ein hårete Geländewagen familien har restaurert, er og blir friluftslivet det viktigaste. - Eg surfar, køyrer wakeboard og drøymer om å prøva basehopping, seier han når vi er på veg utover mot havet langs Nordsjøløypa ein hustrig marsdag. Ute ved svaberga på Skogsøy går bølgjene høgt rundt grunnbrotta i straumsjøen. Vassportentusiasten vurderar forholda for surfing, men ristar bestemt på hovudet. Han kjenner farvatnet og veit at det gjeld å bruka hovudet når sjøen kokar. - Det skal gå an å surfa i Øygarden, men eg har ikkje prøvd det sjølv, men elles brukar eg naturen mykje, både til turar, bading fridykking og sopplukking. I sommarhalvåret er eg nesten ikkje inne i det heile teke, seier Alexander. Frå fotball til symjing - Kan terrengturar by ein som deg på skikkelege utfordringar? - Ikkje turane åleine, men eg trivst med å bruka naturen, og så får eg jo ein del trening med på kjøpet. Alexander har alltid hatt sans for å driva med meir enn éin sportsaktivitet. Han begynte med fotball som fireåring, men då han var fem, fekk storebror Robin han med i Øygarden Symjeklubb, med base i kulturhuset på Rong. Etterkvart innsåg Alexander at han hadde meir talent for symjing enn fotball, og som tiåring blei han med i elitegruppa. Fotballen måtte vika. Men symjeklubben blei lagd ned, så vegen gjekk vidare til den nystarta klubben Vestkantsvømmerne. I nokre år blei det mykje reising til og frå trening for ungguten, og allereie som sekstenåring flytta han til Bergen, slik at det skulle bli lettare å kombinera trening og skulegang. Og i Bergen er han enno. Frå bustaden i bydelen Laksevåg har han kort veg til både trening, Studentsenteret og fotografstudiar på Norges Kreative Fagskole. Foto er nemleg ein annan hobby han brenn for, og kanskje kan det bli eit yrke når han ein gong legg opp som aktiv idrettsmann. Også ein stri jobb Alexander har over 200 reisedagar i året, og livet som utøvar i verdsklasse i ein så tøff idrett som symjing, krev både ekstrem sjølvdisiplin og vilje til å ofra mykje. - Er symjinga ein jobb eller ein avansert hobby? - Det er klart at det er ein jobb! Sjølv om det er mykje glede involvert, krev det enormt mykje. Ikkje alle treningsdagar er like oppløftande, og innimellom er det like tungt for meg å gå på jobb som for alle andre. Samanlikninga er relevant. Alexander trenar nesten like mykje som Gjennomsnitts- Ola jobbar i året, i nådelaus jakt på betre resultat. Det ferske NM-gullet og ny personleg rekord på 50 meter bryst under kortbane-nm i den første konkurransen etter draumesommaren 2008 viser at utviklinga ikkje har stansa opp. OL 2012 er neste mål No er det OL som gjeld, perspektivet hans er fram til London Yrkeslivet som symjar og student er dermed spikra i tre år framover, sjølv om han også har ein liten draum om å koma utanlands ein periode. - Alle bør bu i ein annan kultur ei stund. 4 5

4 Intervju Alexander innrømmer at han ikkje er så glad i fisk, og kokk Elin Skage har derfor laga eit delikat grillspyd med kylling, salat og potetsalat - akkurat slik Alexander vil ha det! (Foto: Kim Laland v. Bitmap) Kåre Lyngøy og Alexander Dale Oen (Foto: Kim Laland v. Bitmap) - Er det symjeland som USA eller Australia som lokkar? - Ja, det er aktuelle alternativ. - Men kva gjer du når karrieren er over. Flyttar du tilbake til Øygarden? - Det veit eg ikkje, det kjem nok mykje an på kva damene måtte seia, ler Alexander, men vil ikkje seia så mykje meir om akkurat det. 23-åringen held privatlivet for seg sjølv. Best å skifta tema. Og framkomstmiddel. Stille sykkelvegar På veg tilbake til basen på Oøy tek vi først ein liten sykkeltur på sidevegane gjennom det vakre kulturlandskapet ut mot Herdlevær. Stille, smale vegar buktar seg langs steingjerde og husklyngjer. Trafikken er liten, asfalten jamn og på vårgrøne marker kikkar utegangarsauene avmålte på opptoget som forsvinn ned til eidet mellom Skogsøy og Oøy. Her går beitemarkene heilt ned til dei gamle naustklyngjene, men vi vel ein kai ved utløpet av eidet. Turen skal gå vidare med speedsjark. Ute på fjorden spør sjarkeigar Kåre Lyngøy om Alexander vil ta roret. Det gjer han gjerne og styrer heimekjent mellom båar og stakar, gjennom sund og rundt oddar. Ei rutinert hand på rattet held kursen utan feil, og stadige blikk på kartplottar og ekkolodd viser at symjaren ikkje berre navigerer, han ser òg automatisk etter torskehølar og grunner med fangstmoglegheiter. Havstrilens kyllingfilet - Jau da, han kan køyra båt, konkluderer Lyngøy, godt nøgd med at den mest kjende innbyggjaren i kommunen viser fine sjøkunnskapar etter så mange år i byen. Det å vere båtkyndig er noko folk i Øygarden veit å verdsetja. - Fiskar du? - Sjølvsagt fiskar eg! Eg har ein skjergardsjeep som eg brukar mykje, seier Alexander, nærmast forundra over spørsmålet. Men han innrømmer faktisk også at han ikkje er så glad i fisk, og kokk Elin Skage, som møter oss etter båtturen, har derfor laga eit delikat grillspyd med kylling, salat og - Ah, potetsalat! Supert, seier Alexander. Fantastiske moglegheiter Ferda går vidare til neste post: den kvite skjelsanden på ei strand like ved. - Paradise beach, spøkjer Alexander og testar vatnet iført ei ikkje altfor kledeleg våtdrakt. Mars er mars, det er ikkje mange varmegradene i vatnet, og turen ut til staden der SOS Svartskjær blei filma, blir kansellert når den iskalde kulingen kjem tilbake for fullt. - Men om sommaren er det fantastisk å bada og fiska her, og det er mange fine stadar for fridykking rundt desse øyane. Vêret er betre enn på fastlandet, og her ute kan eg driva nesten alle typar friluftsaktivitetar like ved husveggen, slår OL-helt Alexander Dale Oen fast. FAKTA : Alexander Dale Oen Fødd 21. mai 1985 i Øygarden Internasjonalt gjennombrot i 2005 med 7. plass på 100 meter bryst i langbane- VM Nordisk rekord på 100 meter bryst med tida 59,05 under kortbane-em i desember 2005 Gull i 100 meter bryst i EM 2008, den første gullmedaljen i EM for ein norsk herresymjar Sølv på 100 meter bryst under OL 2008 i Beijing. Oen blei med det Noregs første OL-medaljør i symjing gjennom tidene, ettersom medaljen blei teken fire dagar før Sara Nordenstam fekk bronse på 200 meter bryst. I semifinalen under OL var han berre tre hundredelar frå verdsrekorden på 100 meter bryst og sumde inn til ny olympisk rekord med tida 59,16. Oens personlege trenar er Stig Leganger Hansen. Alexanders fem år eldre bror, Robin Dale Oen, er òg ein habil symjar. An OLympic HErO FrOm ØygArDEn In the summer of 2008, Alexander Dale Oen surprised the whole swimming world by winning an Olympic silver medal in the 100 metre breaststroke, in spite of already being the European champion at that distance. During the Olympics, Alexander set Olympic records in both his heat and semi-final, and in the final only the Japanese swimmer Kosuke Kitajima was able to beat the powerhouse from Øygarden. It was Norway s first Olympic swimming medal, and back home in Øygarden the people were overjoyed, but not that surprised. They knew that Alexander was capable of most things, so why shouldn t he be capable of getting an Olympic medal in one of the world s most popular and prestigious sports? What is the secret to phenomenal sporting achievements? Can the answer be found in the place where the 23-year-old grew up? Alexander is happy to help out his local municipality, which has supported him over a number of years, and he takes us on a day-trip to the area where he spent his childhood on Oøy and Skogsøy. OLympiA-ZwEiTEr AuS ØygArDEn Im Sommer 2008 überraschte Alexander Dale Oen die Welt des Schwimmsports, als er die Silbermedaille über 100 Meter Brustschwimmen errang, nachdem er schon Europameister in dieser Distanz geworden war. Während der Olympiade stellte Alexander olympische Rekorde bei den Vorausscheidungen und im Halbfinale auf, und nur dem Japaner Kosuke Kitajima gelang es, den kraftvollen Schwimmer aus Øygarden zu übertreffen. Als Norwegens erste olympische Medaille im Schwimmen feststand, wurde zu Hause in Øygarden natürlich gejubelt, aber überrascht war man eigentlich nicht. Hier wussten alle, dass Alexander so gut wie alles schaffen kann, warum also nicht auch olympisches Silber in einer der größten und prestigeträchtigsten Sportarten der Welt! Wie kommt es zu solch phänomenalen sportlichen Leistungen? Liegt es vielleicht daran, wie der 23-Jährige aufwuchs? Alexander hilft gern der Gemeinde, die ihn viele Jahre lang unterstützt hat, und nimmt uns mit auf eine Tagestour in die heimatlichen Gefilde von Oøy und Skogsøy. 6 7

5 Turoppleving Skogsøy ligg på vestsida av Oni og er lett tilgjengeleg frå Kystmuseet. Ta av mot Breivik og køyr, sykle eller gå mot Herdlevær. Du kjem ikkje lengre ut i havgapet enn dette. Storhavet står rett på og det skal ikkje mykje vind til før skumsprøyten kan stå over brenningar og nakne svaberg. På vei inn Brusundet ved Nautnes. Alle foto ved Jon Fjeldstad/Fotoarkivet.no Nordsjøløypa mot Hjelme kyrkje. Perler langs Nordsjøløypa Dei beste turopplevingane får du ofte ved å ta beina fatt. Gå nært sjøen, inn i lune viker eller opp i høgda. I Nordsjøløypa kan du få fleire minneverdige turar. Nordsjøløypa omfattar ei rekkje turstiar med forslag til opplevingar langs vegen. Har du først lært deg å skilja utmark frå innmark, har du som turgåar med ein gong fleire alternativ når du skal velja tur. I korte trekk seier lova om allemannsretten dette: I utmark kan du ferdast fritt til fots og på ski rasta og overnatta ri eller sykla på stiar og vegar bada, padla, ro og bruka seglbåt plukka bær, sopp og blomar fiska fritt etter saltvassfisk Brusund-kanalen Du treng ikkje drøyma deg vekk til kanalane i Venezia når du har kanalar i ditt eige fylke. Mellom Seløy og nordsida av Alvøy går ei båtlei frå Nautnes i vest og til Hjeltefjorden i aust. Brusundet er ein kanal i denne leia. I 1878 vart her reinska opp ei 1 meter djup renne. Tidlegare var her uframkommeleg med båt på ei strekning på 80 meter ved fjøre sjø. Etter kvart vart det behov for ytterlegare utdjuping fordi båtane vart større. I 1935 vart det laga ein kanal gjennom sundet. Mindre motorbåtar og seglbåtar kan i dag passera denne kanalen. Skattejakt for grøne fingrar Kartlegging i Øygarden har synt at kommunen har eit overraskande høgt tal på karplantar. Det vil seie blomstrande urter, gras og grasliknande vekstar, buskar og tre. Heile 520 ulike artar er funne innom kommunegrensene, fleire av dei er sjeldne og har til dels vekt oppsikt utover kommunen sine grenser. Turen kan få ein ny dimensjon om du er interessert i å læra litt om plantane og vegetasjonen dei høyrer heime i. Nokre av plantane har òg interessante historier bak seg. Er du på utkikk i den rette sesongen, er det blomar over alt. Ved klippeområde Skogsøy kan du kanskje snubla over murburkne, ved skogen rett attmed Kystmuseet på Oøy kan du finna kusymre, og ved myrområdet Sekkane på Blomøy kan du finna myrfiol. Men hugs: Ikkje plukk med deg sjeldne eller sårbare plantar. Røsk ikkje opp med rota, og ver tilbakehalden med å fortelja andre om kvar du fann blomen. Kyrkjevegen til Hjelme Turen startar på Hellesøy, og du går langs kanalane. Like vest for brua mellom Nore og Søre Hellesund, på Søre Hellesund, ligg eit innmarksdyrka dalsøkk med bratt bergvegg i aust. Du tek gjennom grinda ved hovudvegen, forbi ein steinkjellar og vidare ut gjennom grinda i bøgarden. Eit stykke sør for bøgarden dreiar du opp på vestsida av myrdraget, som går i søraustleg nordvestleg retning. Du kan følgja bergryggen på vestsida av myra. I sør ser du skogen som ligg utanfor bøgarden til garden Hjelme. Eit stykke søraust for Klepptjørna møtest stiane frå Hjelme og Bakken og går vidare saman. Herifrå er stien for det meste godt opparbeidd heilt fram til Hjelme gard. Nede ved sjøen ligg Hjelme kyrkje og sjøbruksmiljøet. Med utsikt for ein god tur Piknik i skjergarden er eit ypparleg alternativ om du finn vegen til Skogsøy. Tidlegare var det her restar etter ei hytte. Der hadde vaktmannskap halde utkikk etter framande skip og passa på vardane som skulle tennast når fienden nærma seg land. Såleis fungerte Skogsøy før i tida som forsvarsutkikk. Nordvest for Skogsøy ligg det ein god fiskeplass for både sei og torsk. Denne finn ein ved å ha Skogsøy i siktelinje mot sørenden av Brakstefjellet. The jewels of the North Sea Trail You often experience the most interesting things if you go by foot. Walk along the coast, explore sheltered bays or head up into the hills. The North Sea Trail gives you some ideas for memorable walks. It includes a number of footpaths, and suggests things to see along the way. If you are in the countryside, the right to roam means that you can feel almost at home. Perlen auf der Nordseeroute Die schönsten Erlebnisse hat man oft auf einer Wanderung. Bleiben Sie nahe am Meer, in geschützten Buchten oder auf Anhöhen. Die Wanderroute Nordsjøløypa lädt zu herrlichen Touren ein. Sie umfasst eine Reihe von Wanderwegen und bietet Erlebnisse am Wegrand. Wenn Sie nicht wirtschaftlich genutztes Land durchqueren, können Sie sich nach dem Jedermannsrecht frei bewegen. Perler i Nordsjøløypa Eit prosjekt under Riksantikvarens program Verdiskaping på kulturminneområdet Freistar å få fram samanhengen mellom verdiskaping i fortid, notid og framtid ved hjelp av kunstnariske uttrykk og aktivitetar i Nordsjøløypa Samarbeid mellom kommunane Fjell, Sund og Øygarden, lag og organisasjonar samt næringslivet i regionen Har som mål å vidareutvikla løypa til ei kulturminneløype Selskapet Gode sirklar vil tilføra forskingsbasert kunnskap og kompetanse innanfor næringsutvikling. Er eigd av kommunane og drifta av SINTEF. Ta kontakt med Servicestorget i Øygarden Rådhuspå Rong, eller les meir på 8 9

