HARALD GRYTTEN. Skaparglede i

Transkript

1 HARALD GRYTTEN Skaparglede i

2 Ulsteinkonsernet sitt område på Osneset i Ulsteinvik ein travel junidag i Ei slik bok Til Ulsteinkonsernet sitt 75-årsjubileum i 1992 blei det gitt ut to bøker ei stor og ei lita. No til 90-årsjubileet kjem det ut berre ei lita. Det kunne nok ha blitt eit temmeleg omfattande verk av stoffet. For hendingane i bedrifta dei siste 15 åra har vore store nok til brei omtale. Men om 10 år er det 100-årsjubileum, og utviklinga som UMVH er inne i, vil i løpet av dei åra gå sin gang og historia klarne seg. Og så bør det skrivast så det merkast! Likevel blir det altså ei bok i år også. Med kortversjonen av 75-årssoga frå 1992, og med ein kortversjon av dei siste 15 åra, frå 1992 til UTGJEVAR: Ulsteinkonsernet, NO-6067 Ulsteinvik Tel: REDAKTØR: Lene Trude Solheim FotoS/Illustrasjonar: Ulstein-arkiv, medarbeidarar i Ulstein, Tony Hall, Rolls-Royce, Dag Thorenfeldt, Staale Wattø, Knut Enstad, Karl Otto Kristiansen, Sara Johannessen, Per Eide, Harald M. Valderhaug, Fuglefjellet, Frost Media og utlån frå Johan Ottesen. Layout: Promera AS Trykk: Viketrykk AS 3

3 Biletet ser ut til å vere frå 1927 og viser Ulstein mek. Verksted sett frå sjøsida. Kven skulle tru? Ein gong var det nok ingen som trudde det skulle kome til å gå polske arbeidarar og bygge båtar ute i fjøra på Naustneset i Ulsteinvik. Heller ikkje var det vel nokon som hadde venta at det skulle sitje ingeniørar frå Slovakia og designe fartøy saman med norske ingeniørar på Osneset. Nei, kven trudde at det her skulle etablere seg eit tyngdepunkt for bygging og utvikling av somme av verdas mest avanserte spesialfartøy? Men slik vart det. Og slik er det. Så det kan trygt seiast at det har gått bra med skipsbygginga, elektrosatsinga og designutviklinga i Ulsteinvik. Arven har blitt ført vidare i det nye Ulsteinkonsernet. Ulstein Verft er ein del av konsernet Ulstein Mekaniske Verksted Holding ASA. Konsernet omfattar også Ulstein Design, Ulstein Elektro, Ulstein Es-Cad, Ulstein Poland, Ulstein China, Ulstein Belga Marine, Ulstein Slovakia, Ulstein International og Ulstein Shipping. Ved årsskiftet 2006/2007 var det nøyaktig 609 tilsette i konsernet; 7 i holdingselskapet, 27 i Ulstein Design, 174 i Ulstein Elektro og 360 i Ulstein Verft. 41 arbeidde i selskapa utanfor Noreg. Dei tilsette i Ulsteinkonsernet er sterkt medvitne om at dei arbeider i ein internasjonal bransje. Dei har opparbeidd stor prestisje og nyt den største respekt over alt i verda der det er bruk for pålitelege, framtidsretta båtar. Men det heile begynte i all beskjedenheit ute i fjøra på Naustneset i Ulsteinvik. Mellom bergknattar og bleike blomar på seinsommaren for 90 år sidan. Og det er der denne framstillinga held fram. 4 Skaparglede i 90 år Skaparglede i 90 år 5

4 Starten I byrjinga av 1900-tallet fekk vi ei strukturomlegging av fiskeflåten frå segl- og robåtar til motoriserte fartøy. I denne tida vaks det fram ei rekkje mekaniske bedrifter som skulle ta vare på installasjonar og vedlikehald av motorar. Ut på våren 1917 var den 23 år gamle Martin Ulstein fast bestemt på at han ville gå i gang med ein mekanisk verkstad. Han hadde vist evner og lyst til slikt arbeid heilt frå barndommen av. Og no hadde han hatt nokre læreår i Ålesund. Han var frå Kolbeingarden ute på Ulstein, men der var det ikkje laglege plassar for ein verkstad der var for vêrhardt. Så Martin leita seg fram til ein plass på innsida av Osneset, rett vest for Ulsteinvik. ei einetasjes verkstadbygning på godt over 50 kvadratmeter golvflate og plass nok i fjøra nedanfor til eit par båtslippar. Eit lån i Ulstein Sparebank, med faren til Martin Ole H. Ulstein som kausjonist, med pant i gardsbruket på Ulstein, saman med eit par mindre private lån sørga for å få det finansielle i orden. Utstyr til verkstaden blei kjøpt brukt i Ålesund. Og dermed var det viktigaste på plass. Den 9. august 1917 kunne Martin Ulstein og kompanjongen Andreas Flø, Martin sin svoger, avertere i bladet Aarvak at frå dags dato er verkstaden klar til å utføre mekanisk arbeid. Ulstein mek. Verksted var sett i drift. Biletet er truleg teke i 1930, og originalen tilhøyrer Johan Ottesen. Vi ser i nordvestleg retning, og i følgje Ottesen er begge dei to båtane Fremad og Egil heimehøyrande i Ulstein kommune. På Osneset hadde Martin ein morbror, Martinus Osnes. Og Martinus sa seg villig til å selje om lag 800 kvadratmeter av Naustneset. Det var ikkje mykje, men i første rekke nok til 6 7

5 I 1927 stilte desse arbeidskarane i Ulstein mek. Verksted seg opp for fotografering. Sitjande frå venstre: Karl Johan Hauge, Martin Ulstein, Osvald Ulstein. Ståande frå venstre: Paulus Ulstein, Johan Garshol, John Røren, Ingvard Svoren, Ole Eksund, ein ukjend romsdaling og Lars Kleven. Den aller første tida Den nystarta verkstaden fekk nok å gjere. Og meir kunne det ha vore hadde dei hatt slipp der, og ikkje berre ei verkstadbygning. Så her gjaldt det å ikkje kaste vekk tida. Det var ingen grunn til nøling. Alt første hausten tok dei til med å anlegge slippar. Men dei måtte vente til ut på våren, til torskefisket var slutt, med fullføringa av arbeidet. Då var det nemleg råd å få tak i ekstra arbeidsfolk, det vil seie slike som var gått på land frå torskebåtane. Sommaren 1918 kunne så den første slippen takast i bruk. Året etter slipp nummer to. Ein arbeidar går mellom fiskebåtane ved Ulstein mek. Verksted i Verkstadsbygningen i bakgrunnen er forlenga i høve til oppstarten i At dei måtte vente til etter vårtorskefisket med å få tak i arbeidsfolk, er typisk for ei kystbygd som Ulsteinvik den gongen. Dei som dreiv sjøen var ledige til førefallande arbeid mellom sesongfiskeria. Det skulle gå mange år før ei anna og strengare spesialisering blei det vanlege. Med pågangsmot og optimisme var dei gått i gang med Ulstein mek. Verksted. Og optimismen blei ikkje mindre då verkstaden sommaren 1919 fekk eit oppdrag som var meir enn ein reparasjon. Det var snakk om ombygging. Fartøyet det gjaldt var M/S Havsulen, tilhøyrande reiarlaget Floor & Br. Voldnes i Fosnavåg. Kanskje er det rett å seie at oppdraget med Havsulen var eit gjennombrot for Ulstein mek. Verksted. No måtte dei til med utvidingar. Sjølv om det kunne vere travelt og vanskeleg nok, såg Martin Ulstein og medarbeidarane hans med ei viss stolt glede på at dei no var nøydde til å utvide verkstadbygninga både i høgda og lengda. Som vi skal sjå etter kvart, var det ikkje siste gongen dei måtte til med utvidingar! 8 Skaparglede i 90 år 9