6 10 11

7 Overnatting Servering Aktivitet Smaken av Kyst-Noreg Havsafari Havsafari er ein fin tur for alle som ønskjer ei rolegare oppleving på sjøen. Turen går i jamn marsjfart, og du kjem tett på skjergarden og livet i fjøra. Her er det berre å nyta naturen og livet. Ein havsafari er fin å kombinera med andre aktivitetar, til dømes vassport, grilling og leirdueskyting. Båten tek opptil 15 personar. Foto: Team Extreme. Vassport På Blomvåg Fjordhotell kan du delta i fleire typar vassportaktivitetar, som vassski, bananbåt, wakeboard og tube. Ei spennande nyheit er FlyFish. Her blir du slept etter båten og lyft opp til ti meter over havflata. Der får du kjempeflott utsikt! Dersom du ikkje er så glad i fart og spenning, kan Team Xtreme tilby aktivitetar som pil og boge skyting, øksekasting, paintball og leir dueskyting. Sommaren 2009 bør du merka deg datoen 22. august, då det vert vass sport dag ved Rongesundbrua. Meir informasjon i aktivitetskalenderen side 39. Blomvåg Fjordhotell/ Team Xtreme Why not enjoy the best of both worlds in your holiday? Delicious food in a traditional setting, peace and quiet one day followed by a wealth of experiences and extreme activities the next? The activity centre Blomvåg Fjordhotell is often referred to locally as the jewel of the coast or the jewel on the shores of the sea. It can be reached by bike, car, motorboat or sail. In partnership with Team Extreme, the hotel offers A Taste of Coastal Norway. This has a dual meaning, of course. At the hotel, you can enjoy wonderful dishes, including fresh seafood that comes straight from the sea around Øygarden. But if you want to taste the sea salt on your skin and in your hair, you can also take part in various extreme sports. The meeting point for Team Xtreme is at the hotel. They can take you sea rafting or on a sea safari, and you can also try a range of other water sports. Nye lokaler på kaien med plass til 120 spisegjester, romslig for kurs og konferanse og perfekt for sosiale arrangement heile året. Her ei typisk St. Hans feiring i nydeleg vêr. Foto: Blomvåg Fjordhotell. Kva seier du til å få i både pose og sekk i ferien? Nydeleg mat i tradi sjonell kystkulturstil, ro og fred den eine dagen og eit hav av opplevingar og ekstrem utfolding den andre dagen? Blomvåg Fjordhotell er eit opplevingssenter og blir ofte omtalt som kystens perle i Øygarden eller ei perle i havgapet. Her kan du koma med sykkel, bil, eller sjøvegen med motorbåt eller seglbåt. Ekstremt samarbeid Saman med Team Xtreme byr hotellet på ein smak av Kyst Noreg. Det har sjølvsagt ei dobbel meining. På fjordhotellet kan du nyta dei herlegaste rettar og fersk fangst henta direkte frå havet rundt Øygarden. Likar du at saltsmaken set seg på både hud og hår, kan du få kjenna det på kroppen og ta del i ulike ekstremsportaktivitetar. Team Xtreme har møtestad ved hotellet anten du bestiller hos dei direkte eller er gjest hos Blomvåg Fjordhotell. Herifrå går turen vidare til havrafting, havsafari og ulike vassportaktivitetar, og det er berre ein liten smakebit av Smaken av Kyst Noreg ved Blomvåg Fjordhotell. Historisk sus Blomvåg Fjordhotell ligg idyllisk til, lunt skjerma frå vêr og vind innerst i vågen og med eineståande panoramautsikt over Blomvågen. Nokre steinkast unna hotellet finn du Nordsjøløypa Blomvåg med vakre vandringsvegar i kulturlandskapet. Den historiske ramma rundt Blomvåg innbyr til opplevingar i fotspora til forfedrane våre. Blomvåg er funnstaden for det ein trur er dei eldste spora etter menneske i Noreg. Det er mellom anna funne kvalbein, selbein, skjel, rein og sjøfugl. Ifølgje dateringane av flintreiskap i området var det menneske her alt år f.kr. I 1777 blei fru Dorothea Falck eigar av fiskeværet i Blomvågen, og staden blei etterkvart ein privilegert handelsstad. Her var det fiskevær, gard og handel. Nytt bakeri kom i I 1935 blei den gamle handelsstaden utsett for brann, og i alt seks hus med ulike funksjonar bakeri, fiskebu, post, butikk, bustadhus, telefon og naust gjekk tapt. Etter brannen blei det bygd nye hus på staden. Desse husa står her enno og er i dag blitt eit flott fjordhotell. Eigarane av fjordhotellet har hatt som mål å gjenskape atmosfære og tradisjonar frå gamle dagar. Til havs, med eller utan båt Har du lagt turen gjennom den ytre farleia, er Blomvåg ei naturleg hamn med tre bryggjeanlegg på høvesvis 36, 24 og 12 meter. Det er vatn og straum tilgjengeleg ved alle bryggjene. Inne på hotellet er det vaskerom, dusj, treningsrom, biljard og TV stove. Og treng du ein pause frå matlaginga om bord, er du alltid velkommen til bords i restauranten Rett i Havet. Er du på tur utan båt, kan du leiga båt med eller utan førar. Aktivitetstilboda er mange: fiske, dykking, havrafting, vassportaktivitetar eller havsafari. Ekstreme opplevingar for livet Team Xtreme tilbyr spennande natur og havopplevingar i den vakre vest norske skjergarden. Selskapet skreddarsyr aktivitetar til alle behov, anten det er til familiar, vennelag, blåturar, utdrikkingslag, teambuilding eller bursdagar. Møtestaden for Team Xtreme er til vanleg på kaien på Rong. Er du gjest ved fjordhotellet kan du bestille direkte hos dei. Her kan du testa naturelementa på ein måte du aldri før har opplevd. ZapCat Likar du å kjenna adrenalinet pumpa og G kreftene slita i kroppen, så er ein ZapCat tur noko for deg. Du får køyra ein svært manøvreringsdyktig minikatamaran som akselererer frå 0 til 45 knop på berre tre sekund! ZapCat er definitivt det mest populære selskapet har å tilby! Opplæring får du av erfarne båtfolk. Havrafting Havrafting går ut på å betrakta naturen frå ein litt hurtigare ståstad. Med ei kriblande spenningskjensle blanda med litt frykt susar du av garde i ein Zodiac 730 SRNM i 50 knop ut av skjergarden og ut på det opne havet. Du må vere budd på luftige svev og sjøsprøyt over båten. Belønninga er ei oppleving du aldri vil gløyma! resepsjon@blfh.no Tlf: Kontakt Geir Atle Vik Mobiltlf gatlev@yahoo.no Blomvåg Fjordhotell/ Team Xtreme Wie wäre es, im Urlaub von allem etwas zu bekommen? Leckeres Essen, maritime Atmosphäre und Ruhe an einem Tag und dann ein Meer von Erlebnissen mit extremen Herausforderungen am nächsten Tag? Das Blomvåg Fjordhotell in Øygarden ist ein Erlebniszentrum und wird auch gern Perle der Küste oder Perle am offenen Meer genannt. Sie erreichen es mit dem Auto oder Fahrrad und von See her per Motor- oder Segelboot. Das Hotel bietet gemeinsam mit Team Xtreme eine Kostprobe der norwegischen Küste. Das ist durchaus im doppelten Sinn gemeint. Im Fjordhotel können Sie sich mit köstlichen Gerichten, unter anderem mit fangfrischem Fisch, verwöhnen lassen. Und wenn Sie das Salz auf der Haut und im Haar schmecken möchten, können Sie verschiedene Extremsportaktivitäten ausüben. Team Xtreme hat seinen Treffpunkt am Hotel. Von hier aus starten die Touren mit Meerrafting, Hochseesafari und verschiedenen Wassersportaktivitäten

8 Sommarmeny Aktive støttespillere i Øygarden StatoilHydro er en av verdens største produsenter av olje og gass til havs, og dekker energibehovet til millioner av mennesker hver dag. Kollsnes prosessanlegg spiller en nøkkelrolle når det gjelder transport av gass i store mengder fra norsk del av Nordsjøen til kunder i Europa. Et eget rør frakter også gass til Naturgassparken Vest i Øygarden, der Gasnor behandler og distribuerer gassen videre til innenlands forbruk. Stureterminalen har i mer enn 20 år sendt store deler av Norges oljeproduksjon ut i verden. Terminalen tar imot, lagrer, prosesserer og skiper ut olje fra Osebergfeltet og omkringliggende felt, samt Granefeltet. Oljen blir sendt til raffinerier i Europa, USA, Canada og fjerne Østen. Lett og smakfull sommarmat Tina R. Kvellestad har hatt læretida si ved Sunnfjord Hotell, og har seinare jobba som kokk i ti år i restauranter og barar i Bergen, Stavanger og Oslo, mellom anna med fartstid på Dyvekes, Fiskekrogen, BancoRotto og Verftet. Tina Renate har jobba med matprogram på TV2-produksjonar og har jamvel vunne NM i Barmixing! Foto: Kjersti Storebø v. Tittei foto. Sommarmat er noko av det beste som finst, særleg når du kan nyta den i vakre omgjevnader utandørs i øygardsnaturen. Desse tipsa kjem frå kokken vår Tina Renate Kvellestad som er frå Kystbyen Florø. Om menyen Dette er ein enkel og rimeleg torettars sommar meny. Med få, enkle grep kan du bruka oppskrifta gjennom heile grillsesongen og du kan variere kjøtet med svinefilet, svinekotelettar eller anna kjøt. Har du lyst på fisk vil denne oppskrifta passe godt til laks, og då kan du gjerne ha i litt dill i den kalde sommarsausen. Kombinasjonsmulegheitene er mange gjen nom heile sommaren. Det kan vera lurt å ordne saus, salat og dressing medan du ventar på at grillkolet skal få rett temperatur. Til desserten kan du bruka dei fruktene du har tilgjengeleg gjennom sommaren. Dressingen til salaten er absolutt å tilrå til dei fleste sortar kjøt, burgarar og laks. Bruk gode poteter, gjerne små delikatessepoteter. Del dei i litt tjukke skiver, legg dei på ein foliebit, kvern over salt og peppar og ha litt olje og saft av pressa appelsin over. Kutt gjerne litt chili oppi, men hugs å ta ut chilifrøa før du kuttar, hvis du ikkje vil ha maten for sterk. Brett igjen folien. Kald sommarsaus: Ha ananas og purreløk i foodprosessoren, bruk eventuelt ein blender, køyr blandinga til den er most, vend inn crème fraîsch og smak til med salt og peppar. Kan gjerne lagast på førehand og ha på termos eller annan tett boks og ta med i kjølebaggen. For å gjere sausen ekstra god, brukar du saltkvern og pepparkvern - det gjer det heilt store utslaget! Tykkjer du dressingen er litt skarp, jamnar du dette ut med litt sukker. Sukkererter og tomatsalat: Del tomatane i to eller fire alt etter kor store dei er, skjer av endane på sukkerertene og kutt dei i to eller tre alt etter kor store bitar du likar å knaske på. Riv av nokre basilikumblad og bland i. Til slutt strør du over pinjekjernene. Dressing til salaten: Her kan du ha i litt og litt på direkten. Hell på litt olje og balsamicoeddik, bruk like delar, kvern over salt og peppar og eventuelt litt saft av appelsin, og vend så i salaten. Du kan også blande det på førehand i ei lita skål og ha det over på eit glas med lok. Då kan du helle det rett over salaten like før servering. Kjøt: Førebuingane startar heime. Hugs å skylle av kjøtet og tørke det før du legg det i marinaden. Lag marinaden av olivenolje, chili og honning, legg så kjøtet oppi og ha alt saman i ein tett boks eller brødpose. Dette tek du med i kjølebaggen. Når kjøtet er ferdig gilla pakk det inn i folie, og la det «kvile» i 10 min. Kjøtet vert saftigere og du får fram den beste smaken. Jordbær til dessert: Bland saman vaniljefrø, cottage-cheese, sukker, appelsinsaft, rasp appelsinskal og rivne basilikumblad, legg litt av cottagecheese-blandinga i ei skål/plastglas eller anna du har tilgjengeleg. Legg oppkutta jordbær over, fyll på lagvis så mykje du vil ha. Pynt gjerne med litt basilikum på toppen. God appetitt! Handleliste Sukkererter og tomatsalat Gode søte tomatar Gode sukkererter Pinjekjerner Frisk basilikum Dressing til salaten Balsamikoeddik Olivenolje Safta av ei halv appelsin Salt og peppar Marinade til kjøt Olivenolje Chili Honning Kjøtt Kyllingfilet Delikatessepoteter Kald frisk sommersaus Crème fraîch Annanas ein liten boks Purreløk, ca. 15 cm Dessert Ei korg jordbær Eitt beger Cottage-cheese 1 ts sukker Safta av ei halv appelsin Litt appelsinskal 3-4 frisk blad basilikum 1 vaniljestang Utstyr: Ei lita skjærefjøl, aluminiumsfolie, kniv, grill, grillkol, tennvæske, noko å tenne grillen med, dekketøy, kjølebag, serviettar, gryteklutar/vottar, grillreiskap. Gode råd: Myggserviettar, plaster, brannsalve. Ha alltid vatn i nærleiken. Hugs varsemd med bruk av open eld. 14

9 Overnatting Servering Fiske Eit sjarmerande og maritimt miljø på Nautnes Nautnes Fiskevær er eit moderne rorbusenter ved havkanten i Øygarden, berre ein liten time med bil frå Bergen. Her kan du oppleva sommar og sol, regn, storm og dei mest fantastiske solnedgangar. Legg turen til Nautnes i sommar! Den gamle handelsstaden Nautnes har ei tradisjonsrik historie knytt til fiske, handel og sjøfart. Her finn du eit sjarmerande, maritimt miljø som passar for heile familien. Området rundt Nautnes er eit eldorado for havfiske og dykking, og alle dei fine kanalane mellom fjord og hav gjer det til eit paradis for kajakkpadlarar. Nordsjøen er den næraste naboen vår, så etter berre nokre minutt i båt kan du kasta snøre ut i storhavet. Kanskje er det du som kjem tilbake med storfisken? Rorbuer/leilegheiter Nautnes Fiskevær har alle moderne fasilitetar for eit godt opphald. Atmosfæren og stemninga frå den opphavlege handelsstaden er godt tekne vare på. Nautnes Fiskevær har trivelege og fullt utstyrte rorbuer/leilegheiter og nokre sommarhus. I rorbuene/leilegheitene kan det bu frå to til ti personar under same tak. Alle ror buene har veranda mot sjøen. Her kan du nyte havutsikta og det spesielle kystlandskapet. Båtliv og havkajakkfiske Frå sesongen 2009 har Nautnes nye ØIEN 530-båtar. Dei er 17,5 fot og har 25 hk motor med tilt og elektrisk start. Båtane er utstyrte med GPS/ekkolodd. Leiger du rorbu/leilegheit her, følgjer det automatisk ein båt med i prisen. Nautnes Fiskevær har òg båtutleige i tillegg til ein stor TARGA 44 cabincruiser som dei kan ta oppdrag med. Kva med å padla rundt i eigen kajakk eller oppleva det unike og spennande med å fiska frå ein kajakk? Nautnes er dei første i Øygarden som skaffa havfiskekajakkar. Dette må opplevast! Desse farkostane kan du få leige på Nautnes Fiskevær. Det kan gi kven som helst eit lite adrenalinkikk. Det finst kart over kano-/ kajakkturar. Gjester med eigen båt kan bruka ei av gjeste bryggjene. Det er muligheter for straum og vatn. Nautnes Fiskevær kan elles hjelpa med å arrangera aktivitetar som havrafting, villmarksleir, pil-og-boge-skyting og paintball. Her samarbeider Nautnes med nokre av dei beste aktørane i området. Øyvandring/øysafari Har du bruk for taxi på sjøen, til dømes for å reisa til butikken for å handle, eller har du berre lyst på ein tur rundt i kanalane og oppdaga alle dei idylliske plassane Øygarden kan by på, så lèt det seg òg gjera her ute. Du kan òg bli med på øysafari. Kanskje er du så heldig at du får sjå ei av havørnene som lever ute på ein av dei mange småøyane rundt innseglinga til Nautnes. Villsau som går og beiter på øya, kan du òg oppdaga der ute. Turterreng og bading I området kring Nautnes finst det mange fine turområde. Det er utruleg fint å vandre ut i utmarka og langs svaberga. Her finn du fred og ro, det einaste du høyrer, er bølgjene som slår mot land. Du kan òg gå turar langs den oppmerkte Nordsjøløypa. Når det gjeld bading, så er Nautnes så heldige å ha eit havbasseng ute på ei av øyane, berre fem minutt med båt ut til Langesund. Her kan temperaturen i vatnet komma opp i over 25 grader. Bassenget ligg på ei øy, og det er havet sjølv som fyller det opp med saltvatn. Her ute kan ein nyta dagar i sola med niste eller grill. Film og festival Spelefilmen SOS Svartskjær blei spelt inn like utanfor Nautnes sommaren Både staben og skodespelarane budde på Nautnes Fiskevær under arbeid med innspelinga. Kvart år blir det arrangert ein stor fiskefestival for heile familien i juni. Då er det aktivitetar både på land og på sjøen, og det blir innslag av kunst og kultur. Det er alltid god stemning på fiskefestivalen på Nautnes. Ut på kvelden blir det arrangert bygdedans. Arrangement juni Fiskefestival/torglaurdag Registreringa begynner kl Premieutdeling kl Bygdedans i ungdomshuset kl Musikk: Sture Expressen 26. juni Sommefest på Nautnes Fiskevær. Musikk: Good Reason Nautnes Fiskevær Nautnes Fiskevær, a modern complex of fishermen s cabins situated by the sea in Øygarden, is just an hour s drive from Bergen. Enjoy the summer and sun, rain and storms, as well as the most incredible sunsets. The old trading post of Nautnes has a rich history tied to fishing, commerce and shipping. The charming, seaside location will appeal to the whole family. The area around Nautnes is a paradise for sea fishing and diving, and the many lovely canals between the fjord and the sea are perfect for kayaking. The North Sea is our closest neighbour, so it only takes a couple of minutes by boat to reach the deep-sea fishing grounds. Maybe you will come back with a real monster of a fish? You can also go on an island safari: if you are lucky you will see the sea eagles that live out on the many small islands around the entrance channel to Nautnes harbour. Nautnes Fiskevær Nautnes Fiskevær ist eine moderne Hüttenanlage mit Rorbuern (Fischerhütten) direkt am Meer in Øygarden, nur eine Autostunde von Bergen entfernt. Hier erwarten Sie Sommer und Sonne, Regen, Sturm und fantastische Sonnenuntergänge. Die alte Handelsstation Nautnes blickt auf eine traditionsreiche Geschichte zurück, die von Fischfang, Handel und Seefahrt geprägt ist. In der freundlichen, maritimen Atmosphäre wird sich die ganze Familie wohl fühlen. Die Gegend um Nautnes ist ein Eldorado für Meeresangler und Taucher. Dank der zahlreichen Durchfahrten zwischen dem Hjeltefjord und dem Meer finden auch Kajakfahrer hier ihr Paradies. In wenigen Minuten ist man mit dem Boot auf der offenen Nordsee und kann die Angel auswerfen. Wer weiß, vielleicht kommen Sie ja mit einem richtig dicken Fisch nach Hause! Nautnes Fiskevær AS 5336 Tjeldstø Tlf.: Faks: Mobil: nautnes@nautnes.com Foto hovedbilde: Kim Laland, Bitmap. Øvrige bilder: Nautnes Fiskevær AS

10 Overnatting Fiske Restauranten på Hellesøy Restauranten på Hellesøy: eit ferieparadis i Øygarden One place where you can find the good life is at the far end of Øygarden. After sixty kilometres, 17 bridges and around an hour s drive from Bergen, you will reach Restauranten på Hellesøy, which makes a great base for a perfect holiday. The road stops at Hellesøy, but you can carry on even further west by boat if you want to go island hopping. Restauranten på Hellesøy offers a wealth of experiences that can be seen, touched, smelt and tasted a genuine feast for all of your senses. Øygarden is one of the best coastal destinations in Norway, and increasing numbers of visitors are enjoying the freedom of holidaying in an open and quiet landscape, which is also close to Bergen. The owners of Restauranten på Hellesøy, the Kunert and Richter families, decided to leave their busy lives in Germany behind them, after falling in love with Øygarden and the dramatic scenery during the many summer holidays they had spent there. Gjestehuset og Restauranten på Hellesøy fotografert frå båten Vestgard på veg inn til kai. Foto: Eva Olsvold. Vertskapet er klar til grillsesong og har ope 6 dagar i veka. Tysdag er stengt. Foto: Restarant Hellesøy. Det gode liv finn du mellom anna ytst i Øygarden. Etter seks mil, 17 bruer og om lag ein time frå Bergen kjem du til Restauranten på Hellesøy, eit fantastisk utgangspunkt for ditt eige ferieparadis. Når du kjem til Hellesøy og du trur at du ikkje kjem lengre, kan du faktisk dra vidare på øyhopping vest i havet. Restauranten på Hellesøy kan tilby deg eit hav av opplevingar som kan sjåast, kjennast, luktast og smakast, ja, her er det berre å ta alle sansane i bruk. Det gode liv i Øygarden Øygarden er ein av dei flottaste kystdestinasjonane i Noreg, og stadig fleire oppdagar føremonene ved å bu eller feriera i eit ope og stille landskap samstundes som ein er så nær Bergen. Vertsskapet ved Restauranten på Hellesøy, familiane Kunert og Richter, forlét ein travel kvardag i Tyskland. Dei fekk smaken på det gode liv i Øygarden etter å ha vore her kvar sommar i fleire år. Dei vart gripne av naturen og vekslinga mellom årstidene, og av sjansen til å leva det gode liv. Heime i Tyskland var det hektisk, på Hellesøy er det roleg og harmonisk. Eit yrande fokeliv eller ein stad for deg sjølv Hellesøy har i mange år vore ein turistmagnet for båtfolk, hytteelskarar, turistbussar, folk på dagstur, syklistar, turfolk ja, dei aller fleste ønskjer å vitja denne siste øya som er med i brusambandet i Øygarden. Nytt av året på Hellesøy er at den gamle kafeen har opna i ny drakt, nemleg Restauranten på Hellesøy. Restauranten er ein naturleg samlingsstad for dei tilreisande, anten du vil ha ein lett lunsj eller ein smakfull middag. Eller kanskje du lèt deg freiste av verdas beste pannekaker med heimelaga blåbærsyltetøy? Her er ofte eit yrande folkeliv, men berre eit par minutt unna kan du lett finna deg ein stad heilt for deg sjølv, aleine med naturen, havet og fuglane i Øygarden. Utsikten du aldri gløymer Restauranten på Hellesøy tilbyr overnatting i gjestehus med alle fasilitetar for store og små, vennegrupper, firmaturar og til hyggelig lag. Gjestehuset ligg på eit lite høgdedrag over restauranten, og frå terrassane ser du rett ut i havet og ut på dei aller siste øyane i øyrekkja: Hernar, Lyngøy, Sanden og Nordøy. Ein vakrare solnedgang enn her ute skal du leita svært lenge etter. Du kan nyta vêret og utsikta anten frå gjestehuset eller restauranten, eller du kan ta turen rett over til kaien og sitja under taket på Nothengjo, der dei i gamle dagar tørka fisk. Du får ikkje noka betre ramme for eit maritimt arrangement enn i Restauranten på Hellesøy. Rett frå havet Restauranten på Hellesøy har eit internasjonalt kjøkken, og har du spesielle ønske, gjer dei så godt dei kan for at du skal bli nøgd. Det einaste du treng å gjera, er å ringja eller senda ein e post og bestilla, anten du reiser med familie, venner eller i ei gruppe. Vertskapet kan skaffa det meste frå havet, og på kjøkkenet lagar dei mat og pålegg etter både norske og internasjonale tradisjonelle oppskrifter. Her finn du mellom anna lokalt produsert røykjelaks, sursild, røykt makrell og heimelaga syltetøy. Maritimt til smak og behag eller full fart Dersom du sjølv veit kva du ønskjer å oppleva, vil eldsjelene ved restauranten svinga seg rundt, og vips så kan du leiga deg ein båt, med eller utan førar. Dei fortel deg gjerne korleis du kan ta turen gjennom Nordsjøløypa, kvar du finn dei finaste badestrendene, eller kvar dei beste fiskeplassane på Hellesøy er. Inspirasjonsmagasinet gir deg òg tips om kva du kan oppleva i Øygarden, og frå Hellesøy kan du planleggja akkurat det du ønskjer: fart og spenning eller ro og harmoni, vera i eitt med naturen eller utforska naturelementa. Vertskapet på Restauranten på Hellesøy held ope 6 dagar i veka. Tysdager er stengt. Folkefest og Hellesøydagen Vi har høyrt mange seia at ein blir i godt humør av å ta turen innom Butikken på Hellesøy. Så er dei òg i ei særstilling, eldsjelene som driv kjøpesenter heilt ytst i havet. Kvar sommar feirar butikken bursdagen sin med grilling og aktivitetar for store og små. For første gong i år er bursdagen gjort om til ein festdag for heile Øygarden, og 18. juli er òg absolutt alle tilreisande hjarteleg velkomne. Det blir marknad og buer på kaien, aktivitetar for store og små, musikk og underhaldning frå tidleg på dag til langt utover kvelden. Programmet for dagen vil du nok finna inne i butikken. Også denne dagen er Restauranten på Hellesøy ein naturleg stad å treffast. Øyhopping i Øygarden Øyhopping er ein skatta ferieaktivitet som mange nordmenn reiser langt for å oppleva. Kvifor reisa over halve kontinentet når du har eit eldorado av øyar berre eit flyndrekast frå Bergen? Er du tilreisande til fylket vårt, kan du gjera ei øyhopping her som du ikkje vil kunna oppleva andre stader i verda. Restauranten på Hellesøy er det perfekte utgangspunkt for å planleggja øyhoppinga. Den lokale rutebåten Fjordexpressen legg til ved kaien på Hellesøy attmed Nothengjo. Skipparen fortel at ruta går til Lyngøy, Hernar, Sanden og Nordøysund. Men i rutetabellen varslar dei om at rutene kan bli innstilte utan varsel på grunn av vêret. Kontaktinformasjon Mobil: E post: ramona@hellesoy.no www. restaurant hellesoy.com Sumar-rute Hellesøy Lyngøy Hernar Sanden Nordøysund Kvardager Onsd, torsd, Torsdag Fredag Laurdag Søndag fredag Hellesøy 07:25:A 15:50 15:50 x 17:15 x 11:20 18:50 x 09:50 15:50 13:45 16:00 18:00 Lyngøy x x x x x x x x Hernar 07:40:A x x x x x x x x x Sanden x x x x x x x x Nordøysund x x x x x x x x Nordøysund x x x x x x x x Sanden x x x x x x x x Hernar 07:45:A 16:45 15:25:x x 11:45 x 10:40 16:40 16:40 16:50 18:45 Lyngøy xa x x x x x x x x x x Hellesøy 08:05 17:05 15:40 17:40 12:05 20:05 10:55 17:00 15:00 17:10 19:10 X Dersom reisande må båten få melding når det er passasjerer som skal reise. A mandag, tysdag, onsdag og fredag. Grønn mandag, tysdag, onsdag og fredag. Oransje onsdag, torsdag og fredag. Blå torsdag fredag. Gul lørdag. Rød søndag. Telefon til båten: OBS: Ruten kan bli innstilt uten varsel av værmessige årsaker! OBS: Dersom reisande går av på stader som er merkte med X, må dei melda frå om at dei vil vera med på returen. OBS: Vinterruter mellom 1. september og 4. mai. Restaurant in Hellesøy Das gute Leben lockt auch am nördlichsten Punkt von Øygarden. Nach 60 Kilometern, 17 Brücken und rund einer Stunde Fahrzeit ab Bergen erreichen Sie das Restaurant in Hellesøy, zugleich ein fantastischer Mittel punkt in Ihrem persönlichen Urlaubsparadies. Hier endet die Straße, das Abenteuer kann aber per Boot mit einem Besuch der vorgelagerten Inseln weitergehen. Das Restaurant in Hellesøy bietet Ihnen buchstäblich ein Meer von Erleb nissen zum Ansehen, Anfassen, Riechen und Schmecken, hier braucht man wirklich alle Sinne. Øygarden ist eines der schönsten Küstenziele in Norwegen, und immer mehr Menschen entdecken den Reiz, ihren Urlaub frei und ungestört in dieser ruhigen Landschaft zu verbringen, während gleichzeitig die interessante Stadt Bergen ganz in der Nähe liegt. Die Besitzer des Restaurants in Hellesøy, die Familien Kunert und Richter, haben den lärmenden Alltag in Deutschland hinter sich gelassen. Nachdem sie mehrere Sommerurlaube in Øygarden mit seiner großartigen Natur verbracht hatten, kamen sie auf den Geschmack, sich hier ganz niederzulassen. Vakre Hellesøy Brygge. Foto: Eva Olsvold