6 Her er Swarup Basu, Ildefonso Nunes og Knut Rafteseth ved teiknebrettet på Ulstein Trading. Dei to indiske skipsingeniørane var på besøk til Ulstein ein månad i januar/ februar Dei kom frå verftet Mazagon Dock Ltd. som akkurat då hadde fire skip i UT 700-serien under bygging. Steg for steg Frå venstre Magnulf Ulstein, inspektør Einar Myklebust i Det Norske Veritas (DNV), sjef for DNV i Ålesund Alf Tveten, og Idar Ulstein i samband med ein skipsdåp ved Ulstein. No tar vi det steg for steg vidare. Frå den eine viktige hendinga til den andre. Vi kan kalle det milepelar i bedrifta si historie. Merkesteinar. Det vil seie sånt som har sett merke etter seg, og som bedrifta har vakse på. Store og små hendingar, kan det vere. Og dei er som steinane i grunnmuren til eit gammalt hus: Det kan vere stor skilnad på den største og den minste steinen, men ingen vil vel påstå at det berre er dei største steinane som tel? Ombygging av M/S Havsulen (M-10-HØ) 1919 Agentur for motoren Rapp 1924 Frå ca 1930 var Martin Ulstein eineeigar av Ulstein mek. Verksted Ombygging av M/S Frigg II (for Møre Fylkes Ruteselskap som det heitte den gongen) frå passasjerbåt til bilferje 1938 Byggenummer 1, M/B Elna 1944 Bilferja Torulf, byggnummer 11, det første fartøyet av stål bygd på Ulstein Byggnummer 1-10 var ombyggingar, så dette vart i tillegg det første eigentlege nybygget Samarbeid mellom UMV og Volvo Penta 1957 På slutten av 1950-talet og inn i 60-åra var det stor oppbygging av ferjeflåten, med ei kraftig omstrukturering frå sjø til landtransport Bygging av patentslipp 1962 Ombygging av M/S Romsdal til M/S Grand Bahama 1963 I midten av 60-åra blei ringnota introdusert I byrjinga av 1970-åra fann ein olje på norsk sokkel, og offshoreepoken starta Ulstein mek. Verksted tok i 1971 over 51% av aksjane i Hatlø Verkstad. Dei to bedriftene blei fusjonert til Ulstein Hatlø A/S 1974 Dei første to offshorefartøya av amerikansk design blei levert tidlig i 1970-åra samtidig som ein byrja å utvikle eige design UT 704, det første ankerhandteringsfartøyet med sjølvstendig Ulstein-design blir levert frå eit finsk verft i 1974, og det første frå Ulstein Verft i 1975 Det blei også utvikla eit fartøy for rørtransport og supply. Det første fartøyet med dette designet UT 705 vart levert i 1974 frå Ulstein Verft Bygging av hurtigruteskipet Midnatsol 1982 Bergens Mekaniske Verksteder blir ein del av Ulsteingruppa 1985 BMV Laksevåg skipsverft Norwinch Hydraulisk dekksmaskineri Bergen Diesel motorfabrikk Motorfabriken Dan i Danmark styremaskiner Bergen Jernstøperi 10 Skaparglede i 90 år 11

7 Ulstein kjøper andre bedrifter Molde Verft 1964 Nor Aluminium, Hareid 1970 Smedvik Mek. Verksted, Tjørvåg 1981 Peilo Teknikk, Longva 1983 Hjelset Motorfabrikk, Ålesund 1984 Skipskonsulent, Bergen 1985 selt i 1993 Dimmen Elektro, Ulsteinvik 1988 A. M. Liaaen, Ålesund 1989 Eikefjord Marine, Eikefjord, snøggbåtar Frydenbø Mjølner, Bergen, styremaskiner 1990 Tenfjord, Tennfjorden i Haram, styremaskiner 1991 Hydraulik Brattvaag, Brattvåg 1992 Ulstein Fama 1998 Bird-Johnson 1998 Nyetableringar Ulstein Propeller 1965 Ulstein Trading 1968, får namnet Ulstein International 1988 Ulstein Plast 1968, som blei til stålavdeling Ulstein Verft, Vanylven 1970 Castor vart etablert i 1973 Ulstein Holding, eigarselskap 1981 Ulstein Flextransport 1985 Ulstein Turbine, Asker 1988 Ulstein i utlandet Ulstein (UK) Ltd., Edinburgh, sals- og servicekontor 1975 Ulstein Singapore Pte. Ltd., sals- og servicekontor 1977 Ulstein Schiffstechnik, Hamburg, sals- og servicekontor (seinare Ulstein Deutschland) Ulstein Maritime Ltd., Vancouver, Canada 1978 Ulstein Inc., New Orleans, USA, salskontor 1980 Ulstein Deutschland, GmbH, Bremen, vidareføring av Liaaen Meerestechnik 1989 Frå vart ei rekkje sals- og servicekontor etablert utanfor Noreg Bilferja Torulf, byggnummer 11, vart bygd i Ferja markerer starten på den sjølvstendige skipsbygginga ved Ulstein, og er det første stålfartøyet bygd ved verkstaden. I 1981 vart kontrakten om bygging av hurtigruta Midnatsol, byggnummer 176, underteikna. Framme frå venstre står direktør William Pettersen i reiarlaget TFDS og administrerande direktør i Ulstein, Idar Ulstein. Bak frå venstre står prosjektleiar Sigmund Borgundvåg i Ulstein Trading og teknisk sjef Kjell Ravnbø i TFDS. Styret i Ulstein Holding i Frå venstre Ragnhild Ulstein Loen, Per Sperre, Henry Ulstein, styreformann Johan Weiberg Gulliksen, Idar Ulstein og Kolbein Ole Ulstein. 22. oktober 1977 blei fem fartøy døypte samtidig ved avdeling Ulstein. Tre lastefartøy var tinga av reiarlaget P.T. Pann, medan to slepebåtar var tinga av reiarlaget Direc. Of Sea Comm., begge frå Indonesia. Her er nokre av dei utanlandske gjestane, inkludert tre gudmødrer, framom byggnummer 149, Sibayak. 12 Skaparglede i 90 år 13