11 Ekstremsport Adrenalinkick med Klyva AS Extreme sports with Klyva AS The company Klyva AS was born out of a burning desire to develop an alternative extreme sports centre to Voss in the Bergen region. Øygarden was the natural choice. Klyva AS s owners are keen to show off the dramatic scenery of the area to people who are looking for wonderful nature experiences. Klyva gives you the chance to come face to face with nature and the elements in new and exciting ways. Foto: Katrine Risløw. Øygarden kan imponera med vakkert landskap, fantastiske klipper og bergvegger, djupe tronge juv og sterkt skiftande vêr: den perfekte ramma for event /firmaturar, blåturar og utdrikkingslag. Kort sagt for alle som ønskjer å spissa naturopplevingar med ein eller fleire utfordringar, smiler Cato Risløw, som eig selskapet saman med Øystein Torsvik. Extremsport mit Klyva Die Firma Klyva AS wurde gegründet, um der großen Nachfrage nach einem Extremsportangebot in der Nähe von Bergen nachzukommen, das näher liegt als Voss. Die Wahl fiel auf Øygarden. Klyva AS möchte die großartige Natur in der Gemeinde Øygarden all denen näher bringen, die sich für schöne Naturerlebnisse interessieren. Ziel ist ein Gesamterlebnis, bei dem man Natur und Naturelemente auf neue, spannende Weise erlebt. Firmaet Klyva AS vart fødd etter eit stort ønske om å få til eit ekstremsporttilbod nær Bergen som eit alternativ til Voss. Øygarden vart eit naturleg val. Klyva AS ønskjer å visa fram den storslegne naturen i Øygarden kommune til andre som er interessert i flotte naturopplevingar. Saman med oss kan du oppleva naturen og naturelementa på nye og spennande måtar. Vi har god erfaring, derfor kan vi skreddarsy akkurat det du måtte ønskje og ha trong for, fortel Øystein Torsvik. Dei tilbyr full pakke med underhaldning som standupshow, musikk, mat og drikke, opplevingar, aktivitetar og overnatting. Ekstreme opplevingar Målet til Klyva AS er å kunne by på varierte aktivitetar til ulike grupper, alt etter ønskje og behov. Det meiner selskapet å ha fått til på ein god måte. Både barnefamiliar og andre mindre trena menneske skal få eit tilbod hjå oss. Instruktørane våre legg elles stor vekt på å by på ekstreme opplevingar til dei som ønskjer det. Gjerne noko tidlegare heilt uprøvd som garantert får adrenalinet til å brusa, seier Cato Risløw, ektemannen til kunstnaren Katrine Risløw. Villmarksmoro Nytt av året er villmarkscampen og aktivitetsparken på Torsvik, berre eit steinkast frå Nordsjøløypa. Klyva arrangerer firmaturar, blåturar, events, utdrikkingslag, skuleturar og større og mindre arrangement for interesserte. Hos oss kan du utfalda deg med pil og boge skyting, du kan testa den nye bana for leirdueskyting og paintball, prøva vikingøksekasting, klippe og juvvandring, taubane, hinderløype, samarbeidstrening, luftgeværskyting, knivkasting, klatring og rappelering. Med så mykje aktivitet er det naturleg å verta svolten. Kokkane i villmarks og aktivitetsparken diskar gjerne opp med kulinariske rettar frå havet for dei som ønskjer det. Tryggleik Klyva AS har ein god HMS kultur, med fokus på kvalitet i alle ledd. Vi kursar alle guidar/instruktørar og har utvikla eigen beredskapsplan og internkontroll. Alle kundar er dekte av forsikringsavtalen vår i gjennomføringa av dei aktivitetane firmaet leverer. Klyva villmark og aktivitetspark Kontakt Klyva AS på tlf e post: cato@klyva.no Cato Risløw: Øystein Torsvik: Foto: Katrine Risløw. Juvvandring på Skogsøy. Foto: Katrine Risløw

12 Dykkeropplevingar Nakensnegl. Foto: Christine Hopland. Mangefarga kjeglesnegl. Foto: Christine Hopland. Tareskog i Øygarden. Foto: Team Xtreme. Ekstreme og unike dykkaropplevingar Nemo Classic Diving tek deg gjerne med på ei spennande og heftig oppleving under vatn i Øygarden. Det bognar av liv i dei ulike straumane som går mellom øyane. Du kan difor vera med på ei heilt spesiell dykke oppleving som du skal leita lenge etter å finna andre stadar. Nemos kjentmann i Øygarden er Geir Atle Vik i Team Xtreme. Både Ove Glenjen i Nemo Classic Diving og Geir Alte Vik i Team Xtreme har arrangert dykketurar i området i mange år og kan difor trygt kallast kjentfolk. Inspirasjonsmagasinet vil syne deg nokre av desse to sine favorittstadar, samt gje råd om korleis du kan få det beste ut av dykkarturen. Øygarden kan freiste med dykkarsafari som inkluderar straumdykking, grottedykk, djupdykk, veggdykking, vrakdykking og dykk i fiskestimar. Dette kan òg kombinerast med overvassaktivitetar med fart og spenning og ekstrem utfalding i rasande fart saman med Team Xtreme. TLF Svelgensundet straumdykk for avanserte Inngangssundet til Øygarden er Svelgensundet, der du mellom anna finn Svelgen bru og informasjonsskiltet over Øygarden. - Svelgensundet er kort, trongt og smalt. Her må du vera budd på kraftige straumar, så dette er eit utfordrande dykk, fortel Ove Glenjen, som rår deg til å ha med kjentfolk på denne turen. Dette er eit sund som kan lokka med opplevingar du ikkje finn andre stadar i verda. Glenjen fortel mellom anna om den gongen han opplevde at om lag 35 steinbitar kom symjande mot han i ein stim. Dette har han aldri høyrt andre fortelja om frå andre stadar i verda! Ulvesundet eit paradis Ulvesundet er truleg eit av dei flottaste stadane i verda å dykka. Her er det kvit sandbotn av skjelsand som gjev fantastiske lysrefleksar og eit vakkert fargespel for dei som likar å fotografera. Dette sundet er enkelt og flott, med ei passeleg og jamn djupne på 20 meter. Du vil oppleva ein fin, lett og einsretta straum og inga bakevje, fortel Geir Atle Vik i Team Xtreme. Vik tek deg gjerne med på veggdykking med anemonar, eller ein liten safari i tareskogen like ved. Dette er absolutt ein ynda stad for straumdykk og møter med flyndrefisk, raudspette, stimar av lyr og sei, hummar, krabbe, breiflabb og kanskje ein steinbit. Det populære Rongesundet På grunn av gode parkeringsforhold på gamlekaia, er Rongesundet eitt av dei mest populære dykkarstadene i Øygarden. Den fine vika inn mot Gamle Rong kai er eit flott utgangspunkt for dykking. Vika er brei og har sandbotn som skråar gradvis utover mot sundet til 30 meters djupne. Du kan anten bli verande i den rolege vika, eller symja ut i straumen under Rongebrua. Ute i sjølve Rongesundet kan du oppleva store stimar av sild eller pale (småsei) med opp til 1000 fisk, ja, til og med stim av makrell. - Det er heilt konge å oppleva å vera midt inne i ein fiskestim, der heile stimen flyttar seg som ei eining, fortel Ove Glenjen, som har opplevd dette i stimar av både sild, makrell og småsei i området rundt Rongesundet. Hellesøy Havets svar på regnskogen Med havet som næraste nabo vil du fleire stadar i Øygarden finna ein fantastisk flott tareskog og tareskogen er kjend for å vera havets svar på regnskogen. Vil du oppleva dette artsmangfaldet, er Hellesøy eit godt utgangspunkt, i tillegg til øyane utanfor som Hernar og Sanden. Her bør du dykke frå båt. Miljøansvar Både Nemo og Team Extreme er svært oppteken av å tryggja bestanden av hummar i dykkar områda. Dei gjer difor merksam på at det er strengt forbode for dykkarar å ta med seg hummar. PADI-sertifisering Nemo Classic Diving er PADI sertifisert og tilbyr kurs på alle nivå, men det er størst etterspurnad på grunnkrusa som startar kvar einaste måndag gjennom heile året. Ønskjer du å læra meir om dykking med utgangspunkt i ditt personlege nivå, vil teamet på Nemo Classic Diving rettleia deg i høve til kurstilboda deira. Skreddarsydde opplevingar Kanskje har du lyst på ein opplevingspakke med havsafari, havrafting, rå spenning på sjøen i kombinasjon med dykking i dette eldoradoet av mogelegheiter? Då kan du ta kontakt direkte med Geir Atle Vik i Team Xtreme som skreddarsyr ein pakke for deg, eller med Steinar Knappskog på Blomvåg Fjordhotell. Du finn all kontaktinformasjon på side 38 i Inspirasjonsmagasinet. EIENDOMSMEGLER VEST FRENDE FORSIKRING Tryggleik: Alpha-flagget God planlegging og faste rutinar gjev det beste utgangspunktet for ein fantastisk dykkarsafari uansett kvar i verda ein vil under havoverflata. Det er dei små tinga ved førebuinga som gjer utslaget dersom det skulle skje noko, anten på overflata eller under sjølve dykket, seier Ove Glenjen. Hugs dette: Meld alltid frå heime eller til andre når du kan ventast tilbake frå turen Dykk alltid saman med andre, minimum to personar i lag Marker med Alpha flagget på overflata, anten i bøye eller på båt Kontroller utstyret ditt på eit dykkarsenter med jamne mellomrom Bruk avtalte signal til kommunikasjon under dykka Avtal alltid kva som skal gjerast dersom de kjem vekk frå kvarandre under dykka Det er alltid tilrådd å ha med ein følgjebåt som markerer at dykking pågår Det er lurt å ha med seg oksygen NORNE Grimstadveien 93, 5252 Søreidgrend Tlf.: E post: nemo@nemo.no SECURITIES KYTE NÆRINGSMEGLING Reaktor ID Foto: Knut Egil Wang Spiller det noen rolle at banken din har visjoner for Vestlandet? Sparebanken Vest har engasjert seg i samfunns- og næringsliv på Vestlandet helt siden Hvert år gir vi inntil 25 prosent av vårt overskudd til verdiskapende formål. I 2008 utgjør dette 125 millioner kroner, fordelt i Sogn og Fjordane, Hordaland og Rogaland. Er ikke alle banker temmelig like, med nesten like produkter? Vi mener at det finnes noen viktige forskjeller. Som det å utvikle samfunns- og næringslivet i vår region. Bare i løpet av de siste tre årene har Sparebanken Vest bidratt med 265 millioner kroner til prosjekter innen forsking og kompetanse, oppvekst, kultur, klima og samferdsel. Den viktige forskjellen er at vi hvert år kan reinvestere inntil 25 prosent av vårt overskudd til utviklingsprosjekter i egen region. Slik skaper vi store verdier i tett samarbeid med deg og de vestlendingene som har valgt oss som sin bank. Vi er herfra. Det gjør en forskjell.

13 Historie Opplev år på ein dag På Kystmuseet i Øygarden kan du oppleva fortida på nært hald, først inne på museet og deretter ute i kystlandskapet med bil, buss, sykkel, båt eller til fots. På varme sommardagar kan du kombinera museumsbesøket med bading og strandliv på ei nydeleg kvit sandstrand like ved, som på folkemunne vert kalla The hidden paradise. Øygarden har vore eit levande samfunn med hav, vind, jord og eld som naturleg ressursgrunnlag i år. No har du ein eineståande sjanse til å sjå, høyra og oppleva dette i den faste utstillinga Hav og vind jord og eld som tek for seg historia, naturen og ressurssoga til Øygarden heilt frå steinalderen og fram til dagens petroleumsindustri på Kollsnes og Sture. Kontrastar Kystmuseet legg vekt på å vera eit engasjerande og inspirerande museum, og tek mål av seg å vera ein vegvisar til kystlandskapet og kystkulturen. Du kan òg få ein guida tur til industrianlegget Kollsnes med høgteknologisk gassproduksjon og vidare til ressursutnyttinga i hushaldet til den gamle fiskarbonden på Herdlevær. Denne turen er tilrettelagt for grupper med eigen buss. Robåtutleige Nytt av året er at du kan leiga din eigen robåt. Havfæringen Martina, som er bygd ved Oselvarverkstaden, er ein tradisjonsbåt laga etter mal av ein båt som var brukt på Vik i Øygarden. Tek du med deg fiskeutstyr, kan du nyta dagen og kanskje dra middagen i hamn også. Museumsbesøk på to hjul Kystmuseet i Øygarden er eit økomuseum som syner natur og kulturlandskap i sitt rette element, som til dømes Tjeldstømarka eller naustmiljøa på Herdlevær, Breiviksundet, Kvernepollen og Hjelme gamle kyrkje. Desse kulturminna ligg der dei høyrer heime i det særeigne kulturlandskapet, og ein svært god idé er å bruka sykkel for å oppleva dei. Kystmuseet leiger ut syklar og har laga enkle kart som syner rutene. Du kan til dømes sykla til Blomvågen og sjå staden for Blomvågfunnet kanskje den staden der ein har funne dei eldste spora etter menneske i Noreg. Er du svolten og har gjort unna nokre timar på sykkelsetet, kan du svinga innom Blomvåg Fjordhotell, som har ein nydeleg meny med smaken av Kyst Noreg, og truleg kan du bestilla ei rykande fersk fiskesuppe. Foto: Kystmuseet. Nydelege fotomotiv Sjølve hovudbygningen gjev assosiasjonar til dei store sjøhusa og ligg ved den gamle dampskipskaia i Ovågen. Museet har ulike sjøhus og naust og ei stor saltebu frå tida då det var rikt sildefiske. I nausta er det ny utstilling om heimefisket. Museet har òg temporære utstillingar med fotoutstillingar i kafeen og sjøbua. Er du ein ihuga hobbyfotograf, er det absolutt å anbefale at du tek med deg utstyret til Kystmuseet. Kafé og shopping I museumskafeen kan du nyta eit fantastisk utsyn over Ovågen og den gamle dampskipskaia. Her vert det servert forfriskingar, kaffi, te og nysteikte lappar med syltetøy og rømme. I butikken Sjurvika sel museet kulturhistoriske bøker, kvalitetsprodukt frå Oleana og Havstad Tinn, keramikk frå Peter Marron og treprodukt frå Otta og Stana Tredreiing. Du finn òg akvarellar (originalar og trykk), papirdokker, postkort m.m. Alt produkta har preg av typisk kystkultur og historie. Aktivitetar Steinalderbuplassen er eit av prosjekta i Perler i Nordsjøløypa (PIN). Museet skal her formidla korleis folk har levd i tidlegare tider med matlaging i kokegrop og på steinheller, og korleis dei budde i lavvoar. Ein av dei tilsette ved museet vil fortelja historier og leggja til rette for ulike aktivitetar for born som skattejakt, utgravingar og rebusløp. Dette kan du oppleva på aktivitetsdagar ved museet. Opningstider I tida 2. mai til 31. august: Måndag til fredag frå kl til Laurdag stengt. Søndag er museet ope frå kl til I september og april er museet berre ope søndagar frå klokka til 17.00, eller etter avtale. Kontaktinformasjon: Tlf post@museumvest.no The Øygarden Coastal Museum At the Øygarden Coastal Museum, you can experience the past at close quarters, first in the museum and then out in the cultural landscape, by car, bus, bike, boat or foot. On warm summer s days you can combine your visit to the museum with swimming and sunbathing at a beautiful white sand beach nearby, which is known locally as The Hidden Paradise. Sea, wind, earth and fire have provided the natural resources for the vibrant community that has existed at Øygarden for 10,000 years. Now you have a unique opportunity to see, hear and experience what this means through the exhibition Sea and wind earth and fire, which looks at Øygarden s history, nature and resources right from the stone age through to the modern oil industry at Kollsnes and Sture. The Coastal Museum seeks to be an interesting and inspiring museum, and aims to provide visitors with an insight into both the coastal landscape and culture. Küstenmuseum Øygarden Im Küstenmuseum Øygarden erleben Sie die Vergangenheit hautnah, zum einen im Museum selbst, anschließend aber auch in der Küstenlandschaft auf einer Tour mit dem Auto, Bus, Fahrrad, Boot oder zu Fuß. An einem warmen Sommertag können Sie den Museumsbesuch mit einem Bad und Sonnenbad am herrlichen weißen Sandstrand gleich nebenan kombinieren, der im Volksmund The hidden paradise heißt. Øygarden ist seit Jahren ein lebendiges Gemeinwesen, das die natürlichen Ressourcen von Meer, Wind, Boden und Feuer genutzt hat. Jetzt haben Sie die einzigartige Gelegenheit, all dies in der Dauerausstellung Meer und Wind Boden und Feuer zu sehen, zu hören und zu erleben. Informieren Sie sich über Geschichte, Natur und Nahrungsquellen in Øygarden von der Steinzeit bis zur heutigen Ölindustrie in Kollsnes und Sture. Das Küstenmuseum bemüht sich, Wissen auf interessante und anregende Weise zu vermitteln und möchte ein Wegweiser durch die Landschaft und die Kultur der Küste sein

14 På sykkeltur Øygarden frå sykkelsetet Smør tohjulingen, pakk ryggsekken og studer kartet. I Øygarden kan du opna piknikkorga, studera tradisjonelle rorbuer eller hoppa i det våte element. Den langstrekte, flate øyrekkja Øygarden er bunde saman med elleve bruer og er som skapt for sykkelturar. Frå Bergen sentrum til bygda Hellesøy, lengst nord på Øygarden, er det om lag 60 kilometer. Rett nok tek det berre ein time med bil, men frå sykkelsetet får du med deg så mykje meir. Går vindretninga den rette vegen, kan du etter sykkelturen kjenna saltkorna på huda. Smaken av ramsalt kystkultur. Ruta vår tek utgangspunkt i bykjernen i Bergen, men vil du unngå dei største vegbanene og samstundes korta ned turen, er det berre å lyfta sykkelen inn på ein buss. Eller ta buss utan sykkelfølgje. På Kystmuseet på Oøy er det nemleg tilbod om leigesykkel. Innbakt i prisen er ein inngangsbillett til Kystmuseet. Ein dag med sykkel kostar 100 kroner. Ein halv dag kostar 60 kroner. Kor mange kilometer du vil leggja bak deg, er ditt val. Så kva ventar du på? Blomvåg med funn frå fortida (ca. 45 km) Byr på: piknik i det grøne, badetur, fiske frå land eller sjø, rorbukikking, måltid ved Blomvåg Fjordhotell. Ved Blomvåg i Øygarden kommune er funnstaden for det ein trur er dei eldste spora etter menneske i Noreg. Dateringar av flintreiskapar frå området peiker mot at det budde folk her så tidleg som år f.kr. Midt i Blomvåg finn du Blomvåg kyrkje. Har du først funne kyrkja, er vegen kort til Blomvåg Fjordhotell. Her står tradisjonell norsk husmannskost på menyen herleg etter ein lang sykkeltur. Likar du å diska opp maten sjølv, er det heller ingenting i vegen for å ha piknik eit steinkast frå kyrkja. Skulle du verkeleg få lyst til å finna roen, kan du overnatta i dei mjuke sengene på fjordhotellet. Oøy der Alexander Dale Oen tok sine første symjetak (ca. 50 km) Byr på: sjøbruksmiljø, Kollsnes gassterminal, Kystmuseet i Øygarden, fottur til Skogsøy, bading, fjæremannshus og fuglekikking, og kanskje vandra litt blant dei gamle og fargerike sjønausta på Herdlevær. Glad i fisk? Fisk din eigen middag! Ved overgangen frå Blomøy til Oøy er det fint å kasta ut snøret og snurra inn ein hovudrett. Trø vidare innover til Kystmuseet i Øygarden, eit steinkast frå heimen til toppidrettsutøvaren og OL helten Alexander Dale Oen. Museet tilbyr guida turar til ei rekkje attraksjonar i området og gir deg ei innføring i lokal historikk og kystkultur. Når du er ferdig, syklar du vidare til bygda Breivik. Her finn du kvernhus med røter frå 1800 talet og fjæremannshus som fjordbønder tidlegare overnatta i då dei kom for å fiska. Frå Herdlevær bruker du rundt 45 minutt til fots for å koma til friluftsområdet Skogsøy. Her er det viker med fin badefjøre og svaberg som ligg i ly for vind og vêr. Området byr på fuglekikking, og frå utkikkspunktet på toppen ser du òg Kollsnes gassterminal, den største gassterminalen i Nord Europa og ei viktig inntektskjelde. Alvøy øya med oljeindustri (ca. 55 km) Byr på: bading, våtmarksområde, klatring, båttur, oljeindustri, middag Du er no komen langt ut i Øygarden og kan hoppa i sjøen ved badeplassen Lislevika på Tjeldstø. I same bygda kan du visa musklar i klatreveggen. Norsk sjø og fjellsport gir deg høve til å dingla i høgda eller ta sjøvegen med båt. No er det heller ikkje langt til Tjeldstømarka. I naturreservatet er det eige tårn for fuglekikking. Tjeldstømarka er eit gammalt beite og torvtakingsområde. Landskapet er forma etter omfattande uttak av torv til brensel. Vegen vidare går forbi Stureterminalen. Her tek dei imot olje frå mellom andre Oseberg, Veslefrikk og Brage det materielle provet på at hovudnæringa på Øygarden ikkje lenger er landbruk og fiske. Dersom du begynner å bli trøytt, er det lurt å sykla over til Seløy. Seløy kystkultur på nært hald (ca. 60 km) Byr på: rorbuer, båt, camping, symje basseng, kyrkje, Adnestova, fugleliv, øy hopping. På Seløy finn du Nautnes Fiskevær. Rorbuer, skjergard og fiske alt samla på ein og same stad. Her kan du kjøpa deg noko å bita i, leiga ein båt og høyra bølgjene klukka mot sida. No er du komen so langt ut i Øygarden at det kan passe med ei overnatting. Det kan vera lurt å planlegge dette, for på Nautnes er det travle sommardagar og mykje som skjer. Er det framleis meir krefter i føtene, syklar du vidare til Trollvatn Camping og hytteutleige. Telt eller hytte? Valet er ditt. Bles det friskt, kan du her velja å dyppa deg i symjebassenget på området. Lenger nord kan du ta turen innom Hjelme og vitja Gamle Hjelme kyrkje. Bygningen ligg nede ved fjorden og vart vigsla i I motsett retning kan du vitja Adnestova ved Nordre Sæle. Bygningen kan daterast tilbake til 1700 talet og var ein del av eit klyngjetun. Stova er open etter avtale. Fuglelivet ved Hellesøy tiltrekkjer seg interesserte frå fjern og nær. Ved kaia finn du Nothengja. Vegen går ikkje lengre enn til Hellesøy Kai. På side 18 og 19 i magasinet kan du lesa om øyhopping, og her vil du finna rutetabellen ut til øyane utanfor. Ta gjerne med deg sykkelen på båten ut til Hernar. På denne øya fins der ikkje bilar, så sykkelen er god å ha. Hernar er ei lita øygruppe og ei tidlegare uthamn. Her låg skip og venta før dei la ut på ferd vestover, og her kom trafikken frå vesterhavsøyane inn. På Hernar bur det kun 18 fastbuande menneske. Samlingsstad på øya er butikken som ligg på kaien, Monstad eftf. som vert driven av Vera Lill Sanden. Her får du det du treng av dagleg varer, ferske brød (bake off) kvar einaste dag. I sommerhalvåret har butikken ein liten kaffikrok der det vert servert gratis kaffi og salg av bollar. Dette er den typiske lanhandelsbutikken der du får kjøpt alt frå mat, fiskereiskapar, bensin til båten og til og med tippinga kan du få gjort unna her. Øygarden by bike Oil your chain, pack your bag and study the map. Enjoy a picnic, admire traditional fishermen s cottages or jump in the water for a swim. The long, flat islands of Øygarden are linked by eleven bridges, and are perfect for cycling. The distance from Bergen city centre to the village of Hellesøy in the far north of Øygarden is around 60 kilometres. By car the trip only takes an hour but by bike you will take in so much more. If the wind is blowing in the right direction, you will be able to feel the grains of salt on your skin at the end of your ride. A true taste of life by the sea. Our suggested route starts from the centre of Bergen, but if you want to avoid the biggest roads and also make the trip shorter, you can take your bike on a bus part of the way. And if you don t have a bike, you can hire one at the Coastal Museum at Oøy. The price of hiring a bike includes entry to the museum. Øygarden mit dem Fahrrad Fahrrad ölen, Rucksack packen, die Karte studieren und los geht die Fahrt. In Øygarden können Sie traditionelle Rorbuer (Fischerhütten) sehen oder baden gehen. Die langgestreckte, flache Inselkette von Øygarden ist durch elf Brücken verbunden und wie geschaffen für eine Radtour. Aus der Innenstadt von Bergen bis zum Ort Hellesøy ganz im Norden von Øygarden sind es rund 60 Kilometer. Mit dem Auto schafft man die Strecke in einer Stunde aber auf dem Rad sieht und erlebt man ja viel mehr. Wenn der Wind aus der richtigen Richtung weht, spürt man am Ende der Tour die Salzkristalle auf der Haut. Das ist der Geschmack des Meeres. Unsere Tour beginnt in der Innenstadt von Bergen. Wer den Stadtverkehr meiden und die Fahrt etwas abkürzen möchte, kann samt Rad ein Stück mit dem Bus fahren. Wenn Sie kein Fahrrad zur Verfügung haben, können Sie Räder im Küstenmuseum von Oøy mieten. Der Museumseintritt ist im Mietpreis enthalten. En pust i bakken og badegleder fra klippene på Skogsøy. Foto venstre side: Tor Stian Ramsøy. NM i sykkeltempo Foto høgre side: Kai S. Flatekvål