8 Noko som har med båt å gjere Byggeplanleggar Lidvar Lillerovde i djup konsentrasjon over detaljteikningane på eit nybyggingsprosjekt. I dag er han prosjektleiar. Etter 75 års virke, i 1992, kunne det konstaterast at godt og vel ein tredel av konsernet sine årsverk gjekk med til bygging og reparasjon av båtar. Dei andre årsverka gjekk med til produksjon av skipsutstyr. Det vil seie framdrifts- og manøvreringsutstyr, vridbare propellar både akterut, under og tvers på skipet, aggregat, reduksjonsgir, akselkoplingar, propelldyser, hekkrullar, slepepinnar, slepekrokar, haikjeftar, dekksluker, ventilar, utstyr til å dempe rulling av båtane i høg sjø, materiell til handsaming av bulklast, styremaskiner, styringsmekanismar. Eit eige område var utstyr til tunge løft og tungtransport på lekterar, mobile kraner og transportsystem. I tillegg kom marknadsføring, sal, konsulentverksemd og servicestasjonar i utlandet. Bildet er tatt i 1976, til venstre ser vi Active Prince og Active Ray av UT 704-design. Nærast ser vi Tender Commander, ein UT 705. Det vart bygd ei rekkje fartøy med desse designa utover på og 80-talet. Ved Ulstein Verft jobbar ein tverrfagleg for å forbetre prosessar. På dette arbeidsmøtet deltok mellom andre Egil Ulfstein, Stein Frode Haugen, Per Ivar Meinseth og Gaute Gaudestad, som arbeider i ulike fagområde. Så det var litt av kvart dei hadde fått å henge fingrane i, både i Ulsteinvik og der konsernet elles hadde avleggarar. Men om mangfaldet var stort, var det trass alt einskap over det. Og den einskapen var bestemt av den øvste leiinga i Ulsteinkonsernet og uttrykt på denne måten: Det maritime tilsnittet skal i hovudsak prege vår virksomhet både kva produksjonsfilosofi og markedsføring angår. Sagt på ein annan og meir folkeleg måte, så sysla folk i Ulsteinbedriftene stadig vekk med noko som hadde med båt å gjere i det store og heile. Med andre ord det som det starta med i 1917 i den berglendte fjøra innfor Naustneset ute på Osneset. 14 Skaparglede i 90 år 15

9 Folk og arbeid Dette biletet er frå 1999, og syner sveiseformann Bjørn Røren og sveisar Aud Reinås i diskusjon over ei arbeidsteikning. Dyktige, energiske og lojale medarbeidarar det er ein stadig tilbakevendande karakteristikk når folk i ulike posisjonar uttaler seg om tilhøva i Ulsteinkonsernet. Og då gjeld det medarbeidarar på alle plan. Mange av dei har gått heilt opp i arbeidsplassen. Det vil seie at dei har gjort han til noko heilt anna enn ein plass der ein oppheld seg meir eller mindre tvangsmessig for å tene pengar. Det er vel det som med eit etter kvart allment kjent uttrykk heiter å identifisere seg med arbeidsplassen sin. Heilt frå den første tida etablerte det seg ein fast stab på Martinslippen, ein seks-sju mann, som hadde arbeid der heile året rundt. Men i periodar når det var mykje å gjere på slippen og det ikkje var noko sesongfiskeri som gjekk føre seg, var det fleire av dei som elles var fiskarar og gardbrukarar, som fekk arbeid der. Så lenge som til eit stykke ut på 1950-talet var dette vanleg. Med mange leigearbeidarar i teneste må ein syte for sengeplassar. Dette gjer det også svært hektisk for reinhaldarane, men dei tek det med eit smil. Frå venstre Wenche Markussen, Vigdis Støylen, Liv Hilde Hansen og Lillian Røyset. Og så høyrer det med til utviklinga i bygder, der det har etablert seg industri av eit eller anna slag, at fleire og fleire går vekk frå dei tradisjonelle yrka på gardsbruk og i fiskebåt, og held seg til arbeidet i fabrikk og verkstad. Etter kvart ei lett synbar utvikling i Ulsteinvik. Spesialisering kallar ein det gjerne. Men arbeidsoppgåvene på verkstaden har også blitt meir og meir spesialiserte. Frå gammalt av var det nemleg slik at ein verkstadsarbeidar måtte meistre litt av fleire fag. Skulle han gjere skikkeleg arbeid når han blei send om bord i ein båt som låg på verkstaden, måtte han vere sjølvstendig og allsidig. Han måtte som oftast tenke ut korleis han skulle utføre eit arbeidsstykke på eiga hand. Frå 2005 vart det opna for at representantar frå dei tilsette kunne få faste observatørroller i styret i UMVH. Dei to første observatørane vart Hanne Notøy, som representerer operatørar og utearbeidande, og Torill Muren, som representerer funksjonærar. Styreleiar Idar Ulstein i midten. 16 Skaparglede i 90 år 17

10 No for tida er det først og fremst fagarbeidarar på kvart sitt felt vi har med å gjere: Industrirørleggarar, snikkarar, teiknarar, IT-folk, seljarar. Oppgåvene i dokk og i hallar er fastlagde i teikningar, og løysingar på praktiske problem blir mindre enn før overlatne til arbeidsfolka sin fantasi og improvisasjonsevne. Ein tydeleg skilnad på før og no er dessutan at det er mange fleire oppgåver som i dag blir utførte som lagarbeid. Dei første medarbeidarane til Martin Ulstein var helst frå det nærmaste grannelaget til verkstaden, bygdefolk frå Ulsteinvik, med andre ord. Men å søke kunnskap i skipsbyggarfaget utanfrå, det å invitere fagfolk langvegs frå, har også vore ein tradisjon frå starten av. Etter kvart kom også den faste staben på bedrifta til å ha stadig lenger veg å fare for å kome seg til og frå arbeidsplassen. Og det gjekk ikkje så lenge før den typiske Ulstein-medarbeidar ikkje naudsynleg var heimehøyrande i Ulstein kommune. Og her ei side til ved saka: I det som her i boka hittil har vore skreve om Ulsteinarbeidaren, har det berre blitt brukt hankjønn. Men vi må vere klar over at det ikkje er rett no lenger. Kvinnene gjorde sitt inntog i arbeidsstokken i verkstad og dokk i 1974, då tolv kvinner blei tilsette som sveisarar etter at bedrifta hadde gitt dei opplæring i faget. Og sjølv om det store fleirtalet framleis var menn, gjekk det ikkje lenge før det var kvinner tilsett i alle avdelingane. Det skulle forresten berre mangle at ei bedrift som i si tid mottok så sterk påverknad av ei kvinne som Inga Ulstein, ikkje skulle ha god representasjon av kvinner i flokken av medarbeidarar: Då Inga så vidt hadde passert 50 år, vart ho enkje etter Martin Ulstein. Husmora gjekk då inn som sjef og styreformann i verksemda. Eit muntert møte på maskin- og røravdelinga i Frå venstre tillitsvalt Karsten Djupvik, operatør Kristian Vidnes, organisasjonssjef Torild Bugge og arbeidsformann Bjørn Danielsen. Eitt av arbeidsskifta ved Ulstein Propeller AS tek ei pause i solsteiken nedanfor administrasjonsbygget ved avdeling Ulstein. Vi kjenner att somme av dei: Nummer ein frå venstre er ukjend, deretter kjem Arne Olav Gundersen, Jon Skinnes, Johannes Håndlykken og ein ukjend. Båtbygging ved Ulstein mek. Verksted i Skaparglede i 90 år 19

11 I 1954 ser vi båtar i ymse stadium av bygging og reparasjon på slippane, ei påminning om fiskebåtane si viktige rolle for verkstaden. Det e borga gods, guta! Det var Inga Ulstein som brukte å seie det ein gong iblant: Hugs at det e borga gods, guta! Ho sa det til sønene sine, men ho kunne godt ha sagt det til andre med. Og ho sa det oftast når det gjekk bra med verkstaden, som dei var så sterkt involvert i. Det betydde at vi har alt til låns her i livet. Og når ho sa det, så var det meininga å gi beskjed om at dei ikkje måtte gløyme at det var ikkje berre deira eigen innsats og det medarbeidarane i verkstaden frå læregut til verksmeister utførte som skapte resultata. For henne var det ei kjensgjerning at det stod ei makt over alt anna og hjelpte til. Orda er frå ei anna tid enn vår, men dei gjeld i dag like fullt. For orda blir uansett ei helsing til oss alle, ei helsing, smålåten i det ytre og i forma, men desto meir uttrykksfull og kraftfull. Ei inderleg oppmoding om å vise omtanke og varsemd, og hugse på at det ein har lånt, ikkje er eins eige og må takast vare på med ekstra stor respekt. Det er dåp av byggnummer 51, Norðbúgvin, i Fiskebåten av typen UT 303 skulle i oppdrag for det færøyske reiarlaget P/F Hjaller. I tillegg til Magnulf Ulstein og gudmora, ser vi mellom andre Inga Ulstein og kona til Magnulf, Aagot Ulstein. Og det ligg også i orda ei oppmoding om ikkje å miste bakkekontakten og ikkje tape av syne linjene tilbake til arven av nøysemd og flid og sans for det ekte og opphavlege. Den arven ho sjølv verna om i alle livsens tilhøve. Og som ho formante dei som ho syntest kunne trenge det ein gong i blant: Hugs det e borga gods, guta! 20 Skaparglede i 90 år 21

12 Inga og Martin Ulstein starta Ulstein mek. Verksted med tome hender, som ein plar seie. Då Martin brått gjekk bort, overtok Inga leiinga av bedrifta. Dei to er besteforeldre til dei som driv Ulsteinkonsernet i dag. Inga Ulstein Martin Ulstein Inga Karoline Ingebrigtsdotter fødd 1897, var frå Knivsflå, ein fjellgard ved Geirangerfjorden. Våren 1917 gifta ho seg med Martin Ulstein i Borgund kyrkje. Dei sette så bu i Ulsteinvik, i eige hus i 1928, der dei sidan alltid budde. Inga Ulstein var så menn ikkje berre frua til sjefen. Ho leidde i ein periode Ulstein mek. Verksted, både ved at ho etter Martin sin bråe bortgang var sjef i bedrifta, og ved at ho i mange år sat som styreformann i aksjeselskapet Ulstein mek. Verksted. Hennar sterke engasjement i bedrifta kom til å vare livet ut. Ho hadde eit mildt og omsorgsfullt vesen, men samstundes var der ein stor autoritet og verdigheit ved henne. Ho var dessutan ei svært viljesterk kvinne, og var det ikkje for det, hadde ho neppe kunna ført verket etter Martin vidare. Inga Ulstein døydde den 27. juli 1979, det året ho ville ha fylt 82 år. Martin Laurits Peter Ulstein vart fødd den 13. desember 1893 som nummer fem i ein syskenflokk på sju. Oppveksten hans var stort sett som for dei fleste unge bygdegutar på ytre Sunnmøre i slutten av 1800-talet og byrjinga av 1900-talet: Etter folkeskulen og konfirmasjon, var det å ta til på sjøen som fiskar. No viste det seg at Martin hadde spesielt stor interesse og givnad for mekanikk. Og han var ikkje nøgd med å la det mekaniske berre vere ein ekstrasyssel ved sida av fiskeriet. Så han drog til Ålesund og skaffa seg der ei allsidig og praktisk innretta mekanikarutdanning. Martin Ulstein vart etter kvart ein kjent størrelse i Ulsteinvik. Han var det ein kan kalle ein lett person lett å forhalde seg til og ta avgjersler i lag med. Han var full av skjemt og god til å fortelje ei treffande historie. Han var berre 23 år då han tok initiativet til å starte det som skulle bere slike friske frukter i åra som følgde. Bedrifta han starta i 1917 vart langt meir enn eit levebrød for han. Bedrifta vart ein måte å leve på. Men likevel greidde han å få tid til både kommunepolitikk, og andre samfunnsoppgåver i tillegg. Han var mellom anna ordførar frå Venstre i Ulstein kommune. Inga og Martin fekk seks born, tre gutar og tre døtrer: Dagny, Inger, Magnulf, Kolbein, Idar og Ragnhild. Martin Ulstein døydde brått sommaren 1948 på veg heim frå Fylkestinget i Molde. Det mangla då eit halvår på at han var 55 år gammal. 22 Skaparglede i 90 år Skaparglede i 90 år 23

13 Kolbein Ulstein Magnulf Ulstein Ole Lars Ulstein Kolbein Ole Ulstein vart fødd den 21. mai 1928 som den nest eldste av Inga og Martin sine søner. Kolbein var ein av dei som starta på golvet. Han vart deretter maskin- og rørformann og seinare driftsleiar på Ulstein mek. Verksted, før han frå 1969 fekk oppgåva som personalsjef. Det var Kolbein som tok initiativet til og dreiv igjennom trass reservasjonar frå fleire hald bygging av patentslipp i byrjinga av 1960-åra. Med den slippen vart Ulstein mek. Verksted mykje meir konkurransedyktig enn før, og kom på høgd med andre verft av liknande storleik. Kolbein Ulstein var den som i si tid tok initiativet til eit museumslag på verftet. Eit tiltak som seinare resulterte i eit eige bedriftsmuseum. Kolbein Ulstein døydde i Kolbein Ulstein var mellom anna personalsjef i Ulstein. Verftssjef Magnulf Ulstein og økonomisjef Andor Moldskred fekk 28. juni 1980 tildelt Phoenicia-prisen frå Malta sin president Anton Buttigieg. Prisen vart delt ut til bedrifter som har hevda seg internasjonalt. Frå venstre Andor og Solveig Moldskred, Magnulf og Aagot Ulstein. Magnulf Inge Ulstein var den eldste av sønene til Inga og Martin, han vart fødd 14. juli Då faren døydde, heldt Magnulf på med siste delen av ingeniørutdanninga si i Gøteborg. Ferdig i Sverige kom han så heim til Ulsteinvik for å overta leiinga av bedrifta, berre 25 år gammal. Ole Lars Ulstein var mellom anna plassjef ved Ulstein Propeller i 20 år. Ole Lars Ulstein er fødd den 15. februar 1930, og er son av Osvald Ulstein, bror til Martin, og kona Gustava frå Godøya. 35 år gammal vart han beden om å ta til som plassjef (dagleg leiar) på det nystarta Ulstein Propeller. I den stillinga fekk han vere med på grunnlegginga og framveksten av denne avdelinga. Det var inga lita bør som dermed blei lagt på han. Rett nok var ikkje bedrifta på langt nær så stor som ho kom til å bli om nokre år, men ho var i jamn vekst, og det blei sett krav til leiaren. Innsiktsfull, fagleg dyktig, omtenksam og påliteleg er ord som har gått igjen i folks karakteristikk av han. Ein mann med stort engasjement både i verksemda og samfunnet omkring. I dag er han pensjonist. Magnulf Ulstein døydde den 7. juli Mesteparten av arbeidsstokken ved Ulstein mek. Verksted hausten rekke frå venstre: Olav Welde, Ole Eksund, Per Andersen, Magnulf Ulstein, Osvald Ulstein, Karl Johan Hauge, Gudmund Sundgot, Kolbein Ulstein. 2 rekke frå venstre: Martin Skogstrand (sitjande), Arnfinn Dimmen, Asbjørn Osnes (sitjande). 3 rekke frå venstre: Arnold Bø, Herman Nesset, Johs Rafteseth, Pål Garshol, Artur Eltvik, Vebjørn Garshol, Gottfred Monsen, Harald Moldskred, Olav Svensen, Nils N. Osnes. 4. rekke frå venstre: Kjartan Klungsøyr, Per N. Ulstein, Morken (diverre utan fornamn). 5. rekke frå venstre: Gudmund Wigg, Lidvard Røren, Peter Hasund, Ole Lars Ulstein, Lorentz Tollefsen, Harald Strandabø, Kjell Ertresvåg, Arne Ertresvåg, Idar Ulstein (i kofte), Hans Håvoll, Knut Gjerdsbakk, Einar Hasund, Kolbjørn Hasund, Anders Voldnes. Dei står oppstilte framom maskinverkstaden. 24 Skaparglede i 90 år Skaparglede i 90 år 25