15 Fuglekikking trivst endene, som dykkar iherdig etter mat i det blanke vatnet. Julian peiker begeistra ut sjeldne artar før vi set oss i bilane for å dra vidare. Litt lenger nord er det nemleg havørn! Fire fem ørnepar hekkar i det krunglete skoglandskapet lenger nord, for her har dei stabil mattilgang. Julian peiker på reiret nokre hundre meter unna, mens han monterer den kraftige kikkerten. Etter nokre sekund får han auge på ein svart prikk. Ørn! I kikkerten får prikken former, vi kan så vidt skimta dei lange fjøra ytst på vengjetuppane, der ørna glir elegant på oppstigande luftstraumar, søkjande etter bytte. Helst åtsel, ler Julian, og fortel at havørna et det meste, men tek som regel ikkje jobben med å drepa byttet sjølv. - Er dette ein permanent bestand? Ja, desse ørnepara kjem igjen år etter år. Endå fleire artar i vente Vi er i skoglandskap, og innimellom kan det dukka opp ein hubro her. At kraftlinjene til dei store industrianlegga i si tid blei lagde i jorda, har vore bra for den store uglearten, som enno hekkar fleire stader i Øygarden. Også på øyane litt unna busetnaden er det mange artar å sjå. Julian sjølv har til dømes vandra mykje på den folketomme øya Skogsøy utanfor Kollsnes, og han meiner at endå fleire artar vil bli oppdaga av ornitologar. For sjølv om entusiastar som Julian Bell brukar mesteparten av fritida på å farta vidt omkring, er det fleire hundre øyar i kommunen, og mange av dei er enno ikkje metodisk kartlagde. La jakta begynna! Sjå side 38 i magasinet. Her finn du kontaktinformasjon til fleire personar som kan ta deg med på en guida tur. Grågås. Foto Julian Bell. Bird-watching in Øygarden Almost two hundred and fifty species of birds have been observed in Øygarden. All year round there is always something of interest to bird-watcher, whether you are travelling in a boat along the coast or walking in the hills, not to mention exploring the bird reserve at Tjeldstø. And the Tjeldstø bird reserve is where we are standing on an early April morning, as the fog is slowly burnt away by the increasingly optimistic spring sun. Spring is perhaps the very best season to see the birds, says birder Julian Bell, our guide for the day. He is taking us on a four-hour tour of the north of Øygarden, and promises eagle watching, exotic ducks and close-up encounters with the multitude of species in the bird reserve provided that the fog lifts. Why don t you take this tour too? For more details, visit Julian Bell s website Eit eldorado for fugleelskarar Du kan rekne med å sjå meir fulg på nokre timar med Julian Bell enn du har sett gjennom eit heilt liv. Nærare eit kvart tusen ulike fugleartar er observerte i Øygarden. Året rundt er det alltid noko nytt å sjå for hobbbyornitologar, anten dei ferdast med båt langs kysten, vandrar i lyngheiane eller rett og slett tek ein tur på det rike fuglereservatet ved Tjeldstø. Og nettopp på Tjeldstø reservatet står vi ein tidleg aprilmorgon mens tåka langsamt dampar vekk under ei stadig meir optimistisk vårsol. Våren er kanskje tida for dei aller rikaste fugleopplevingane, seier hobbyornitologen Julian Bell, guiden vår for dagen. Han skal ta oss med på ein firetimars rundtur i det nordlege Øygarden og lover både ørnekikking, eksotiske ender og på kloss hald opplevingar av artsmylderet på fuglereservatet viss berre tåka slepper taket. Fugleentusiasten viser veg Heilt sidan oppveksten ved marsklandet og dei langstrekte strendene i Northumberland heilt nordaust i England har Julian vore lidenskapeleg oppteken av fuglar. Han er ein ekte fuglenerd, og han har sjølv tald opp over 190 artar berre på området rundt Tjeldstø. Og Julian deler gjerne opplevingane med andre, både virtuelt på heimesida og i praksis som entusiastisk guide for interesserte gjestar. - Øygarden er eit vegkryss for fuglar, ein naturleg stoppestad både for trekk langs kysten, for fuglar som kjem over havet frå vest, og for trekkfuglar frå Sverige, Finland og Russland i aust. Og svært mange av artane samlar seg på nettopp dette reservatet, skisserer han. Milde vintrar og ideell natur Ein annan grunn til at mange artar oppsøkjer Øygarden, er dei milde vintrane. Vatnet frys ikkje så ofte. - På beitelandet og gardane finn fuglane mat, og sidan dette er eit reservat, får dei vera i fred for lause hundar og tett busetnad. Dessutan er det kome til ein oter bestand som jagar eggplyndrande mink. - Og Stureterminalen forstyrrar ikkje? Nei, det bryr ikkje fuglane seg om, seier Julian Bell. Julian guidar gjester frå fjern og nær, og dei er nesten garanterte å sjå vanlege artar og innimellom også artar som knapt finst andre stadar i Noreg. - Fleire av artane som er daglegdagse for oss, er dessutan svært interessante for utanlandske fuglefolk, seier Julian. Garantert fangst Når han denne tidlege vårmorgonen tek oss med på fuglesafari, kan han derfor rett og slett lova fangst. Og gjennom morgontåka skimtar vi straks at det er aktivitet på Foto: Jan Hanchen Michelsen. myra. Feite gjess ruslar bedageleg rundt og beitar, omgitt av eit mylder av alskens fugleslag vi knapt nok har høyrt namnet på før. På ein halvtimes tid er morgondisen borte, og livet på myrane trer klart fram. Det småkuperte landskapet gir mange naturlege utsiktspunkt, både for rovfugl og for ornitologane. Offisielt er det vel 120 artar på Tjeldstø, men eg har altså notert Det er vel svært mange? Ja, dette er ein av dei mest artsrike lokalitetane i landet, og Øygarden er den kommunen i fylket med flest registrerte artar. Torvmyrar blei reservat Reservatet på Tjeldstø er eit ferskvassområde og supplerar dermed det sjøfuglprega reservatet på Herdla på andre sida av Hjeltefjorden med mange godbitar for våpenlause fuglejegerar. Opphavleg var det svanebestanden som utløyste vernetanken midt i 1990 åra, men det rike artsmangfaldet er ein bonus for alle fugleelskarar. Området er eit av dei største våtmarksreservata i Hordaland, men dei to store tjerna på området er kunstige; dei er eit resultat av at det blei skore brenseltorv på myra i gamle dagar. Dei mange steinhusa på reservatet blei brukte til å tørka torva. Fuglekikkinga skjer i eit kulturhistorisk interessant landskap. Ørn i sikte! Turen går vidare, langs gode stiar over reservatet og inn på gangvegen langs hovudvegen. Ved Husvatnet nær Tjeldstø sentrum er det hus og beitemarker; her Tjeld. Foto Julian Bell. Vogelbeobachtung in Øygarden An die 250 Vogelarten wurden schon in Øygarden beobachtet. Das ganze Jahr über gibt es hier für Hobbyornithologen etwas zu sehen, sei es auf einer Bootsfahrt an der Küste entlang, auf einer Wanderung über das Heideland oder auf einer Tour zum reichen Vogelschutzgebiet bei Tjeldstø. Im Tjeldstø-Gebiet stehen wir auch früh an einem Aprilmorgen, während sich der Morgennebel dank der optimistischen Frühlings sonne langsam hebt. Der Frühling ist vielleicht die Zeit für die schönsten Vogelbeobachtungen, sagt Hobbyornithologe Julian Bell, unser heutiger Führer. Er begleitet uns auf einer vierstündigen Wanderung im Norden von Øygarden und verspricht, dass wir sowohl Adler als auch exotische Enten sehen und ganz nah an das Gewimmel verschiedenster Vogelarten im Vogelschutzgebiet herankommen werden wenn sich der Nebel auflöst. Solche Touren können Sie auch mitmachen! Schauen Sie einfach auf Julian Bells Webseite nach: Ønskjer du deg ei heilt særskild turopplevelse kan du kontakta Julian Bell. Mobil: jules@naturalbornbirder.com eller hans webside og blogg: oeygarden.php

16 Kulturlandskap Landskapstypar og flora i Øygarden Vårstemning over Tjeldstø ein tidleg morgon når skodda sig tilbake ut i havet. Foto: Jan Hanchen Michelsen. Sett frå bilvindauget verkar lange, smale Øygarden som ein så urtypisk vestlandsk skjergardskommune at mange kan gå glipp av den overraskande variasjonen av landskapstypar. I turhandboka Øygarden det blomstrande øyriket kartelegg og beskriv lege og hobbybotanikar Stig Guntveit dei viktigaste landskapstypane og ikkje minst den rike øygardsfloraen. Den varierte strandsona Øygarden består av meir enn 550 større og mindre øyar og holmar med ei samla kystline på kilometer. Det meste av strandlinja er strandberg med temmeleg einsarta vegetasjon. Innimellom finn ein vikar av rullestein eller finare lausmateriale og mindre strender, av og til med strandenger eller strandsumpar i bakkant. Slike lokalitetar er meir artsrike, og mange stader kan ein oppleve sjeldsynte artar. Andre spesielle naturtypar på havstrand er tangvollar og brakkvasspollar, som kan ha ein særeigen flora. Steile klipper og berg Topografien i Øygarden, med jamt stigande skråning frå aust til vest, avbroten av bratte skrentar i vest og sørvest, skaper talrike berg med særeigen flora. I sørvende og sørvestvende berg dukkar ei rekkje varmekjære artar opp. På vestsida av Øygarden er det mange sprekkdanningar og dermed vekstområde for sjeldne bregnar. Ikkje gløym ferskvatnet Mange artar er direkte knytte til vatn og vassdrag. Både i større samanhengande skogområde og i intensivt drivne jordbruksområde er ferskvasslokalitetar ofte artsrike oasar og viktige spreiingskorridorar. I Øygarden er dei fleste vatna anten nærings og artsfattige på hard fjellgrunn eller myrvatn med høgt humusinnhald. Det er likevel funne overraskande mange kulturpåverka vatn med høg biomasseproduksjon og rikt artsmangfald i kommunen. Vestlandsmyrane Mange artar er direkte knytte til myr som veksestad eller leveområde, og myrane har dessutan ein viktig funksjon som vassmagasin og naturlege reinseanlegg. Øygarden har mange myrområde, dei fleste er jordvassmyrar og nedbørsmyrar med surt jordsmonn og lågt artstal. Nokre stader finn ein større myrområde, og enkelte område har noko rikare botn. Her finn ein straks rikare artssamansetjing med mange fleire artar. Visste du at denne orkideen er svært vanlig i lyngeiane i Øygarden? Den blomstrar i slutten av juni eller fyrste halvdel av juli. Røtene er forma som ei hand, difor navnet Flekkmarihand. Foto: Stig Guntveit. Edellauvskog og sitkaspreiing Det aller meste av skogen i Øygarden er planta sitkagran og busk /bergfuru. Berre ein liten del av det totale skogarealet er opphavleg skog som edellauvskog og annan lauvskog. Edellauvskog, som ofte har svært mange artar, finn ein på gunstige stader som aust vest gåande dalsøkk, gjerne der jordsmonnet er litt rikt. Ein annan viktig undertype skog er kystfuruskog, særleg i område med innslag av purpurlyng. Kulturlandskap i faresona Kulturlandskap er landskap som er påverka av menneske. Gjennom ulik bruk over lang tid er det skapt mange ulike leveområde for plantar og dyr. Den typen som enno utgjer størst areal, er kystlynghei, danna ved husdyrbeiting og regelmessig brenning. I europeisk samanheng er denne naturtypen etter kvart blitt sjeldan, særleg gjeld det utformingar med tydelege innslag av purpurlyng. Situasjonen med attgroing gjer seg òg gjeldande for naturbeitemark og slåtteng. I tidlegare tider, med ljåslått og utan bruk av kunstgjødsel, var slåttengane artsrike med mange blomstrande urter som i dag er sjeldne. Overraskinga: orkidear i Øygarden Det finst eksotiske orkidear i Øygarden! Dei fleste orkidear er kravstore, og mange vil helst ha baserikt eller kalkhaldig jordsmonn. Likevel er det funne fem artar av denne litt eksklusive plantefamilien i Øygarden. Ein av desse, flekkmarihand, er vanleg og blir rekna som ein karakterart i lyngheilandskapet. Dei andre fire artane, vårmarihand, småtveblad, breiflangre og grov nattfiol, er alle sårbare. Forkorta utdrag frå Stig Guntveit: Øygarden det blomstrande øyriket. ISBN Utgitt i samarbeid med Kystmuseet i Øygarden (2005) The landscape in Øygarden Seen from a car window, the long, narrow municipality of Øygarden appears typical of the islands of western Norway, which means that it is easy to miss the incredible diversity of landscape that actually exists. Øygarden consists of over 550 islands and skerries of varying sizes, with kilometres of coastline in total. Most of the coast is rocky, and has very similar vegetation. Every now and then there are bays with pebbles or gravel, as well as small beaches, occasionally with salt meadows or salt marshes behind them. These places have much greater biodiversity, and many of them are home to rare species. The topography of Øygarden, which slopes up gradually from east to west, interrupted by steep slopes in the west and south-west, creates numerous rocky outcrops that are home to unusual flora. On south-facing and south-west-facing outcrops you can find a number of warmth-loving species. For instance, on the western side of Øygarden there are lots of cracks in the rock faces, which provide a habitat for rare ferns. Five species of orchid have been found in Øygarden. Pictured is the heath spotted orchid. Die Landschaft von Øygarden Auf einer Autofahrt wirkt die langgestreckte, schmale Inselgemeinde Øygarden wie eine urtypische westnorwegische Schärenlandschaft, und mancher ist verwundert, welch unterschiedliche Landschaftstypen man hier trotzdem findet. Øygarden besteht aus über 550 größeren und kleineren Inseln mit einer Gesamtküstenlinie von 200 bis 300 Kilometern. Die Ufer bestehen meist aus Felsen mit einer ziemlich einzigartigen Vegetation. Dazwischen liegen Buchten mit rund geschliffenen Steinen oder feinerem Material und kleinere Sandstrände mit Uferwiesen und Ufersümpfen dahinter. An solchen Orten trifft man auf eine recht große Artenvielfalt, oft auch mit seltenen Arten. Die Topographie von Øygarden mit ihrem stetigen Anstieg von Ost nach West, die an steilen Felshängen im Westen und Südwesten endet, hat zahlreiche Felsen mit einer besonderen Flora hervorgebracht. Auf nach Süden und Südwesten gewandten Partien findet man eine Reihe Wärme liebender Pflanzenarten vor. Auf der Westseite von Øygarden haben sich viele Spalten gebildet, die gute Voraussetzungen für seltene Farne bieten. Es wurden fünf Orchideenarten in Øygarden entdeckt. Das Foto zeigt das Gefleckte Knabenkraut. Foto: Jan Hanchen Michelsen