14 Idar Ulstein Idar Lars Ulstein er fødd den 2. april 1934 og har utdanning frå skipsbyggarlinja ved Norges Tekniske Høgskole (noverande NTNU) i Trondheim. Han kom for fullt inn i bedrifta etter fullført utdanning i 1962, og det er vel ikkje for sterkt sagt at han frå då av var hugheilt oppteken av oppgåva som bedriftsleiar fram til han gjekk av som konsernsjef i Han gjekk deretter inn som styreleiar i konsernet. Idar Ulstein er i dag styreleiar i Ulstein Mekaniske Verksted Holding ASA. Svært mykje av den styrke og soliditet som Ulsteinkonsernet etter kvart kom til å oppnå, er det rett å tilskrive Idar Ulstein æra for. Han var som konsernleiar ein smittande idéskapar og ein administrator med fast hand. Han måtte ta avgjerder, både dei populære og dei upopulære, og han gjorde det tydeleg og vel underbygd. Som mangeårige klubbformann Anders Hatløy i si tid uttrykte det: Det har ikkje alltid vore like kjekt å få eit nei når vi ønskte ja. Men vi har i allfall fått utvetydige svar og visst kva vi har hatt å halde oss til. Farmand, eit velkjend, mykje utbreidd og respektert tidsskrift med næringsliv som hovudtema, delte i mange år ut ein leiarpris. I 1984 fekk Idar prisen med blant anna denne grunngjevinga: Ved en mangeårig innsats som bedriftsutvikler og distriktsutbygger er han blitt en foregangsmann med betydning ut over det distrikt og den bransjen han arbeider i. 10 år etterpå i 1994 vart Idar gjort endå større ære på ved at han vart tildelt utmerkinga Ridder 1. klasse av St. Olavs Orden for forteneste av norsk industri. 9. desember 1994 fekk Idar Ulstein utmerkinga Ridder 1. klasse av St. Olavs Orden. Konstituert fylkesmann Kjeld Brecke, til venstre, delte ut prisen. Kona til Idar, Marit Krohn Ulstein, i midten. Den som har begge bena på jorden står stille. Fotoet vart brukt i eit avisoppslag i Idar Ulstein frå Ulsteinkonsernet, direktør Ola Skjåk Bræk i Sunnmøre Kredittbank, og John Kleven frå verkstedforeningen/kleven Verft er samla kring bordet. Skjåk Bræk var sentral i Ulstein/Hatløy-fusjonen, og aktivt engasjert for industrien på Sunnmøre. Idar Ulstein er ein framifrå industrimann med eit vake blikk mot framtida. Han veit at det er mange konkurrentar i marknaden, og marknaden er internasjonal. Berre dei beste kan lukkast. 26 Skaparglede i 90 år 27

15 Ein UT 722, Far Fosna, ved Draugenplattforma sommaren UT 745 Maersk Fetcher levert frå Ulstein Verft i Bourbonmannskap i arbeid på Bourbon Orca, våren Ein sterk posisjon I 1993 sto Molde Verft utan arbeidsoppdrag, alle tilsette var permitterte. Redninga skulle bli bygging av containerkraner basert på lisensproduksjon frå Munck i Bergen. Åtte kraner til rederiet Westfall Larsens fire skip under bygging i Korea. Ordren var for lavt prisa og førte til store tap, nesten 160 millionar kroner. Molde Verft var då ei avdeling av Ulstein Verft, og sistnemnte måtte difor refinansierast av konsernet med 70 millionar kroner for å unngå konkurs. Det var ei lite hyggeleg oppleving, men konsernet var robust nok til å tole det. Utover i 1990-åra voks konsernet fram. Og noko av det viktigaste som skjedde no, var kjøpet av eit stort firma i Amerika: Bird Johnson, eigd av Axel Johnson-konsernet i Stockholm. Dei hadde tidlegare vore agentar for Kamewa, i si tid den største propellprodusenten i verda. Dei hadde store støyperi i Pascagoula, Louisiana, ikkje langt frå New Orleans. I tillegg hadde dei propellfabrikkar oppe på austkysten av USA, i staten Maine. Blant anna leverte dei propellar til hangarskip og ubåtar i den amerikanske marinen. Med kjøpet av Bird Johnson var Ulsteinkonsernet blant dei tre største produsentane av propellar i verda. Forutan Ulstein var det Kamewa, eigd av Vickers Plc i London, og Lips i Nederland. Den strategiske satsinga for å bli ein internasjonalt leiande leverandør av maritime teknologiske løysingar hadde lukkast. I 1998 utvikla konsernet skipsdesign, bygde skip, utvikla og produserte skipsutstyr og relaterte produkt. Samtidig var eit internasjonalt nettverk av sals- og servicekontor bygd opp for å yte service til kundar verda over. Folk rundt omkring på Sunnmøre, og i resten av Noreg også for så vidt, forstod i grunnen ikkje kor stort Ulstein hadde vakse seg med alle oppkjøpa og internasjonaliseringa. Samanlikninga gjekk for det meste på det som skjedde med sjølve skipsbygginga heime i Ulsteinvik. Det Ulsteinkonsernet var utanfor bygda, var det eigentleg ganske få som oppfatta. 28 Skaparglede i 90 år 29

16 På børs Alt tidleg i 1990-åra var ein så smått begynt å diskutere kva som var den rette framgangsmåten når no tredje generasjon kom og ville ha eit ord med i laget i konsernet. Det var jo ein heil flokk på 24 syskenborn som utgjorde denne generasjonen. Og godt skulle gjerast om dei alle hadde samanfallande syn på korleis konsernet skulle utvikle seg vidare. For å kome eventuelle konfliktar i forkjøpet, vart eit par-tre framgangsmåtar lansert. Ein av dei var å prøve å gå på børs slik at verdiane som var skapte kunne kapitaliserast og dermed la den einskilde få råderett over sin andel. Og det ein ville oppnå ved å gå på børs, var at det vart meir forretning og mindre omsyn å ta til slektskap. Ein sjalta med andre ord ut dei personlege, slektsrelaterte tilhøva i konsernet. Dessutan var det ein måte å skaffe seg meir kapital på. Etter lange, og til dels innfløkte diskusjonar att og fram i 1992/1993, vart det bestemt at Ulsteinkonsernet skulle gå på børs. Eit avgjerande val var dermed teke. Kursen var sett. Men det var langt fram. Ja, ikkje før i oktober 1997 vart Ulsteinkonsernet introdusert på børsen. Og då til ein pris av 1,05 milliardar kroner. Hurtigruta MS Polarlys vart levert frå Ulstein Verft i 1996, og vart døypt samstundes som MS Nordkapp frå Kleven Verft, som siglar opp i bakgrunnen. Mykje folk møtte opp for å sjå dobbeldåpsseremonien 23. mars I 1998 kjøpte Vickers heile Ulsteinkonsernet, bortsett frå skipsbyggingsdivisjonen. Frå venstre ser vi økonomidirektør i Vickers Andrew L. John, påtroppande konsensjef i Vickers Ulstein Marine Systems Morten Ulstein, konsernsjef i Vickers Paul Buysse og styreformann Idar Ulstein. Buysse omtala oppkjøpet som Marriage in heaven. Vickers kjøper Ulstein Like etter børsintroduksjonen hadde Ulstein tatt kontakt med det britiske industriselskapet Vickers for å undersøke om det kunne vere interesse for eit samarbeid mellom Ulstein Propeller og Kamewa. Vickers sto då som eigar av propellprodusenten Kamewa. Det kom i stand forhandlingar, og desse forhandlingane førte til at folk frå dei impliserte bedriftene fekk ein del med kvarandre å gjere. Blant anna kom Vickers sine folk til Ulsteinvik, og både Ulstein Propeller og resten av Ulsteingruppa vart då presentert for dei på beste måte. Og det dei då såg og høyrde, må tydelegvis ha fanga interessa. I alle fall kom dei etter ei stund og erklærte at dei i Vickers ikkje let seg nøye med samarbeid, dei ville heller kjøpe. Og ikkje berre ville dei kjøpe Ulstein Propeller, dei ville kjøpe heile Ulsteinkonsernet! Slik vart det då også. Det vart sjølvsagt ført mange og omfattande forhandlingar med Vickers, der styreformann Idar Ulstein leia forhandlingane frå Ulsteinkonsernet si side, før salet var i orden og prisen fastsett. Den endelege avtalen vart gjort på Gardermoen. Det enda med 3,9 milliardar, eit svært godt resultat måtte det seiast å vere. Det var det doble av den høgaste prisen Ulstein hadde oppnådd på børs. Konsernsjef Paul Buysse i Vickers plc omtala oppkjøpet som Marriage in heaven. 30 Skaparglede i 90 år Skaparglede i 90 år 31

17 Dei uovervinnelege i dokka kjempa mot veret og utdokkingsdatoar, og gledde seg til at dokkhallen skulle kome opp. Frå venstre: Aase Dimmen, arbeidsleiar Svein Birkelid, Jarde Rønning Torgersen og Jan Magne Hoddevik. Frå Vickers til Rolls-Royce To-tre månader etter at Ulsteinkonsernet var seld til Vickers, hende så dette: Heile Vickers inklusiv Ulsteinkonsernet vart seld vidare til Rolls-Royce! Kanskje noko overraskande for mange av dei som hadde vore med i forhandlingane mellom Vickers og Ulstein. Men kva Vickers gjorde eller ikkje gjorde, var naturlegvis ikkje noko andre enn dei i Vickers sjølve rådde for. No er det i alle fall Rolls-Royce som eig og driv både Ulstein Propeller og dei andre selskapa i Noreg og utlandet som tilhøyrde Ulstein før salet til Vickers. Og det er interessant og gledeleg å sjå at det går svært bra for Rolls-Royce. Sveisarane Jorunn Hatløy, Eldbjørg Wigg og Solveig Erikstad samla i ei god stund. Fotoet er truleg tatt tidleg på hausten På rad og rekke ligg byggnummer 242 Western Neptune, byggnummer 240 Normand Atlantic og byggnummer 241 Western Trident. Byggnummer 236 Normand Pioneer var eitt av dei siste fartøya som blei sjøsett frå slippen ved Ulstein Verft avd. Ulstein. Rett etter overtok Vickers, og all skipsbygging har sidan gått føre seg ved det som tidlegare var Ulstein Verft avd. Hatlø på Osneset. Seismikk- og forskingsfartøyet Western Trident sett frå ein annan vinkel. Det amerikanske reiarlaget Western Atlas Inc. vart ein viktig kunde på 90-talet, då dei tinga heile åtte seismikkog forskingsfartøy frå Ulstein. 32 Skaparglede i 90 år 33

18 Dokkhallen er under bygging, og stod ferdig tett opp under jul Det var storstilt festopning i januar 2002 med fleire tusen besøkande. Bilferja MF Skånevik blei som eitt av dei to første fartøya i Noreg verna etter kulturminnelova i Håkon Langeland og Odd Hatløy var med og bygde ferja ved Ulstein mek. Verksted i Dei tilsette klappar for offentleggjeringa av opsjon på bygging av ein ULSTEIN P105 for Bourbon Offshore Norway i november Skipsbygging Vickers ynskte ikkje å behalde skipsbyggingsdivisjonen, noko som vart sett som eit krav ved oppkjøpet. Denne divisjonen femnde om Ulstein Verft, Ulstein Elektro, Ulstein Flextransport, Castor, og fleire eigedoms- og eitt shippingselskap, Ulstein Shipping IV, som eigde ein taubåt. Skipsbyggingsdivisjonen måtte difor kjøpast tilbake, og alle aksjonærane i Ulstein Holding ASA fekk så tilbod om å kjøpe aksjar i Ulstein Mekaniske Verksted Holding (UMVH), som vart det nye namnet på skipsbyggingsdivisjonen. Selskapet vart verdsett til 100 millionar kroner. Resultatet er at det i dag er omkring 600 aksjonærar i selskapet. Det vi kan kalle den opphavlege familien Martin og Inga sine seks born og borna deira igjen sit med 98,1 % av aksjane. Dei fleste andre har selt seg ut, og dei som er igjen, representerer ganske små postar. UMVH er igjen ei familieverksemd. Idar Ulstein sette som krav for å ta hand om skipsbyggingsdelen at han og hans familiegrein fekk full styringsrett i verksemda. Det betydde mellom anna at han hadde rett til å oppnemne konsernsjef og andre leiarar i det nye selskapet. Og noko av det han tydelegast såg for seg, var at to av borna hans, Gunvor og Tore, vart å finne blant toppleiarane. Slik gjekk det då også: Gunvor, som hadde vore salssjef i Ulstein Bergen, vart administrerande direktør, seinare konsernsjef. Tore, som hadde jobba som prosjektleiar innan forretningsutvikling i Ulstein Consulting, vart teknisk sjef og viseadministrerande direktør og seinare visekonsernsjef. 34 Skaparglede i 90 år 35