17 Landskap Investing in the countryside meir enn du trur Satsar på det grøne Instead of letting the vegetation close in, Hans Arne Breivik uses both animals and machinery to look after the area around his farm in the village of Breivik. In 2004 he received the County Governor s cultural landscape prize for doing precisely that. In the same way that businesses like to have tidy surroundings, I want the farm to look nice, says Breivik. Grüne Bewirtschaftung Damit die Landschaft nicht allmählich zuwächst, setzte Hans Arne Breivik Tiere und Maschinen ein, um sein Hofgelände im Ort Breivik in Ordnung zu bringen erhielt er dafür den Kulturlandschaftspreis des Bezirks Hordaland. So wie Firmen ihr Gelände sauber halten, möchte ich auch, dass es auf dem Hof ordentlich aussieht, meint Breivik. Rong Senter vert i aukande grad eit stadig viktigare knutepunkt i denne regionen. På Rong Senter vil du kunne gjera ei mengd både praktiske og hyggelege gjeremål under same tak. I tillegg til dei butikkane og bransjane som allereie har etablert seg her, vil ein spanande klesbutikk, fargehandel, apotek, jernvare, NAV, det offentlege biblioteket og kyrkjekontoret koma. Eit stort, lite senter på Rong. Velkomen til Rong Senter i ny og større utførelse! Klær Fargehandel EUROSPAR: 8-21 (9-20) Her finn du... tlf.: Kulturlandskapet godt ivaretatt rundt garden til Hans Arne Breivik. Foto: Monika Breivik Apotek I staden for å la landskapet gro att tek Hans Arne Breivik aktivt i bruk både dyr og maskineri for å utvikla gardsområdet i bygda Breivik. I 2004 fekk han kulturlandskapspris for innsatsen. Jernvarer NAV arbeid og trygd Rong Kafe a/s Tlf.: tlf.: På same vis som verksemder har det ryddig rundt seg, vil eg at det skal sjå fint ut rundt garden, seier Breivik. For fem år sidan fekk han Kulturlandskapsprisen av fylkesmannen i Hordaland nettopp for denne tankegangen. Prismottakaren sjølv er ikkje i tvil om at det er viktig å tenkja på omgjevnadane. Sjølv om dette gjerne er arbeid som ikkje direkte betalar seg, bør alle tenkja på kulturlandskapet. Det påverkar både produksjonen ved garden og omdømet til landbruket. Aktivt landbruk Gevinsten av satsinga hans er eit større, meir lettstelt og effektivisert landbruk, der han kan bruka større maskiner. Eg arbeidde med far min på garden heilt frå eg var ferdig på skulen i 1984, og i 1993 tok eg over drifta. Far var òg interessert i å ta vare på området og skal ha ein del av æra for korleis det ser ut i dag, seier Breivik. Garden til Hans Arne er ein av dei største i området, med 200 dekar slåttemark og beite, der halvparten er innmarksbeite. Det samanhengande store gardsbruket, det opne området, og vegetasjonen gjer at landskapet i Breivik skil seg ut frå resten av Øygarden. Landskapet i bygda har vorte slik det er i dag gjennom aktiv bruk. Eg har dyrka, planta ut nye artar med plantar, skote ut berg, fjerna tre, gjødsla med hønsegjødsel og laga driftsveg. I tillegg brukar eg sauer og kyr til å beita i området, forklarar bonden. Restaurerer fjæremannshus Ein del av eigedomen, eit fjæremannshus, har han gitt til Kystmuseet, som ligg i nærleiken av garden. Slik er Breivik òg med på å ta vare på bygningsmassen i området. Tidlegare vart denne typen hus brukt til overnattingsstad for fjordbønder som kom til kysten frå Radøy, Austrheim og Lindås for å delta i fisket. Huset kjøpte bestefar hans før krigen. No skal museet restaurera bygningen til slik han ein gong var. Planlegg hotell Og sjølv har du lagt planar for å byggja nytt? Ja. På ein del av utmarksarealet som ikkje inngår i gardsdrifta, vil eg byggja eit hotell. Med fokus på landskapet og lokal kultur skal Øygarden seljast på ein god måte. Samstundes skal vi tilby kunnskapsoverføring av kystkultur, skisserer han. Ventar sterkare matfokus Kystsona i Vest Noreg var blant dei områda i landet som først vart isfrie etter siste istid. Nokre av dei eldste spora etter busetnad i landet er cirka år gamle og er funne på Blomøy og Skogsøy nokre lange steinkast sør for Breivik. Sidan då har det komme til mange nye verdsborgarar. Så mange er dei no at bonden ikkje ser mørkt på å vera éin av få bønder som framleis driv gardsdrift på heiltid. I samband med det aukande folketalet trur eg fokuset på mat vert forsterka i tida framover. For at det i det heile skal gå rundt, er fleire nøydde til å produsera. Det er trass alt maten vi lever av, avsluttar han. Kulturlandskapsprisen Vert delt ut av Fylkesmannens Landbruksavdeling Ei årviss prisutdeling sidan 1995 Vert finansiert av landbrukets tilskotsordning for spesielle tiltak i landbruket sitt kulturlandskap, populært kalla STILK. Skal vera ei påskjønning til dei som gjer ein stor innsats for kulturlandskap Er med på å retta blikket mot samfunns og kulturhistoriske verdiar ved kulturlandskapet Øygarden off. biblotek Kyrkjekontor ANDERSEN SPORT OG FRITID tlf.: Ei rein og skjær handleglede ved havgapet! Fisk - og ferskvarespesialisten Innhaldsrik betjent ostedisk Velsmakande varm mat Bank i Butikk Freistande frukt og grønt Nydelege nysteikte bakervarer Herleg salat - og fruktbar 1000m 2 salsflate i Rong Senter Bank i Butikk EUROSPAR Rong tlf alt du treng på eit sted - gode parkeringsmoglegheiter 32 33

18 Lakseoppleving Opplev laksen i Øygarden Ei unik lakseoppleving kan bli høgdepunktet i ferien dersom du tek turen til Øygarden Visningssenter for laks og aure. Ein heilt ny attraksjon blir presentert i løpet av året då Øygarden Visningssenter vil opna dørane for publikum og næringa. I Visningssenteret vil ein kunne bli presentert for opplevingspakkar med fokus på omvising, forskjellige demonstrasjonar, lokal matkultur, utstilling og informa sjon om drifta i eit matfiskeanlegg i sjø. Salmon and trout farm visitor centre A unique encounter with salmon might become the highlight of your holiday if you visit the salmon and trout farm visitor centre. This completely new attraction will open in May 2009, offering guided tours, various demonstrations, an insight into local food culture, an exhibition and the opportunity to learn how a fish farm operates. The centre is a joint venture between the Coastal Museum and Blom Fiskeoppdrett AS. Schauanlage für Lachse und Forellen Der Höhepunkt Ihres Sommerurlaubs könnte ein interessantes Erlebnis mit Lachsen werden, wenn Sie die Schauanlage für Lachse und Forellen (Visningsanlegg for laks og ørret) besuchen. Dies ist eine neue Attraktion. Ab Mai 2009 gibt es hier Erlebnisangebote mit Führungen und Vorführungen, regionalem Essen, Ausstellung und Informationen über eine Fischzuchtanlage im Meer. Die Anlage ist ein Gemeinschaftsprojekt des Küstenmuseums und der Firma Blom Fiskeoppdrett AS. Foto: Jan Hanchen Michelsen. Visningssenteret er eit samarbeidsprosjekt mellom Kystmuseet og Blom Fiskeoppdrett AS. Ta ein kikk på kartet på side 39 og køyr mot Kystmuseet. Her er det stor parkeringsplass og busstopp for deg som vel offentleg transport. Du kan sjølvsagt starte på Kystmuseet og gjere turen til ei heildagsoppleving. Ta sansane i bruk På Visningssenteret vil du garantert oppleva fiskelykke 365 dagar i året uansett vêr, vind eller andre forhold. Du vil få oppleva laksen på ein heilt ny måte og sjå korleis livet er i eit matfiskanlegg. Her må du vere klar til å ta alle sansane i bruk, og du får både sjå, høyra, kjenna, smaka, lukta og førestilla deg korleis havbruksnæringa har utvikla seg både i Noreg og lokalt i Øygarden. I samarbeid med næringa er det laga film om havbruksnæringa, du kan sjå utstillingar, utfordra konkurranseinstinktet ved å delta i forskjellige spel. Mat fortel historier Dei ulike produkta du får smaka, fortel alle ei historie og er på denne måten eit reiseminne. Øygarden Visningsenter skal etter kvart tilby varer frå både laks og aure: fersk laks, røykt laks, sushi, laksesuppe og fleire suvenirprodukt, alle med utgangspunkt i råvarer frå Blom Fiskeoppdrett. Du vil få sjå korleis laksen veks i anlegget, korleis han blir teken opp og behandla, førebuing til produksjon og mange forskjellige typar tillaging til utsøkte rettar eller produkt. Målet er etter kvart at du vil kunne delta i workshop og læra om sunn mat og lokale og regionale mattradisjonar. Skreddarsydde pakkar Kystmuseet i Øygarden har høg kompetanse på formidling og vil kvalitetssikra formidlinga av oppdrettshistoria. Museet bidreg òg til å skreddarsy opplevingspakkar for både små og store grupper, anten du er på familieferie, saman med venner eller kjem saman med ein reiselivsoperatør. Opplegget blir tilpassa både barn og vaksne. Ei familiebedrift Blom Fiskeoppdrett AS er ei familiebedrift med visjonar om langsiktig eigarforhold og lokalt engasjement. Dei ønskjer å skapa verdiar for lokalsamfunnet og i regionen for å sikra arbeidsplassar og byggja gode alliansar med reiselivsaktørar, matprodusentar og andre næringsaktørar. Du er hjarteleg velkommen til ei oppleving heilt utanom det vanlege, og vi ønskjer å gi deg ferieminne som du kan nyta lenge. Ein liten faktanotis i samband med saka: Fiskerinæringa har lange tradisjonar i Øygarden, men havbruksnæringa er ei ny næring. Blom Fiskeoppdrett AS har utstillingskonsesjon for havbruksvising. Visingssenteret skal dekkja behovet for formidling, profilering og kundepleie og gi folk meir kunnskap om næringa. Målet er å utvikla konseptet til ein unik reiselivsattraksjon på Vestlandet. Gjestene kan få delta i moderne drift av eit oppdrettsannlegg, og dei blir inviterte til å bruka alle sansane gjennom aktiv deltaking og utforsking, dei får høyra historiar, smaka på lokalprodusert mat og delta på spennande aktivitetar. Alt er lagt til rette for at du skal få ei vellykka lakseoppleving