19 Ronny Bårslett, Adolf Espeseth og Olav Hansen ved avdeling skipsinstallasjon i Ulstein Elektro på veg inn i dokkhallen rett før ferdigstillinga. Tunge oppgåver Planane som var lagt frå administrasjonen si side før salet til Vickers, gjekk mellom anna ut på å auke arbeidsstokken frå i underkant av 1000 til om lag 1300 i skipsbyggingsdivisjonen. Det var også snakk om å utvide dokka og bygge eit stort stålanlegg til 250 millionar kroner. Meininga var at ein då frå grunnen av kunne bygge containerskip, tankbåtar og liknande. Dette var ein del av eigarane med Idar Ulstein i spissen ikkje einige i. Slik stoda var, gjaldt det heller å kome ned i storleik, meinte dei. Verftet ville ikkje kunne konkurrere med verft i land med lågare kostnader på bygging av store stålskip. Verftet måtte spesialisere seg på mindre fartøy som var teknisk høgt avanserte. Vi er no komne til året UMVH hadde ei relativt god ordrebok, ordrar som verftet til og med tente pengar på. Men problemet for skipsindustrien akkurat då, var at Stortinget hadde vedtatt at i slutten av år 2000 skulle Noreg, til liks med resten av Europa, slutte å gi subsidiar til denne industrien. Det kom ein kraftig kontraheringsboom utover i For mange reiarar ønskte å kontrahere båtar før subsidiane fall vekk pr Men det som då skjedde, var ikkje noko anna enn ei overkontrahering. Og for UMVH sitt vedkomande førte den til fullstendig stopp av all kontrahering den første tida etter årsskiftet 2000/2001. Dei oppdraga verftet hadde fått før det vart stopp med kontraheringane, vart etter kvart ferdige utover i Og det var då ingen veg utanom ei monaleg nedbygging av verftet. Det nye administrasjonsbygget til Ulstein Hatlø avdeling Hatlø stod ferdig i I dag er dette hovudkontoret til det nye Ulsteinkonsernet, og administrasjonsbygg for Ulstein Verft. Allereie i 1999 vedtok styret, etter forslag frå administrasjonen, å bygge ned arbeidsstokken frå 900 til ca 600 i første omgang. I neste omgang i 2003 måtte ein ytterlegare reduksjon gjennomførast. Nærmare 300 til måtte gå. Det var ikkje akkurat nokon spøk. Det å gjere folk arbeidslause er noko av det verste som finst. Men styret og administrasjonen såg det som tvingande naudsynt om arbeidsplassen i det heile skulle ha sjanse til å overleve. Og dei to Gunvor og Tore tok fatt med alt sitt alvor og mot, og greidde å løyse oppgåvene på ein skikkeleg og anstendig måte. 36 Skaparglede i 90 år 37

20 Det første skipet av Ulsteindesign, Olympic Hercules ULSTEIN A101, vart døypt same dag som den nye dokkhallen opna i januar Det nye Ulsteinkonsernet Situasjonen var kritisk både i 1999 og i Ja, såpass kritisk at det ikkje berre vart tenkt, men også uttalt at ikkje mindre enn nedlegging av verftet kunne vere eit alternativ i den næraste framtid. Heldigvis greidde dei å kvitte seg med slike pessimistiske tankar. Sjølvsagt skulle dei halde fram med skipsbygging i ei eller anna form. DOKKHALLEN Men då måtte dei først og fremst konsentrere seg om å auke produktiviteten. Og for i det heile å kome i gang med dét, var utviding av dokka og bygging av dokkhall avgjerande. Vidar Eikrem leier Ulsteinkonsernet sine Kina-kontor. Her er han saman med ein besøkande på Marintecmessa i Shanghai i 2003, Zhang Guo Ping og Terje Våge frå Ulstein. For ikkje lenge sidan hadde det blitt investert ca 80 millionar kroner i utviding av dokka. Og når dei no skulle til med endå ei utviding og dessutan bygge dokkhall, så vart det ei ny investering på 180 millionar kroner. Det vil seie at den totale investeringa ville kome på 260 millionar kroner. Dette var ein enorm risiko å ta. Men det var eit enten-eller: Om det ikkje vart gjort, ville bedrifta verte utfasa forholdsvis fort, men vart planane gjennomførte, kunne ho i alle fall konkurrere i minst 10 år framover. Innviinga av dokkhallen fann stad i januar Næringsminister Ansgar Gabrielsen var til stades og kasta glans over opninga personar var innom opningsfesten. Ulstein oppretta i 2003 eit samarbeid med eit kinesisk verft i Seinare vart dette lagt ned, medan ein oppretta eit representasjonskontor i Shanghai, og deretter i 2007 eit produksjonsselskap for elektrokomponentar i Ningbo. 38 Skaparglede i 90 år 39

21 Plattformforsyningsfartøyet Island Pioneer, byggnummer 272, vart levert til Island Offshore i ULSTEIN AX104, nytt og spennande skipsdesign fra det nye Ulsteinkonsernet. Frode Sollid, Øyvind Gjerde Kamsvåg og Bjørnar Hatløy ved Ulstein Design diskuterer resultata frå tanktest av ein ny prototype i designporteføljen. Dokka og dokkhallen har styrka konkurranseevna til Ulsteinkonsernet. Det gir eit heilt anna arbeidsmiljø enn tidlegare. Det er ikkje mange verft som kan bygge båtar på 32 meters breidde, det er Ulstein, Aker Florø og Aker Langsten i Tomrefjorden, på sjøen vel å merke, for Langsten sitt vedkomande. I siste halvpart av 2004 byrja marknaden å kome attende. EI KOMPLETT VERKSEMD Ein av dei vesentlege forskjellane mellom Ulstein og dei fleste av konkurrentane, er at Ulstein har aktivitet både innan design, konstruksjon og produksjon av skip, utvikling av elektro og styringssystem, og shipping. Dette gir stor breidde i fagkunnskap og evne til å integrere system slik at ein kan møte behova til reiarlaga på ein god måte. Å delta på finansiering av fartøy saman med kundar er ein klart definert strategi for Ulsteinkonsernet. Dette har ein gjort for å vere med på å løfte nye design og produkt ut i marknaden. Gjennom shipping har konsernet fått betydelege inntekter som har gitt grunnlag for langsiktige investeringar i konsernet si utvikling. Eit påfallande trekk ved den norske skipsbyggingsindustrien dei siste åra er at bygging av stålskipsskrog er flytta til utlandet, spesielt til Polen og Romania. Stålskipsbygging ved Ulstein si avdeling i Vanylven er som følgje av dette sterkt redusert. Men trass alt held dei fram i Vanylven, mest konsentrert om overbygg, noko som gjer det mogeleg å kome seg tidleg i gang med utrusting og ferdiggjering av båtar på verftet i Ulsteinvik. I 1999 vart det bestemt at Ulsteinkonsernet skulle utvikle si eiga designavdeling. Det høyrest greitt og liketil ut, men det var visse problem knytt til det, noko som gjekk på tilhøvet til Vickers. I Vickers hadde dei nemleg for sin eigen del vore kloke nok til sterkt å avgrense Ulsteinkonsernet sin bruk av skipsdesign. Ulstein skulle få lov å utvikle skipsdesign, men ikkje selje. Vickers ville på den måten unngå at det vart konkurranse mellom dei og andre skipsbyggarar og utstyrsprodusentar. 40 Skaparglede i 90 år 41

22 Dette var ei ordning som skulle vare i fem år. Og den tida nytta Ulsteinkonsernet med stor energi til å styrke denne avdelinga. I 2002 vart Ulstein Design skilt ut som eit eige selskap. Dei auka kunnskapen og kompetansen og utvikla nye typar skip og byggemetodar i løpet av dei fem åra. Ulstein Design vart det nye merkenamnet. I februar 2004 gjekk femårsfristen ut. Og det har vist seg at det var ei lønsam investering som vart gjort med å bygge opp Ulstein Design. Mellom anna har dei tatt i bruk eit system med design, utrusting og bygging av skip etter modulprinsippet. Det vil seie at ein deler opp skipet i modular. Eksempel på modular kan vere maskinroms- og innreiingsmodular. Viktig i denne samanheng er at desse modulane kan utviklast i ulike variantar som gir auka fleksibilitet designrepertoaret vert større, men også det at ein modul kan brukast på tvers av ulike storleikar og typar skip. På denne måten oppnår ein innsparing av tid, auka kvalitet og dermed auka konkurransekraft. REVOLUSJONERANDE SKIPSDESIGN Den siste utviklinga av baugane på nye båtar dei som er rundaktige er eit resultat av investeringa i design. Skip med ULSTEIN X-BOW er skip som har vunne stor merksemd både i Noreg og i utlandet, både i offshoremiljøet, men også i konvensjonell shipping. Med den nye baugen freistar ein å redusere kreftene frå møtande sjø: Ein konvensjonell baug kastar vatnet opp og framover, særleg ved høg sjø. Dette fører til auka energiforbruk, og slamming (dunk og slag frå sjøen) med påfølgjande vibrasjonar gjennom fartøyet. Den nye skrogforma skjerer bølgjene på ein slik måte at ein eliminerar slamming, og som eit resultat av dette vert drivstofforbruket redusert. Dette gir fartøyet ein miljøgevinst. Eit anna viktig resultat er at arbeidsmiljøet om bord vert betre sidan både vibrasjonar, støy, rørsler og tilhøyrande akselerasjon vert vesentleg reduserte. I tillegg til designaktiviteten i Noreg har ein også etablert designselskap i Tyrkia, Ulstein Es-Cad. Selskapet skal vere eit salskontor for design og pakkeløysingar til verft i regionen, også innan handelssegmentet (spesielt nærsjøfart). Ankerhandteringsfartøyet Bourbon Orca av typen ULSTEIN AX104 var det første fartøyet med ULSTEIN X-BOW, og vart levert sommaren Skipa med ULSTEIN X-BOW har vunne stor merksemd over heile verda. Modulbasert design handlar om gjenbruk av kunnskap og løysingar. Island Constructor, ULSTEIN SX121, er det første skipet i ULSTEIN S- serien, spesialfartøy. Skipet er eit avansert offshore konstruksjonsfartøy og skal leverast i Skaparglede i 90 år 43

23 Kaptein Ronny Iversen frå Bourbon Offshore Norway i ei virtuell verd omgitt av ULSTEIN IAS. Eivind Gjerde har arbeidd snart 30 år i Ulstein Elektro, Anette Hansen er ny i selskapet. INTEGRERTE LØYSINGAR Det som også vart halde unna salet til Vickers, var Ulstein Elektro, ei bedrift som kom med i Ulsteinkonsernet i 1980-åra, og som var ein del av skipbyggingsdivisjonen. I Ulstein Elektro har det også vore ei fin utvikling. Automasjonsbedrifta Nordvest Consult vart kjøpt opp i 2003 for å styrke konsernet på automasjonssida. Firmaet har fått rikeleg med ordrar, blant anna til Brasil, og i 2006 vart Ulstein Belga Marine i Rio de Janeiro etablert. I 2007 arbeider ein tredel av dei tilsette i Ulsteinkonsernet i Ulstein Elektro. I starten var land- og skipsinstallasjon blant dei viktigaste arbeidsområda til Ulstein Elektro. I dag utviklar selskapet marine og industrielle løysingar innan elektronikk, automasjon og kraftkontroll til kundar over heile verda. Høgteknologi er ein del av kvardagen i Ulsteinkonsernet, og i åra som kjem vil dette verte endå meir framtredande. ULSTEIN COM og ULSTEIN IAS er eksempel på produkt som er utvikla av elektro- og automasjonsmiljøet i konsernet. INTERNASJONAL VEKST Det tidlegare Ulsteinkonsernet fekk med åra lange og sterke internasjonale forgreiningar. Det nye Ulsteinkonsernet er også kome langt på veg i internasjonalisering med sine andre etableringar i Kina, Tyrkia, Slovakia og Polen. Og ein har fått etablert eit eige selskap Ulstein International. Ein satsar strategisk for å bli ein sentral leverandør av integrerte maritime løysingar. Filosofien som ligg bak, er enkel, men kravfull: Den norske maritime næringa arbeider i ein internasjonal marknad. Skip kan byggast over alt, i Kina som i Noreg. Det er på eit internasjonalt plan prisen vert fastsett. Den som ikkje er konkurransedyktig, får inga ordre. Det er ikkje som i idretten, der det finst både gull, sølv og bronse. I maritim industri er det gull eller ingen ting. Det er berre éin som får oppdraget! Prosjektingeniørane Tom Giske og Johannes Bø i Ulstein Elektro har arbeidd mykje med styrings- og overvakingssystemet til Eiksundsambandet. Det er lagt ned mykje arbeid i Kina dei siste fire-fem åra, og det er oppretta eit avdelingskontor i Shanghai, der sal av skipsdesign og pakkeløysingar til skipsverft i Kina står øvst på agendaen og det er i tillegg etablert ei produksjonseining i Ningbo. Noko anna som ein har lukkast godt med er samarbeidet med Maritim Ltd. i Polen, der stålskrog til Ulsteinkonsernet vert bygde. Etter fleire års utviklingsarbeid kunne Geir Haddal og Trond Liavaag i Ulstein Elektro lansere ULSTEIN IAS hausten Skaparglede i 90 år 45

24 Visekonsernsjef Tore Ulstein og konsernsjef Gunvor Ulstein utfyller kvarandre i både leiarskap og veremåte. På veg.. Andre greiner av Ulsteinfamilien har også etablert verksemder innan maritim industri. Morten og Håvard Ulstein er søner til Inger og Henry, og såleis dottersøner til Inga og Martin. Dei etablerte i 2000 Island Offshore. Det har vekse seg til eit stort reiarlag, der andre barnebarn av Inga og Martin er med som investorar: Stig Ulstein, Einar Kristensen og familien Ragnhild Ulstein Loen. I tillegg har fleire av dei investert i annan mekanisk industri. Det var slik at andre generasjon førte arven vidare. Kva så med den neste, den kritiske tredje generasjon? Gunvor, som er dotter av Marit og Idar, og Tore som har same opphav, gjekk inn i skipsbygging i UMVH. Gunvor overtok leiinga som administrerande direktør og seinare konsernsjef, og Tore som viseadministrerande direktør, seinare visekonsernsjef. Gunvor er utdanna siviløkonom, Tore er utdanna sivilingeniør og har doktorgrad i hydrodynamikk. Ulsteinkonsernet er i all hovudsak framleis ei familiebedrift, seier Gunvor Ulstein. Familiebedrifter kan lettare snu seg og utnytte dei sjansane som byr seg, mykje raskare enn store, tunge selskap. Alltid med ei haldning om at ein skal gjere sitt beste for å levere verksemda over i betre stand til neste generasjon enn då ein sjølv tok over, med andre ord er Inga sine ord framleis med oss: Det er borga gods. Vi har gjort store investeringar, understrekar ho. Mellom anna har vi flytta produksjonen innandørs, til dokkhallen. Dette gjer at vi kan bygge skip i all slags ver. Vidare har vi investert stort i produktutvikling og innovasjon. Den maritime klynga på Sunnmøre er ei av dei viktigaste i verda. Gjennom samarbeid på tvers i konsernet og med andre bedrifter, kan vi utvikle oss og vinne fram i den internasjonale konkurransen. Vi kan derimot aldri konkurrere på pris, utan at vi flyttar arbeidsintensive oppgåver, som til dømes stålproduksjon, til lågkostland. Framleis ligg følgjande filosofi, som Idar Ulstein står for, i botn: Vi samarbeider når vi kan og vi konkurrerer når vi må. Olympic har to ULSTEIN A122 i ordre for levering i Eidesvik får sitt ULSTEIN SX121-fartøy i Skaparglede i 90 år 47