19 Gassanlegg Kollsnes gjev full gass for Øygarden Foto: StatoilHydro v. Helge Hansen. Sikrar norsk olje til verda Foto: Helge Hansen. Ensuring that Norwegian oil reaches the world StatoilHydro s oil terminal at Sture in Øygarden opened in 1988 to ensure reliable deliveries of oil from the North Sea. Since its opening, it has received, stored and transshipped oil from Oseberg and several surrounding oil fields. Since 2003, oil from the Grane field has also arrived at the terminal. A total of around 500,000 barrels of crude oil arrive at the Sture terminal each day from the North Sea before being transshipped. The oil is sent to refineries in Europe, the Far East, the US and Canada. The Sture terminal is one of Øygarden s biggest and most important employers. StatoilHydro employs 82 people at the terminal, who work in fields such as electrical, mechanical, process and automation engineering. In addition there are regular subcontractors such as towboats, laboratories, security guards, canteen workers, cleaners and maintenance staff. The facility therefore creates around 140 full-time jobs in total. Kollsnesanlegget i Øygarden starta opp i 1996 og spelar ei nøkkelrolle når det gjeld transport av store mengder gass frå Nordsjøen til kundar i Europa. Gass frå Kollsnes utgjer faktisk nærare 45 prosent av dei totale norske gassleveransane. Dei enorme gassmengdene i Troll feltet var starten på eventyret. Troll er sjølve hjørnesteinen i norsk gassproduksjon. Då feltet vart erklært drivverdig i 1983, kom spørsmålet om kva veg dei enorme gassmengdene skulle ta for å komma trygt fram til brukarane. Løysinga vart eit mottaksanlegg på Kollsnes i Øygarden kommune nordvest for Bergen. Dette anlegget gjev i dag regionen 350 viktige årsverk. Ei hjørnesteinsbedrift Gassbehandlingsanlegget på Kollsnes er ei hjørnesteinsbedrift i Øygarden kommune og i bergensregionen. StatoilHydro er ansvarleg for den daglege drifta av anlegget basert på ein driftsavtale med Gassco. 350 årsverk gjev store ringverknader for lokalt næringsliv i form av arbeidsplassar og inntekts og eigedomsskatt. I tillegg til funksjonar som dei fast tilsette i StatoilHydro utfører, leverer eksterne leverandørar modifikasjons og vedlike haldstenester, sikrings tenester, reinhalds tenester, kantine og leirdriftstenester. Ulike utbyggingsprosjekt og dagleg drift gjev òg kjærkomne oppdrag til industribedrifter og firma både nasjonalt og lokalt. Kollsnes prosessanlegg er i dag eit senter for behandling av gass frå felta Troll, Fram, Visund og Kvitebjørn. På Kollsnes vert gassen reinsa, tørka og komprimert før han vert send som tørrgass gjennom eksportrør til Europa. I tillegg vert noko av gassen transportert i eige rør til Naturgassparken vest i Øygarden, der Gasnor behandlar og distribuerer gass til innanlands forbruk. Kondensat, eller våtgass, som er tyngre komponentar i gassen, vert ført via Stureterminalen i rør til Mongstad (Vestprosess). Her vert produktet handsama og fraksjonert til propan, butan og nafta. 24-timarsservice Kollsnesanlegget er eit 24 timarssamfunn eit maskineri som har det nødvendige for å vere i drift heile døgeret. Heile Kollsnesområdet tel 2000 mål, der 700 mål er planert ut. Det gjev plass til utvidingar. Teknologisk skjer det ei kontinuerleg oppgradering av anlegget for å oppretthalda sikker drift og høge gassleveransar. Drifta av anlegget baserer seg på bruk av elektrisk kraft via leidningsnettet i regionen. Kollsnes er difor eit industrianlegg med minimale utslepp til luft og sjø. Miljøovervaking av eige område føregår døgeret rundt. Kollsnes skal vera ein sikker arbeidsplass. I arbeidet med helse, miljø og sikkerheit har risikoforvaltning, risikostyring og ulykkesførebygging høg prioritet. StatoilHydro v. Manfred Jarisch. Fakta om Kollsnes Kollsnesanlegget i Øygarden behandlar gass frå Troll, Fram, Visund og Kvitebjørn. Anlegget fekk klarsignal for bygging i 1990, og produksjonsstarten var i oktober Det er Gassco som opererer anlegget med StatoilHydro som teknisk tenesteleverandør. Den dagleg kapasiteten er på 143 millionar standard kubikkmeter (Sm3) gass og 8500 Sm3 eller fat kondensat. Anlegget gjev 350 årsverk og dekkjer eit areal på 2000 mål. Stureterminalen til StatoilHydro i Øygarden opna i 1988 for å sikra stabile oljeleveransar frå Nordsjøen. Sidan starten har terminalen teke imot, lagra og skipa ut olje frå Oseberg og fleire omkringliggjande felt. Frå 2003 har det òg komme olje frå Grane feltet inn til terminalen. Samla sett kjem kring fat råolje kvart døgn frå Nordsjøen til Stureterminalen og vert skipa vidare. Oljen blir send til raffineri i Europa, Det fjerne austen, USA og Canada. Stureterminalen er ein av Øygardens største og viktigaste arbeidsplassar. 82 StatoilHydro tilsette arbeider på terminalen, mellom anna innanfor elektrofag, mekaniske fag, prosessfag og automasjonsfag. Stureterminalen har for tida 18 lærlingar i fem ulike fag. I tillegg kjem fast innleigde tenester som taubåtar, laboratorium, vaktteneste, kantine, reinhald og vedlikehald. Til saman gjev det kring årsverk. Meir enn berre vidaresending Stureterminalen er meir enn ein oljeterminal. På terminalen vert oljen stabilisert og foredla i eit eige prosessanlegg som stod klart i Prosessanlegget vart bygd for å sikra stabil kvalitet på oljen som vert skipa ut frå Oseberg til Stureterminalen. Osebergoljen inneheld stadig større mengder av gass og lettolje. I 2003 vart det òg bygd eit mikseanlegg som blandar mindre mengder av den tunge oljen frå Grane feltet med den lette frå Osebergfeltet for å levera olje med optimal kvalitet og for å auka dei totale verdiane av oljen. Miljøansvar Kvart døgn tek vi imot og skipar ut hundretusenvis av fat med olje. Ikkje éin liter av oljen skal ut i naturen. Olje og gass er viktige ressursar, men kan òg vera ein stor miljøtrussel. Stureterminalen ligg i eit sårbart naturområde og vi må gjera alt vi kan for å hindra utslepp av gass og olje. Det har vi teke omsyn til både i planlegginga av anlegga og i den daglege beredskapen på terminalen. Trygt forbi Hellisøy Fyr Kvart år går det mellom 250 og 300 tankskip med olje og LPG ut frå Stureterminalen, ut Hjeltefjorden, forbi Hellisøy Fyr og ut i ope hav. Denne trafikken krev stor overvaking. Sidan 1988 har det ikkje vore eit einaste uhell med tankbåtar. Det er ein viktig jobb å sørgja for at det heller ikkje skjer i framtida. I tillegg til tryggingstiltaka på og rundt terminalen vert det stilt strenge krav til kva tankarar som får gå inn for å lasta olje. Alle skip vert førehandsinspiserte, og aldersgrensa for skipa er 20 år (unnataksvis inntil 25 år). I tillegg skal alle skip som lastar på Stureterminalen ha dobbelt skrog. Frå Stureterminalen går tankskipa vidare til oljeraffineri over heile verda. Norwegisches Öl für die Welt Das Stureterminal von Hydro in Øygarden wurde 1988 eröffnet, um eine zuverlässige Anlieferung von Erdöl aus der Nordsee sicherzustellen. Zunächst hat das Terminal Öl aus dem Osebergfeld und anderen umliegenden Feldern aufgenommen, gespeichert und zur Verschiffung bereitgestellt. Seit 2003 kam das Öl aus dem Granefeld hinzu. Insgesamt kommen täglich um die Fass Rohöl aus der Nordsee im Stureterminal an und werden weiterverschifft. Empfänger sind Raffinerien in Europa, Fernost, Kanada und den USA. Das Stureterminal ist einer der größten Arbeitgeber in Øygarden. 82 Menschen arbeiten hier für Hydro in den Bereichen Elektrik, Mechanik, Prozessüberwachung und Automation. Hinzu kommen fest angemietete Dienstleistungen wie Festmacherboote, Labore, Wachdienst, Kantine, Reinigung und Instandhaltung. Zusammen ergibt das rund 140 Vollzeitstellen

20 Informasjon Aktivitetskalendar for Øygarden 2009 reiselivsaktørar i Øygarden Aktivitet/oppleving Aktør Kontaktperson E-post Telefon/mob Hjemmeside Fuglekikking med guide Birding norway Arnold Håland Fjordhotell, restaurant og aktivitetssenter Blomvåg Fjordhotell Steinar Knapskog resepsjon@blfh.no / Butikk og kaffiservering Butikken på Hellesøy gunvor Osberg Svellingen hellesoy@ngbutikk.net underhaldning og kultur Dansehuset på Torsvik Halvard måge dsi@dsiwear.com rorbuer, båtutleige og fiske rorbuer, båtutleige og fiske Destination Hellesøy Ove Kristoffersen ok@hellesoy.no Hellesøy Brygge Ove Kristoffersen ok@hellesoy.no Kunstnar Katrine risløw katrinerislov@hotmail.com Ekstremsport, teambygging og events rorbuer, båtutleige og fiske galleri/museum/utleige av lokale rorbuer, leilegheiter, båtutleige og ativitetar Klyva AS cato risløw cato@klyva.no Kvernepollen Fiske & Ferie Kurs & konferanse Kystmuseet cato: Øystein: Kathrine: Kåre Toft post@kvernepollen.com / Bjørg christophersen og Evelyn Johannesen kystmuseet@museumvest.no / nautnes Fiskevær Frank Hugo nautnes nautnes@nautnes.com / Turopplevingar nordsjøløypa Kystmuseet i Øygarden kystmuseet@museumvest.no nordsjoloypa.ivest.no/oygarden.htm Sal av fjellklatrarutstyr 360 graders bilete og video frå lufta Overnatting, restaurant og aktivitetar norsk sjø- og fjellsport Kåre Heggholmen v/ Statoilstasjonen på Tjeldstø panorama world Alf Lyster info@panoramaworld.com restauranten på Hellesøy kheggh@start.no / ramona richter ramona@hellesoy.no café og catering rong Kafé Arvid rong / Kjøpesenter Butikk/bensin/ kaffiservering Leirskule, sommarleir og noko utleige Ekstremsport, teambygging og events camping og hytter Sightseeing/charter rong Senter Torleif Hellesøy på EuroSpar spar.rong@ngbutikk.nett Sanden Butikk Vera Lill Sanden vlsanden@online.no / Skjergardsheimen Jan Owe Jensen Team Xtreme geir Atle Vik gatlev@yahoo.no Trollvatn camping og hytteutleige ms Vestgar leirstad@skjergardsheimen.no jan-owe.jensen@skjergardsheimen.no geir Atle: Terje: william: gunnvor og Jan Kleppe jkle@online.no Einar geitanger Servicetorget post@vestgar.no utleige av lokale Øygardsstova Karsten Fjelstad alfjelds@start.no / alfjelds@start.no Fuglekikking med guide Julian Bell og Stig gunntveit julian.bell@c2i.net / Fuglekikking med guide Eddie chapman birdwatch.brinkster.net MÅNAD DATO KLOKKA KVA PRIS STAD INNHALD mai 23. mai Konsert minimum kr. 50,- gamle Hjelme kyrkje m/øygardskoret, Vik mannskor, postens Damekor, postkoret, rong Brass, Anne Lise grøm og Egil Sæle. 23. mai Kulturkveld kr. 100,- restauranten på Hellesøy 29. mai Konsert Førhandssal: kr. 170,- V/inngang: kr. 200,- Kystmuseet i Øygarden m/postkoret frå Bergen, og postens damekor, dans. påmelding til butikken på Hellesøy, eller hellesoy@ngbutikk.net. Heimalandet spelar på Kystmuseet. Juni 13. juni Jentekveld i Dansehuset Dansehuset på Torsvik Jentekveld på Dansehuset i Torsvik. Oppleving og fornying, smaksopplevingar og dans. Sko-show og SpA. mote og livsstil med foredrag. 13. juni plateslepp m/aristocats Blomvåg Fjordhotell Danseband har plateslepp med stordans for danseglade i alle aldrar. 20. juni Fiskefestival på nautnes nautnes Fiskevær Fiskefestival og torglaurdag. registrering til fiskefestivalen startar kl premieutdeling kl juni Bygdedans på nautnes nautnes Fiskevær Bygdedans i ungdomshuset. musikk: Sture Expressen. 20. juni Bryggedans Blomvåg Fjordhotell Ekstra spelar til bryggedans (ute på scena). 20. Juni midtsommerfest og ekstremsport Blomvåg Fjordhotell Aktivitetar for barn og vaksne både til lands og til sjøs. Helikopter-sightseeing i samarbeid med Bergen Helikopter, gratis aktivitetar for barn og rimeleg bevertning. Vassport-aktiviteter for dei som måtte ønskje ei utfordring for både kropp og sjel. 26. juni Konsert nautnes Fiskevær minikonsert med bandet good reason. Juli 18. juli Hellesøydagen gratis inngang Hellesøy gratis grillmat, marknad med salsboder med mellom anna kunsthandverk, fisk og bøker, underhaldning, konsert med mellom andre eit dansk musikkkorps. Vestgar kjem, og det same gjer Elias, røde Kors-båt, brannbil og sjørøvarbåt. Aktivitetar for store og små. August 22. august Konsert Førhandssal: kr. 300,- (frå 1. juni) V/inngang: kr. 350,- Kystmuseet i Øygarden m/ bandet Dance with A Stranger. 22. august Vassportdag Ved rongesundsbrua Team Xtreme ønskjer velkomen til opplevingar og aktivitetar med: Zapcat, havrafting, vassportaktivitetar, vasskuter-show, paintball, bungee, helikopter, pil og boge, øksekast. 22. august Temafest Blomvåg Fjordhotell 26. august Konsert nautnes Fiskevær m/ bandet good reason. Fiskelukke Barneglede Kystmuseet Båtliv Konsert med Good Reason Oppdagingsferd Grillkos